َبه امید عذر خواهان ز نیاز عذر خواهی
که مسوز بیش از اینم به گناه بی گناهی
طلبد بهار بوست، ز نسیم صبحگاهی
سر آفتاب جوید ز تو زیب کج کلاهی
ز فروغ آفتابم نبود خبر که بی تو
چو دو زلف توست یکسان، شب و روزم از سیاهی
تو به سهو گاه گاهی نکهت فتاده بر من
من ساده لوح با خود، گله سنج کم نگاهی
مفروش ناز و عصمت، قدحی شراب در کش
که بِهَشت شرم و عصمت ز غرور بی گناهی
چه خوش است آن که بینم به جفا بهانهٔ خویش
که گهی به یادش آرم به زبان عذر خواهی
هم شب به بانگ بلبل، زده در چمن پیاله
چو نسیم گل ز بستان، دم صبح گشته راهی
به دل خراب عرفی، بفرست دردی از نو
که شکست رنگ دردش به دعای مرغ و ماهی

ای شربت شیخ و شاب در کاسهٔ ما
وی چشمهٔ آفتاب در کاسهٔ ما
آن جرعه کشانیم که از سیرابی
یاقوت شود حباب در کاسهٔ ما

گلبرگ برد باد بهاران به کجا
سنبل رود از شبنم بستان به کجا
ای عارض یار من شتابان به کجا
وی زلف نگار من پریشان به کجا

زین سردی دی که آب و آتش یخ بست
در بستن یخ جوهر الماس شکست
زان گونه مسامات هوا بسته که تیر
یابد ز کمان گشاد و نتواند جست

در باغم و دل شکارگاه شیراست
نگشوده نظر دل از تماشا سیر است
چون دیده گشایم که چمن بیگانه ست
چون سینه گشایم که هوا شمشیر است

وقت است که یاران به گلستان ریزند
گل های نشاط در گریبان ریزند
بلبل به هوای باغ بشکست قفس
این مژده به شاخ و برگ بستان ریزند

در سردی یخ بند که لرزد خورشید
خون بسته شود چون بقم در رگ بید
گل دسته ای از دود شرر بسته شود
کاندر کف روزگار ماند جاوید

رخسار تو باغ را سراسیمه کند
بوی تو دماغ را سراسیمه کند
پروانه به رقص آید و از شوق درون
صد شمع چراغ را سراسیمه کند

ترجمهٔ فارسی بهروز ثروتیان
متن اصلی ترکی آذربایجانی
سلام بر حیدر بابا
حیدر بابایه سلام
۱
‫حیدربابا چو ابر شَخَد ، غُرّد آسمان‬
‫حیدربابا ایلدیریملار شاخاندا‬
‫سیلابهای تُند و خروشان شود روان‬
سئللر سولار شاققیلدییوب آخاندا‬
‫صف بسته دختران به تماشایش آن زمان‬
‫قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندا‬
‫بر شوکت و تبار تو بادا سلام من‬
‫سلام اولسون شوْکتوْزه ائلوْزه !‬
‫گاهی رَوَد مگر به زبان تو نام من‬
‫منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه‬
۲
حیدربابا چو کبکِ تو پَرّد ز روی خاک‬
‫حیدربابا ، کهلیک لروْن اوچاندا‬
خرگوشِ زیر بوته گُریزد هراسناک‬
‫کوْل دیبینن دوْشان قالخوب قاچاندا‬
‫باغت به گُل نشسته و گُل کرده جامه چاک‬
‫باخچالارون چیچکلنوْب آچاندا‬
‫ممکن اگر شود ز منِ خسته یاد کن‬
‫بیزدن ده بیر موْمکوْن اوْلسا یاد ائله‬
‫دلهای غم گرفته ، بدان یاد شاد کن‬
‫آچیلمیان اوْرکلری شاد ائله
۳
چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهار‬
‫بایرام یئلی چارداخلاری ییخاندا‬
‫نوروزگُلی و قارچیچگی گردد آشکار‬
‫نوْروز گوْلی ، قارچیچکی چیخاندا‬
بفشارد ابر پیرهن خود به مَرغزار‬
آغ بولوتلار کؤینکلرین سیخاندا‬
از ما هر آنکه یاد کند بی گزند باد
‫بیزدن ده بیر یاد ائلییه ن ساغ اوْلسون‬
‫گو : درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد
‫دردلریمیز قوْی دیّکلسین ، داغ اوْلسون
۴
‫حیدربابا چو داغ کند پشتت آفتاب‬
‫حیدربابا ، گوْن دالووی داغلاسین !‬
رخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آب‬
‫اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسین !‬
یک دسته گُل ببند برای منِ خراب‬
اوشاخلارون بیر دسته گوْل باغلاسین !‬
‫بسپار باد را که بیارد به کوی من‬
یئل گلنده ، وئر گتیرسین بویانا‬
‫باشد که بخت روی نماید به سوی من‬
بلکه منیم یاتمیش بختیم اوْیانا‬
۵
حیدربابا ، همیشه سر تو بلند باد‬
حیدربابا ، سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون !‬
‫از باغ و چشمه دامن تو فرّه مند باد‬
‫دؤرت بیر یانون بولاغ او ْلسون باغ اوْلسون !‬
‫از بعدِ ما وجود تو دور از گزند باد
‫بیزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون !‬
‫دنیا همه قضا و قدر ، مرگ ومیر شد
دوْنیا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ایتیمدی‬
‫این زال کی ز کُشتنِ فرزند سیر شد ؟
دوْنیا بوْیی اوْغولسوزدی ، یئتیمدی‬
۶
‫حیدربابا ، ز راه تو کج گشت راه من‬
‫حیدربابا ، یوْلوم سنن کج اوْلدی‬
عمرم گذشت و ماند به سویت نگاه من‬
‫عؤمروْم کئچدی ، گلممه دیم ، گئج اوْلدی‬
دیگر خبر نشد که چه شد زادگاه من‬
هئچ بیلمه دیم گؤزللروْن نئج اوْلدی‬
هیچم نظر بر این رهِ پر پرپیچ و خم نبود‬
‫بیلمزیدیم دؤنگه لر وار ، دؤنوْم وار‬
‫هیچم خبر زمرگ و ز هجران و غم نبود‬
‫ایتگین لیک وار ، آیریلیق وار ، اوْلوْم وار‬
۷
‫بر حق مردم است جوانمرد را نظر‬
‫حیدربابا ، ایگیت اَمَک ایتیرمز‬
‫جای فسوس نیست که عمر است در گذر‬
‫عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَه بیتیرمز‬
‫نامردْ مرد ، عمر به سر می برد مگر !‬
‫نامرد اوْلان عؤمری باشا یئتیرمز‬
در مهر و در وفا ، به خدا ، جاودانه ایم‬
‫بیزد ، واللاه ، اونوتماریق سیزلری‬
‫ما را حلال کن ، که غریب آشیانه ایم‬
‫گؤرنمسک حلال ائدوْن بیزلری‬
۸
‫میراَژدَر آن زمان که زند بانگِ دلنشین‬
‫حیدربابا ، میراژدر سَسلننده‬
شور افکند به دهکده ، هنگامه در زمین‬
کَند ایچینه سسدن - کوْیدن دوْشنده‬
‫از بهر سازِ رستمِ عاشق بیا ببین‬
‫عاشیق رستم سازین دیللندیرنده‬
‫بی اختیار سوی نواها دویدنم‬
‫یادوندادی نه هؤلَسَک قاچاردیم‬
چون مرغ پرگشاده بدانجا رسیدنم‬
‫قوشلار تکین قاناد آچیب اوچاردیم‬
۹
‫در سرزمینِ شنگل آوا ، سیبِ عاشقان‬
‫شنگیل آوا یوردی ، عاشیق آلماسی‬
رفتن بدان بهشت و شدن میهمانِ آن‬
‫گاهدان گئدوب ، اوْردا قوْناق قالماسی‬
‫با سنگ ، سیب و بِهْ زدن و ، خوردن آنچنان !‬
‫داش آتماسی ، آلما ، هیوا سالماسی‬
در خاطرم چو خواب خوشی ماندگار شد‬
‫قالیب شیرین یوخی کیمین یادیمدا‬
روحم همیشه بارور از آن دیار شد‬
‫اثر قویوب روحومدا ، هر زادیمدا‬
۱۰
‫حیدربابا ، قُوری گؤل و پروازِ غازها‬
‫حیدربابا ، قوری گؤلوْن قازلاری‬
‫در سینه ات به گردنه ها سوزِ سازها‬
‫گدیکلرین سازاخ چالان سازلاری‬
‫پاییزِ تو ، بهارِ تو ، در دشتِ نازها‬
‫کَت کؤشنین پاییزلاری ، یازلاری‬
‫چون پرده ای به چشمِ دلم نقش بسته است‬
‫بیر سینما پرده سی دیر گؤزوْمده‬
‫وین شهریارِ تُست که تنها نشسته است‬
‫تک اوْتوروب ، سئیر ائده رم اؤزوْمده‬
۱۱
‫حیدربابا ، زجادّة شهر قراچمن‬
‫حیدربابا ، قره چمن جاداسی‬
‫چاووش بانگ می زند آیند مرد و زن‬
‫چْووشلارین گَلَر سسی ، صداسی‬
‫ریزد ز زائرانِ حَرَم درد جان وتن‬
‫کربلیا گئدنلرین قاداسی‬
‫بر چشمِ این گداصفتانِ دروغگو‬
‫دوْشسون بو آج یوْلسوزلارین گؤزوْنه‬
‫نفرین بر این تمدّنِ بی چشم و آبرو‬
‫تمدّونون اویدوخ یالان سؤزوْنه‬
۱۲
شیطان زده است است گول و زِ دِه دور گشته ایم
‫حیدربابا ، شیطان بیزی آزدیریب‬
‫کنده است مهر را ز دل و کور گشته ایم‬
‫محبتی اوْرکلردن قازدیریب‬
زین سرنوشتِ تیره چه بی نور گشته ایم‬
‫قره گوْنوْن سرنوشتین یازدیریب‬
این خلق را به جان هم انداخته است دیو‬
‫سالیب خلقی بیر-بیرینن جانینا‬
‫خود صلح را نشسته به خون ساخته است دیو‬
‫باریشیغی بلشدیریب قانینا‬
۱۳
‫هرکس نظر به اشک کند شَر نمی کند‬
گؤز یاشینا باخان اوْلسا ، قان آخماز‬
انسان هوس به بستن خنجر نمی کند‬
‫انسان اوْلان خنجر بئلینه تاخماز‬
‫بس کوردل که حرف تو باور نمی کند‬
‫آمما حئییف کوْر توتدوغون بوراخماز‬
‫فردا یقین بهشت ، جهنّم شود به ما‬
‫بهشتیمیز جهنّم اوْلماقدادیر !‬
‫ذیحجّه ناگزیر ، محرّم شود به ما‬
‫ذی حجّه میز محرّم اوْلماقدادیر !‬
۱۴
هنگامِ برگ ریزِ خزان باد می وزید‬
‫خزان یئلی یارپاخلاری تؤکنده‬
از سوی کوه بر سرِ دِه ابر می خزید‬
‫بولوت داغدان یئنیب ، کنده چؤکنده‬
‫با صوت خوش چو شیخ مناجات می کشید‬
‫شیخ الاسلام گؤزل سسین چکنده‬
‫دلها به لرزه از اثر آن صلای حق‬
‫نیسگیللی سؤز اوْرکلره دَیَردی‬
خم می شدند جمله درختان برای حق‬
‫آغاشلار دا آللاها باش اَیَردی‬
۱۵
‫داشلی بُولاخ مباد پُر از سنگ و خاک و خَس‬
‫داشلی بولاخ داش-قومونان دوْلماسین !‬
‫پژمرده هم مباد گل وغنچه یک نَفس‬
‫باخچالاری سارالماسین ، سوْلماسین !‬
‫از چشمه سارِ او نرود تشنه هیچ کس‬
‫اوْردان کئچن آتلی سوسوز اولماسین !‬
‫ای چشمه ، خوش به حال تو کانجا روان شدی‬
‫دینه : بولاخ ، خیرون اوْلسون آخارسان‬
‫چشمی خُمار بر افقِ آسمان شدی‬
‫افقلره خُمار-خُمار باخارسان‬
۱۶
‫حیدربابا ، ز صخره و سنگت به کوهسار‬
‫حیدر بابا ، داغین ، داشین ، سره سی‬
کبکت به نغمه ، وز پیِ او جوجه رهسپار‬
‫کهلیک اوْخور ، دالیسیندا فره سی‬
از برّة سفید و سیه ، گله بی شمار‬
‫قوزولارین آغی ، بوْزی ، قره سی‬
‫ای کاش گام می زدم آن کوه و درّه را‬
‫بیر گئدیدیم داغ-دره لر اوزونی‬
‫می خواندم آن ترانة » چوپان و برّه « را‬
‫اوْخویئدیم : » چوْبان ، قیتر قوزونی «‬
۱۷
‫در پهندشتِ سُولی یِئر ، آن رشک آفتاب‬
‫حیدر بابا ، سولی یئرین دوْزوْنده‬
‫جوشنده چشمه ها ز چمنها ، به پیچ و تاب‬
‫بولاخ قئنیر چای چمنین گؤزونده‬
‫بولاغ اوْتی شناورِ سرسبز روی آب‬
‫بولاغ اوْتی اوْزَر سویون اوْزوْنده‬
‫زیبا پرندگان چون از آن دشت بگذرند‬
‫گؤزل قوشلار اوْردان گلیب ، گئچللر‬
‫خلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند‬
‫خلوتلیوْب ، بولاخدان سو ایچللر‬
۱۸
‫وقتِ درو ، به سنبله چین داسها نگر‬
‫بیچین اوْستی ، سونبول بیچن اوْراخلار‬
‫گویی به زلف شانه زند شانه ها مگر‬
‫ایله بیل کی ، زوْلفی دارار داراخلار‬
در کشتزار از پیِ مرغان ، شکارگر‬
‫شکارچیلار بیلدیرچینی سوْراخلار‬
‫دوغ است و نان خشک ، غذای دروگران‬
‫بیچین چیلر آیرانلارین ایچللر‬
‫خوابی سبک ، دوباره همان کارِ بی کران‬
‫بیرهوشلانیب ، سوْننان دوروب ، بیچللر‬
۱۹
‫حیدربابا ، چو غرصة خورشید شد نهان‬
‫حیدربابا ، کندین گوْنی باتاندا‬
‫خوردند شام خود که بخوابند کودکان‬
‫اوشاقلارون شامین ئییوب ، یاتاندا‬
‫وز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسمان‬
‫آی بولوتدان چیخوب ، قاش-گؤز آتاندا‬
‫از غصّه های بی حدِ ما قصّه ساز کن‬
‫بیزدن ده بیر سن اوْنلارا قصّه ده‬
‫چشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن‬
‫قصّه میزده چوخلی غم و غصّه ده‬
۲۰
‫قاری ننه چو قصّة شب ساز میکند‬
‫قاری ننه گئجه ناغیل دییَنده‬
‫کولاک ضربه ای زده ، در باز می کند‬
‫کوْلک قالخیب ، قاپ-باجانی دؤیَنده‬
‫با گرگ ، شَنگُلی سخن آغاز می کند‬
‫قورد گئچینین شنگوْلوْسون یینده‬
‫ای کاش بازگشته به دامان کودکی‬
‫من قاییدیب ، بیرده اوشاق اوْلئیدیم‬
‫یک گل شکفتمی به گلستان کودکی‬
‫بیر گوْل آچیب ، اوْندان سوْرا سوْلئیدیم‬
۲۱
‫آن لقمه های نوشِ عسل پیشِ عمّه جان‬
‫عمّه جانین بال بلله سین ییه ردیم‬
‫خوردن همان و جامه به تن کردنم همان‬
‫سوْننان دوروب ، اوْس دوْنومی گییه ردیم‬
‫در باغ رفته شعرِ مَتل خواندن آنچنان !‬
‫باخچالاردا تیرینگَنی دییه ردیم‬
‫آن روزهای نازِ خودم را کشیدنم !‬
‫آی اؤزومی اوْ ازدیرن گوْنلریم !‬
چو بی سوار گشته به هر سو دویدنم !‬
‫آغاج مینیپ ، آت گزدیرن گوْنلریم !‬
۲۲
‫هَچی خاله به رود کنار است جامه شوی‬
‫هَچی خالا چایدا پالتار یوواردی‬
‫مَمّد صادق به کاهگلِ بام ، کرده روی‬
‫مَمَد صادق داملارینی سوواردی‬
‫ما هم دوان ز بام و زِ دیوار ، کو به کوی‬
‫هئچ بیلمزدیک داغدی ، داشدی ، دوواردی‬
بازی کنان ز کوچه سرازیر می شدیم‬
‫هریان گلدی شیلاغ آتیب ، آشاردیق‬
‫ما بی غمان ز کوچه مگر سیر می شدیم !‬
‫آللاه ، نه خوْش غمسیز-غمسیز یاشاردیق‬
۲۳
‫آن شیخ و آن اذان و مناجات گفتنش‬
‫شیخ الاسلام مُناجاتی دییه ردی‬
‫مشدی رحیم و دست یه لبّاده بردنش‬
‫مَشَدرحیم لبّاده نی گییه ردی‬
حاجی علی و دیزی و آن سیر خوردنش‬
‫مشْدآجلی بوْز باشلاری ییه ردی‬
‫بودیم بر عروسی وخیرات جمله شاد‬
‫بیز خوْشودوق خیرات اوْلسون ، توْی‬ ‫اوْلسون‬
‫ما را چه غم ز شادی و غم ! هر چه باد باد !‬
‫فرق ائلَمَز ، هر نوْلاجاق ، قوْی اولسون‬
۲۴
‫اسبِ مَلِک نیاز و وَرَندیل در شکار‬
‫ملک نیاز ورندیلین سالاردی‬
‫کج تازیانه می زد و می تاخت آن سوار‬
‫آتین چاپوپ قئیقاجیدان چالاردی‬
‫دیدی گرفته گردنه ها را عُقاب وار‬
‫قیرقی تکین گدیک باشین آلاردی‬
‫وه ، دختران چه منظره ها ساز کرده اند !‬
‫دوْلائیا قیزلار آچیپ پنجره‬
‫بر کوره راه پنجره ها باز کرده اند !‬
‫پنجره لرده نه گؤزل منظره !‬
۲۵
‫حیدربابا ، به جشن عروسی در آن دیار‬
‫حیدربابا ، کندین توْیون توتاندا‬
‫زنها حنا - فتیله فروشند بار بار‬
‫قیز-گلینلر ، حنا-پیلته ساتاندا‬
‫داماد سیب سرخ زند پیش پایِ یار‬
‫بیگ گلینه دامنان آلما آتاندا‬
مانده به راهِ دخترکانِ تو چشمِ من‬
‫منیم ده اوْ قیزلاروندا گؤزوم وار‬
‫در سازِ عاشقانِ تو دارم بسی سخن‬
‫عاشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار‬
۲۶
‫از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارها‬
‫حیدربابا ، بولاخلارین یارپیزی‬
‫از هندوانه ، خربزه ، در کشتزارها‬
‫بوْستانلارین گوْل بَسَری ، قارپیزی‬
‫از سقّز و نبات و از این گونه بارها‬
‫چرچیلرین آغ ناباتی ، ساققیزی‬
‫مانده است طعم در دهنم با چنان اثر‬
‫ایندی ده وار داماغیمدا ، داد وئرر‬
‫کز روزهای گمشده ام می دهد خبر‬
‫ایتگین گئدن گوْنلریمدن یاد وئرر‬
۲۷
‫نوروز بود و مُرغ شباویز در سُرود‬
‫بایرامیدی ، گئجه قوشی اوخوردی‬
‫جورابِ یار بافته در دستِ یار بود‬
‫آداخلی قیز ، بیگ جوْرابی توْخوردی‬
‫آویخته ز روزنه ها شالها فرود‬
‫هرکس شالین بیر باجادان سوْخوردی‬
‫این رسم شال و روزنه خود رسم محشری ‫است !‬
‫آی نه گؤزل قایدادی شال ساللاماق !‬
‫عیدی به شالِ نامزدان چیز دیگری است !‬
‫بیگ شالینا بایراملیغین باغلاماق !‬
۲۸
‫با گریه خواستم که همان شب روم به بام‬
‫شال ایسته دیم منده ائوده آغلادیم‬
شالی گرفته بستم و رفتم به وقتِ شام‬
‫بیر شال آلیب ، تئز بئلیمه باغلادیم‬
‫آویخته ز روزنة خانة غُلام‬
‫غلام گیله قاشدیم ، شالی ساللادیم‬
جوراب بست و دیدمش آن شب ز روزنه‬
‫فاطمه خالا منه جوراب باغلادی‬
‫بگریست خاله فاطمه با یاد خانْ ننه‬
‫خان ننه می یادا سالیب ، آغلادی‬
۲۹
‫در باغهای میرزامحمد ز شاخسار‬
‫حیدربابا ، میرزَممدین باخچاسی‬
‫آلوچه های سبز وتُرش ، همچو گوشوار‬
‫باخچالارین تورشا-شیرین آلچاسی‬
‫وان چیدنی به تاقچه ها اندر آن دیار‬
‫گلینلرین دوْزمه لری ، طاخچاسی‬
‫صف بسته اند و بر رفِ چشمم نشسته اند‬
‫هی دوْزوْلر گؤزلریمین رفینده‬
صفها به خط خاطره ام خیمه بسته اند‬
‫خیمه وورار خاطره لر صفینده‬
۳۰
‫نوروز را سرشتنِ گِلهایِ چون طلا‬
‫بایرام اوْلوب ، قیزیل پالچیق اَزَللر‬
‫با نقش آن طلا در و دیوار در جلا‬
‫ناققیش ووروب ، اوتاقلاری بَزَللر‬
‫هر چیدنی به تاقچه ها دور از او بلا‬
‫طاخچالارا دوْزمه لری دوْزللر‬
رنگ حنا و فَنْدُقة دست دختران‬
‫قیز-گلینین فندقچاسی ، حناسی‬
‫دلها ربوده از همه کس ، خاصّه مادران‬
‫هَوَسله نر آناسی ، قایناناسی‬
۳۱
‫با پیک بادکوبه رسد نامه و خبر‬
‫باکی چی نین سؤزی ، سوْوی ، کاغیذی‬
‫زایند گاوها و پر از شیر ، بام و در‬
‫اینکلرین بولاماسی ، آغوزی‬
‫آجیلِ چارشنبه ز هر گونه خشک و تر‬
‫چرشنبه نین گیردکانی ، مویزی‬
آتش کنند روشن و من شرح داستان‬
‫قیزلار دییه ر : » آتیل ماتیل چرشنبه‬
خود با زبان ترکیِ شیرین کنم بیان :‬
‫آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه «‬
‫قیزلار دییه ر : « آتیل ماتیل چرشنبه‬

۳۲
‫با تخم مرغ های گُلی رنگِ پُرنگار‬
‫یومورتانی گؤیچک ، گوللی بوْیاردیق‬
‫با کودکان دهکده می باختم قِمار‬
‫چاققیشدیریب ، سینانلارین سوْیاردیق‬
‫ما در قِمار و مادرِ ما هم در انتظار‬
‫اوْیناماقدان بیرجه مگر دوْیاردیق ؟‬
‫من داشتم بسی گل وقاپِ قمارها‬
‫علی منه یاشیل آشیق وئرردی‬
‫از دوستان علی و رضا یادگارها‬
‫ارضا منه نوروزگوْلی درردی‬
۳۳
‫نوروزعلی و کوفتنِ خرمنِ جُوَش‬
‫نوْروز علی خرمنده وَل سوْرردی‬
‫پوشال جمع کردنش و رُفتن از نُوَش‬
‫گاهدان یئنوب ، کوْلشلری کوْرردی‬
‫از دوردستها سگ چوپان و عوعوَش‬
‫داغدان دا بیر چوْبان ایتی هوْرردی‬
دیدی که ایستاده الاغ از صدای سگ‬
‫اوندا ، گؤردن ، اولاخ ایاخ ساخلادی‬
‫با گوشِ تیز کرده برای بلایِ سگ‬
‫داغا باخیب ، قولاخلارین شاخلادی‬
۳۴
‫وقتِ غروب و آمدنِ گلّة دَواب‬
‫آخشام باشی ناخیرینان گلنده‬
در بندِ ماست کُرّة خرها به پیچ و تاب‬
‫قوْدوخلاری چکیب ، وورادیق بنده‬
گلّه رسیده در ده و رفته است آفتاب‬
‫ناخیر گئچیب ، گئدیب ، یئتنده کنده‬
‫بر پشتِ کرّه ، کرّه سوارانِ دِه نگر‬
‫حیوانلاری چیلپاق مینیب ، قوْواردیق‬
‫جز گریه چیست حاصل این کار ؟ بِهْ نگر‬
‫سؤز چیخسایدی ، سینه گریب ، سوْواردیق‬
۳۵
‫شبها خروشد آب بهاران به رودبار‬
‫یاز گئجه سی چایدا سولار شاریلدار‬
‫در سیل سنگ غُرّد و غلتد ز کوهسار‬
‫داش-قَیه لر سئلده آشیب خاریلدار‬
‫چشمانِ گرگ برق زند در شبانِ تار‬
‫قارانلیقدا قوردون گؤزی پاریلدار‬
سگها شنیده بویِ وی و زوزه می کشند‬
‫ایتر ، گؤردوْن ، قوردی سئچیب ، اولاشدی‬
‫گرگان گریخته ، به زمین پوزه می کشند‬
‫قورددا ، گؤردو ْن ، قالخیب ، گدیکدن آشدی‬
۳۶
‫بر اهل ده شبانِ زمستان بهانه ای است‬
‫قیش گئجه سی طؤله لرین اوْتاغی‬
‫وان کلبة طویله خودش گرمخانه ای است‬
‫کتلیلرین اوْتوراغی ، یاتاغی‬
‫در رقصِ شعله ، گرم شدن خود فسانه ای است‬
‫بوخاریدا یانار اوْتون یاناغی‬
‫سِنجد میان شبچره با مغز گردکان‬
‫شبچره سی ، گیردکانی ، ایده سی‬
‫صحبت چو گرم شد برود تا به آسمان‬
‫کنده باسار گوْلوْب - دانیشماق سسی‬
۳۷
‫آمد ز بادکوبه پسرخاله ام شُجا‬
‫شجاع خال اوْغلونون باکی سوْقتی‬
‫با قامتی کشیده و با صحبتی رسا‬
‫دامدا قوران سماواری ، صحبتی‬
‫در بام شد سماور سوقاتیش به پا‬
‫یادیمدادی شسلی قدی ، قامتی‬
‫از بختِ بد عروسی او شد عزای او‬
‫جؤنممه گین توْیی دؤندی ، یاس اوْلدی‬
‫آیینه ماند و نامزد و های هایِ او‬
‫ننه قیزین بخت آیناسی کاس اوْلدی‬
۳۸
‫چشمانِ ننه قیز به مَثَل آهوی خُتَن‬
‫حیدربابا ، ننه قیزین گؤزلری‬
‫رخشنده را سخن چو شکر بود در دهن‬
‫رخشنده نین شیرین-شیرین سؤزلری‬
‫ترکی سروده ام که بدانند ایلِ من‬
‫ترکی دئدیم اوْخوسونلار اؤزلری‬
‫این عمر رفتنی است ولی نام ماندگار‬
‫بیلسینلر کی ، آدام گئدر ، آد قالار‬
تنها ز نیک و بد مزه در کام ماندگار‬
‫یاخشی-پیسدن آغیزدا بیر داد قالار‬
۳۹
‫پیش از بهار تا به زمین تابد آفتاب‬
‫یاز قاباغی گوْن گوْنئیی دؤیَنده‬
با کودکان گلولة برفی است در حساب‬
‫کند اوشاغی قار گوْلله سین سؤیَنده‬
‫پاروگران به سُرسُرة کوه در شتاب‬
‫کوْرکچی لر داغدا کوْرک زوْیَنده‬
‫گویی که روحم آمده آنجا ز راه دور‬
‫منیم روحوم ، ایله بیلوْن اوْردادور‬
‫چون کبک ، برفگیر شده مانده در حضور‬
‫کهلیک کیمین باتیب ، قالیب ، قاردادور‬
۴۰
‫رنگین کمان ، کلافِ رَسَنهای پیرزن‬
‫قاری ننه اوزاداندا ایشینی‬
خورشید ، روی ابر دهد تاب آن رسَن‬
‫گوْن بولوتدا اَییرردی تشینی‬
دندان گرگ پیر چو افتاده از دهن‬
‫قورد قوْجالیب ، چکدیرنده دیشینی‬
‫از کوره راه گله سرازیر می شود‬
‫سوْری قالخیب ، دوْلائیدان آشاردی‬
‫لبریز دیگ و بادیه از شیر می شود‬
‫بایدالارین سوْتی آشیب ، داشاردی‬
۴۱
‫دندانِ خشم عمّه خدیجه به هم فشرد‬
‫خجّه سلطان عمّه دیشین قیساردی‬
کِز کرد مُلاباقر و در جای خود فُسرد‬
‫ملا باقر عم اوغلی تئز میساردی‬
‫روشن تنور و ، دود جهان را به کام بُرد‬
‫تندیر یانیب ، توْسسی ائوی باساردی‬
‫قوری به روی سیخ تنور آمده به جوش‬
‫چایدانیمیز ارسین اوْسته قایناردی‬
‫در توی ساج ، گندم بوداده در خروش‬
‫قوْورقامیز ساج ایچینده اوْیناردی‬
۴۲
‫جالیز را به هم زده در خانه برده ایم‬
‫بوْستان پوْزوب ، گتیرردیک آشاغی‬
‫در خانه ها به تخته - طبقها سپرده ایم‬
‫دوْلدوریردیق ائوده تاختا-طاباغی‬
‫از میوه های پخته و ناپخته خورده ایم‬
‫تندیرلرده پیشیرردیک قاباغی‬
‫تخم کدوی تنبل و حلوایی و لبو‬
‫اؤزوْن ئییوْب ، توخوملارین چیتداردیق‬
خوردن چنانکه پاره شود خُمره و سبو‬
‫چوْخ یئمکدن ، لاپ آز قالا چاتداردیق‬
۴۳
از ورزغان رسیده گلابی فروشِ ده‬
‫ورزغان نان آرموت ساتان گلنده‬
‫از بهر اوست این همه جوش و خروشِ ده‬
‫اوشاقلارین سسی دوْشردی کنده‬
دنیای دیگری است خرید و فروش ده‬
‫بیزده بویاننان ائشیدیب ، بیلنده‬
‫ما هم شنیده سوی سبدها دویده ایم‬
‫شیللاق آتیب ، بیر قیشقریق سالاردیق‬
‫گندم بداده ایم و گلابی خریده ایم‬
‫بوغدا وئریب ، آرموتلاردان آلاردیق‬
۴۴
‫مهتاب بود و با تقی آن شب کنار رود‬
‫میرزاتاغی نان گئجه گئتدیک چایا‬
من محو ماه و ماه در آن آب غرق بود‬
‫من باخیرام سئلده بوْغولموش آیا‬
‫زان سوی رود ، نور درخشید و هر دو زود‬
‫بیردن ایشیق دوْشدی اوْتای باخچایا‬
گفتیم آی گرگ ! و دویدیم سوی ده‬
‫ای وای دئدیک قورددی ، قئیتدیک قاشدیق
‫چون مرغ ترس خورده پریدیم توی ده‬
‫هئچ بیلمه دیک نه وقت کوْللوکدن آشدیق‬
۴۵
حیدربابا ، درخت تو شد سبز و سربلند‬
‫حیدربابا ، آغاجلارون اوجالدی‬
لیک آن همه جوانِ تو شد پیر و دردمند‬
‫آمما حئییف ، جوانلارون قوْجالدی‬
گشتند برّه های فربه تو لاغر و نژند‬
‫توْخلیلارون آریخلییب ، آجالدی‬
‫خورشید رفت و سایه بگسترد در جهان‬
‫کؤلگه دؤندی ، گوْن باتدی ، قاش قَرَلدی‬
چشمانِ گرگها بدرخشید آن زمان‬
‫قوردون گؤزی قارانلیقدا بَرَلدی‬
۴۶
‫گویند روشن است چراغ خدای ده‬
ائشیتمیشم یانیر آللاه چیراغی‬
‫دایر شده است چشمة مسجد برای ده‬
دایر اوْلوب مسجدیزوْن بولاغی‬
‫راحت شده است کودک و اهلِ سرای ده‬
‫راحت اوْلوب کندین ائوی ، اوشاغی‬
‫منصور خان همیشه توانمند و شاد باد !‬
‫منصورخانین الی-قوْلی وار اوْلسون‬
‫در سایه عنایت حق زنده یاد باد !‬
‫هاردا قالسا ، آللاه اوْنا یار اوْلسون‬
۴۷
‫حیدربابا ، بگوی که ملای ده کجاست ؟‬
‫حیدربابا ، ملا ابراهیم وار ، یا یوْخ ؟‬
‫آن مکتب مقدّسِ بر پایِ ده کجاست ؟‬
‫مکتب آچار ، اوْخور اوشاقلار ، یا یوْخ ؟‬
‫آن رفتنش به خرمن و غوغای ده کجاست ؟‬
‫خرمن اوْستی مکتبی باغلار ، یا یوْخ ؟‬
‫از من به آن آخوند گرامی سلام باد !‬
‫مندن آخوندا یتیررسن سلام‬
‫عرض ارادت و ادبم در کلام باد !‬
‫ادبلی بیر سلامِ مالاکلام‬
۴۸
‫تبریز بوده عمّه و سرگرم کار خویش‬
‫خجّه سلطان عمّه گئدیب تبریزه‬
‫ما بی خبر ز عمّه و ایل و تبار خویش‬
‫آمما ، نه تبریز ، کی گلممیر بیزه‬
برخیز شهریار و برو در دیار خویش‬
‫بالام ، دورون قوْیاخ گئداخ ائممیزه‬
‫بابا بمرد و خانة ما هم خراب شد‬
‫آقا اؤلدی ، تو فاقیمیز داغیلدی‬
هر گوسفندِ گم شده ، شیرش برآب شد‬
‫قوْیون اوْلان ، یاد گئدوْبَن ساغیلدی‬
۴۹
‫دنیا همه دروغ و فسون و فسانه شد‬
‫حیدربابا ، دوْنیا یالان دوْنیادی‬
‫کشتیّ عمر نوح و سلیمان روانه شد‬
‫سلیماننان ، نوحدان قالان دوْنیادی‬
‫ناکام ماند هر که در این آشیانه شد‬
‫اوغول دوْغان ، درده سالان دوْنیادی‬
‫بر هر که هر چه داده از او ستانده است‬
‫هر کیمسَیه هر نه وئریب ، آلیبدی‬
‫نامی تهی برای فلاطون بمانده است‬
‫افلاطوننان بیر قوری آد قالیبدی‬
۵۰
‫حیدربابا ، گروه رفیقان و دوستان‬
‫حیدربابا ، یار و یولداش دؤندوْلر‬
‫برگشته یک یک از من و رفتند بی نشان‬
‫بیر-بیر منی چؤلده قوْیوب ، چؤندوْلر‬
‫مُرد آن چراغ و چشمه بخشکید همچنان‬
‫چشمه لریم ، چیراخلاریم ، سؤندوْلر‬
خورشید رفت روی جهان را گرفت غم‬
‫یامان یئرده گؤن دؤندی ، آخشام اوْلدی‬
‫دنیا مرا خرابة شام است دم به دم‬
‫دوْنیا منه خرابهٔ شام اوْلدی‬
۵۱
‫قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمو‬
‫عم اوْغلینان گئدن گئجه قیپچاغا‬
‫اسبان به رقص و ماه درآمد ز روبرو‬
‫آی کی چیخدی ، آتلار گلدی اوْیناغا‬
‫خوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کو‬
‫دیرماشیردیق ، داغلان آشیردیق داغا‬
‫اسب کبودِ مش ممی خان رقص جنگ کرد‬
‫مش ممی خان گؤی آتینی اوْیناتدی‬
‫غوغا به کوه و درّه صدای تفنگ کرد‬
‫تفنگینی آشیردی ، شاققیلداتدی‬
۵۲
‫در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب‬
‫حیدربابا ، قره کوْلون دره سی‬
‫در صخره ها و کبک گداران و بندِ آب‬
‫خشگنابین یوْلی ، بندی ، بره سی‬
‫کبکانِ خالدار زری کرده جای خواب‬
‫اوْردا دوْشَر چیل کهلیگین فره سی‬
‫زانجا چو بگذرید زمینهای خاک ماست‬
‫اوْردان گئچر یوردوموزون اؤزوْنه‬
‫این قصّه ها برای همان خاکِ پاک ماست‬
‫بیزده گئچک یوردوموزون سؤزوْنه‬
۵۳
امروز خشگناب چرا شد چنین خراب ؟‬
‫خشگنابی یامان گوْنه کیم سالیب ؟‬
‫با من بگو : که مانده ز سادات خشگناب ؟‬
‫سیدلردن کیم قیریلیب ، کیم قالیب ؟‬
‫اَمیر غفار کو ؟ کجا هست آن جناب ؟‬
‫آمیرغفار دام-داشینی کیم آلیب ؟‬
‫آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار ؟‬
‫بولاخ گنه گلیب ، گؤلی دوْلدورور ؟‬
‫یا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار ؟‬
‫یا قورویوب ، باخچالاری سوْلدورور ؟‬
۵۴
‫آمیرغفار سرورِ سادات دهر بود‬
‫آمیر غفار سیدلرین تاجییدی‬
‫در عرصه شکار شهان نیک بهر بود‬
‫شاهلار شکار ائتمه سی قیقاجییدی‬
با مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بود‬
‫مَرده شیرین ، نامرده چوْخ آجییدی‬
لرزان برای حق ستمدیدگان چو بید‬
‫مظلوملارین حقّی اوْسته اَسَردی‬
‫چون تیغ بود و دست ستمکار می برید‬
‫ظالم لری قیلیش تکین کَسَردی‬
۵۵
‫میر مصطفی و قامت و قدّ کشیده اش‬
‫میر مصطفا دایی ، اوجا بوْی بابا‬
‫آن ریش و هیکل چو تولستوی رسیده اش‬
‫هیکللی ،ساققاللی ، توْلستوْی بابا‬
شکّر زلب بریزد و شادی ز دیده اش‬
‫ائیلردی یاس مجلسینی توْی بابا‬
‫او آبرو عزّت آن خشگناب بود‬
‫خشگنابین آبروسی ، اَردَمی‬
‫در مسجد و مجالس ما آفتاب بود‬
‫مسجدلرین ، مجلسلرین گؤرکَمی‬
۵۶
‫مجدالسّادات خندة خوش می زند چو باغ‬
‫مجدالسّادات گوْلردی باغلارکیمی‬
‫چون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغ‬
‫گوْروْلدردی بولوتلی داغلارکیمی‬
‫حرفش زلال و روشن چون روغن چراغ‬
‫سؤز آغزیندا اریردی یاغلارکیمی‬
‫با جَبهتِ گشاده ، خردمند دیه بود‬
‫آلنی آچیق ، یاخشی درین قاناردی‬
‫چشمان سبز او به زمرّد شبیه بود‬
‫یاشیل گؤزلر چیراغ تکین یاناردی‬
۵۷
آن سفره های باز پدر یاد کردنی است‬
‫منیم آتام سفره لی بیر کیشییدی‬
‫آن یاریش به ایل من انشا کردنی است‬
‫ائل الیندن توتماق اوْنون ایشییدی‬
‫روحش به یاد نیکی او شاد کردنی است‬
‫گؤزللرین آخره قالمیشییدی‬
‫وارونه گشت بعدِ پدر کار روزگار‬
‫اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلر‬
‫خاموش شد چراغ محبت در این دیار‬
‫محبّتین چیراخلاری سؤنوْبلر‬
۵۸
‫بشنو ز میرصالح و دیوانه بازیش‬
‫میرصالحین دلی سوْلوق ائتمه سی‬
‫سید عزیز و شاخسی و سرفرازیش‬
‫میر عزیزین شیرین شاخسِی گئتمه سی‬
‫میرممّد و نشستن و آن صحنه سازیش‬
‫میرممّدین قورولماسی ، بیتمه سی‬
امروز گفتنم همه افسانه است و لاف‬
‫ایندی دئسک ، احوالاتدی ، ناغیلدی‬
‫بگذشت و رفت و گم شد و نابود ، بی گزاف‬
‫گئچدی ، گئتدی ، ایتدی ، باتدی ، داغیلدی‬
۵۹
‫بشنو ز میر عبدل و آن وسمه بستنش‬
‫میر عبدوْلوْن آیناداقاش یاخماسی‬
‫تا کُنج لب سیاهی وسمه گسستنش‬
‫جؤجیلریندن قاشینین آخماسی‬
‫از بام و در نگاهش و رعنا نشستنش‬
‫بوْیلانماسی ، دام-دوواردان باخماسی‬
‫شاه عبّاسین دوْربوْنی ، یادش بخیر !‬
‫شاه عبّاسین دوْربوْنی ، یادش بخیر !‬
‫خشگنابین خوْش گوْنی ، یادش بخیر !‬
‫خشگنابین خوْش گوْنی ، یادش بخیر !‬
۶۰
‫عمّه ستاره نازک را بسته در تنور‬
‫ستاره عمّه نزیک لری یاپاردی‬
هر دم رُبوده قادر از آنها یکی به روز‬
‫میرقادر ده ، هر دم بیرین قاپاردی‬
‫چون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دور‬
‫قاپیپ ، یئیوْب ، دایچاتکین چاپاردی‬
‫آن صحنة ربودنِ نان خنده دار بود‬
‫گوْلمه لیدی اوْنون نزیک قاپپاسی‬
‫سیخ تنور عمّه عجب ناگوار بود !‬
‫عمّه مینده ارسینینین شاپپاسی‬
۶۱
گویند میر حیدرت اکنون شده است پیر‬
‫حیدربابا ، آمیر حیدر نئینیوْر ؟‬
‫برپاست آن سماور جوشانِ دلپذیر‬
‫یقین گنه سماواری قئینیوْر‬
شد اسبْ پیر و ، می جَوَد از آروارِ زیر‬
دای قوْجالیب ، آلت انگینن چئینیوْر‬
‫ابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کر‬
‫قولاخ باتیب ، گؤزی گیریب قاشینا‬
‫بیچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر‬
‫یازیق عمّه ، هاوا گلیب باشینا‬
۶۲
‫میر عبدل آن زمان که دهن باز می کند‬
‫خانم عمّه میرعبدوْلوْن سؤزوْنی‬
عمّه خانم دهن کجی آغاز می کند‬
‫ائشیدنده ، ایه ر آغز-گؤزوْنی‬
‫با جان ستان گرفتنِ جان ساز می کند‬
‫مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنی‬
‫تا وقت شام و خوابِ شبانگاه می رسد‬
‫دعوالارین شوخلوغیلان قاتاللار‬
‫شوخی و صلح و دوستی از راه می رسد‬
‫اتی یئیوْب ، باشی آتیب ، یاتاللار‬
۶۳
‫فضّه خانم گُزیدة گلهای خشگناب‬
‫فضّه خانم خشگنابین گوْلییدی‬
‫یحیی ، غلامِ دختر عمو بود در حساب‬
‫آمیریحیا عمقزینون قولییدی‬
رُخساره نیز بود هنرمند و کامیاب‬
‫رُخساره آرتیستیدی ، سؤگوْلییدی‬
‫سید حسین ز صالح تقلید می کند‬
‫سیّد حسین ، میر صالحی یانسیلار‬
‫با غیرت است جعفر و تهدید می کند‬
‫آمیرجعفر غیرتلی دیر ، قان سالار‬
۶۴
‫از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگان‬
سحر تئزدن ناخیرچیلار گَلَردی‬
‫غوغا به پاست صبحدمان ، آمده شبان‬
‫قوْیون-قوزی دام باجادا مَلَردی‬
‫در بندِ شیر خوارة خود هست عمّه جان‬
‫عمّه جانیم کؤرپه لرین بَلَردی‬
‫بیرون زند ز روزنه دود تَنورها‬
‫تندیرلرین قوْزاناردی توْسیسی‬
‫از نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها‬
‫چؤرکلرین گؤزل اییی ، ایسیسی‬
۶۵
پرواز دسته دستة زیبا کبوتران‬
‫گؤیرچینلر دسته قالخیب ، اوچاللار‬
‫گویی گشاده پردة زرّین در آسمان‬
‫گوْن ساچاندا ، قیزیل پرده آچاللار‬
‫در نور ، باز و بسته شود پرده هر زمان‬
‫قیزیل پرده آچیب ، ییغیب ، قاچاللار‬
در اوج آفتاب نگر بر جلال کوه‬
‫گوْن اوجالیب ، آرتارداغین جلالی‬
‫زیبا شود جمال طبیعت در آن شکوه‬
‫طبیعتین جوانلانار جمالی‬
۶۶
گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوه‬
‫حیدربابا ، قارلی داغلار آشاندا‬
‫شب راه گم کند به سرازیری ، آن گروه‬
‫گئجه کروان یوْلون آزیب ، چاشاندا‬
‫باشم به هر کجای ، ز ایرانِ پُرشُکوه‬
‫من هارداسام ، تهراندا یا کاشاندا‬
‫چشمم بیابد اینکه کجا هست کاروان‬
‫اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلاری‬
‫آید خیال و سبقت گیرد در آن میان‬
‫خیال گلیب ، آشیب ، گئچر اوْنلاری‬
۶۷
‫ای کاش پشتِ دامْ قَیَه ، از صخره های تو‬
‫بیر چیخئیدیم دام قیه نین داشینا‬
‫می آمدم که پرسم از او ماجرای تو‬
‫بیر باخئیدیم گئچمیشینه ، یاشینا‬
‫بینم چه رفته است و چه مانده برای تو‬
‫بیر گورئیدیم نه لر گلمیش باشینا‬
‫روزی چو برفهای تو با گریه سر کنم‬
‫منده اْونون قارلاریلان آغلاردیم‬
‫دلهای سردِ یخ زده را داغتر کنم‬
‫قیش دوْندوران اوْرکلری داغلاردیم‬
۶۸
‫خندان شده است غنچة گل از برای دل‬
‫حیدربابا ، گوْل غنچه سی خنداندی‬
‫لیکن چه سود زان همه ، خون شد غذای دل‬
‫آمما حئیف ، اوْرک غذاسی قاندی‬
‫زندانِ زندگی شده ماتم سرای دل‬
‫زندگانلیق بیر قارانلیق زینداندی‬
‫کس نیست تا دریچة این قلعه وا کند‬
‫بو زیندانین دربچه سین آچان یوْخ‬
‫زین تنگنا گریزد و خود را رها کند‬
‫بو دارلیقدان بیرقورتولوب ، قاچان یوْخ‬
۶۹
‫حیدربابا ، تمام جهان غم گرفته است‬
‫حیدربابا گؤیلر بوْتوْن دوماندی‬
‫وین روزگارِ ما همه ماتم گرفته است‬
‫گونلریمیز بیر-بیریندن یاماندی‬
‫ای بد کسی که که دست کسان کم گرفته است‬
‫بیر-بیروْزدن آیریلمایون ، آماندی‬
‫نیکی برفت و در وطنِ غیر لانه کرد‬
‫یاخشیلیغی الیمیزدن آلیبلار‬
‫بد در رسید و در دل ما آشیانه کرد‬
‫یاخشی بیزی یامان گوْنه سالیبلار‬
۷۰
‫آخر چه شد بهانة نفرین شده فلک ؟‬
‫بیر سوْروشون بو قارقینمیش فلکدن‬
‫زین گردش زمانه و این دوز و این کلک ؟‬
‫نه ایستیوْر بو قوردوغی کلکدن ؟‬
‫گو این ستاره ها گذرد جمله زین اَلَک‬
‫دینه گئچیرت اولدوزلاری الکدن‬
‫بگذار تا بریزد و داغان شود زمین‬
‫قوْی تؤکوْلسوْن ، بو یئر اوْزی داغیلسین‬
‫در پشت او نگیرد شیطان دگر کمین‬
‫بو شیطانلیق قورقوسی بیر ییغیلسین‬
۷۱
ای کاش می پریدم با باد در شتاب‬
‫بیر اوچئیدیم بو چیرپینان یئلینن‬
‫ای کاش می دویدم همراه سیل و آب‬
‫باغلاشئیدیم داغدان آشان سئلینن‬
‫با ایل خود گریسته در آن ده خراب‬
‫آغلاشئیدیم اوزاق دوْشَن ائلینن‬
‫می دیدم از تبار من آنجا که مانده است ؟‬
‫بیر گؤرئیدیم آیریلیغی کیم سالدی‬
‫وین آیه فراق در آنجا که خوانده است ؟‬
‫اؤلکه میزده کیم قیریلدی ، کیم قالدی‬
۷۲
‫من هم به چون تو کوه بر افکنده ام نَفَس‬
‫من سنون تک داغا سالدیم نَفَسی‬
‫فریاد من ببر به فلک ، دادِ من برس‬
‫سنده قئیتر ، گوْیلره سال بو سَسی‬
‫بر جُغد هم مباد چنین تنگ این قفس‬
‫بایقوشوندا دار اوْلماسین قفسی‬
‫در دام مانده شیری و فریاد می کند‬
‫بوردا بیر شئر داردا قالیب ، باغیریر‬
‫دادی طَلب ز مردمِ بیداد می کند‬
‫مروّت سیز انسانلاری چاغیریر‬
۷۳
تا خون غیرت تو بجوشد ز کوهسار‬
‫حیدربابا ، غیرت قانون قاینارکن‬
‫تا پَر گرفته باز و عقابت در آن کنار‬
‫قره قوشلار سنن قوْپوپ ، قالخارکن‬
‫با تخته سنگهایت به رقصند و در شکار‬
‫اوْ سیلدیریم داشلارینان اوْینارکن‬
برخیز و نقش همّت من در سما نگر‬
‫قوْزان ، منیم همّتیمی اوْردا گؤر‬
‫برگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر‬
‫اوردان اَییل ، قامتیمی داردا گؤر‬
۷۴
‫دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاه‬
‫حیدربابا . گئجه دورنا گئچنده‬
‫کوْراوْغلی در سیاهی شب می کند نگاه‬
‫کوْراوْغلونون گؤزی قارا سئچنده‬
‫قیرآتِ او به زین شده و چشم او به راه‬
‫قیر آتینی مینیب ، کسیب ، بیچنده‬
‫من غرق آرزویم و آبم نمی برد‬
‫منده بوردان تئز مطلبه چاتمارام‬
‫ایوَز تا نیاید خوابم نمی برد‬
‫ایوز گلیب ، چاتمیونجان یاتمارام‬
۷۵
‫مردانِ مرد زاید از چون تو کوهِ نور‬
‫حیدربابا ، مرد اوْغوللار دوْغگینان‬
‫نامرد را بگیر و بکن زیر خاکِ گور‬
‫نامردلرین بورونلارین اوْغگینان‬
چشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زور‬
‫گدیکلرده قوردلاری توت ، بوْغگینان‬
‫بگذار برّه های تو آسوده تر چرند‬
‫قوْی قوزولار آیین-شایین اوْتلاسین‬
‫وان گلّه های فربه تو دُنبه پرورند‬
‫قوْیونلارون قویروقلارین قاتلاسین‬
۷۶
‫حیدربابا ، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد !‬
‫حیدربابا ، سنوْن گؤیلوْن شاد اوْلسون‬
‫شَهد و شکر به کام تو ، عمرت زیاد باد !‬
‫دوْنیا وارکن ، آغزون دوْلی داد اوْلسون‬
‫وین قصّه از حدیث من و تو به یاد باد !‬
‫سنن گئچن تانیش اوْلسون ، یاد اوْلسون‬
‫گو شاعرِ سخنورِ من ، شهریارِ من‬
‫دینه منیم شاعر اوْغلوم شهریار‬
‫عمری است مانده در غم و دور از دیارِ من‬ ‬
‫بیر عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار‬

اولدوز سایاراق گوزله میشم هر گئجه یاری
گج گلمه ده دیر یار یئنه اولموش گئجه یاری
گؤزلر آسیلی یوخ نه قارالتی نه ده بیر سس
باتمیش گولاغیم گؤرنه دؤشور مکده دی داری 
بیر قوش آییغام! سویلیه رک گاهدان اییلده ر
گاهدان اونودا یئل دئیه لای-لای هوش آپاری 
یاتمیش هامی بیر آللاه اویاقدیر داها بیر من
مندن آشاغی کیمسه یوخ اوندان دا یوخاری 
قورخوم بودی یار گلمه یه بیردن یاریلا صبح
باغریم یاریلار صبحوم آچیلما سنی تاری! 
دان اولدوزی ایسته ر چیخا گؤز یالواری چیخما
او چیخماسادا اولدوزومون یوخدی چیخاری 
گلمز تانیرام بختیمی ایندی آغارار صبح
قاش بیله آغاردیقجا داها باش دا آغاری
عشقین کی قراریندا وفا اولمیاجاقمیش
بیلمم کی طبیعت نیه قویموش بو قراری؟ 
سانکی خوروزون سون بانی خنجردی سوخولدی
سینه مده أورک وارسا کسیب قیردی داماری
ریشخندله قیرجاندی سحر سویله دی: دورما
جان قورخوسی وار عشقین اوتوزدون بو قماری 
اولدوم قره گون آیریلالی او ساری تئلدن
بونجا قره گونلردی ایدن رنگیمی ساری
گؤز یاشلاری هر یئردن آخارسا منی توشلار
دریایه باخار بللی دی چایلارین آخاری 
از بس منی یاپراق کیمی هیجرانلا سارالدیب
باخسان اوزونه سانکی قیزیل گولدی قیزاری
محراب شفقده ئوزومی سجده ده گؤردوم
قان ایچره غمیم یوخ اوزوم اولسون سنه ساری 
عشقی واریدی شهریارین گللی- چیچکلی
افسوس قارا یل اسدی خزان اولدی بهاری

شاه داغیم، چال پاپاغیم، ائل دایاغیم، شانلی سهند´یم
باشی توفانلی سهند´یم
باشدا حئیدر بابا تک قارلا، قیروولا قاریشیبسان
سون ایپک تئللی بولودلارلا اوفوقده ساریشیبسان
ساواشارکن باریشیبسان
گؤیدن ایلهام آلالی سیرری سماواتا دییه رسه ن
هله آغ کورکو بورون، یازدا یاشیل دون دا گییه رسه ن
قورادان حالوا یییه رسه ن
دؤشلرینده سونالار سینه سی تک شوخ ممه لرده
نه سرین چئشمه لرین وار
او یاشیل تئللری، یئل هؤرمه ده آینالی سحه رده
عیشوه لی ائشمه لرین وار
قوی یاغیش یاغسا دا یاغسین
سئل اولوب آخسا دا آخسین
یانلاریندا دره لر وار
قوی قلم قاشلارین اوچسون فره لرله، هامی باخسین
باشلاریندا هئره لر وار
سیلدیریملار، سره لر وار
او اتکلرده نه قیزلار یاناغی لاله لرین وار
قوزولار اوتلایاراق نئیده نه خوش ناله لرین وار
آی کیمی هاله لرین وار
گول- چیچکدن بزه نه نده، نه گلینلر کیمی نازین
یئل اسه نده او سولاردا نه درین راز-و نیازین
اوینایار گوللو قوتازین
تیتره ییر ساز تئلی تک شاخه لرین چایدا چمنده
یئل او تئللرده گزه نده، نه کوراوغلو چالی سازین
اؤرده یین خلوت ائدیب گؤلده پریلرله چیمه نده
قول-قاناددان اونا آغ هووله آچار غمزه لی قازین
قیش گئده ر، قوی گله یازین
هله نووروز گولو وار، قار چیچه یین وار، گله جکلر
اوزلرین تئز سیله جکلر
قیشدا کهلیک هوسیله، چؤله قاچدیقدا جاوانلار
قاردا قاققیلدایاراق نازلی قلمقاشلارین اولسون
یاز، او دؤشلرده ناهار منده سین آچدیقدا چوبانلار
بوللو سودلو سورولر، دادلی قاووتماشلارین اولسون
آد آلیر سندن او شاعیر کی سن اوندان آد آلارسان
اونا هر داد وئره سه ن، یوز او موقابیل داد آلارسان
تاریدان هر زاد آلارسان
آداق اولدوقدا، سن اونلا داها آرتیق اوجالارسان
باش اوجالدیقدا دماوند داغیندان باج آلارسان
شئر الیندن تاج آلارسان
او دا شئعرین، ادبین شاه داغیدیر، شانلی سهند´یم
او دا سن تک آتار اولدوزلارا شئعریله کمندی
او دا سیمورغدان آلماقدادی فندی
شئعر یازاندا قلمیندن باخاسان دورر سپه له ندی
سانکی اولدوزلار اله ندی
سؤز دییه نده گؤره سه ن قاتدی گولو، پوسته نی، قندی
یاشاسین شاعیر افندی
او نه شاعیر، کی داغین وصفینه میصداق اونو گؤردوم
من سنین تک اوجالیق مشقینه مششاق اونو گؤردوم
عئشقه، عئشق اهلینه موشتاق اونو گؤردوم
او نه شاعیر، کی خیال مرکبینه شووشیغایاندا
او نهنگ آت، آیاغین توزلو بولودلاردا قویاندا
لوله له نمکده دی یئر-گؤی، نئجه تومار سارییاندا
گؤره جکسه ن او زاماندا
نه زامان وارسا، مکان وارسا کسیب بیچدی بیر آندا
گئچه جکلر، گله جکلر نه بویاندا، نه او یاندا
نه بلیلم قالدی هایاندا؟
باخ نه حٶرمت وار اونون اؤز دئمیشی توک پاپاغیندا
شهرییار´ین تاجی اه ییلمیش باشی دورموش قاباغیندا
باشینا ساوریلان اینجی، چاریق اولموش آیاغیندا
وحیدیر شئعری، ملکلردی پیچیلدار قولاغیندا
آیه لردیر دوداغیندا
شهدی وار بال دوداغیندا
او دا داغلار کیمی شانینده نه یازسام یاراشاندیر
او دا ظالیم قوپاران قارلا، کولکله دوروشاندیر
قودوزا، ظالیمه قارشی سینه گرمیش، ووروشاندیر
قودوزون کورکونه، ظالیم بیره لر تک داراشاندیر
آمما واختیندا فقیر خالقی اه ییلمیش سوروشاندیر
قارا میللتده هونر بولسا، هونرله آراشاندیر
قارالارلا قاریشاندیر
ساریشاندیر
گئجه حاققین گؤزودور، طور تؤره تمیش اوجاغیندا
اریییب باغ تک اوره کلردی یانارلار چیراغیندا
مئی، محببتدن ایچیب لاله بیتیبدیر یاناغیندا
او بیر اوغلان کی، پریلر سو ایچه رلر چاناغیندا
اینجی قاینار بولاغیندا
طبعی بیر سئوگیلی بولبول کی، اوخور گول بوداغیندا
ساری سونبول قوجاغیندا
سولار افسانه دی سؤیله ر اونون افسونلو باغیندا
سحه رین چنلی چاغیندا
شاعیرین ذٶوقو، نه افسونلو، نه افسانه لی باغلار
آی نه باغلار کی الیف لئیلی ده افسانه ده باغلار
اود یاخیب، داغلاری داغلار
گول گوله رسه بولاق آغلار
شاعیرین عالمی اؤلمه ز، اونا عالمده زاوال یوخ
آرزولار اوردا نه، نه خاطیرله یه ایمکاندی، ماحال یوخ
باغ-ی جننت کیمی اوردا او حارامدیر، بو حالال یوخ
او محببتده ملال یوخ
اوردا حالدیر، داها قال یوخ
گئجه لر اوردا گوموشدندی، قیزیلدان نه گونوزلر
نه زوموررود کیمی داغلاردی، نه مرمر کیمی دوزلر
نه ساری تئللی اینه کلر، نه آلا گؤزلو اؤکوزلر
آی نئجه آی کیمی اوزلر
گول آغاجلاری نه طاووس کیمی چترین آچیب الوان
حولله کروانیدی، چؤللر، بزه نه ر سورسه بو کروان
دوه کروانی دا داغلار، یوکو اطلسدی بو حئیوان
صابیر´ین شهرینه دوغرو، قاتاری چکمه ده سروان
او خیالیمداکی شیروان
اوردا قار دا یاغار، آمما داها گوللر سولابیلمه ز
بو طبیعت، او طراوتده ماحالدیر، اولابیلمه ز
عؤمر پئیمانه سی اوردا دولابیلمه ز
او اوفوقلرده باخارسان نه دنیزلر، نه بوغازلار
نه پری لر کیمی قولار، قونوب-اوچماقدا نه قازلار
گؤلده چیممه کده نه قیزلار
بالیق اولدوز کیمی گؤللرده، دنیزلرده پاریلدار
آبشار مورواریسین سئل کیمی تؤکدوکده خاریلدار
یئل کوشولدار، سو شاریلدار
قصریلر واردی قیزیلدان، قالالار واردی عقیقدن
رافائل تابلوسو تک، صحنه لری عهد-ی عتیقدن
دویماسان کؤهنه رفیقدن
جننتین باغلاری تک باغلارینین حورو قوصورو
الده حوریلرینین جام-ی بولورو
تونگونون گول کیمی صهبا-یی طهورو
نه ماراقلار کی، آییق گؤزلره رؤیادی دئییرسه ن
نه شافاقلار کی، دیرن باخمادا دریادی دئییرسه ن
اویدوران جننت-ی مأوادی دئییرسه ن
زٶهره نین قصری بیریلیان، حیصار نرده سی یاقوت
قصر-ی جادودو، موهندیسلری هاروت ایله ماروت
اوردا مانی دایانیب قالمیش او صورتلره مبهوت
قاپی قوللوقچوسو هاروت
اوردا شئعرین، موزیکین منبعی سرچئشمه دی قاینار
نه پریلر کیمی فه وواره دن افشان اولوب اوینار
شاعیر آنجاق اونو آنلار
دولو مهتاب کیمی ایستخریدی فه وواره لر ایله
ملکه اوردا چیمیر، آی کیمی مهپاره لر ایله
گوللو گوشواره لر ایله
شئعر-و موسیقی شاباش اولمادا، افشاندی پریشان
سانکی آغ شاهیدیر اولماقدا گلین باشینا افشان
نه گلینلر کی، نه انلیک اوزه سورته رلر، نه کیرشان
یاخا نه تولکو نه دووشان
آغ پریلر، ساری کؤینه کلی بولودلاردان ائنیرلر
سود گؤلونده ملکه ایله چیمه رکن سئوینیرلر
سئوینیرلر، اؤیونورلر
قووزاناندا هله الده دولو بیر جام آپاریرلار
سانکی چنگیلره، شاعیرلره ایلهام آپاریرلار
دریا قیزلارینا پئیغام آپاریرلار
دنیزین اؤرتویو ماوی، اوفوقون سقفی سماوی
آینادیر هر نه باخیرسان: یئر اولوب گؤیله موساوی
غرق اونون شئعرینه راوی
غورفه لر، آی، بولود آلتیندا اولار تک گؤرونورلر
گؤز آچیب-یومما، چیراقلار کیمی یاندیقدا سؤنورلر
صحنه لر چرخ-ی فلک تک بورونوب، گاه دا چؤنورلر
کؤلگه لیکلر سورونورلر
زوهره ائیواندا ایلاهه شینئلینده گؤرونه رکن
باخسان حافیظ´ی ده اوردا صلابتله گؤره رسه ن
نه سئوه رسه ن
گاه گؤره ن حافظ-ی شیراز ایله بالکاندا دوروبلار
گاه گؤره ن اورتادا شطرنج قورارکن اوتوروبلار
گاه گؤره ن سازیله، آوازیله ائیله نجه قوروبلار
سانکی ساغر ده ووروبلار
خاجه الحان اوخویاندا، هامی ایشدن دایانیرلار
او نوالرله پریلر گاه اویوب گاه اویانیرلار
لاله لر شٶعله سی، الوان شیشه رنگی بویانیرلار
نه خومار گؤزلو یانیرلار
قاناد ایسته ر بو اوفوق، قوی قالا ترلانلی سهند´یم
ائشیت اؤز قیصصه می، دستانیمی، دستانلی سهند´یم
سنی حئیدر بابا او نعره لر ایله چاغیراندا
او سفیل داردا قالان تولکو قووان شئر باغیراندا
شئیطانین شیللاغا قالخان قاتیری نوخدا قیراندا
بابا قورقور (؟) سسین آلدیم، دئدیم آرخامدی، ایناندیم
آرخا دوردوقدا سهند´یم ساوالان تک هاوالاندیم
سئله قارشی قووالاندیم
جوشقون´ون دا قانی داشدی، منه بیر هایلی سس اولدو
هر سسیز بیر نفس اولدو
باکی داغلاری دا، های وئردی سسه، قیها اوجالدی
او تایین نعره سی سانکی بو تایدان دا باج آلدی
قورد آجالدیقدا قوجالدی
راحیم´ین نعره سی قووزاندی، دییه ن توپلار آتیلدی
سئل گلیب نهره قاتیلدی
روستم´ین توپلاری سسله ندی، دییه ن بوملار آچیلدی
بیزه گول-غونچا ساچیلدی
قورخما گلدیم دییه، سسلرده منه جان دئدی قارداش
منه جان-جان دییه ره ک، دوشمنه قان-قان دئدی قارداش
شهرییار سؤیله مه دن گاه منه سولطان دئدی قارداش
من ده جانیم چیغیریب: جان سنه قوربان دئدی قارداش
یاشا اوغلان سیزه داغ-داش دلی جئیران دئدی قارداش
ائل، سیزه قافلان دئدی قارداش
داغ، سیزه آسلان دئدی قارداش
داغلی حئیدربابا´نین آرخاسی هر یئرده داغ اولدو
داغا داغلار دایاق اولدو
آراز´یم آینا-چیراق قویمادا،آیدین شافاق اولدو
او تایین نغمه سی قووزاندی، اوره کلر قولاق اولدو
یئنه قارداش دییه ره ک قاچمادا باشلار آیاق اولدو
قاچدیق، اوزله شدیک آرازدا، یئنه گؤزلر بولاق اولدو
یئنه غملر قالاق اولدو
یئنه قارداش سایاغی سؤزلریمیز بیر سایاق اولدو
وصل اییین آلمادا، ال چاتمادی عئشقیم داماق اولدو
هله لیک غم سارالارکن قارالار دؤندو آغ اولدو
آراز´ین سو گؤلو داشدی، قایالیقلار دا باغ اولدو
ساری سونبوللره زولف ایچره اوراقلار داراق اولدو
یونجالیقلار یئنه بیلدیرچینه یای-یاز یاتاق اولدو
گؤزده یاشلار چیراق اولدو
لاله بیتدی یاناق اولدو
غونچا گولدو، دوداق اولدو
نه سول اولدو، نه ساغ اولدو
ائلیمی آرخامی گؤردوکده ظالیم اووچو قیسیلدی
سئل کیمی ظولمو باسیلدی، زینه آرخ اولدو، کسیلدی
گول گؤزوندن یاشی سیلدی
تور قوران اووچو آتین قوومادا سیندی، گئری قالدی
اؤزو گئتدی، تورو قالدی
آمما حئیدربابا دا بیلدی کی، بیز تک هامی داغلار
باغلانیب قول-قولا زنجیرده، بولودلار اودور آغلار
نه بیلیم بلکه طبیعت اؤزو نامرده گون آغلار
ایری یوللاری آچارکن، دوز اولان قوللاری باغلار
صاف اولان سینه نی داغلار
داغلارین هر نه قوچو، ترلانی، جئیرانی، مارالی
هامی دوشگون، هامی پوزغون، سینه لر داغلی، یارالی
گول آچان یئرده سارالی
آمما ظن ائتمه کی، داغلار یئنه قالخان اولاجاقدیر
محشر اولماقدادی بونلار داها وولقان اولاجاقدیر
ظولم دونیاسی یانارکن ده تیلیت قان اولاجاقدیر
وای ...! نه توفان اولاجاقدیر
دردیمیز سانما کی، بیر تبریز-و تئهران´دیر عزیزیم
یا کی، بیز تورک´ه جهننم اولان ایران´دیر عزیزیم
یوخ بو دین داعواسیدیر، دونیا تیلیت قاندیر عزیزیم
تورک اولا، فارس اولا دوزلوک داها تالاندیر عزیزیم
بیز آتان دیندیر، آتان دا بیزی ایماندیر عزیزیم
سامیری مروتد ائدیب هه نه (؟) موسلماندیر عزیزیم
اوممه تین هارون´و من تک، له له گیریاندی عزیزم
هر طرفدن قیلیج ائندیرسه لر (؟) قالخاندیر عزیزیم
بیر بیزیم درمانیمیز موسی-یی عیمران´دیر عزیزیم
گله جک شوبهه سی یوخ، آیه-یی قورآندیر عزیزیم
او هامی دردلره درماندیر عزیزیم
دوقتور اولدوقدا بشر بو یارانی ساغلاماق اولماز
اولماسا آللاه الی دین مرضین چاغلاماق اولماز
داغلاماق دا علاج اولسا بیر ائلی داغلاماق اولماز
دینی آتمیش ائله یاوروم داها بئل باغلاماق اولماز
او گولوب آغلایا دا، اونلا گولوب آغلاماق اولماز
شئیطانی یاغلاماق اولماز
دئدین: آذر ائلینین بیر یارالی نیسگیلییه م من
نیسگیل اولسام دا گولوم بیر ابدی سئوگیلییه م من
ائل منی آتسا دا اؤز گوللریمین بولبولویه م من
ائلیمین فارسیجا دا دردینی سؤیله ر دیلییه م من
دینه دوغرو نه قارانلیق ایسه ائل مشعلییه م من
ادبییات گولویه م من
نیسگیل اول چرچییه قالسین کی جواهیر نه دی قانمیر
مدنییت دبین ائیلیر بدوییت، بیر اوتانمیر
گون گئدیر آز قالا باتسین گئجه سیندن بیر اویانمیر
بیر اؤز احوالینا یانمیر
آتار اینسانلیغی آمما یالان انسابی آتانماز
فیتنه قووزانماسا بیر گون گئجه آسوده یاتانماز
باشی باشلارا قاتانماز
آمما مندن ساری، سن آرخایین اول شانلی سهند´یم
دلی جئیرانلی سهند´یم
من داها عرش-ی اعلا کؤلگه سی تک باشدا تاجیم وار
الده فیرعون´ا قنیم بیر آغاجیم وار
حرجیم یوخ، فرجیم وار
من علی اوغلویام، آزاده لرین مرد-و مورادی
او قارانلیقلارا مشعل
او ایشیقلیقلارا هادی
حاققا، ایمانا مونادی
باشدا سینماز سیپریم، الده کوته لمه ز قیلیجیم وار
شاه داغیم، چال پاپاغیم، ائل دایاغیم، شانلی سهند´یم
باشی توفانلی سهند´یم
باشدا حئیدر بابا تک قارلا، قیروولا قاریشیبسان
سون ایپک تئللی بولودلارلا اوفوقده ساریشیبسان
ساواشارکن باریشیبسان
گؤیدن ایلهام آلالی سیرری سماواتا دییه رسه ن
هله آغ کورکو بورون، یازدا یاشیل دون دا گییه رسه ن
قورادان حالوا یییه رسه ن
دؤشلرینده سونالار سینه سی تک شوخ ممه لرده
نه سرین چئشمه لرین وار
او یاشیل تئللری، یئل هؤرمه ده آینالی سحه رده
عیشوه لی ائشمه لرین وار
قوی یاغیش یاغسا دا یاغسین
سئل اولوب آخسا دا آخسین
یانلاریندا دره لر وار
قوی قلم قاشلارین اوچسون فره لرله، هامی باخسین
باشلاریندا هئره لر وار
سیلدیریملار، سره لر وار
او اتکلرده نه قیزلار یاناغی لاله لرین وار
قوزولار اوتلایاراق نئیده نه خوش ناله لرین وار
آی کیمی هاله لرین وار
گول- چیچکدن بزه نه نده، نه گلینلر کیمی نازین
یئل اسه نده او سولاردا نه درین راز-و نیازین
اوینایار گوللو قوتازین
تیتره ییر ساز تئلی تک شاخه لرین چایدا چمنده
یئل او تئللرده گزه نده، نه کوراوغلو چالی سازین
اؤرده یین خلوت ائدیب گؤلده پریلرله چیمه نده
قول-قاناددان اونا آغ هووله آچار غمزه لی قازین
قیش گئده ر، قوی گله یازین
هله نووروز گولو وار، قار چیچه یین وار، گله جکلر
اوزلرین تئز سیله جکلر
قیشدا کهلیک هوسیله، چؤله قاچدیقدا جاوانلار
قاردا قاققیلدایاراق نازلی قلمقاشلارین اولسون
یاز، او دؤشلرده ناهار منده سین آچدیقدا چوبانلار
بوللو سودلو سورولر، دادلی قاووتماشلارین اولسون
آد آلیر سندن او شاعیر کی سن اوندان آد آلارسان
اونا هر داد وئره سه ن، یوز او موقابیل داد آلارسان
تاریدان هر زاد آلارسان
آداق اولدوقدا، سن اونلا داها آرتیق اوجالارسان
باش اوجالدیقدا دماوند داغیندان باج آلارسان
شئر الیندن تاج آلارسان
او دا شئعرین، ادبین شاه داغیدیر، شانلی سهند´یم
او دا سن تک آتار اولدوزلارا شئعریله کمندی
او دا سیمورغدان آلماقدادی فندی
شئعر یازاندا قلمیندن باخاسان دورر سپه له ندی
سانکی اولدوزلار اله ندی
سؤز دییه نده گؤره سه ن قاتدی گولو، پوسته نی، قندی
یاشاسین شاعیر افندی
او نه شاعیر، کی داغین وصفینه میصداق اونو گؤردوم
من سنین تک اوجالیق مشقینه مششاق اونو گؤردوم
عئشقه، عئشق اهلینه موشتاق اونو گؤردوم
او نه شاعیر، کی خیال مرکبینه شووشیغایاندا
او نهنگ آت، آیاغین توزلو بولودلاردا قویاندا
لوله له نمکده دی یئر-گؤی، نئجه تومار سارییاندا
گؤره جکسه ن او زاماندا
نه زامان وارسا، مکان وارسا کسیب بیچدی بیر آندا
گئچه جکلر، گله جکلر نه بویاندا، نه او یاندا
نه بلیلم قالدی هایاندا؟
باخ نه حٶرمت وار اونون اؤز دئمیشی توک پاپاغیندا
شهرییار´ین تاجی اه ییلمیش باشی دورموش قاباغیندا
باشینا ساوریلان اینجی، چاریق اولموش آیاغیندا
وحیدیر شئعری، ملکلردی پیچیلدار قولاغیندا
آیه لردیر دوداغیندا
شهدی وار بال دوداغیندا
او دا داغلار کیمی شانینده نه یازسام یاراشاندیر
او دا ظالیم قوپاران قارلا، کولکله دوروشاندیر
قودوزا، ظالیمه قارشی سینه گرمیش، ووروشاندیر
قودوزون کورکونه، ظالیم بیره لر تک داراشاندیر
آمما واختیندا فقیر خالقی اه ییلمیش سوروشاندیر
قارا میللتده هونر بولسا، هونرله آراشاندیر
قارالارلا قاریشاندیر
ساریشاندیر
گئجه حاققین گؤزودور، طور تؤره تمیش اوجاغیندا
اریییب باغ تک اوره کلردی یانارلار چیراغیندا
مئی، محببتدن ایچیب لاله بیتیبدیر یاناغیندا
او بیر اوغلان کی، پریلر سو ایچه رلر چاناغیندا
اینجی قاینار بولاغیندا
طبعی بیر سئوگیلی بولبول کی، اوخور گول بوداغیندا
ساری سونبول قوجاغیندا
سولار افسانه دی سؤیله ر اونون افسونلو باغیندا
سحه رین چنلی چاغیندا
شاعیرین ذٶوقو، نه افسونلو، نه افسانه لی باغلار
آی نه باغلار کی الیف لئیلی ده افسانه ده باغلار
اود یاخیب، داغلاری داغلار
گول گوله رسه بولاق آغلار
شاعیرین عالمی اؤلمه ز، اونا عالمده زاوال یوخ
آرزولار اوردا نه، نه خاطیرله یه ایمکاندی، ماحال یوخ
باغ-ی جننت کیمی اوردا او حارامدیر، بو حالال یوخ
او محببتده ملال یوخ
اوردا حالدیر، داها قال یوخ
گئجه لر اوردا گوموشدندی، قیزیلدان نه گونوزلر
نه زوموررود کیمی داغلاردی، نه مرمر کیمی دوزلر
نه ساری تئللی اینه کلر، نه آلا گؤزلو اؤکوزلر
آی نئجه آی کیمی اوزلر
گول آغاجلاری نه طاووس کیمی چترین آچیب الوان
حولله کروانیدی، چؤللر، بزه نه ر سورسه بو کروان
دوه کروانی دا داغلار، یوکو اطلسدی بو حئیوان
صابیر´ین شهرینه دوغرو، قاتاری چکمه ده سروان
او خیالیمداکی شیروان
اوردا قار دا یاغار، آمما داها گوللر سولابیلمه ز
بو طبیعت، او طراوتده ماحالدیر، اولابیلمه ز
عؤمر پئیمانه سی اوردا دولابیلمه ز
او اوفوقلرده باخارسان نه دنیزلر، نه بوغازلار
نه پری لر کیمی قولار، قونوب-اوچماقدا نه قازلار
گؤلده چیممه کده نه قیزلار
بالیق اولدوز کیمی گؤللرده، دنیزلرده پاریلدار
آبشار مورواریسین سئل کیمی تؤکدوکده خاریلدار
یئل کوشولدار، سو شاریلدار
قصریلر واردی قیزیلدان، قالالار واردی عقیقدن
رافائل تابلوسو تک، صحنه لری عهد-ی عتیقدن
دویماسان کؤهنه رفیقدن
جننتین باغلاری تک باغلارینین حورو قوصورو
الده حوریلرینین جام-ی بولورو
تونگونون گول کیمی صهبا-یی طهورو
نه ماراقلار کی، آییق گؤزلره رؤیادی دئییرسه ن
نه شافاقلار کی، دیرن باخمادا دریادی دئییرسه ن
اویدوران جننت-ی مأوادی دئییرسه ن
زٶهره نین قصری بیریلیان، حیصار نرده سی یاقوت
قصر-ی جادودو، موهندیسلری هاروت ایله ماروت
اوردا مانی دایانیب قالمیش او صورتلره مبهوت
قاپی قوللوقچوسو هاروت
اوردا شئعرین، موزیکین منبعی سرچئشمه دی قاینار
نه پریلر کیمی فه وواره دن افشان اولوب اوینار
شاعیر آنجاق اونو آنلار
دولو مهتاب کیمی ایستخریدی فه وواره لر ایله
ملکه اوردا چیمیر، آی کیمی مهپاره لر ایله
گوللو گوشواره لر ایله
شئعر-و موسیقی شاباش اولمادا، افشاندی پریشان
سانکی آغ شاهیدیر اولماقدا گلین باشینا افشان
نه گلینلر کی، نه انلیک اوزه سورته رلر، نه کیرشان
یاخا نه تولکو نه دووشان
آغ پریلر، ساری کؤینه کلی بولودلاردان ائنیرلر
سود گؤلونده ملکه ایله چیمه رکن سئوینیرلر
سئوینیرلر، اؤیونورلر
قووزاناندا هله الده دولو بیر جام آپاریرلار
سانکی چنگیلره، شاعیرلره ایلهام آپاریرلار
دریا قیزلارینا پئیغام آپاریرلار
دنیزین اؤرتویو ماوی، اوفوقون سقفی سماوی
آینادیر هر نه باخیرسان: یئر اولوب گؤیله موساوی
غرق اونون شئعرینه راوی
غورفه لر، آی، بولود آلتیندا اولار تک گؤرونورلر
گؤز آچیب-یومما، چیراقلار کیمی یاندیقدا سؤنورلر
صحنه لر چرخ-ی فلک تک بورونوب، گاه دا چؤنورلر
کؤلگه لیکلر سورونورلر
زوهره ائیواندا ایلاهه شینئلینده گؤرونه رکن
باخسان حافیظ´ی ده اوردا صلابتله گؤره رسه ن
نه سئوه رسه ن
گاه گؤره ن حافظ-ی شیراز ایله بالکاندا دوروبلار
گاه گؤره ن اورتادا شطرنج قورارکن اوتوروبلار
گاه گؤره ن سازیله، آوازیله ائیله نجه قوروبلار
سانکی ساغر ده ووروبلار
خاجه الحان اوخویاندا، هامی ایشدن دایانیرلار
او نوالرله پریلر گاه اویوب گاه اویانیرلار
لاله لر شٶعله سی، الوان شیشه رنگی بویانیرلار
نه خومار گؤزلو یانیرلار
قاناد ایسته ر بو اوفوق، قوی قالا ترلانلی سهند´یم
ائشیت اؤز قیصصه می، دستانیمی، دستانلی سهند´یم
سنی حئیدر بابا او نعره لر ایله چاغیراندا
او سفیل داردا قالان تولکو قووان شئر باغیراندا
شئیطانین شیللاغا قالخان قاتیری نوخدا قیراندا
بابا قورقور (؟) سسین آلدیم، دئدیم آرخامدی، ایناندیم
آرخا دوردوقدا سهند´یم ساوالان تک هاوالاندیم
سئله قارشی قووالاندیم
جوشقون´ون دا قانی داشدی، منه بیر هایلی سس اولدو
هر سسیز بیر نفس اولدو
باکی داغلاری دا، های وئردی سسه، قیها اوجالدی
او تایین نعره سی سانکی بو تایدان دا باج آلدی
قورد آجالدیقدا قوجالدی
راحیم´ین نعره سی قووزاندی، دییه ن توپلار آتیلدی
سئل گلیب نهره قاتیلدی
روستم´ین توپلاری سسله ندی، دییه ن بوملار آچیلدی
بیزه گول-غونچا ساچیلدی
قورخما گلدیم دییه، سسلرده منه جان دئدی قارداش
منه جان-جان دییه ره ک، دوشمنه قان-قان دئدی قارداش
شهرییار سؤیله مه دن گاه منه سولطان دئدی قارداش
من ده جانیم چیغیریب: جان سنه قوربان دئدی قارداش
یاشا اوغلان سیزه داغ-داش دلی جئیران دئدی قارداش
ائل، سیزه قافلان دئدی قارداش
داغ، سیزه آسلان دئدی قارداش
داغلی حئیدربابا´نین آرخاسی هر یئرده داغ اولدو
داغا داغلار دایاق اولدو
آراز´یم آینا-چیراق قویمادا،آیدین شافاق اولدو
او تایین نغمه سی قووزاندی، اوره کلر قولاق اولدو
یئنه قارداش دییه ره ک قاچمادا باشلار آیاق اولدو
قاچدیق، اوزله شدیک آرازدا، یئنه گؤزلر بولاق اولدو
یئنه غملر قالاق اولدو
یئنه قارداش سایاغی سؤزلریمیز بیر سایاق اولدو
وصل اییین آلمادا، ال چاتمادی عئشقیم داماق اولدو
هله لیک غم سارالارکن قارالار دؤندو آغ اولدو
آراز´ین سو گؤلو داشدی، قایالیقلار دا باغ اولدو
ساری سونبوللره زولف ایچره اوراقلار داراق اولدو
یونجالیقلار یئنه بیلدیرچینه یای-یاز یاتاق اولدو
گؤزده یاشلار چیراق اولدو
لاله بیتدی یاناق اولدو
غونچا گولدو، دوداق اولدو
نه سول اولدو، نه ساغ اولدو
ائلیمی آرخامی گؤردوکده ظالیم اووچو قیسیلدی
سئل کیمی ظولمو باسیلدی، زینه آرخ اولدو، کسیلدی
گول گؤزوندن یاشی سیلدی
تور قوران اووچو آتین قوومادا سیندی، گئری قالدی
اؤزو گئتدی، تورو قالدی
آمما حئیدربابا دا بیلدی کی، بیز تک هامی داغلار
باغلانیب قول-قولا زنجیرده، بولودلار اودور آغلار
نه بیلیم بلکه طبیعت اؤزو نامرده گون آغلار
ایری یوللاری آچارکن، دوز اولان قوللاری باغلار
صاف اولان سینه نی داغلار
داغلارین هر نه قوچو، ترلانی، جئیرانی، مارالی
هامی دوشگون، هامی پوزغون، سینه لر داغلی، یارالی
گول آچان یئرده سارالی
آمما ظن ائتمه کی، داغلار یئنه قالخان اولاجاقدیر
محشر اولماقدادی بونلار داها وولقان اولاجاقدیر
ظولم دونیاسی یانارکن ده تیلیت قان اولاجاقدیر
وای ...! نه توفان اولاجاقدیر
دردیمیز سانما کی، بیر تبریز-و تئهران´دیر عزیزیم
یا کی، بیز تورک´ه جهننم اولان ایران´دیر عزیزیم
یوخ بو دین داعواسیدیر، دونیا تیلیت قاندیر عزیزیم
تورک اولا، فارس اولا دوزلوک داها تالاندیر عزیزیم
بیز آتان دیندیر، آتان دا بیزی ایماندیر عزیزیم
سامیری مروتد ائدیب هه نه (؟) موسلماندیر عزیزیم
اوممه تین هارون´و من تک، له له گیریاندی عزیزم
هر طرفدن قیلیج ائندیرسه لر (؟) قالخاندیر عزیزیم
بیر بیزیم درمانیمیز موسی-یی عیمران´دیر عزیزیم
گله جک شوبهه سی یوخ، آیه-یی قورآندیر عزیزیم
او هامی دردلره درماندیر عزیزیم
دوقتور اولدوقدا بشر بو یارانی ساغلاماق اولماز
اولماسا آللاه الی دین مرضین چاغلاماق اولماز
داغلاماق دا علاج اولسا بیر ائلی داغلاماق اولماز
دینی آتمیش ائله یاوروم داها بئل باغلاماق اولماز
او گولوب آغلایا دا، اونلا گولوب آغلاماق اولماز
شئیطانی یاغلاماق اولماز
دئدین: آذر ائلینین بیر یارالی نیسگیلییه م من
نیسگیل اولسام دا گولوم بیر ابدی سئوگیلییه م من
ائل منی آتسا دا اؤز گوللریمین بولبولویه م من
ائلیمین فارسیجا دا دردینی سؤیله ر دیلییه م من
دینه دوغرو نه قارانلیق ایسه ائل مشعلییه م من
ادبییات گولویه م من
نیسگیل اول چرچییه قالسین کی جواهیر نه دی قانمیر
مدنییت دبین ائیلیر بدوییت، بیر اوتانمیر
گون گئدیر آز قالا باتسین گئجه سیندن بیر اویانمیر
بیر اؤز احوالینا یانمیر
آتار اینسانلیغی آمما یالان انسابی آتانماز
فیتنه قووزانماسا بیر گون گئجه آسوده یاتانماز
باشی باشلارا قاتانماز
آمما مندن ساری، سن آرخایین اول شانلی سهند´یم
دلی جئیرانلی سهند´یم
من داها عرش-ی اعلا کؤلگه سی تک باشدا تاجیم وار
الده فیرعون´ا قنیم بیر آغاجیم وار
حرجیم یوخ، فرجیم وار
من علی اوغلویام، آزاده لرین مرد-و مورادی
او قارانلیقلارا مشعل
او ایشیقلیقلارا هادی
حاققا، ایمانا مونادی
باشدا سینماز سیپریم، الده کوته لمه ز قیلیجیم وار

شاطر اوغلان گوروم آللاه سنه وئرسین برکت
قوی اونون یاخشی النسین ،خمیرین اللنسین
چوخ پیشیر یاخشی پیشیر گویده قیریلدات کوره یی
منبر اوسته چوره یین قوی قالانیب تللنسین
تندیرین طور تکین عرشیده ن آلسین ایشیغی
ارسینین بیرق احرار کیمی میللنسین
کاسیبین قیسمتی یوخ یاغلی پیلوو دوشله ماغا
بو یاوان سنگه یی بیرقوی ساحالیب سئللنسین
قیرتین قوربانی سن موشترینی تئز یولا سال
ائل ایچینده یاراماز آرواد اوشاغ وئللنسین
قوی ایکیریاللیغی ساتسین خوزه ئین بیر ماناتا
دیشی دوشموش قوجانین آغزی نه دیر دیللنسین
او منیم شعریمه چوخ ماییل اولان وردسته
دئنه: شاعیر چوره یی قوی قوروسون گوللنسین
من لیغیرسا یئیه بیلسم ده فلوس لازیم اولار
بو سوسوز باخچا نه لازیم بو قده ربئللنسین
ساری یازلیقدان اولان گوللی قیزارمیش سنگک
گره ک آغزوندا اریک تک ازیلیب هللنسین
تهرانین غیرتی یوخ شهریار ساخلاماغا
قاچمشام تربیزه تا یاخشی یامان بللنسین
باغچامیز فاسد اولوب ، هر نه ااکرسن اولماز
یئری داشلیقدی گره ک توپراقی غربیللنسین
مدعاسی چوخ اولان طبل تهی پربادوخ
نیله یک ضرناچی نین بورنو گره ک یئلله نسین
بو گیجللنمه دن آی چرخ فلک سنده یورول
بو حیاسیز گونه گوزلر نه قده ر زیللنسین
سعدی نین باغ گلستانی گره ک حشره قده ر
آلماسی سلله لنیب خرماسی زنبیللنسین
لعنت اول باد خزانه کی نظامی باغینین
بیر یاوا گلبسرین قویمادی کاکللنسین
آرزو جلگه لرینده بیز اکن مزرعه لر
دئییه سن ساقه لنیب قوی هله سنبللنسین
قصه چوخ قافیه یوخ آختاریرام تاپمیورام
یئریدیر شهریارین طبعی ده تنبللنسین
۱۳۳۷

صبح اولدی هر طرفدن اوجالدی اذان سسی!
گـــویا گلیــــر ملائـکه لــــردن قــــرآن سسی!!!
بیر سس تاپانمیـــرام اونا بنزه ر، قویون دئییم:
بنزه ر بونا اگـر ائشیدیلسیدی جـــان سسی !!!
سانکی اوشاقلیقیم کیمی ننیمده یاتمیشام ...!
لای لای دئییر منه آنامیـــن مهربـــان سسی !
سـانکی سفرده یم اویادیــرلار کی دور چاتاخ!
زنگ شتر چالیر ، کئچه رک کـــاروان سسی!!!
سانکی چوبان یاییب قوزونی داغدا نی چالیر !
رؤیا دوغـــور قوزی قولاغیندا چوبـــان سسی !!!
جسمیم قوجالسادا هله عشقیم قوجالمیوب
جینگیلده ییـر هله قولاغیمدا جـــوان سسی !
سانکی زمان گوله شدی منی گوپسدی یئره
شعریم یازیم اولوب ییخیلان پهلـــوان سسی !!!
آخیر زماندی بیر قولاق آس عرشی تیتره دیـر ...
ملت لرین هــارای ، مددی ، الامـــان سسی !!!
انسان خـزانی دیر تؤکولور جـان خزه ل کیمی
سازتک خزه ل یاغاندا سیزیلدار خزان سسی !!!
قیرخ ایلدی دوستاغام قالا بیلمز او یاغلی سس ...
یاغ سیز سادا قبـول ائله مندن یــاوان سسی !
من ده سسیم اوجالسا گرک دیر ،یامان دئییم ...
ملت آجیخلی دی اوجـــالیبدی یامـان سسی !!!
دولدور نواره قوی قالا ، بیــر گون ، بـو کؤرپه لر
آلقیشلاسینلا ذوق ایله بیزده ن قالان سسی !
مقناطیس اولسـا سسده چکر ، انقلابــــدا باخ !
آزادلیـق آلــدی سرداریمیــن قهرمــان سسی !
انسان قوجالمیش اولسا ،قولاخلار آغیرلاشار
سانکی یازیق قولاخدا ،گورولدور زمان سسی !
با خ بیر درین سکوته سحر ، هانسی بیر نــوار
ضبــط ایلیـه بیلـــر بئله بیــر جــــاودان سسی ؟
سانجیــر منی بو فیشقا چالانلاردا شهریـــار !!!
من نیله ییم کی فیشقـایا بنزه ر ایلان سسی ؟!!!
(صبح شد و از هر سمت ، صدای اذان بلند شد ! گویا که از فرشتگان ، صدای قرآن می آید !!! صدایی مثل آن نمی یابم ، بگذارید بگویم که اگر صدای جان شنیده می شد ، به آن شبیه بود !!!)(گویا بسان دوران کودکیم که در گاهواره آرمیده ام ، صدای مهربان مادرم برایم لالایی می گوید ! یا اینکه در سفر هستم و بیدارم می کنند که برخیز تا به مقصد برسیم ! زنگ شتر نواخته می شود که کاروان دارد عبور می کند !!!)(یا اینکه چوپان ، گوسفندان را پراکنده است و در کوه نی می زند و این صدای چوپان در گوش گوسفندان رویا می آفریند !!! اگر جسمم هم پیر شده باشد ، هنوز عشقم پیر نشده است ! و در گوشم هنوز صدای جوانی طنین انداز است !!!)(یا اینکه زمان با من کشتی گرفته و مرا به زمین کوبیده است ! و شعر و نوشته هایم همانند صدای پهلوان به زمین خورده است !!! آخرالزّمان شده و گوش فرا دهید که فریاد کمک خواهی مردم ، عرش را به لرزه درمی آورد !!!) (پاییز انسانی است و جان ها همانند برگ پاییزی به زمین می ریزند ! برگ های پاییزی وقتی می ریزند ، پاییز همانند ساز ، ناله سر می دهد ! چهل سال است که زندانی ام و دیگر آن صدای مؤثر باقی نمی ماند ! اگر صدای من بی تأثیر هم باشد ، تو این صدای کم ارزش را از من قبول فرما !!!)(اگر صدای من هم بلند شود ، باید که فحش بدهم ... مردم گرسنه اند و صدای بد و بیراه بلند شده است !!! این صدا را در نواری ذخیره کنید تا این کودکان ، روزی با شوق تمام به استقبال این صدای از ما به یادگار مانده بروند !!!)(اگر در صدا جاذبه وجود داشته باشد ، انسان را به سوی خود جلب می کند ! ببینید که در انقلاب ، صدای سردار قهرمان ما ، آزادی را به ارمغان آورد !!! اگر انسان پیر شود ، گوشهایش سنگین می شوند ! و گویا در این گوش بیچاره ، صدای زمان غرّش می کند !!!)(هنگام سحر ، به این سکوت ژرف بنگر که کدامین نوار میتواند این صدای جاودان را ضبط نماید ؟!!! شهریارا ! این سوت زن ها مرا نیش می زنند ! من چه کنم که صدای مار به صدای سوت شباهت دارد ؟!!!) ۱۳۵۵

قیشین قره قئییدی آلیب منیم جانیمی
خورتدان دئییب قوجالیق ، کسیب منیم یانیمی
بو سیگاردا زه لی تک ، دوشوب منیم جانیما
دوداق - دوداقه قویوب ، سورور منیم قانیمی
سازاق سازین قوراراق ، قولاقدی سانکی بورور
چکیبدی ایپلیگیمی ، قیریبدی قئیطانیمی
یئنه قیشین قوشونی ، پائیز مارشین چالاراق
کردیمده وارسا بیچیر ، لاله می ریحانیمی
اوشودوم ها اوشودوم، دئییر منیم دردیمی
کورسو تووین ایتیریب ، آختاریر درمانیمی
پاییزلامیش زمی یم، وریان منه نه گرک
دؤنرگه دؤندره جک ، دؤندیکجه وریانیمی
قوی چالخاسین بیزی بو ، زمانه ئهره کیمی
منیم سودوم چورویوب ، تورشاتسین آیرانیمی
هنر دیلین قلمین ایشدن سالان منی ده
ایشدن سالیب ایتیریب پاک ادیمی سانیمی
حیدربابا یولی تک ، یول باغلانیب اوزومه
آوچی فلک آولاییب سررویله جئیرانیمی
نازلی یاریم گئده لی ، سؤنوب منیم چیراغیم
خان وارسادا نه کاری ، ائوین کی یوخ خانیمی
مریم کؤچوب گئدیبن شهرزادینم دا گئدیر
فلک الیمدن آلیر ، درریمی مرجانیمی
یئتیم تک اوز - گؤزومی نیبت باسیب باساجاق
یامان قاریشدیریاجاق ، سلقه می ، سهمانیمی
نه دیز وار کی سورونوم، نه اوز وارکی قاییدیم
نه یوک قالیب نه یابی ، سویوبلا کروانیمی
ائلدن منی قئوجالیق ، آزقین سالیب ، سالاجاق
ایتیردی تبریزیم ، اودوزدو تهرانیمی
بیزیم ده چایخانامیز ، چای تؤکررک قوناغا
دولدوردی زردآب ایله ، منیم ده فنجانیمی
قلیانلا شهریاریم غمی قالدیر باقالیم
من ده خورولدادیرام ، غم باسدی قلیانیمی
۱۳۵۹

ایل کئچدی، باهار اولدو، خبر یوخ گولوموزدن،
گول آچمادی، قووزانمادی سس بولبولوموزدن.
بایرام گونوموز، یاسلی گؤروشلرله کئچر کن،
شادلیق نه اوماق بیز آییمیزدان ایلیمیزدن
تقویم آلابیلمم اله، گؤردوم منه تقویم،
«گؤزداغ» دیکی (تقویمی) ده گئتدی الیمیزدن.
بیز باغچامیزی بئلیه بیللیک؟ داهاهیهات!
نایمید اجلین بئلداری وورموش بئلیمیزدن
(تقویمی) اولاردان دی کی، یاددان چیخابیلمز،
یاددان نئجه چیخسین، آدی دوشمور دیلیمیزدن
ائل ایچره، باشی بیریئره گاهدان اوییغاردی،
اوگئتدی، ییغینجاق دا ییغیشدی ائلیمیزدن
یولداش سپه لندی، ائله بیل سام یئلی اسدی،
سرسام دی قالان بیزلره، بوسام یئلیمیزدن
دنیا نه یامان تاپماجا دیرباش چخاران یوخ،
بیزباش تاپاق آنجاق، بوقوبول- منقلمیزدن.
(تقویمی) کیمی دوز کیشی؟ هیهات تاپیلماز،
بیر شمع دی کی، کؤچدو بیزیم محفیلیمیزدن
اوچ نازلی بالا، همسر ایله قالدیلا- باشسیز،
یانساق دا اود ال چکمیه جکدیر کولوموزدن.
بیر (کافیه) اوندان باجاری یادگار اولسون
باش یولمادا، بیرتئلدی قالان کاکیلمیزدن
ائل بیرده دئسین: «سئل سارانی قاپدی قاچیرتدی»،
آغلاشدی بولودلاردا بوداشقین سئلیمیزدن
بیر مزرعه دیر (شهریار) ین عومرو، نه حاصل،
سئل، قویمورو بیرچؤپ ده قالا حاصیلیمیزدن

بیر اوشاقلیقدا خوش اولدوم اودا یئر گؤی قاچاراق
قوش کیمی داغلار اوچوب ، یئل کیمی باغلار گئچدی
صونرا بیردن قاطار آلتیندا قالیب ، اوستومدن
دئیة بیللم نه قدر سئل کیمی داغلار گئچدی
اورة گیمدن خبر آلسان : « نئجه گئچدی عؤمرون ؟ »
گؤز یاشیملا یازاجاق « من گونوم آغلار گئچدی »

چو دریاست این گنبد نیلگون
زمین چون جزیره میان اندرون
شب و روز بر وی چو دو موج بار
یکی موج از و زرد و دیگر چو قار
چو بر روی میدان پیروزه رنگ
دو جنگی سوار این ز روم آن ز زنگ
یکی از بر خنگ زرین جناغ
یکی بر نوندی سیه تر ز زاغ
یکی آخته تیغ زرین ز بر
یکی بر سر آورده سیمین سپر
جهان حمله گه کرده تازنده تیز
گه اندر درنگ و گه اندر گریز
نماید گهی رومی از بیم پشت
گریزان و آن زرد خنجر به مشت
گهی آید آن زنگی تاخته
ز سیمین سپر نیمی انداخته
دو گونست از اسپانشان گرد خشک
یکی همچو کافور و دیگر چو مشک
ز گرد دو رنگ اسپ ایشان به راه
سپیدست گه موی و گاهی سیاه
نه هرگز بودشان به هم ساختن
نه آسایش آرند از تاختن
کسی را که سازند با جان گزند
بکوبندش از زیر پای نوند
تکاور تکانند هر دو چو باد
سواران چه بر غم از ایشان چه شاد

گهر های گیتی به کار اندرند
ز گردون به گردان حصار اندراند
به تقدیر یزدان شده کارگر
چو زنجیر پیوسته در یکدگر
چهارند لیکن همی زین چهار
نگار آید از گونه گون صد هزار
به هر یک درون از هنر دستبرد
پدیدست چندانکه نتوان شمرد
ولیکن چو کردی خرد رهنمون
ستایش زمین راست زیشان فزون
ره روزی از آسمان اندراست
ولیکن زمین راه او را درست
شب از سایهٔ اوست کز هر کران
ببینی از بر سپهر اختران
بزرگان و پیغمبران خدای
همه بر زمین داشتند جای
هرآن صحف کز ایزد آورده اند
بر او بود هر دین که گسترده اند
هم از آب و آتش هم از باد نیز
به دل بر زمین راست تا رستخیز
زمینست چون مادر مهرجوی
همه رستنی ها چو پستان اوی
بچه گونه گون خلق چندین هزار
که شان پروراند همی در کنار
زمین جای آرام هر آدمیست
همان خانه ی کردگار از زمیست
بساط خدایست هرکه به راز
بر او شد، توان نزد یزدان فراز
همو قبلهٔ هر فرشته است راست
بدان کز گلش بود چو آدم که خاست
گهرهای کانی وی آرد همی
جهان هم بدو نیز دارد همی
زمینست هر جانور را پناه
تن زنده و مرده را جایگاه
همو بردبارست کز هر کسی
کشد بار اگر چند بارش بسی
زمین آمد از اختران بهره مند
هم از هر سه ارکان چرخ بلند
همو عرصه گاهیست شیب و فراز
معلق جهانبانش گسترده باز
ز هر گونه نو جانور صد هزار
کند عرض یزدان درین عرصه راز
چو جای نمازست گشتست پست
همه در نماز از برش هرچه هست
از و راست مردم دو تا چارپای
نگون رستنی که نشسته به جای
همان اختران از فلک همچنین
همه ساجدانند سر بر زمین
هوا و آتش و آب هریک جداست
زمین هر چهارند یکجای راست
نیابی نشان وی از هر سه شان
و زیشان در او بازیابی نشان
زمین را به بخشندگی یار نیست
چنان نیز دارنده زنهار نیست
گر از تخم هر چش دهی زینهار
یکی را بدل باز یابی هزار
چو خوانیست کآرد بر او هر زمان
بی اندازه مردم همی میهمان
نه هرگز خورشهاش بّرد ز هم
نه مهمانش را گردد انبوه کم
زمین قبلهٔ نامور مصطفی است
از او روی برگاشتن نارواست
گر آتش به آمد بر مغ چه باک
از آتش بد ابلیس و آدم زخاک
ببین زین دو تن به کدامین کسست
همان زین دو بهتر نشان این بسست
زمینست گنج خدای جهان
همان از زمینست فخر شهان
پرستنده ی او مه و آفتاب
همیدون فلک زآتش و باد و آب
رهی وار گردش دوان کم و بیش
چو شاهی وی آرمیده بر جای خویش
همیدون تموز و دی اش چاکرست
بهارش مشاطه خزان زرگرست
ز زرّ و گهر این نثار آورد
ز دیبا همی آن نگار آورد
یکی زر بفتش دهد خسروی
یکی شارها بافدش هندوی
همش عاشقست ابر با درد و رشک
کش از دیده هزمان بشوید به اشک
گهی ساقی و کاردانش بود
گهی چتر و گه سایبانش بود
زمین چونش مردم نباشد گمست
زمین را پرستنده هم مردمست
خور و پوشش تنش را زوست چیز
هم ایزد از او آفریدست نیز
همی از زمین باشد آمیختن
وز او بود خواهد برانگیختن
ازین چار ارکان که داری بنام
ببین کاین هنرها جز او را کدام

یکی ماه از آن پس به شادی و کام
ببودند کز می نیاسود جام
چو مه گوی بفکند و چوگان گرفت
بر اسپ سیه سبز میدان گرفت
بدیدند مه بر رخ پهلوان
وز آنجای دلشاد و روشن روان
به کوه دهو بر گرفتند راه
چه کوهی بلندیش بر چرخ ماه
که گویند آدم چو فرمان بهشت
بر آن کوه برز اوفتاد از بهشت
نشان کف پایش آنجا تمام
بدیدند هر پی چو هفتاد گام
ز هرچ اسپر غمست و گل گونه گون
بر آن کوه بُد صد هزاران فزون
ز شمشاد و از سوسن و یاسمن
ز نسرین و از سنبل و نسترن
هم از خیری و گام چشم و زرشک
بشسته رخ هر یک ابر از سرشک
همه کوه چون تخت گوهر فروش
ز سیسنبر و لاله و پیل غوش
هزاران گل نو دمیده ز سنگ
ز صد برگ و دوروی و ز هفت رنگ
چه نرگس چه نو ارغوان و چه خوید
چه شب بو چه نیلوفر و شنبلید
بنفشه سرآورده زی مشکبوی
شده یاسمن انجمن گرد جوی
رده در رده زان گل لعلگون
که خوانی عروسش به پرده درون
گل زرد هال جهان دید جفت
گرفته بر بید بویا نهفت
به دستان چکاوک شکافه شکاف
سرایان ز گل ساری و زند واف
به هر سو یکی آبدان چون گلاب
شناور شده ماغ بر روی آب
چو زنگی که بستر ز جوشن کند
چو هندو که آیینه روشن کند
بُد از هر سوی میوه داران دگر
بُن اش بر زمین و ، سوی چرخ سر
که در سایه شاخ هر میوه دار
نشستی به هم مرد بیش از هزار
همانجا یکی سهمگین چاه بود
که ژرفیش صد شاه رش راه بود
هر آن چیز کانداختندی دروی
وگر از گرانی بُدی سنگ و روی
سبک زو همان چیز باز آمدی
چو تیر از بُن اش بر فراز آمدی
برانداختی بر سر اندر زمان
ندیدست کس یک شگفتی چنان
بسی کان یاقوت دیدند نیز
ز بلور و الماس و هر گونه چیز
بسی چشمه آب روان جای جای
به هر گوشه مرغان دستانسرای
ز کافور و از عود بی مر درخت
هم از زر گیا رسته بر سنگ سخت
ز گاوان عنبر به هر سو رمه
وز آهو گله نافه افکن همه

بر آن کُه برهمن یکی پیرمرد
برآورده وز گردش روز گرد
گلش گشته گل سرو زرین کناغ
چو پرّ حواصل شده پرّ زاغ
شده تیر بالا کمان وار کوژ
کمان دو ابرو شده سیم توژ
برهنه سر و پای پوشیده تن
ز برگ درخت و گیا پیرهن
ازو پهلوان جست راه سخن
که ای راست دل کوژ پشت کهن
برینگونه آن کوه خرّم ز چیست
براو نشانِ کفِ پای کیست
پرستنده پیر آفرین بر گرفت
چنین گفت کایدر بسست از شگفت
هم از گونه گون گوهر آبدار
هم از عود و کافور و هم میوه دار
از آن آن که ایدون خوش و خرّمست
که با فرّ فرخ پی آدمست
نشان پی است آنکه در پیش تست
که هفتاد گامست هر پی درست
از ایدر به دریا دو میل است راست
شدی او به سه گام هر گه که خواست
ز دریا درون هر شب ابری بلند
برآید، غریونده چون دردمند
به آب مژه هر پی اش بیش و کم
بشوید نبارد دگر جای نم
ز مینو چو آدم برین کُه فتاد
همی بود با درد و با سرد باد
ز دل دود غم رفته بر آفتاب
دو دیده چو دریا، دو رخ جوی آب
به صد سال گریان بُد از روزگار
همی خواست آمرزش از کردگار
چنین تا به مژده بیامد سروش
که کام دلت یافتی کم خروش
ز دیده بدان خرّمی نیز نم
ببارید چندانکه هنگام غم
از آن آب غم کز مژه رخ بشست
همه کُه خس و خار و هم زهر رست
وزان آب شادی کش از رخ دوید
همه سبزه و داروی و گل دمید
غمی ماند جفتش تهی زو کنار
بر جدّه نزدیک دریا کنار
همی ماهی آورد از قعر آب
بپختی میان هوا ز آفتاب
خور و خوانش ماهی بریان بدی
بر آدم شب و روز گریان بدی
وز اندوه آدم از ایدر به درد
شب و روز گرینده و روی زرد
چو گاه ستایش ستادی به پای
سرش بآسمان بر رسیدی به جای
هم از وی فرشته شنیدی خروش
همو یافتی راز ایشان به گوش
فرستاد پس کردگار از بهشت
به دست سروش خجسته سرشت
ز یاقوتِ یکپاره لعل فام
درفشان یکی خانه آباد نام
مر آن را میان جهان جای کرد
پرستشگهی زو دلارای کرد
بفرمود تا آدم آن جا شتافت
چو شد نزد او جفت را بازیافت
بدان گه که بگرفت طوفان جهان
شد آن خانه سوی گر زمان نهان
همان جایگه ساخت خواهد خدای
یکی خانه کز وی بود دین به پای
بفرّ پسین تر ز پیغمبران
بسی خوبی افزود خواهد بر آن
چو رخ زو بتابی شود دین تباه
چو سنگش ببوسی بریزد گناه
چو شد سال آدم تمامی هزار
شد از گیتی کرده زی کردگار
وارشیث پوشید در خاک تن
سروش آوریدش ز مینو کفن
نشانگاه گورش کنون ایدرست
یکی بهره از وی به دریا درست
چو نوح آمد و یافت ایدر درنگ
کشید استخوانش به دژهوخت گنگ
از آن این کُه از گوهر و گل نکوست
که بر وی نشانِ کفِ پایِ اوست
نه کوهست ازین بُرزتر در جهان
نه یاقوت دارد جز اینجای کان
هم از هر کجا دُر خیزد دگر
بدین مرز باشد بها گیرتر
دگر ره سپهبد یل چیردست
بپرسید کای پیر یزدان پرست
شگفتی بد آنروی سوی شمال
چه گوید جهاندیده دانش سگال
برهمن چنین گفت کای پاکرای
بد آنروی کم یابی آباد جای
دو صد میل ره بیشه باشد فزون
درختان بارآور گونه گون
در آن بیشها مردم بیشمار
گیا خوردشان یا بَرِ میوه دار
چو مردم گشاده کف دست و روی
چو میشان نهفته همه تن به موی
یکی بهره را موی سر تا میان
چو قرطاس تن چهره چون زنگیان
ز بیگانه مردم بودشلن گریز
بتازند وز تک به از باد تیز
اگر چند دارندشان جفت ناز
چو نبوند بسته ، گریزند باز
همانجا ز کافور و عود و بقم
بسی بیشه پیوسته بینی بهم
جزیری همانجاست نزد کله
که کشتی بدو دیر یابد خله
همه پر درختان با بار و برگ
کُه و دشت او بیشه پیل و کرگ
درو بیکران مردم زورمند
ستمکاره و خونی و پرگزند
کرا یافتند از دگر مردمان
کشند از سرش کاسه هم در زمان
چو ساز عروسیّ دختر کنند
به کابین همه کاسه سر کنند
خورش هم بدان کاسه آرند پیش
توانگر تر آن کس کش آن کاسه بیش
میان درختان به روز شکار
بگیرند بر پیل راه آشکار
نخستین ز پای اندر آرند زود
وز آنجا گریزند پس همچو دود
از ایرا که پیلان دیگر به کین
بر آن بوی کشته دوند از کمین
به خشم آن زمین زیر و از بر کنند
درخت فراوان ز بن بر کنند
چو پیلان از آنجای گردند باز
شوند آن گُره در شب دیر باز
مر آن پیل را پاره پاره ز نیش
کنند و ، برد هر کسی بهر خویش
ندارند خود کِشته و چار پای
نورزند جز میوه ها جای جای
ز پیلست هر گونه شان خوردنی
هم از چرم او هر چه گستردنی
کرا مُرد ، سنگی گران در شتاب
ببندند و زود افکنندش در آب
فکنده همه بیشه شان میل میل
سرو های کرگست و دندان پیل
به هندوستان داروی گونه گون
از آن بیشه جایی نخیزد فزون