شب آخر ماه؛ شب بسیار مبارکی است و برای این شب چند عمل وارد است:

اوّل:

غسل.

دوم:

زیارت امام حسین(علیه السلام).

سوم:

خواندن سوره های «انعام» و «کهف» و «یس» و گفتن «صد مرتبه»:

أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیهِ.
از خدا آمرزش می جویم و به سوی او می پویم.

چهارم:

این دعا را که شیخ کلینی از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده خوانده شود:

اللّهُمَّ هذا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَقَدْ تَصَرَّمَ، وَأَعُوذُ بِوَجْهِک الْکرِیمِ یا رَبِّ أَنْ یطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیلَتِی هذِهِ أَوْ یتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضانَ وَلَک قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یوْمَ أَلْقاک.
خدایا؛ این است ماه رمضان که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است و من به ذات بزرگوار و مهمان نوازت پناه می آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند یا ماه رمضان بگذرد و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب کنی.

پنجم:

بخواند «دعای مُدَبِّرَ الْأُمُورِ» را که بیان آن در «اعمال شب بیست وسوم» گذشت.

ششم:

ماه رمضان را با دعاهایی که مضمونش وداع با ماه مبارک است، وداع کند؛ دعاهایی که شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و سید ابن طاووس (رضوان الله علیهم) نقل کرده اند و شاید بهترین آن ها دعای چهل وپنجم صحیفه کامله باشد.

سید ابن طاووس از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: که هرکه در شب آخر ماه رمضان، آن ماه شریف را وداع گفته و بگوید:

اللّهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ من صِیامِی لِشَهْرِ رَمَضانَ، وَأَعُوذُ بِک أَنْ یطْلُعَ فَجْرُ هذِهِ اللَّیلَةِ إِلّا وَقَدْ غَفَرْتَ لِی.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه ام در ماه رمضان قرار مده و به تو پناه می آورم از اینکه سپیده این شب سر زند، مگر اینکه مرا آمرزیده باشی.

پیش از آنکه سپیده برآید، حق تعالی او را بیامرزد و توبه و بازگشت نصیب وی کند. سید و شیخ صدوق از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده اند که گفته: در جمعه آخر ماه رمضان خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) رسیدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: ای جابر، این آخرین جمعه از ماه رمضان است، پس آن را وداع کن و بگو:

اللّهُمَّ لَاتَجْعَلهُ آخِرَ العَهْدِ مِنْ صِیامِنا إِیاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوماً وَلَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه ی ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار داده ای پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم از رحمت.

به راستی هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکی از دو خصلت نیکو پیروزی یابد: یا رسیدن به ماه رمضان آینده یا آمرزش خداوند و رحمت بی انتهای او.

سید ابن طاووس و کفعمی از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت کرده اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز به صورت دو رکعتی بخواند، در هر رکعت سوره «حمد» را «یک بار» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» را «ده بار» و در هر یک از رکوع و سجود «ده مرتبه» بگوید:

سُبْحانَ اللّهِ وَالحَمْدُ للّهِ وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَاللّهُ أَکبَرُ.
پاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودی جز او نیست و خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود.

و هنگامی که از ده رکعت فراغت یافت «هزار مرتبه» استغفار کند؛ و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:

یا حَی یا قَیومُ، یا ذَا الجَلالِ وَالإِکرامِ، یا رَحْمانَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ وَرَحِیمَهُما، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یا إِلهَ الأَوَّلِینَ وَالآخِرِینَ، اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا، وَتَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنا وَصِیامَنا وَقِیامَنا.
ای زنده به خود،ای پاینده! ای دارای بزرگی و رأفت و محبت، ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان در هر دو زمان، ای مهربان ترین مهربانان، ای معبود گذشتگان و آیندگان، گناهانمان را بیامرز و نماز و روزه و شب بیداری مان را بپذیر.

سوگند به کسی که مرا به راستی به پیامبری مبعوث کرد که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود که سر از سجده برنداشته، خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول کند و از گناهان او درگذرد... تا پایان روایت؛

این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولی در آن روایت آمده که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جای ذکر رکوع و سجود بخواند و به جای «اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا» تا آخر بگوید:

اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَتَقَبَّلْ صَوْمِی وَصَلوتِی وَقِیامِی.
گناهم را بیامرز و روزه و نماز و شب زنده داری ام را بپذیر.