هنگام خردی با کودکی «قربان» نام که مرا همروز و سال بود، واز در اندام و بالا همشاخ و یال، از دبستان ساز گسیختن کردیم و تاز گریختن، فرا پشت خانه ایشان لانه ای بود ویرانه، که دیوان به زنجیر بدو راه ندادی، فرزانه به شمشیر در او پا ننهادی. بدان در تاختیم و لاغی کودکانه بر ساختیم.من با چنگ و ناخن خاک همی سفتم و او با دست و دامن پاک همی رفت. خواهرش «خدیجه» نام از دریچه بام بدید، چست و چالاک به سر گشت، و با تیزتکی راه زینه دو پله یکی در نوشت، مردانه به ویرانه در تاخت، و نبردی دلیرانه بر ساخت. گناه گریز را ستیز انگیخت و با درشتی و دشنام اندام و آویز برادر کرد، سبک از جای بر کند و گران بر زمین کوفت، پای بر نام هشت و کوبی شاخ شکن در نهاد. به دندان و چنگال و سوزن و سنجاق جامه و جانش دوختن و دریدن گرفت، وزیست و مرگش را در بازار آزار به کمتر ارز و افزون تر بها فروختن و خریدن. بیچاره قربان دست ستیز بسته دید و پای گریز شکسته، اندیشه جنگ در پای برد و دست از دهان برداشت که :آوخ این چه فر و فرزانگی است و کدام مردی و مردانگی، که خدیجه دمار از یار کوی و دبستانت برانگیخت و تگرگ مرگ بر بارو برگ انباز باغ و بستانت فرو ریخت: تو تن لخت کرده از یاری بر کرانی و روی سخت ساخته تماشاکنان نگران.

تنی را که از رنج کس درد نیست
اگر پور دستان بود مرد نیست

مرا نرم و آسوده چالاک و چست
گریز از دبستان به دستان تست

کنون آمد این روز بد پیش من
تن آسا گرفتی سر خویشتن

زهی دانش و دید و فرزانگی
خهی راد مردی و مردانگی

ز چشم بدت تا نیاید گزند
بهل پرده بر رخ بسوزان سپند
چون ویله زینهارش بلند آوا گشت، و بیغاره تاب او بارش شرم انگیز و خشم افزا، چهاراسبه بدو آمیختم و ده مرده درخدیجه آویختم. اگر چه آن بره آهوی تازه شاخ و گوزن بچه نو نبرد با همه خردی و سادگی و نوآموزی و مادگی بازوی شیر و پلنگ داشت و نیروی دریا و نهنگ، ولی چون ما را با همه بی دست و پائی ساز هم پشتی رست و کار از بازیچه و لاغ به کشاکش و کشت درکشید، سخت سختش زار و زبون آوردیم و نیک نیک نوان و نگون.

برادر پی مالش شاخ او
سراغش بدرید و شاماخ او

بر سیمگون موی مشکین کمند
به دندان بخست و به دستان بکند

برخساره و سرش با پای و چنگ
همی ریخت خاک و همی کوفت سنگ

منش نیز درکش بر افشرده پی
بر ابرو گره چنگ درنای وی

چپ و راست زیر و زبر سخت و سست
فرو داشت در چنگ و دندان نرست

بر این خاک پست از سپهر بلند
مر او را به پاداش گاز و گزند

سرو بر، پرو پای و پهلوی و پشت
کمین زخمه زخم لگد بود و مشت

گرایش به دندان و چنگش نماند
سرکین و بازوی جنگش نماند

فرو هشت نیروی شیر و پلنگ
برآراست روبه روش جنگش نماند

فرو هشت نیروی شیر و پلنگ
برآراست روبه روش ریوورنگ
روی خاکساری در پای برادر سود، و لابه لغزش و گستاخی را لب چرب زبانی و زبان تیتال برگشود، که باد افراه این شوخ چشمی را سزای بست و فروختم و کیفر این سخت روئی را خورای کشت و سوخت. تو برادری و من خواهر، زاده یک پدر ومادر. خواندن و راندن، گرفت و بخشایش، هر چه اندیشی، دارای فروفرمانی و خداوند آرزو وآرمان:

چوب تو بر تارک من چندن است
سنگ تو بر دیده من توتیا

گر بزنی باز هلم داوری
ور بکشی بگذرم از خون بها
ولی این بیگانه آشنارو، و دوست نمای دشمن خو، که انباز خود ساخته ای و بانداز من تاخته، از دیگر کوی وکاشانه است و مرغش پرورده دیگر آب و دانه.دلت چون داد فرنجک سارم فراسر خسبد و خنجک وارم در پای و پی خلد، سیمم به سنگ و سندان ساید، و میم بگاز و دندان خاید، چنگ در چنبر گیسو زند و سنگ بر سینه و بازو، برپیدا و نهانم پرده دران آید و بهر دیده که خواهد فرازیر و بالایم نگران:

برادر که دید آشکار و نهفت
که خواهر پسندد به بیگانه جفت

نگه کن که چون آخته یال جنگ
به خون من اندر فرو برده چنگ

مراین خیره کش مست بی زینهار
برانگیخت از هستی من دمار

رخم کز گل آسیب دیدی و رنج
براز سیم سارا شکست و شکنج

نگه کن یک، از مشت نیلی گیاه
یک از زخمه خشت سنگ سیاه

ترا دیده بازو نگه سوی من
وزان سوی بیگانه بر روی من

ز چاووش نشنیده کس تا بدزد
در این دامگه جز تو خواهر بمزد

سرشته است از سنگ و سندان دلت
نرسته است مردم گیاه از گلت

بدین فر و فرجام و فرزانگی
مبر نام مردی و مردانگی

زن زشت کردار پیمانه نوش
بسی به ز زن های مردانه پوش
چندان بر این هنجار زنخ زد، و افسون راند، که بدستی که دشمن مبیناد و دوست، دستانش در قربان گرفت، و از شاخچه ماست کشی شیرش در پستان آمد. سراپای افروخته آذرگشت و بی زینهارم در پای و سرافتاد. دستان چنبر کرد و سخت و ستوارم بر گردن انداخت از فراز خواهر به شیب افکند و با جنگی آشتی سوز چنگ آزار و آسیب برگشاد. خدیجه نیز چست و تیز از زیر بدر جست و سنگ در دست و چنگ در خون برادر سارم بر زبر خفت:

مرآن ماده آهوی نورسته شاخ
کزو سینه شیر نر شاخ شاخ

درآویخت با من به دندان و چنگ
گران زخمه چون زخم خورده پلنگ

فرو برده چون غمزه خویشتن
بکاوش ده انگشت در خون من

شد از کوب مشت و لگد سخت سخت
تن ناتوان تاب من لخت لخت

وز آن سوی «قربان» پیمان گسل
گران کینه، پولادرو، سنگدل

دمان و دژم چست و چالاک و چیر
در انداخت هنگامه دارو گیر

نه سنگی رها شد ز چنگش نه چوب
که نه پوست درگشت و نه مغز کوب

سرا پا تنم موئی ار رسته بود
ز چنگال آن سنگ این خسته بود

زهستی من جز که نامی نماند
ز من تا در مرگ گامی نماند

جز آوازه مرگ و آویز کشت
چه زاید زآمیزش مغز و مشت؟
نر و ماده این گول ساده، و گرفتار افتاده را رزم لگد و مشت برساختند، و به کوفت های زفت و درشت که بر پیکار هفتخوان انگشت سودی در کار کتک و کشت ایستادند. از سر و سنگ مپرس و از تن و چوب مگوی، تو گفتی گل کاران ساروج همی کوبند، یا پوست گران مازوج همی سایند، از آن سنگ ساران و چوب باران کوهساری شدم از سنگ ولی خرد و خسته، پیشه واری از چوب ولی ریش و شکسته. پس از آنکه از آتش و باد دود و دمی مانده بود، و از خاک و آبم گردونمی، خوار و خسته، زار و شکسته از چنگ ایشانم رهایی رست و نیم کشت و خون آغشت تا ز رمیدن و ساز پریدن را بال و پر از مرغ دام دیده گرفتم و پای و پی از آهوی زخم رسیده. یار سنگین دل و ماه سیمین تن سنگ در دامان و جنگ در سر، شکسته لگام و گسسته جلو از پی تاختن آوردند، و در انداز تک و دو وایست و رو رزم ویرانه نو ساختن، من نیز از بیم جان و آسب کشت دست به سنگ ستیز بردم وآهنگ جنگ گریز کردم. پس از گیرو داری فره، و زد و خوردی فراوان مردن مردن و هزار خون دل خوردن، از آن گرداب کشتی شکن رخت به کنار افکندم، و از دریا باری چونان ژرف و بی پایاب که کمتر گزندش طوفان خون بود به کنجی جان سپار افتادم. چون لختی بدین برگذشت و هوش از رمیدن آرمیدن گرفت:

از آن تاب و تیمار و زخم و زیان
به بیغاره در خود نهادم زبان

که ای ناخردمند بی چشم و گوش
سبک سر تنک رای بی مغز و هوش

به شرم از تو فرجام فرزانگی
به ننگ از تو در، نام دیوانگی

زدانش ترا بود اگر ساز و سنگ
چه خواهر برادر در آمد به جنگ

خورا بود و خوش تا زبان داشتی
سخن ساختن از در آشتی

شدن هر دو را تنگ نزدیک تر
از آن نیک گفتی وزین نیک تر

به نیروی اندرز و بازوی پند
سر هر دو دربستی از کوب و کند

وزان نغز گفتار دانا نیوش
نیوشنده را در نرفتی بگوش

سزیدی سبک سرگران ساختن
روان از میان برکران تاختن

ترا در بدان جنبش وجوش و جنگ
به سرخاک خوشتر که در دست سنگ

به شوخی زدی مشت بر نیشتر
سزاوار اینی، وزاین بیشتر

چه گویم بدین داوری چون گری
به خویش از در یاوری خون گری

برفت از بد افتاد روز سیاه
سرشکم به ماهی خروشم به ماه

که آوخ چو من کیست برگشته روز
بدین رنج و اندوه و تیمار و سوز

بیک جنبش نا به سامان بسیج
برآمد همه نام و ننگم به هیچ

زچنگم بشد یار فرخنده رای
گهر سنگ گردید و گنج اژدهای

بکین خیره کش مهربان خواهرش
پدر رنجه، اندوهگین مادرش

برهنه برو برزو بالا و رخت
چه از ترکتاز خزانی درخت

هرآنچ آبرو پاک بر خاک ریخت
به جستن بسی بایدم خاک بیخت

روان کوفته، دل نوان، جان فگار
تن از خستگی مرگ را خواستار

ز خود رنجه از زندگانی ستوه
به تنهائی افتاده دور از گروه

ز هر دو دژم روی و آشفته رای
نه رای دبستان نه روی سرای

به پیش از گزند پدر گیر و دار
ز پس چوب استاد آموزگار

بدین فرو فرجام و فرخندگی
مرا خوب تر مرگ تا زندگی

چه جای نم اشک از این کم و کاست
اگر چشم ها خون ببارم رواست
پس از دست افسوس سودن، و روی دریغ شخودن، سرکوب پشیمانی، بیغاره پریشانی، گریه خاک فرسا، ناله چرخ پیما از آن کردار بد سرگذشت، بازگشتی سهلان سنگ کردم و با پاک یزدان پیمانی خاک درنگ بستم که تا جان توان بخشای تن است و زبان پاس اندیش سر، هر جا و هر هنگام میان دو خویش یا از دو بیش، رای کاوش و کین خیزد، و پندار زشت گرد داوری و آویز انگیزد، در خورد نیرو و یارا و اندازه دید ودانست،دست آویز ساخت و سازش گردم و میان دار نواخت و نوازش، اگر از تلواس نبرد باز نیایند، و اندیشه آورد در پای نرود، بی رنجش از هر دو دور پایم، وتا رای آشتی بر سگالش جنگ پیشی نگیرد نزدیک نیایم.
با آن آزمایش و این پیمان و پنجاه سال افزون پاسداری، امیدوارم آن دوست رهی را در چالش برادر و مالش برادرزادگان، همدست نخواهند و در پرخاشی که پیروزی و گریزش هر دو مایه شکست است پایمرد نجویند. هر هنگام اندیشه آشتی فراز آمد و دل از پیشه ناسازگاری باز، رهی را آگهی آور. بی کوتهی تا همه جا همرهی خواهم نمود، و در پردازکین و انگیز مهرافزون از آنچه سزاست و روا گوش اندیش و استوار خواهم زیست.