عبارات مورد جستجو در ۸۷ گوهر پیدا شد:
نهج البلاغه : حکمت ها
اصول خوشنویسی
نهج البلاغه : حکمت ها
راه خود سازى
نهج البلاغه : حکمت ها
ارزش عقل و بردبارى
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
اعمال بقیه ماه شعبان
از حضرت رضا(علیه السلام) روایت شده: هرکه سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه مبارک رمضان پیوند دهد حق تعالی ثواب روزه ی دو ماه پی درپی را برای او بنویسد.
ابوالصّلت هروی روایت کرده: در جمعه آخر ماه شعبان خدمت حضرت رضا(علیه السلام) رسیدم، حضرت فرمود: ای ابوالصّلت بیشتر ماه شعبان گذشت و این روز جمعه پایان آن است، پس تدارک و تلافی کن در انجام آنچه از این ماه باقی مانده و کوتاهی هایی که در گذشته این ماه کرده ای و بر تو باد که بر آنچه برای تو سودمند است روی آوری و بسیار دعا و استغفار کرده و قرآن تلاوت کن و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن تا وقتی ماه مبارک فرا رسد، خود را برای خدا خالص کرده باشی؛
و امانت و حق کسی را بر عهده خود مگذار مگر آنکه ادا کنی و در دل خویش کینه کسی را وامگذار مگر آن که بیرون کنی و گناهی را مگذار جز آن که ترک کنی و از خدا بترس و در امور پنهان و آشکار خود، بر او توکل کن که هرکس بر خدا توکل کند، خدا او را بس است و در باقیمانده ماه این دعا را بسیار بخوان:
اللّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکنْ غَفَرْتَ لَنا فِیما مَضَی مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فِیما بَقِی مِنْهُ.
همانا حق تعالی در این ماه، بنده های بسیاری را به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان، از آتش دوزخ برهاند.
شیخ طوسی از حارث بن مغیره نضری روایت کرده: که امام صادق(علیه السلام) در شب آخر ماه شعبان و شب اوّل ماه رمضان می خواند:
اللّهُمَّ إِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَک الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ جُعِلَ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ فَسَلِّمْنا فِیهِ وَ سَلِّمْهُ لَنا وَ تَسَلَّمْهُ مِنّا فِی یسْرٍ مِنْک وَ عافِیةٍ، یا مَنْ أَخَذَ الْقَلِیلَ وَ شَکرَ الْکثِیرَ اقْبَلْ مِنِّی الْیسِیرَ؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تَجْعَلَ لِی إِلی کلِّ خَیرٍ سَبِیلاً، وَ مِنْ کلِّ مَا لَا تُحِبُّ مانِعاً یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یا مَنْ عَفا عَنِّی وَعَمَّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّیئاتِ، یا مَنْ لَمْ یؤاخِذْنِی بِارْتِکابِ الْمَعاصِی، عَفْوَک عَفْوَک عَفْوَک، یا کرِیمُ؛
إِلهِی وَعَظْتَنِی فَلَمْ أَتَّعِظْ، وَ زَجَرْتَنِی عَنْ مَحارِمِک فَلَمْ أَنْزَجِرْ، فَما عُذْرِی، فَاعْفُ عَنِّی یا کرِیمُ، عَفْوَک عَفْوَک؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَالْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِک فَلْیحْسُنِ التَّجاوُزُ مِنْ عِنْدِک، یا أَهْلَ التَّقْوی وَیا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، عَفْوَک عَفْوَک؛
اللّهُمَّ إِنِّی عَبْدُک بْنُ عَبْدِک بْنُ أَمَتِک ضَعِیفٌ فَقِیرٌ إِلی رَحْمَتِک، وَ أَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنی وَالْبَرَکةِ عَلَی الْعِبادِ، قاهِرٌ مُقْتَدِرٌ أَحْصَیتَ أَعْمالَهُمْ، وَ قَسَمْتَ أَرْزاقَهُمْ، وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَلْوانُهُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ، وَ لَا یعْلَمُ الْعِبادُ عِلْمَک، وَ لَا یقْدِرُ الْعِبادُ قَدْرَک، وَکلُّنا فَقِیرٌ إِلی رَحْمَتِک، فَلا تَصْرِفْ عَنِّی وَجْهَک، وَاجْعَلْنِی مِنْ صالِحِی خَلْقِک فِی الْعَمَلِ وَالْأَمَلِ وَالْقَضاءِ وَالْقَدَرِ؛
اللّهُمَّ أَبْقِنِی خَیرَ الْبَقاءِ، وَ أَفْنِنِی خَیرَ الْفَناءِ عَلَی مُوالاةِ أَوْلِیائِک، وَ مُعاداةِ أَعْدائِک وَالرَّغْبَةِ إِلَیک، وَالرَّهْبَةِ مِنْک، وَالْخُشُوعِ وَالْوَفاءِ وَالتَّسْلِیمِ لَک، وَالتَّصْدِیقِ بِکتابِک، وَاتِّباعِ سُنَّةِ رَسُولِک؛
اللّهُمَّ مَا کانَ فِی قَلْبِی مِنْ شَک أَوْ رِیبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ خُیلاءَ أَوْ رِیاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ أَوْ شِقاقٍ أَوْ نِفاقٍ أَوْ کفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ أَوْ عِصْیانٍ أَوْ عَظَمَةٍ أَوْ شَیءٍ لَاتُحِبُّ، فَأَسْأَلُک یا رَبِّ أَنْ تُبَدِّلَنِی مَکانَهُ إِیماناً بِوَعْدِک، وَ وَفاءً بِعَهْدِک، وَ رِضاً بِقَضائِک، وَ زُهْداً فِی الدُّنْیا، وَ رَغْبَةً فِیما عِنْدَک، وَ أَثَرَةً وَطُمَأْنِینَةً وَ تَوْبَةً نَصُوحاً، أَسْأَلُک ذلِک یا رَبَّ الْعالَمِینَ؛
إِلهِی أَنْتَ مِنْ حِلْمِک تُعْصی فَکأَنَّک لَمْ تَرَ، وَ مِنْ کرَمِک وَجُودِک تُطاعُ فَکأَنَّک لَمْ تُعْصَ، وَ أَنَا وَ مَنْ لَمْ یعْصِک سُکانُ أَرْضِک فَکنْ عَلَینا بِالْفَضْلِ جَواداً، وَبِالْخَیرِ عَوَّاداً، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلاةً دائِمَةً لَاتُحْصی وَ لَا تُعَدُّ وَ لَا یقْدِرُ قَدْرَها غَیرُک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
ابوالصّلت هروی روایت کرده: در جمعه آخر ماه شعبان خدمت حضرت رضا(علیه السلام) رسیدم، حضرت فرمود: ای ابوالصّلت بیشتر ماه شعبان گذشت و این روز جمعه پایان آن است، پس تدارک و تلافی کن در انجام آنچه از این ماه باقی مانده و کوتاهی هایی که در گذشته این ماه کرده ای و بر تو باد که بر آنچه برای تو سودمند است روی آوری و بسیار دعا و استغفار کرده و قرآن تلاوت کن و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن تا وقتی ماه مبارک فرا رسد، خود را برای خدا خالص کرده باشی؛
و امانت و حق کسی را بر عهده خود مگذار مگر آنکه ادا کنی و در دل خویش کینه کسی را وامگذار مگر آن که بیرون کنی و گناهی را مگذار جز آن که ترک کنی و از خدا بترس و در امور پنهان و آشکار خود، بر او توکل کن که هرکس بر خدا توکل کند، خدا او را بس است و در باقیمانده ماه این دعا را بسیار بخوان:
اللّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکنْ غَفَرْتَ لَنا فِیما مَضَی مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فِیما بَقِی مِنْهُ.
همانا حق تعالی در این ماه، بنده های بسیاری را به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان، از آتش دوزخ برهاند.
شیخ طوسی از حارث بن مغیره نضری روایت کرده: که امام صادق(علیه السلام) در شب آخر ماه شعبان و شب اوّل ماه رمضان می خواند:
اللّهُمَّ إِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَک الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ جُعِلَ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ فَسَلِّمْنا فِیهِ وَ سَلِّمْهُ لَنا وَ تَسَلَّمْهُ مِنّا فِی یسْرٍ مِنْک وَ عافِیةٍ، یا مَنْ أَخَذَ الْقَلِیلَ وَ شَکرَ الْکثِیرَ اقْبَلْ مِنِّی الْیسِیرَ؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تَجْعَلَ لِی إِلی کلِّ خَیرٍ سَبِیلاً، وَ مِنْ کلِّ مَا لَا تُحِبُّ مانِعاً یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یا مَنْ عَفا عَنِّی وَعَمَّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّیئاتِ، یا مَنْ لَمْ یؤاخِذْنِی بِارْتِکابِ الْمَعاصِی، عَفْوَک عَفْوَک عَفْوَک، یا کرِیمُ؛
إِلهِی وَعَظْتَنِی فَلَمْ أَتَّعِظْ، وَ زَجَرْتَنِی عَنْ مَحارِمِک فَلَمْ أَنْزَجِرْ، فَما عُذْرِی، فَاعْفُ عَنِّی یا کرِیمُ، عَفْوَک عَفْوَک؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَالْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِک فَلْیحْسُنِ التَّجاوُزُ مِنْ عِنْدِک، یا أَهْلَ التَّقْوی وَیا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، عَفْوَک عَفْوَک؛
اللّهُمَّ إِنِّی عَبْدُک بْنُ عَبْدِک بْنُ أَمَتِک ضَعِیفٌ فَقِیرٌ إِلی رَحْمَتِک، وَ أَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنی وَالْبَرَکةِ عَلَی الْعِبادِ، قاهِرٌ مُقْتَدِرٌ أَحْصَیتَ أَعْمالَهُمْ، وَ قَسَمْتَ أَرْزاقَهُمْ، وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَلْوانُهُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ، وَ لَا یعْلَمُ الْعِبادُ عِلْمَک، وَ لَا یقْدِرُ الْعِبادُ قَدْرَک، وَکلُّنا فَقِیرٌ إِلی رَحْمَتِک، فَلا تَصْرِفْ عَنِّی وَجْهَک، وَاجْعَلْنِی مِنْ صالِحِی خَلْقِک فِی الْعَمَلِ وَالْأَمَلِ وَالْقَضاءِ وَالْقَدَرِ؛
اللّهُمَّ أَبْقِنِی خَیرَ الْبَقاءِ، وَ أَفْنِنِی خَیرَ الْفَناءِ عَلَی مُوالاةِ أَوْلِیائِک، وَ مُعاداةِ أَعْدائِک وَالرَّغْبَةِ إِلَیک، وَالرَّهْبَةِ مِنْک، وَالْخُشُوعِ وَالْوَفاءِ وَالتَّسْلِیمِ لَک، وَالتَّصْدِیقِ بِکتابِک، وَاتِّباعِ سُنَّةِ رَسُولِک؛
اللّهُمَّ مَا کانَ فِی قَلْبِی مِنْ شَک أَوْ رِیبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ أَوْ فَرَحٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ خُیلاءَ أَوْ رِیاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ أَوْ شِقاقٍ أَوْ نِفاقٍ أَوْ کفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ أَوْ عِصْیانٍ أَوْ عَظَمَةٍ أَوْ شَیءٍ لَاتُحِبُّ، فَأَسْأَلُک یا رَبِّ أَنْ تُبَدِّلَنِی مَکانَهُ إِیماناً بِوَعْدِک، وَ وَفاءً بِعَهْدِک، وَ رِضاً بِقَضائِک، وَ زُهْداً فِی الدُّنْیا، وَ رَغْبَةً فِیما عِنْدَک، وَ أَثَرَةً وَطُمَأْنِینَةً وَ تَوْبَةً نَصُوحاً، أَسْأَلُک ذلِک یا رَبَّ الْعالَمِینَ؛
إِلهِی أَنْتَ مِنْ حِلْمِک تُعْصی فَکأَنَّک لَمْ تَرَ، وَ مِنْ کرَمِک وَجُودِک تُطاعُ فَکأَنَّک لَمْ تُعْصَ، وَ أَنَا وَ مَنْ لَمْ یعْصِک سُکانُ أَرْضِک فَکنْ عَلَینا بِالْفَضْلِ جَواداً، وَبِالْخَیرِ عَوَّاداً، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلاةً دائِمَةً لَاتُحْصی وَ لَا تُعَدُّ وَ لَا یقْدِرُ قَدْرَها غَیرُک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رمضان
فضیلت و اعمال مشترکه ماه رمضان
«شیخ صدوق» به سند معتبر، از حضرت رضا (علیه السلام) از پدران بزرگوارش، از حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت کرده که: روزی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) برای ما خطبه ای خواند و در آن خطبه فرمود: ای مردم، ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده، ماهی که نزد خدا بهترین ماه ها و روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعاتش بهترین ساعت هاست؛ و آن ماهی است که شما را در آن به سوی میهمانی خدا خوانده اند و در آن از اهل کرامت خدا شده اید.
نَفَس های شما در آن ماه پاداش تسبیح و خواب شما ثواب عبادت و اعمال شما پذیرفته و دعاهای شما مستجاب است، از پروردگار خویش با نیت های صادقانه و دل های پاکیزه از گناهان و صفات ناپسند درخواست کنید که به شما برای روزه گرفتن در آن و تلاوت قرآن توفیق دهد.
همانا بدبخت و بدعاقبت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود؛ و به گرسنگی و تشنگی در این ماه، تشنگی و گرسنگی روز قیامت را به یاد آرید، به تهیدستان و از کارافتادگان صدقه دهید، پیران خود را احترام و به کودکان مهربانی کنید.
خویشان خود را نوازش دهید و زبان های خود را از آنچه نباید گفت بازدارید و دیده های خویش را از آنچه نگاه به آن روا نیست فروپوشید و گوش های خود را از آنچه شنیدنش بر شما روا نیست بازدارید، با یتیمان مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند.
از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید، دست های خود را در اوقات نماز به دعا بردارید، زیرا وقت نماز بهترین ساعت هاست، حق تعالی در این اوقات به سوی بندگانش به رحمت نظر می کند، به آنان پاسخ می دهد هرگاه او را بخوانند و لبیک می گوید هرگاه او را ندا دهند و اجابت می نماید هرگاه او را صدا بزنند.
ای مردم، همانا وجود شما در گرو کرده های شماست، پس آن را با آمرزش خواهی از خدا از گرو رها سازید؛ و پشت شما از گناهان گرانبار است، پس آن را به طولانی ساختن سجده ها سبک کنید و بدانید حق تعالی به توانمندی و بزرگی خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و آنان را در قیامت به آتش دوزخ نترساند.
ای مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین خواهد بود. بعضی از اصحاب گفتند: یا رسول الله، همه ما توانایی افطار دادن نداریم، فرمود: از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادنِ روزه داران، گرچه به نصف دانه خرما یا به یک جرعه آب باشد، همانا خدا به هرکه به همین اندازه افطاری دهد این پاداش را می دهد، حتی اگر توانایی بیشتر از این را نداشته باشد!
ای مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، آسان و راحت بر صراط بگذرد آن روزی که قدم ها بر آن بلغزد و هرکه در این ماه بر خدمت غلام و کنیز خویش آسان گیرد، خداوند در قیامت حساب او را آسان کند و هرکه در این ماه شر خود را از مردم بازدارد، حق تعالی خشم خویش را در قیامت از او بازدارد
و هرکه در این ماه یتیم بی پدری را نوازش کند، خدا در قیامت او را گرامی دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند، خدا در قیامت او را به رحمت خود پیوند دهد و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند، خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد؛
و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد، خدا برای او برات بیزاری از آتش دوزخ ثبت کند و هرکه در این ماه نماز واجبی را بخواند، خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماه های دیگر خوانده شود عطا کند و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد، خدا ترازوی عمل او را سنگین گرداند، در روزی که ترازوهای عمل سبک باشد و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند، پاداش کسی را دارد که در ماه های دیگر ختم قرآن کرده باشد.
ای مردم، به یقین درهای بهشت در این ماه باز است، از خدا بخواهید که به روی شما نبندد و درهای دوزخ در این ماه بسته است، از خدا درخواست کنید که به روی شما نگشاید و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند، از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد. .. تا آخر خبر.
«شیخ صدوق» روایت کرده: چون ماه رمضان می رسید، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هر اسیری را آزاد می کرد و به هر خواهنده ای عطا می فرمود.
«نویسنده» گوید: ماه رمضان ماه خدای جهانیان و شریف ترین ماه هاست، ماهی که درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت باز می شود و درهای دوزخ را می بندند، در این ماه شبی است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است، پس توجه کن که در شب وروز خود چگونه خواهی بود و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانی پروردگار حفظ می کنی؟ مبادا شب ها خواب باشی و روزها از یاد خدا غافل،
همانا در «روایت است» که: در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان خدا در وقت افطار، هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می کند و چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتی هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می رهاند که هریک سزاوار عذاب باشند و در شب و روز آخر ماه، به تعداد آنچه در تمام ماه رها کرده آزاد می کند،
پس ای عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد و گناهانت بر عهده ات باقی مانده باشد و در وقتی که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو از جمله محرومان و زیانکاران باشی؛ و به سوی خدای تبارک وتعالی تقرّب جوی به تلاوت قرآن در شب ها و روزهای این ماه و به خواندن نماز و کوشش در عبادت و خواندن نمازها در اوقات دارای مزیت و برتری و فراوانی استغفار و دعا.
«فَعَنِ الصّادِقِ عَلَیْهِ السَّلامُ: أَنَّهُ مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إلی قابِلٍ إلّا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ؛
و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهای حرام، حفظ کن و به گونه ای رفتار کن که «مولای ما حضرت صادق»(علیه السلام) سفارش فرموده که: هرگاه روزه هستی باید گوش و چشم و مو و پوست و همه اعضای تو روزه باشند، یعنی از انجام محرّمات بلکه مکروهات دوری کنند؛
و نیز فرمود: هنگام روزه داری تو نباید همانند روز افطار تو باشد؛
و نیز فرمود: روزه نه همین خودداری از خوردن و آشامیدن تنهاست، بلکه باید در هنگام روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید و دیده های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر دشمنی و درگیری نداشته باشید و بر هم حسد نورزید و غیبت و گفتگوی بی منطق نکنید و سوگند دروغ بلکه حتی سوگند راست به زبان نیاورید و دشنام و ناسزا ندهید و بی خردی نورزید و دلتنگ نشوید و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید؛ و از آنچه نباید گفت خاموش باشید،
شکیبا باشید و سخن به راستی گویید، از اهل شر دوری کنید و از گفتار بد و دروغ و افترا و دشمنی با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید و در انتظار فرج و ظهور قائم آل محمّد(علیهم السلام) باشید و ثواب های آخرت را آرزو کنید و برای سفر آخرت، اعمال شایسته را توشۀ خود قرار دهید و بر شما باد به آرامش دل و آرامی تن و خضوع و خشوع و شکسته نفسی و فروتنی، مانند برده ای که از مولای خود بترسد و از عذاب خدا هراسان باشید و به رحمتش امیدوار؛
و ای روزه دار، باید که دلت از عیب ها و باطنت از حیله ها و مکرها پاک باشد و تنت پاکیزه از آلودگی ها و از آنچه غیر خداست به سوی خدا بیزاری جو و ولایت و دوستی خویش را به هنگام روزه برای خدا خالص گردان و از بیان آنچه حق تعالی تو را از آن در آشکار و نهان نهی کرده خاموش باش و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خدای (عزّوجل) هدیه کن و دل خویش را برای محبت و یاد او از هر چیزی فارغ گردان و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکارگیر.
اگر چنین کنی، آنچه شایسته روزه است انجام داده ای و فرمان خدا را اطاعت کرده ای و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذاری، به اندازه آن از ارزش و پاداش روزه تو کم می شود، به درستی که پدرم گفت:
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) شنید زنی هنگام روزه، کنیز خویش را دشنام داد، حضرت طعامی خواست و به آن زن گفت: بخور، عرضه داشت: روزه هستم، فرمود: چگونه روزه ای که کنیز خود را دشنام دادی!
روزه تنها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالی روزه را حجابی از انجام کارهای ناشایست و کردارهای بد و گفتارهای ناپسند قرارداده، چه بسیارند روزه داران و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگی می کنند.
ولی «حضرت امیرالمؤمنین»(علیه السلام) فرمود: چه بسیار روزه داری که او را از روزه جز تشنگی و گرسنگی بهره ای نیست و چه بسیار عبادت کننده ای که او را از عبادت سودی جز رنج و زحمت نباشد! ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان می باشد و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی خردان است!
از جابر بن یزید از «امام باقر»(علیه السلام) روایت شده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به جابر بن عبدالله فرمود: ای جابر، این ماه، ماه رمضان است، هرکه روزه بدارد روزش را و به عبادت بایستد بخشی از شبش را و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد و زبانش را نگه دارد، از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود؛
جابر گوید: گفتم: یا رسول الله، چه نیکوست این حدیثی که فرمودی؟ حضرت فرمود: ای جابر چه دشوار است این شرط هایی که گفتم! و بالجمله اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می شود.
و اعمال مشترکه آن بر چهار بخش است:
بخش اول: «اعمال شب و روز ماه رمضان»
بخش دوم: «اعمال شب های ماه مبارک رمضان»
بخش سوم: «اعمال سحرهای ماه مبارک رمضان»
بخش چهارم: «اعمال و دعای روزهای ماه رمضان»
نَفَس های شما در آن ماه پاداش تسبیح و خواب شما ثواب عبادت و اعمال شما پذیرفته و دعاهای شما مستجاب است، از پروردگار خویش با نیت های صادقانه و دل های پاکیزه از گناهان و صفات ناپسند درخواست کنید که به شما برای روزه گرفتن در آن و تلاوت قرآن توفیق دهد.
همانا بدبخت و بدعاقبت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود؛ و به گرسنگی و تشنگی در این ماه، تشنگی و گرسنگی روز قیامت را به یاد آرید، به تهیدستان و از کارافتادگان صدقه دهید، پیران خود را احترام و به کودکان مهربانی کنید.
خویشان خود را نوازش دهید و زبان های خود را از آنچه نباید گفت بازدارید و دیده های خویش را از آنچه نگاه به آن روا نیست فروپوشید و گوش های خود را از آنچه شنیدنش بر شما روا نیست بازدارید، با یتیمان مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند.
از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید، دست های خود را در اوقات نماز به دعا بردارید، زیرا وقت نماز بهترین ساعت هاست، حق تعالی در این اوقات به سوی بندگانش به رحمت نظر می کند، به آنان پاسخ می دهد هرگاه او را بخوانند و لبیک می گوید هرگاه او را ندا دهند و اجابت می نماید هرگاه او را صدا بزنند.
ای مردم، همانا وجود شما در گرو کرده های شماست، پس آن را با آمرزش خواهی از خدا از گرو رها سازید؛ و پشت شما از گناهان گرانبار است، پس آن را به طولانی ساختن سجده ها سبک کنید و بدانید حق تعالی به توانمندی و بزرگی خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و آنان را در قیامت به آتش دوزخ نترساند.
ای مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین خواهد بود. بعضی از اصحاب گفتند: یا رسول الله، همه ما توانایی افطار دادن نداریم، فرمود: از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادنِ روزه داران، گرچه به نصف دانه خرما یا به یک جرعه آب باشد، همانا خدا به هرکه به همین اندازه افطاری دهد این پاداش را می دهد، حتی اگر توانایی بیشتر از این را نداشته باشد!
ای مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، آسان و راحت بر صراط بگذرد آن روزی که قدم ها بر آن بلغزد و هرکه در این ماه بر خدمت غلام و کنیز خویش آسان گیرد، خداوند در قیامت حساب او را آسان کند و هرکه در این ماه شر خود را از مردم بازدارد، حق تعالی خشم خویش را در قیامت از او بازدارد
و هرکه در این ماه یتیم بی پدری را نوازش کند، خدا در قیامت او را گرامی دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند، خدا در قیامت او را به رحمت خود پیوند دهد و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند، خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد؛
و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد، خدا برای او برات بیزاری از آتش دوزخ ثبت کند و هرکه در این ماه نماز واجبی را بخواند، خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماه های دیگر خوانده شود عطا کند و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد، خدا ترازوی عمل او را سنگین گرداند، در روزی که ترازوهای عمل سبک باشد و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند، پاداش کسی را دارد که در ماه های دیگر ختم قرآن کرده باشد.
ای مردم، به یقین درهای بهشت در این ماه باز است، از خدا بخواهید که به روی شما نبندد و درهای دوزخ در این ماه بسته است، از خدا درخواست کنید که به روی شما نگشاید و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند، از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد. .. تا آخر خبر.
«شیخ صدوق» روایت کرده: چون ماه رمضان می رسید، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هر اسیری را آزاد می کرد و به هر خواهنده ای عطا می فرمود.
«نویسنده» گوید: ماه رمضان ماه خدای جهانیان و شریف ترین ماه هاست، ماهی که درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت باز می شود و درهای دوزخ را می بندند، در این ماه شبی است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است، پس توجه کن که در شب وروز خود چگونه خواهی بود و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانی پروردگار حفظ می کنی؟ مبادا شب ها خواب باشی و روزها از یاد خدا غافل،
همانا در «روایت است» که: در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان خدا در وقت افطار، هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می کند و چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتی هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می رهاند که هریک سزاوار عذاب باشند و در شب و روز آخر ماه، به تعداد آنچه در تمام ماه رها کرده آزاد می کند،
پس ای عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد و گناهانت بر عهده ات باقی مانده باشد و در وقتی که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو از جمله محرومان و زیانکاران باشی؛ و به سوی خدای تبارک وتعالی تقرّب جوی به تلاوت قرآن در شب ها و روزهای این ماه و به خواندن نماز و کوشش در عبادت و خواندن نمازها در اوقات دارای مزیت و برتری و فراوانی استغفار و دعا.
«فَعَنِ الصّادِقِ عَلَیْهِ السَّلامُ: أَنَّهُ مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إلی قابِلٍ إلّا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ؛
و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهای حرام، حفظ کن و به گونه ای رفتار کن که «مولای ما حضرت صادق»(علیه السلام) سفارش فرموده که: هرگاه روزه هستی باید گوش و چشم و مو و پوست و همه اعضای تو روزه باشند، یعنی از انجام محرّمات بلکه مکروهات دوری کنند؛
و نیز فرمود: هنگام روزه داری تو نباید همانند روز افطار تو باشد؛
و نیز فرمود: روزه نه همین خودداری از خوردن و آشامیدن تنهاست، بلکه باید در هنگام روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید و دیده های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر دشمنی و درگیری نداشته باشید و بر هم حسد نورزید و غیبت و گفتگوی بی منطق نکنید و سوگند دروغ بلکه حتی سوگند راست به زبان نیاورید و دشنام و ناسزا ندهید و بی خردی نورزید و دلتنگ نشوید و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید؛ و از آنچه نباید گفت خاموش باشید،
شکیبا باشید و سخن به راستی گویید، از اهل شر دوری کنید و از گفتار بد و دروغ و افترا و دشمنی با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید و در انتظار فرج و ظهور قائم آل محمّد(علیهم السلام) باشید و ثواب های آخرت را آرزو کنید و برای سفر آخرت، اعمال شایسته را توشۀ خود قرار دهید و بر شما باد به آرامش دل و آرامی تن و خضوع و خشوع و شکسته نفسی و فروتنی، مانند برده ای که از مولای خود بترسد و از عذاب خدا هراسان باشید و به رحمتش امیدوار؛
و ای روزه دار، باید که دلت از عیب ها و باطنت از حیله ها و مکرها پاک باشد و تنت پاکیزه از آلودگی ها و از آنچه غیر خداست به سوی خدا بیزاری جو و ولایت و دوستی خویش را به هنگام روزه برای خدا خالص گردان و از بیان آنچه حق تعالی تو را از آن در آشکار و نهان نهی کرده خاموش باش و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خدای (عزّوجل) هدیه کن و دل خویش را برای محبت و یاد او از هر چیزی فارغ گردان و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکارگیر.
اگر چنین کنی، آنچه شایسته روزه است انجام داده ای و فرمان خدا را اطاعت کرده ای و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذاری، به اندازه آن از ارزش و پاداش روزه تو کم می شود، به درستی که پدرم گفت:
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) شنید زنی هنگام روزه، کنیز خویش را دشنام داد، حضرت طعامی خواست و به آن زن گفت: بخور، عرضه داشت: روزه هستم، فرمود: چگونه روزه ای که کنیز خود را دشنام دادی!
روزه تنها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالی روزه را حجابی از انجام کارهای ناشایست و کردارهای بد و گفتارهای ناپسند قرارداده، چه بسیارند روزه داران و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگی می کنند.
ولی «حضرت امیرالمؤمنین»(علیه السلام) فرمود: چه بسیار روزه داری که او را از روزه جز تشنگی و گرسنگی بهره ای نیست و چه بسیار عبادت کننده ای که او را از عبادت سودی جز رنج و زحمت نباشد! ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان می باشد و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی خردان است!
از جابر بن یزید از «امام باقر»(علیه السلام) روایت شده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به جابر بن عبدالله فرمود: ای جابر، این ماه، ماه رمضان است، هرکه روزه بدارد روزش را و به عبادت بایستد بخشی از شبش را و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد و زبانش را نگه دارد، از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود؛
جابر گوید: گفتم: یا رسول الله، چه نیکوست این حدیثی که فرمودی؟ حضرت فرمود: ای جابر چه دشوار است این شرط هایی که گفتم! و بالجمله اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می شود.
و اعمال مشترکه آن بر چهار بخش است:
بخش اول: «اعمال شب و روز ماه رمضان»
بخش دوم: «اعمال شب های ماه مبارک رمضان»
بخش سوم: «اعمال سحرهای ماه مبارک رمضان»
بخش چهارم: «اعمال و دعای روزهای ماه رمضان»
مفاتیح الجنان : اعمال ماه ذی الحجه
اعمال روز نهم ماه ذى الحجه (روز عرفه)
روز نهم، روز عرفه و از اعیاد بزرگ است، گرچه به اسم عید نامیده نشده و روزی است که خدا بندگانش را به عبادت و طاعت خویش دعوت کرده و سفره های جود و احسانش را برای آنان گسترده و شیطان در این روز خوارتر و حقیرتر و رانده تر و خشمناک تر از روزهای دیگر است؛
روایت شده: که حضرت زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه صدای گدایی را شنید که از مردم درخواست کمک می کرد، به او فرمود: وای بر تو، آیا در این روز از غیر خدا درخواست می کنی؟! و حال آنکه برای بچه های در رحم، در این روز امید می رود که احسان خدا شامل حالشان گردد و سعادتمند شوند.
و برای این روز چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل.
دوم:
«زیارت حضرت سید الشّهداء» که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه برتر از اینها است و روایات در فراوانیِ برتری و مزیت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است [یعنی از افراد بسیاری نقل شده است] و اگر کسی در این روز توفیق یابد که زیر قبّه ی مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است و کیفیت زیارت آن حضرت پس از این در «باب زیارات» ان شاء الله تعالی می آید.
سوم:
پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول خواندن دعاهای عرفه شوی، در زیر آسمان دو رکعت نماز بخوان و به گناهانت نزد خداوند اعتراف و اقرار کن تا به ثواب عرفات دست یابی و گناهانت آمرزیده شود، آنگاه به اعمال و دعاهای عرفه که از ائمه طاهرین روایت شده است مشغول شو و آن اعمال و دعاها بیشتر از آن است که به طور کامل در این مختصر بگنجد ولی به اندازه ای که این کتاب ظرفیت آن را داشته باشد نقل می کنم.
شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده: برای کسی که از دعا خواندن بی حال نشود روزه ی روز عرفه مستحب است؛ و پیش از رسیدن آفتاب به وقت شرعی ظهر، غسل مستحب است و نیز زیارت امام حسین(علیه السلام) در روزوشب عرفه بر دیگر اوقات ترجیح دارد؛ و چون وقت رسیدن خورشید به ظهر شرعی رسید، زیر آسمان برو و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو بخوان و چون از نماز ظهروعصر فارغ شوی، دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اول پس از سوره «حمد» سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سوره «کافرون»، پس از آن چهار رکعت نماز، در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» بخوان.
فقیر می گوید: این نماز همان «نماز حضرت امیرالمؤمنین» است که در ضمن اعمال روز جمعه گذشت؛ سپس شیخ کفعمی فرموده است: این تسبیحات را که از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت شده است و سید ابن طاووس در «اقبال» ذکر فرموده بخوان:
سُبْحانَ الَّذِی فِی السَّماءِ عَرْشُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ حُکمُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضاؤُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْبَحْرِ سَبِیلُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی النَّارِ سُلْطانُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْقِیامَةِ عَدْلُهُ! سُبْحانَ الَّذِی رَفَعَ السَّماءَ! سُبْحانَ الَّذِی بَسَطَ الْأَرْضَ! سُبْحانَ الَّذِی لَامَلْجَأَ وَلَا مَنْجا مِنْهُ إِلّا إِلَیهِ.
سپس «صد مرتبه» بگو:
سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَاللّهُ أَکبَرُ.
و سوره «توحید» را «صد مرتبه» و «آیت الکرسی» را «صد مرتبه» بخوان و «صد مرتبه» بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست و «ده مرتبه» بگو:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک، وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَیمِیتُ وَیحْیی، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
و «ده مرتبه»:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ وَأَ تُوبُ إِلَیهِ.
و «ده مرتبه»:
یا اللَّهُ
و «ده مرتبه»:
یا رَحْمَنُ
و «ده مرتبه»:
یا رَحِیمُ
و «ده مرتبه»:
یا بَدِیعَ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ.
و «ده مرتبه»:
یا حَی یا قَیومُ
«ده مرتبه»:
یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ
و «ده مرتبه»:
یا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ
و «ده مرتبه»:
آمِینَ
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَی مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ، یا مَنْ یحُولُ بَینَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ، یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی وَبِالْأُفُقِ الْمُبِینِ، یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی، یا مَنْ لَیسَ کمِثْلِهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.
حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد؛ آنگاه این صلوات را که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده بخوان که هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد(صلی الله علیه وآله) را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور نماید، بگوید:
اللّهُمَّ یا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطی، وَیا خَیرَ مَنْ سُئِلَ، وَیا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْآخِرِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمَلَاَ الْأَعْلی، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمُرْسَلِینَ. اللّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسِیلَةَ وَالْفَضِیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ وَالدَّرَجَةَ الْکبِیرَةَ. اللّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِی فِی الْقِیامَةِ رُؤْیتَهُ، وَارْزُقْنِی صُحْبَتَهُ، وَتَوَفَّنِی عَلَی مِلَّتِهِ، وَاسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ. اللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ مِنِّی تَحِیةً کثِیرَةً وَسَلاماً.
پس دعای «امّ داود» را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت بخوان.
آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیاد بودن شماره نمی شود و من میزان ثواب آن را به خاطر رعایت اختصار بیان نکردم، بگو:
سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ یبْقی رَبُّنا وَیفْنی کلُّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً مَعَ کلِّ أَحَدٍ؛
وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً لِرَبِّنَا الْباقِی وَیفْنی کلُّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً لَایحْصی وَلَا یدْری وَلَا ینْسی وَلَا یبْلی وَلَا یفْنی وَلَیسَ لَهُ مُنْتَهی! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسبِیحاً یدُومُ بِدَوامِهِ وَیبْقی بِبَقائِهِ فِی سِنِی الْعالَمِینَ وَشُهُورِ الدُّهُورِ وَأَیامِ الدُّنْیا وَساعاتِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ! وَسُبْحانَ اللّهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَمَعَ الْأَبَدِ مِمّا لَایحْصِیهِ الْعَدَدُ، وَلَا یفْنِیهِ الْأَمَدُ، وَلَا یقْطَعُهُ الْأَبَدُ، وَ تَبارَک اللّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ.
سپس بگو:
وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ... [دعای بالا تا آخر دعا]
ولی به جای هر «سُبْحانَ اللّهِ»، بگو: «الْحَمْدُ لِلّهِ»
و چون به «أَحْسَنُ الْخالِقِینَ» رسیدی بگو:
لا إِلهَ إِلّا اللّهُ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ... [دعای بالا تا آخر دعا]
که بجای «سُبْحانَ اللّهِ»، «لا إِلهَ إِلّا اللّهُ» بگویی
و پس از آن بگو:
وَاللّهُ أَکبَرُ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ...[دعای بالا تا پایان دعا]
که بجای «سُبْحانَ اللّهِ»، «اللّهُ أَکْبَرُ» بگویی.
سپس بخوان دعای «اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَتَهَیَّأَ» را که در اعمال شب جمعه گذشت،
پس بخوان دعای علی بن الحسین(علیه السلام) را که شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» ذکر فرموده: «اللّهُمَّ أَنْتَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ..»
نویسنده گوید: این دعا چون دعای موقف عرفات و بسیار طولانی بود ذکر نکردم؛
و در این روز دعای «چهل وهفتم» صحیفه کامله آن حضرت را با خشوع و دلشکستگی بخوان که دعایی است مشتمل بر تمام مطالب دنیا و آخرت که درود خدا بر پدیدآورنده اش باد.
چهارم:
از جمله دعاهای مشهور این روز «دعای حضرت سید الشّهدا [در روز عرفه]» است. به هر صورت هرکه توفیق یابد و روز عرفه را در عرفات باشد، دعاها و اعمال بسیار دارد و بهترین اعمال در این روز دعاست و این روز برجسته و عالی رتبه، در همۀ روزهای سال به خاطر دعا امتیاز دارد و برای برادران مؤمن از آنان که زنده اند یا دار فانی را وداع گفته اند دعای بسیار باید کرد و روایت وارد در حال عبدالله بن جُندَب، در موقف عرفات و دعای او برای برادران خود مشهور است؛
و همچنین روایت زید نِرسی، دربارۀ حال ثقه جلیل القدر، معاویة بن وهب در صحرای عرفات و دعای او درباره فرد فرد از اشخاصی که در آفاق بودند و روایت او از امام صادق(علیه السلام) در برتری و مزیت این عمل، شایسته ملاحظه و توّجه است و امید واثق از برادران دینی، آنکه به این بزرگواران اقتدا نموده و اهل ایمان را در دعا بر خود مقدّم دارند و این گنه کار روسیاه را یکی از آن اشخاص به حساب آرند و در حال حیات و مرگ از دعای خیر فراموشم نفرمایند؛
و نیز در این روز «زیارت جامعه سوم» را قرائت کن؛ و در پایان روز عرفه چنین بخوان:
یا رَبِّ إِنَّ ذُنُوبِی لَاتَضُرُّک، وَ إِنَّ مَغْفِرَتَک لِی لَاتَنْقُصُک، فَأَعْطِنِی مَا لَا ینْقُصُک، وَاغْفِرْ لِی مَا لَایضُرُّک.
و نیز بخوان:
اللّهُمَّ لَاتَحْرِمْنِی خَیرَ مَا عِنْدَک لِشَرِّ مَا عِنْدِی، فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنِی بِتَعَبِی وَنَصَبِی فَلا تَحْرِمْنِی أَجْرَ الْمُصابِ عَلَی مُصِیبَتِهِ.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس، در ضمن دعاهای روز عرفه فرموده: چون غروب آفتاب نزدیک شود بگو: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ. ..» تا پایان و این همان «دعای عشرات» است که پیش از این گذشت. پس سزاوار است خواندن دعای عشرات که خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است، در پایان روز عرفه ترک نشود و این اذکار عشراتی را که کفعمی نقل کرده، همان اذکار آخر دعای عشرات است که سید ابن طاووس روایت کرده.
روایت شده: که حضرت زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه صدای گدایی را شنید که از مردم درخواست کمک می کرد، به او فرمود: وای بر تو، آیا در این روز از غیر خدا درخواست می کنی؟! و حال آنکه برای بچه های در رحم، در این روز امید می رود که احسان خدا شامل حالشان گردد و سعادتمند شوند.
و برای این روز چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل.
دوم:
«زیارت حضرت سید الشّهداء» که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه برتر از اینها است و روایات در فراوانیِ برتری و مزیت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است [یعنی از افراد بسیاری نقل شده است] و اگر کسی در این روز توفیق یابد که زیر قبّه ی مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است و کیفیت زیارت آن حضرت پس از این در «باب زیارات» ان شاء الله تعالی می آید.
سوم:
پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول خواندن دعاهای عرفه شوی، در زیر آسمان دو رکعت نماز بخوان و به گناهانت نزد خداوند اعتراف و اقرار کن تا به ثواب عرفات دست یابی و گناهانت آمرزیده شود، آنگاه به اعمال و دعاهای عرفه که از ائمه طاهرین روایت شده است مشغول شو و آن اعمال و دعاها بیشتر از آن است که به طور کامل در این مختصر بگنجد ولی به اندازه ای که این کتاب ظرفیت آن را داشته باشد نقل می کنم.
شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده: برای کسی که از دعا خواندن بی حال نشود روزه ی روز عرفه مستحب است؛ و پیش از رسیدن آفتاب به وقت شرعی ظهر، غسل مستحب است و نیز زیارت امام حسین(علیه السلام) در روزوشب عرفه بر دیگر اوقات ترجیح دارد؛ و چون وقت رسیدن خورشید به ظهر شرعی رسید، زیر آسمان برو و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو بخوان و چون از نماز ظهروعصر فارغ شوی، دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اول پس از سوره «حمد» سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سوره «کافرون»، پس از آن چهار رکعت نماز، در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» بخوان.
فقیر می گوید: این نماز همان «نماز حضرت امیرالمؤمنین» است که در ضمن اعمال روز جمعه گذشت؛ سپس شیخ کفعمی فرموده است: این تسبیحات را که از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت شده است و سید ابن طاووس در «اقبال» ذکر فرموده بخوان:
سُبْحانَ الَّذِی فِی السَّماءِ عَرْشُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ حُکمُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضاؤُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْبَحْرِ سَبِیلُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی النَّارِ سُلْطانُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ! سُبْحانَ الَّذِی فِی الْقِیامَةِ عَدْلُهُ! سُبْحانَ الَّذِی رَفَعَ السَّماءَ! سُبْحانَ الَّذِی بَسَطَ الْأَرْضَ! سُبْحانَ الَّذِی لَامَلْجَأَ وَلَا مَنْجا مِنْهُ إِلّا إِلَیهِ.
سپس «صد مرتبه» بگو:
سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَاللّهُ أَکبَرُ.
و سوره «توحید» را «صد مرتبه» و «آیت الکرسی» را «صد مرتبه» بخوان و «صد مرتبه» بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست و «ده مرتبه» بگو:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک، وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَیمِیتُ وَیحْیی، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
و «ده مرتبه»:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ وَأَ تُوبُ إِلَیهِ.
و «ده مرتبه»:
یا اللَّهُ
و «ده مرتبه»:
یا رَحْمَنُ
و «ده مرتبه»:
یا رَحِیمُ
و «ده مرتبه»:
یا بَدِیعَ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ.
و «ده مرتبه»:
یا حَی یا قَیومُ
«ده مرتبه»:
یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ
و «ده مرتبه»:
یا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ
و «ده مرتبه»:
آمِینَ
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَی مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ، یا مَنْ یحُولُ بَینَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ، یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی وَبِالْأُفُقِ الْمُبِینِ، یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی، یا مَنْ لَیسَ کمِثْلِهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.
حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد؛ آنگاه این صلوات را که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده بخوان که هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد(صلی الله علیه وآله) را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور نماید، بگوید:
اللّهُمَّ یا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطی، وَیا خَیرَ مَنْ سُئِلَ، وَیا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْآخِرِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمَلَاَ الْأَعْلی، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمُرْسَلِینَ. اللّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسِیلَةَ وَالْفَضِیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ وَالدَّرَجَةَ الْکبِیرَةَ. اللّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِی فِی الْقِیامَةِ رُؤْیتَهُ، وَارْزُقْنِی صُحْبَتَهُ، وَتَوَفَّنِی عَلَی مِلَّتِهِ، وَاسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ. اللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ مِنِّی تَحِیةً کثِیرَةً وَسَلاماً.
پس دعای «امّ داود» را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت بخوان.
آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیاد بودن شماره نمی شود و من میزان ثواب آن را به خاطر رعایت اختصار بیان نکردم، بگو:
سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ یبْقی رَبُّنا وَیفْنی کلُّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً مَعَ کلِّ أَحَدٍ؛
وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً یفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کثِیراً لِرَبِّنَا الْباقِی وَیفْنی کلُّ أَحَدٍ! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبِیحاً لَایحْصی وَلَا یدْری وَلَا ینْسی وَلَا یبْلی وَلَا یفْنی وَلَیسَ لَهُ مُنْتَهی! وَسُبْحانَ اللّهِ تَسبِیحاً یدُومُ بِدَوامِهِ وَیبْقی بِبَقائِهِ فِی سِنِی الْعالَمِینَ وَشُهُورِ الدُّهُورِ وَأَیامِ الدُّنْیا وَساعاتِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ! وَسُبْحانَ اللّهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَمَعَ الْأَبَدِ مِمّا لَایحْصِیهِ الْعَدَدُ، وَلَا یفْنِیهِ الْأَمَدُ، وَلَا یقْطَعُهُ الْأَبَدُ، وَ تَبارَک اللّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ.
سپس بگو:
وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کلِّ أَحَدٍ... [دعای بالا تا آخر دعا]
ولی به جای هر «سُبْحانَ اللّهِ»، بگو: «الْحَمْدُ لِلّهِ»
و چون به «أَحْسَنُ الْخالِقِینَ» رسیدی بگو:
لا إِلهَ إِلّا اللّهُ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ... [دعای بالا تا آخر دعا]
که بجای «سُبْحانَ اللّهِ»، «لا إِلهَ إِلّا اللّهُ» بگویی
و پس از آن بگو:
وَاللّهُ أَکبَرُ قَبْلَ کلِّ أَحَدٍ...[دعای بالا تا پایان دعا]
که بجای «سُبْحانَ اللّهِ»، «اللّهُ أَکْبَرُ» بگویی.
سپس بخوان دعای «اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَتَهَیَّأَ» را که در اعمال شب جمعه گذشت،
پس بخوان دعای علی بن الحسین(علیه السلام) را که شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» ذکر فرموده: «اللّهُمَّ أَنْتَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ..»
نویسنده گوید: این دعا چون دعای موقف عرفات و بسیار طولانی بود ذکر نکردم؛
و در این روز دعای «چهل وهفتم» صحیفه کامله آن حضرت را با خشوع و دلشکستگی بخوان که دعایی است مشتمل بر تمام مطالب دنیا و آخرت که درود خدا بر پدیدآورنده اش باد.
چهارم:
از جمله دعاهای مشهور این روز «دعای حضرت سید الشّهدا [در روز عرفه]» است. به هر صورت هرکه توفیق یابد و روز عرفه را در عرفات باشد، دعاها و اعمال بسیار دارد و بهترین اعمال در این روز دعاست و این روز برجسته و عالی رتبه، در همۀ روزهای سال به خاطر دعا امتیاز دارد و برای برادران مؤمن از آنان که زنده اند یا دار فانی را وداع گفته اند دعای بسیار باید کرد و روایت وارد در حال عبدالله بن جُندَب، در موقف عرفات و دعای او برای برادران خود مشهور است؛
و همچنین روایت زید نِرسی، دربارۀ حال ثقه جلیل القدر، معاویة بن وهب در صحرای عرفات و دعای او درباره فرد فرد از اشخاصی که در آفاق بودند و روایت او از امام صادق(علیه السلام) در برتری و مزیت این عمل، شایسته ملاحظه و توّجه است و امید واثق از برادران دینی، آنکه به این بزرگواران اقتدا نموده و اهل ایمان را در دعا بر خود مقدّم دارند و این گنه کار روسیاه را یکی از آن اشخاص به حساب آرند و در حال حیات و مرگ از دعای خیر فراموشم نفرمایند؛
و نیز در این روز «زیارت جامعه سوم» را قرائت کن؛ و در پایان روز عرفه چنین بخوان:
یا رَبِّ إِنَّ ذُنُوبِی لَاتَضُرُّک، وَ إِنَّ مَغْفِرَتَک لِی لَاتَنْقُصُک، فَأَعْطِنِی مَا لَا ینْقُصُک، وَاغْفِرْ لِی مَا لَایضُرُّک.
و نیز بخوان:
اللّهُمَّ لَاتَحْرِمْنِی خَیرَ مَا عِنْدَک لِشَرِّ مَا عِنْدِی، فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنِی بِتَعَبِی وَنَصَبِی فَلا تَحْرِمْنِی أَجْرَ الْمُصابِ عَلَی مُصِیبَتِهِ.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس، در ضمن دعاهای روز عرفه فرموده: چون غروب آفتاب نزدیک شود بگو: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ. ..» تا پایان و این همان «دعای عشرات» است که پیش از این گذشت. پس سزاوار است خواندن دعای عشرات که خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است، در پایان روز عرفه ترک نشود و این اذکار عشراتی را که کفعمی نقل کرده، همان اذکار آخر دعای عشرات است که سید ابن طاووس روایت کرده.
امام سجاد علیه‌السلام : رساله حقوق
حق مدعی
وأما حـق الخصم المدعى عليك فإن كان ما يدعى عليك حقا لم تنفسخ فى حجتـه و لم تعمل فى ابطال دعوته ؛ و كنت خصم نفسك له والحاكم عليها والشاهد له بحقه دون شهادة الشهود ؛ فإن ذلك حـق الله عليك و إن كان ما يدعيـه باطلا رفقت بـه و روعته و ناشدته بدينه و كسرت حدته بذكر الله و ألقيت حشو الكلام ولغطه الذى لا يردعنك عادية عدوك بل تبوء باثمه وبه يشحذعليك سيف عداوته لان لفظة السوء تبعث الشر والخير مقمعة للشر ولا قوة الا بالله
