ماند حیران اندر آن صحرا فرید
گفت ناگاهان شترمرغی پدید

مرد حیران نزد آن شد بی نیاز
گفت ای اشتر خدا را چاره ساز

ای تو مهر و این تنت گنج روان
بار من بردار و تا منزل رسان

گفت رو رو ای تو مرد خارکار
دیده ای هرگز تو مرغی زیر بار

هیچ مرغی را شنیدی بارکش
بر من از رحمت نما آن باز کش

گفت پس ای مرغ فرخ بال من
رحم کن بهر خدا برحال من

ای مبارک هدهد شهر صبا
ای همایون پر هماوای خوش لقا

بر من از رحمت نگاهی باز کن
زود بر سوی وطن پرواز کن

زودتر ای طایر قاف آشیان
شرح حال من بگو با دوستان

رو به منزل کاروان گم گشته آر
آشنایان را خبر کن زین حمار

گو خدا را ای رفیقان وطن
ای نشسته با هم اندر انجمن

رحمی آخر بر من تنها کنید
یک نظر سویم درین بیدا کنید

ناقه ام بشکست و بارم در گلست
آتشم در جان و خارم در دلست

با برادر گو که ای بازوی من
ای به یاد یاریت نیروی من

ناقه ای بردار ای جان زودتر
بادآسا سوی من افکن گذر

تا از این بیدای ناپیدا کران
هم من و هم یار من یابد امان

گفتش اشترمرغ کی بیچاره مرد
کی شنیدستی شتر پرواز کرد

من ندیدم همچو تو کس لک بود
اشتر و پرواز بلکنجک بود

ای بسی از اهل دنیا ای قرین
چون شترمرغند اندر کار دین

گاه در جبرند و گه در اختیار
سود خود بینند در هر کار و بار

چون ملامتشان کن بر ناروا
جبر پیش آرند و گویند ای فتی

بنده ایم و بنده را نبود خبر
هرچه آید از قضایست و قدر

بنده ایم و گردن ما در کمند
در کمند پادشاه زورمند

بنده ایم و نیست ما را اختیار
کار ما محکم شد اندر گاهیار

عاجزی در پنجه قدرت اسیر
کی ز حکم قادرش باشد گزیر

ور نصیحتشان کنی در حرص و آز
در تکاپو و بهر سو ترکتاز

انتقام و حمله و یأس و شتاب
اجتهاد و اجتیاد و اضطراب

گویی آخر چند از این رنج دوار
کار خود را با خدای خود گذار

گوید ای جان جبر کفر مطلق است
لیس الا ما سعی کار حق است

بنده را حق فاعل مختار کرد
عقل و هوش و قدرتش ایثار کرد

این جهان را عالم اسباب ساخت
عقل را بهر تو اسطرلاب ساخت

این سببها را بهم مربوط کرد
عجز و قدرت را بهم مخلوط کرد

هست بدبختی دگر از این بتر
گوید اینها نیز زاید از قدر

سعی تدبیر تو در مطلوب توست
اجتهادات تو در محبوب توست

سعیهایت جمله در دلخواه شد
با هوای تو قدر همراه شد

چون نشد تقدیر هرگز ای عدنگ
سعی تو در اینکه کوبی سر به سنگ

چون تورا در سعی تو نبود اثر
هیچ سعیت چون نشد بهر ضرر