این جهان همچو لیل و آن چو نهار
این بود چون دی آن بود چو بهار

خواب غفلت از آن شده است گران
که می لیل بیحد است و کران

ساقی لیل خلق را ز شراب
آن چنان کرده است مست و خراب

که بصد بانگ بر نمی ‌ خیزند
و ز شقا خون خود همی ریزند

حالت مرگشات کند بیدار
از چنین بیهشی بد هشیار

لیل خواب آورد یقین همه را
در خور آرد گیاهها رمه را

آنکه در لیل باشد او بیدار
نفس او را ز خفتگان مشمار

مرگ را دیده است او پیشین
زندگی بایدت بوی بنشین

مرد عاشق اگرچه مخلوق است
جان او نور و سر فاروق است

صورت او قیامت کبری است
وان قیامت که آید آن صغری است

زین قیامت عطا و بخششهاست
وان قیامت برای زجر و جزاست

این و آن یک بود چو نور خداست
این قیامت بدان کزان نه جداست

هر دو را خاصیت بود یکسان
هر دو اسرار را کنند عیان

هر دو هستند آفتاب منیر
نیک وبد را نموده بی تغییر

نقد با قلب پیش این خلقان
در شب تار میرود یکسان

چونکه شب رفت روز شد پیدا
قلب بیشک یقین شود رسوا

مصطفی روز بود چونکه عیان
گشت شد آشکار هر پنهان

نه که بوبکر شد عزیز و گزین
نی ابوجهل گشت خوار و لعین

همگان را چو روز شد معلوم
کاصل هستی بد او و این معدوم

این مسی بود و او سراسر زر
شبه بود این و او یگانه گهر

غیر بوجهل صد هزار دگر
همه چون او شدند اهل سقر

مؤمنان نیز صد هزار هزار
اهل جنت شدند ازان مختار

نیست این را نهایت و مبدا
سر این بشنوی ز من فردا

سر این آن بود که دانی تو
نیستی جسم جمله جانی تو

خرد همچو قراضه زانی تو
که ندانسته ‌ ای که کانی تو

مغز نغزی گذر ز نقش و ز پوست
تا ببینی که نیست غیر تو دوست

چشم بگشا و در نگر خ و د را
نیک را گیر و ترک کن بد را

زانکه نیک و بد است در تو روان
فرق کن هر دو را و نیک بدان

اصل این هر دو از کجاست ببین
هر یکی را ز اصل خود بگزین

تا یقینم شود که دیده وری
از بد و نیک جمله باخبری

تو نئی از کنون بدی ز قدیم
با خدا دائماً جلیس و ندیم

هم سوی حق نگر بخود منگر
هیچ مگسل از آن جناب نظر

تا بدانم که روی خود دیدی
زان صفاتت که بد نگردیدی