از مرگِ تو هر دمی دگرگون باشم
گَه بر سرِ خاک و گاه در خون باشم
روزیت ندیدمی بجان آمدمی
چندین گاهت ندیدهام چون باشم

بس زود به مرگ کردی آهنگ آخر
گویی رفتی هزار فرسنگ آخر
از ناز چو درجهان نمیگنجیدی
چون گنجیدی در لحد تنگ آخر

رفتی تو به خاک و یاسمن بی تو رسید
گل نیز، دریده پیرهن، بی تو رسید
گلزار شود خاکِ تو از خونِ دلم
گر برگویم آنچه به من بی تو رسید

دریغا که خورشید روز جوانی
چو صبح دوم بود کم زندگانی
دریغا خرامنده سروی که بودش
درین مرز ایران زمین مرزبانی
دریغا سواری که جز صید دلها
نمی‌کرد بر مرکب کامرانی!
دریغا که ناگه گلی ناشکفته
فرو ریخت از تند باد خزانی!
برین آفتاب ای فلک زار بگری
فرو رفته در صبح جوانی
درد باد گل را دهن برین غم
چرا می‌گشاید لب شادمانی؟
چه شوخی جهانا که شرمت نیاید
از آن طلعت خوب و فر کیانی!
ایا شمع گریان نگویی چه بودت
که بر فرق خاک سیه می‌فشانی؟
ایا صبح خندان چه حالت شنیدی
که بر سینه مشکین قصب می‌درانی؟
یقین است ما را درین خانه رحلت
ولیکن نبود این کسی را گمانی
که در عنفوان صبا میر قاسم
زند خیمه بر جنت جاودانی
دریغ آن سرو افسر شهریاری
دریغ آن قد و قامت پهلوانی
هنوزش خط سبز ننوشت گامی
در اطراف رخساره ارغوانی
هوای پدر کرد و مادر همانا
کزین مادران دید نامهربانی
سواری چنان که پنداشت چرخا
که بر مرکب چون پیکر نشانی
هژبری چنین که دانست دهرا
که پابست گوری کنی ناگهانی
ایا مردم دیده چون بود حالت
در آن عین بیماری و ناتوانی؟
به بدری محاق تو واقع شد ای مه
چه تدبیر با گردش آسمانی؟
اگر خسرو عهد بوری درین ملک
در آن مملکت نیز نوشی روانی
دلا کار و بار جهان آزمودی
چرا در پی کار و بار جهانی؟
گذری است عمرت همان به که او را
به خیر و سلامت خوشی بگذرانی
تو خود گیر کاندر جهان دیر ماندی
چه بنیاد بر خانه ایرمانی
ندانم که کرد ناگه تحمل
دل نازک پادشاه این گرانی
بماناد کیخسرو آنکش برادر
فرود آمد از باره خسروانی
دل یوسف عهد چون است گویی
ز نادیدن ابن یامین ثانی
شها باد دوران عمر تو باقی
چنین است احوال دنیای فانی
چو یاقوت با کوه پیوسته بادا
بقای تو ای گوهر کن فکانی

خان ننه ، هایاندا قالدین
بئله باشیوا دولانیم
نئجه من سنی ایتیردیم !
دا سنین تایین تاپیلماز
سن اؤلن گون ، عمه گلدی
منی گه تدی آیری کنده
من اوشاق ، نه آنلایایدیم ؟
باشیمی قاتیب اوشاقلار
نئچه گون من اوردا قالدیم
قاییدیب گلنده ، باخدیم
یئریوی ییغیشدیریبلار
نه اؤزون ، و نه یئرین وار
« هانی خان ننه م ؟ » سوروشدوم
دئدیلر کی : خان ننه نی
آپاریبلا کربلایه
کی شفاسین اوردان آلسین
سفری اوزون سفردیر
بیرایکی ایل چکر گلینجه
نئجه آغلارام یانیخلی
نئچه گون ائله چیغیردیم
کی سه سیم ، سینم توتولدو
او ، من اولماسام یانیندا
اؤزی هئچ یئره گئده نمه ز
بو سفر نولوبدو ، من سیز
اؤزو تک قویوب گئدیبدیر ؟
هامیدان آجیق ائده ر کن
هامییا آجیقلی باخدیم
سونرا باشلادیم کی : منده
گئدیره م اونون دالینجا
دئدیلر : سنین کی تئزدیر
امامین مزاری اوسته
اوشاغی آپارماق اولماز
سن اوخی ، قرآنی تئز چیخ
سن اونی چیخینجا بلکی
گله خان ننه سفردن
ته له سیک روانلاماقدا
اوخویوب قرآنی چیخدیم
کی یازیم سنه : گل ایندی
داها چیخمیشام قرآنی
منه سوقت آل گلنده
آما هر کاغاذ یازاندا
آقامین گؤزو دولاردی
سنده کی گلیب چیخمادین
نئچه ایل بو اینتظارلا
گونی ، هفته نی سایاردیم
تا یاواش – یاواش گؤز آچدیم
آنلادیم کی ، سن اؤلوبسن !
بیله بیلمییه هنوزدا
اوره گیمده بیر ایتیک وار
گؤزوم آختارار همیشه
نه یاماندی بو ایتیکلر
خان ننه جانیم ، نولیدی
سنی بیرده من تاپایدیم
او آیاقلار اوسته ، بیرده
دؤشه نیب بیر آغلایایدیم
کی داها گئده نمییه یدین
گئجه لر یاتاندا ، سن ده
منی قوینونا آلاردین
نئجه باغریوا باساردین
قولون اوسته گاه سالاردین
آجی دونیانی آتارکن
ایکیمیز شیرین یاتاردیق
یوخودا ( لولی ) آتارکن
سنی من بلشدیره ردیم
گئجه لی ، سو قیزدیراردین
اؤزووی تمیزلیه ردین
گئنه ده منی اؤپه ردین
هئچ منه آجیقلامازدین
ساواشان منه کیم اولسون
سن منه هاوار دوراردین
منی ، سن آنام دؤیه نده
قاپیب آرادان چیخاردین
ائله ایستیلیک او ایسته ک
داها کیمسه ده اولورمو ؟
اوره گیم دئییر کی : یوخ – یوخ
او ده رین صفالی ایسته ک
منیم او عزیزلیغیم تک
سنیله گئدیب ، توکندی
خان ننه اؤزون دئییردین
کی : سنه بهشت ده ، الله
وئره جه ک نه ایستیور سن
بو سؤزون یادیندا قالسین
منه قولینی وئریبسه ن
ائله بیر گونوم اولورسا
بیلیرسن نه ایستیه رم من ؟
سؤزیمه درست قولاق وئر :
سن ایله ن اوشاخلیق عهدین
خان ننه آمان ، نولیدی
بیر اوشاخلیغی تاپایدیم
بیرده من سنه چاتایدیم
سنیلن قوجاقلاشایدیم
سنیلن بیر آغلاشایدیم
یئنیدن اوشاق اولورکن
قوجاغیندا بیر یاتایدیم
ائله بیر بهشت اولورس
داها من اؤز الله هیمدان
باشقا بیر شئی ایسته مزدیم
۱۳۵۵

یارانِ موافق همه از دست شدند،
در پای اجل یکان‌یکان پَست شدند،
بودیم به یک شراب در مجلسِ عمر،
یک دَوْر ز ما پیشترک مست شدند!

به ماتم هر که کام خود ز افغان تلخ می سازد
شکرخواب عدم را بر عزیزان تلخ می سازد

غمهای تو از راندن خونها کارم
خود نیست چرا راندن خونها کارم
در دیده من از مرگ تو خونها دارم
بر مرگ تو با به مرگ خونها بارم

رفت آنکه ز چشم اشک چو لولو بچکد
یک دانۀ آبدار نیکو بچکد
بی خون چگر گهر فشاندی و کنون
لعلی بهزار خون دل زو بچکد

بگذشت و مرا اشک روان بود هنوز
وندر تن من باقی جان بود هنوز
می گفت و مرا گوش بدان بود هنوز
بیچاره فلانیست، جوان بود هنوز

مژده کامد از میدان نامراد و ناشادم
نوجوان دامادم
مدتی نشد چندان کرد از غم آزادم
نوجوان دامادم
مادر جگرخون را روز غم بسر آمد
قاسم از سفر آمد
طالع همایون را رسم شکر بنهادم
نوجوان دامادم
بخت من دگرگونست نالۀ جوانان چیست
آه جان جانان چیست
از چه غرقۀ خونست قد شاخ شمشارم
نوجوان دامادم
حلقۀ جوانان را قاسمم نگین گشته
یا ز صدر زین گشته
نقد گوهر جان را عاقبت ز کف دادم
نوجوان دامادم
بانوان نوائی چند زانکه تازه داماد است
نا مراد و ناشاد است
روز سور این فرزند در غریبی افتادم
نوجوان دامادم
حجلۀ جوانم را بانوان بیارائید
یا بخون بیالائید
من دل و روانم را از پیش فرستادم
نوجوان دامادم
آرزوی دامادی ماند در دل زارم
بانوان گرفتارم
مادرانه فریادی حق رسد بفریادم
نوجوان دامادم
نو خطان گل افشانید بر سر مزار او
یادی از عذار او
شمع آه بنشانید یاد سرو آزادم
نوجوان دامادم
آن خط دلارا نو خطان بیاد آرید
چون بخاک بسپارید
این جوان زیبا را کاشکی نمی زادم
نوجوان دامادم
نو خط رشید من ناگهان ز دستم رفت
یک جهان ز دستم رفت
مایۀ امید من رفت و کند بنیادم
نوجوان دامادم
داغ لالۀ رویش کرده شمع سوزانم
تا ابد فروزانم
تاب طرۀ مویش داده آه بر بادم
نوجوان دامادم
گلشن عذار او بهر چیست افسرده
مادرش مگر مرده
من که در کنار او جوی اشک بگشادم
نوجوان دامادم
در اشک شورانگیز شد نثار ناکامم
قاسم دل آرامم
دود آه آتش بیز عود رود ناشادم
نوجوان دامادم
بعد از این چه خواهد رفت بر من پسر کشته
یا که بخت برگشته
تا ابد نخواهد رفت نامرادم از یادم
نوجوان دامادم

مرا تا افکند هر روز جائی
نصیبم کرده گردون بادپائی
بسیر هر دیاری چون کنم میل
بره منزل نفهمیده است چون سیل
زخوش رفتاری آن برق آئین
مسافر را وطن شد خانه زین
کند گوشه نشین هم آن تمنا
که اندر دامن زینش کشد پا
زسرتاپا همه شیرین و مرغوب
سکون و جنبش چون نبض مطلوب
فشاند نقش بند باغ و بستان
غبار یال او بر سنبلستان
دمش را دلبران آرند در پیش
زنند آسان گره بر طره خویش
باو گر آشنا سازند ران را
برد از یاد عاشق دلبران را
زمویش گر ببندی تار بر چنگ
نوایش می رود فرسنگ فرسنگ
همه اعضاش بر هم سبقت اندیش
کفل داغست بر پس ماندن خویش
ز نام کاه ار غیرت رمیده
که حرف کاهلی در کاه دیده
زنعلش گر کسی پیکان بسازد
زگرمی تکش جوشن گدازد
در آرد تیر را بیخود برفتار
پرد چون مرغ از دست کماندار
ز مویش گر ببافد دام صیاد
کند چون بال در پرواز امداد
سم سختش ز قید نعل رسته
نباشد کاسه هایش بند بسته
قلم چون نسبتی دارد بآن پا
بمیدان سخن گردد سراپا
ز جولانش صفاخیز است میدان
بر او پاشیده آب از گرد جولان
مگر روزی بپایش خورد سوگند
که می لرزد صبا را بند از بند
سپه کی حمله اش را آورد تاب
کس از لشکر نبندند راه سیلاب
درون گرد فوج آن برق رفتار
نمایان همچو آتش در شب تار
بسیرش چشم اختر کرد تأثیر
در آخر کند شد برنده شمشیر
زبیماری نماندش آن تک و تاز
تو گوئی بال و پر را ریخت شهباز
اگر باشد دمی چون شعله چالاک
دمی دیگر چو اختر خفته بر خاک
بگل تشبیه آن گلگون تمامست
که ضعف و قوتش هر صبح و شامست
سبک چون رنگ از رو جستی از جا
کنون رنگ حنا می بنددش پا
سوار او چو کشتی خصم افکن
بمیدان کندی از سم گور دشمن
کنون دیوار راهش برگ کاه است
نشان میخ نعلش چار راهست
درو هر گاه عکسی اوفتاده
روان گردیده آب ایستاده
کنون بر راه سیلش گر بدارم
به پیش سیل دیواری بر آرم
براه کاهلی تا پا نهاده
یکی دانسته طول و عرض جاده
زبس خشکست نی بست تن او
شرر آتش زنددر خرمن او
کشم از سنگلاخش بر کناری
مبادا نعلش انگیزد شراری
بپهلو استخوانش در خزیده
بسان کاغذ مسطر کشیده
اگر بر دیده مور افتدش راه
چنان افتد که گوئی رفت در چاه
چو با بر سایه گردن نهاده
بگردنگاه راهش اوفتاده
رکاب او بسان حلقه در
بود بیگانه با پا تا بمحشر
نخواهد گشت دیگر صحت اندوز
تنزل می کند چون سیل هر روز
زدست آخر عنانش رفت بیرون
سوارم بر خر خود کرد گردون
هوای صید آهو کرد ایام
قضا اسب مرا افکند در دام
اجل را طرفه دامی صید بند است
که پای باد هم آنجا نه بند است
نمی گویم که اسبم رفت بر باد
نسیمی می وزید از جنبش افتاد
سگان از خوردن او پر برآرند
همان بهتر که در خاکش سپارند
بخاک آن آتش افتادست از تاب
نیارامد بسان باد در آب
صبا را سوخت از درد یتیمی
نشسته بر رخش گرد یتیمی
سزد گر برق هم ماتم گزیند
بجای شمع بر خاکش نشیند
چگونه تنگش از آغوش بگذاشت
عنان از گردنش چون دست برداشت
ز پهلویش براحت بود شاید
که از چشم رکابش اشک آید
همه تازی نژادان تعزیت کیش
پریشان کرده بر سر کاکل خویش
کنند از شیهه شیون در طویله
تو گوئی مرده لیلی در قبیله

دگر بر گریه قادر نیست چشم اشکبار من
کسی کو تا بگرید بر من و بر روزگار من
بود طفل عزیز خانه ی دل اشک رنگینم
گهی بر دوش مژگان است و گاهی بر کنار من
غباری از تو گفتی دارم اندر دل عجب دارم
تو خود زین بیش بر باد فنا دادی غبار من
شب از زلف تبم دارد سیاهی و درازی را
به شب زان دارد الفت دیده شب زنده دار من
رخی کز اشک خونین شسته شد زردی نمی بیند
بحمدالله خزان از پی نمی بیند بهار من
تو گویی چاره دل کن زاول دل نمیدادم
اگر در دست من بودی عنان اختیار من
زبس کز شعله آه جهان سوزش کنم روشن
ز روز کس ندارد پای کم شب های تار من
معانی تازه و الفاظ تر سیراب میکرد
اگر بر تشنه خوانند شعر آبدار من

امشب زطرب هیچ اثر پیدا نیست
ور هست مگر در دگری در ما نیست
حظّی زسماع امشب آن ما نیست
کان مونس روزگار ما اینجا نیست

جمیع الناس غمگینٌ که شروان شاههم مرده است
وفات شاههم اکنون طرب من قلبهم برده است
بهذا الصرصر العاصف کزو شروان مشوّش شد
درخت القلبشان خشک و گل الارواح پژمرده است
زن و مرد بلد جمله لِاَجل تلخی موتش
خراشان وجه، گریان چشم، بریان قلب و آزرده است
اگر چه موته صعبٌ لهم الصّبر اولی تر
که انفاس همه خلقان علیهم یک یک اشمرده است
وگر باور نمی داری که ما قَد قلته صدقٌ
فقل لی ایُّ مکتوبٍ که اسمش مرگ نسترده است

بود در زیر زینم بادپایی
نه اسبی، بلکه شوخ دلربایی
اسیر کاکلش خوبان دلجو
گرفتار خم فتراکش آهو
به رنگ نیلگون خود را نموده ست
که خوبان عرب را تن کبود است
نماید در نظر زان گوش و گردن
دو غنچه بر سر یک شاخ سوسن
تماشا کن چو می گیرد دمش اوج
که رود نیل گویی می زند موج
گلی کو را جبینش جلوه گاه است
نشان بوسه ی خورشید و ماه است
غلط کردم بیان، کان ماهپاره
بود صبح جبینش را ستاره
ز پرکاری بود غارتگر جان
رکاب زین او چون چشم خوبان
برای من زمانه جهد پر کرد
که مرغی این چنین را دانه خور کرد
چنان باشد به دستش نعل چسبان
که آیینه به دست نوعروسان
پری پیکر، و لیکن دیوزادی
بود هر دست و پایش گردبادی
چو برق از گرم رفتن آتش انگیز
ندیده آتش او خار مهمیز
به وصف تندی آن پی خجسته
رسد معنی به خاطر جسته جسته
روم هرگه به فکر جستن او
نماید منی برجسته ای رو
شدم هرگه به وصفش صفحه آرا
روان شد سطرها چون موج دریا
شود وقت طبیعت آزمایی
ز وصف زین او کاغذ حنایی
ز شوخی همچو شعله آن پریزاد
ز جای خود جهد از جنبش باشد
بود، هرگه که می گردد روانه
به پهلو موج بادش تازیانه
دونده چون خیال نکته سازان
پرنده همچو رنگ عشقبازان
به رقاصی ز شوخی همعنان است
جوش پاک است، رقص او ازان است
رود تا در عنانش آب گستاخ
کند بالادوی در هر رگ شاخ
سوار او به بحر رزم شاد است
که هم کشتی و هم باد مراد است
ز شوخی نیست او را یک زمان تاب
به جای آب، گویی خورده سیماب
ازان او را به یک جا نیست تمکین
که دایم خانه بر دوش است از زین
چو سوی آب خوردن آرد آهنگ
ز شوخی می کند با عکس خود جنگ
بود از تندی این طرفه توسن
چراغ دودمان برق روشن
اگر زنجیر نبود در طویله
نمی استد چو مجنون در قبیله
چو مرغان می پرد این برق آیین
که دارد بال و پر از دامن زین
ز پهنای کفل جلدش زیاده
که شلوار عرب باشد گشاده
مرا عقد دمش دارد هراسان
که نتوان زد گره بر باد آسان
ز شوخی های او در تاب فتراک
گریبان کرده نعل از دست او چاک
زمانی نیست آرامش به یک جا
همیشه گرچه دارد در حنا پا
به جولانگاه او در پاس ناموس
به خود دزدیده دم چون کبک، طاووس
زند از چابکی صد چرخ هموار
به روی خشت نقطه همچو پرگار
ز چشم عیبجو او را چه باک است
که چون آب روان از عیب پاک است
شده شبدیز ازو در جلوه استاد
ازو ناموس گلگون رفته بر باد
به شبرنگش چه سان سنجم ز حیله
که نبود با شبه، در هم طویله
ز بس نرمی که او را در شتاب است
به صدر زین او مخمل به خواب است
پی دعوی تندی آن خوش آهنگ
بود با برق دایم بر سر جنگ
کمر را تنگ ازان در کینه بسته
به خود از نعل، چارآیینه بسته
ز شوخی داده بر تاراج تمکین
ازو بر باد رفته خانه ی زین
ز نعل آهن نگشته پای بستش
که شد از سختی سم زیردستش
به سنگین باری کوه آورد تاب
که بردار و بدو باشند اعراب
شود وصفش به دل هرگه شمرده
روان گردد در اعضا خون مرده
به وقت پویه، تیری برگشاد است
کند چون جمع خود را، گردباد است
ز بس در پویه دارد بی قراری
اگر بر صفحه وصف او نگاری،
شود هر حرف کز نوک قلم دور
روان گردد به روی صفحه چون مور
برو چشم بد اختر زیان شد
ز بیماری در آخر ناتوان شد
شکست آمد ز بیماری سمش را
گره شد آرزو در دل دمش را
ز ضعف لاغری ماند از دویدن
چو نبض مرده افتاد از جهیدن
سمش از ناتوانی گشت پر گرد
عجب خاکی فلک در کاسه اش کرد
ز ضعف تن ترقی کرد حالش
ز گردن شد فزون یک موی یالش!
ز خارش گشته اندامش ختایی
ازو هر موی او جسته جدایی
نمانده بر سر از کاکل نشانه
ز بی مویی دمش چون تازیانه
قناعت می کند هرسال و ماهی
به رنگ کهربا، با برگ کاهی
کند عمری ز ضعف و ناتوانی
به یک جو همچو نرگس زندگانی
ز ضعف و لاغری ترسم که ناگاه
کشد همچون پر مرغش پر کاه
بود پایش ز سستی گاه رفتار
زمین فرسا چو چوب دست بیمار
پی دریوزه ی رفتار، پیوست
گرفته از سم خود کاسه در دست
به نوعی کاهلی بر وی سوار است
که گویی جاده بر پایش جدار است
ز جای خود نمی گردد روانه
شود گر بر تنش رگ تازیانه
سمش افکنده از سستی اندام
به جای نقش پا، نعلی به هر گام
کسی چون او مباد از مستمندی
سوارش گر نداند نعل بندی
نه رنگ او کبود است از زمانه
که شد نیلی تنش از تازیانه
سوارش گر به کعبه رو نهاده
نصیب او شده حج پیاده
لگد می افکند چون ره کند سر
هم از دست و هم از پا چون شناور
همیشه می کند از زین کناره
چو طفل تندخو از گاهواره
ز تعلیمی همیشه بیم دارد
ندانم از که این تعلیم دارد
کشد چون آتش جوعش زبانه
خورد فولاد را چون موریانه
به سان سایه اش افتد به دنبال
به روی هرکه بیند دانه ی خال
به هر سرچشمه کو یک ره نهد گام
تهی گرداندش چون چشمه ی دام
ره دورش به پیش آمد ز مردن
ازان نعلین خود را کرده ز آهن
برو آخر ز بیداد زمانه
کفن جل شد، طویله گورخانه
به چشمم کرد او را مرگ نایاب
ز شوخی رفت از دستم چو سیماب
شده در ماتم او ابر گریان
ز مرگش رفته رنگ از روی میدان
ز بی تابی کند هر لحظه صرصر
برای ماتم او خاک بر سر
ز دلسوزی به مرگش آتش از غم
به خاکستر نشسته بهر ماتم
به پای او زدی دایم تکاپو
شکست از مردن او شاخ آهو
برای ماتم آن برق آیین
شده ماتمسرایی خانه ی زین
مبادا از النگ خلد بیرون
بود محشور با شبرنگ و گلگون
شفاعت خواه بادا پیش داور
براق و دلدل او را روز محشر

دریغا از آن غنچه باغ دل
که مقصود ما بود و خوش زود رفت
چه مقصود شد گرگسی سال فوت
بپرسد بگویید مقصود رفت

ز عالم رفت آن شاه قلی نام
که با اقبال و دولت همنشین بود
چو تقدیر آمد از تدبیر درماند
چه تدبیر اینزمان تقدیر این بود
چو جستم از خرد تاریخ فوتش
خرد فرمود تقدیر اینچنین بود

آن کز غم او شمع چگل میسوزد
رفت و دل خلق متصل میسوزد
فریاد که بهر سال تاریخ وفات
بی خواجه کمال جان و دل میسوزد

دریغ از صنعی بیمثل کاخر
اجل بشکست جام عشرت او
همی گویند خلق از بهر تاریخ
ز صنعی حیف و حیف صحبت او