عبارات مورد جستجو در ۲۰۶ گوهر پیدا شد:
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
لیلة الرغائب
بدان که اولین شب جمعه ماه رجب را «لیلة الرغائب» می گویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) وارد شده که آن را سید در کتاب «اقبال» و علاّمه حلی در «اجازه بنی زهره» نقل کرده اند. بعضی از فضیلت آن اینکه به سبب انجام آن، گناهان بسیار آمرزیده می شود؛
و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را بخواند هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او می فرستد، پس به او می گوید: ای محبوب من، تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی.
بنده می گوید: تو کیستی؟ به خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهره تو ندیدم و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم!
پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال خواندی، امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور (شیپور قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند، پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.
کیفیت این نماز چنین است:
اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه می گیری، چون شب جمعه در آید، بین نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز می خوانی، هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که: در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد» و «سه مرتبه» سوره «قدر» و «دوازده مرتبه» سوره « توحید» می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی «هفتاد مرتبه» می گویی:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَعَلَی آلِهِ.
سپس به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
آنگاه سر از سجده برمی داری و «هفتاد مرتبه» می گویی:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ و َتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّک أَنْتَ الْعَلِی الْأَعْظَمُ.
دوباره به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
سپس حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال شب اول ماه رجب
شب اول شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل وارد است:
اول:
چون هلال ماه را ببیند بگوید:
اللّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَینا بِالْأَمْنِ وَالْاِیمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ، رَبِّی وَ رَبُّک اللّهُ عَزَّوَجَلَّ.
و روایت شده: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هنگامی که هلال ماه رجب را می دید می گفت:
اللّهُمَّ بارِک لَنا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبانَ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ أَعِنَّا عَلَی الصِّیامِ، وَالْقِیامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لَا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ.
دوّم:
چنان که بعضی از علما فرموده اند غسل کند. از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرکه ماه رجب را بیاید و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند، پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک می شود.
سوم:
«حضرت امام حسین علیه السلام» را زیارت کند.
چهارم:
پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز بخواند، به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «توحید» را خوانده و پس از هر دو رکعت سلام دهد تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد.
پنجم:
پس از نماز عشاء دو رکعت نماز بخواند به این صورت که: در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «أَلَمْ نَشْرَحْ» و «سه بار» سوره «توحید» را بخواند و در رکعت دوّم سوره «حمد» و سوره های «اَلَم نَشرَح» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» را هرکدام «یک بار» بخواند و هنگامی که سلام نماز را داد «سی مرتبه» بگوید: «لَاإِلهَ إِلّا اللّه» و «سی مرتبه» صلوات فرستد تا حق تعالی همانند روزی که از مادر متولّد شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید.
ششم:
سی رکعت نماز به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را بخواند.
هفتم:
عملی را که شیخ در کتاب «مصباح المتهجد» ذکر کرده انجام دهد. شیخ در آن کتاب فرموده: عمل شب اوّل رجب، ابوالبختری وَهَب بن وَهَب از حضرت صادق(علیه السلام) از پدر بزرگوارش(علیه السلام) از جدّش از امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت کرده: که برای آن حضرت خوشایند بود که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری آسوده کند و آن شب ها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارت اند از: «شب اوّل رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان».
از حضرت جواد(علیه السلام) روایت شده: که مستحب است هرکسی این دعا را در شب اوّل رجب بعد از عشاء آخر بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِأَنَّک مَلِک، وَ أَنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ مُقْتَدِرٌ، وَ أَنَّک مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یکونُ. اللّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیک بِنَبِیک مُحَمَّدٍ نَبِی الرَّحْمَةِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ. یا مُحَمَّدُ، یا رَسُولَ اللّهِ، إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِک إِلَی اللّهِ رَبِّک وَ رَبِّی لِینْجِحَ لِی بِک طَلِبَتِی. اللّهُمَّ بِنَبِیک مُحَمَّدٍ وَالْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیتِهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِی.
سپس حاجتت را از خدا بخواه.
علی بن حدید روایت کرده: که حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین می گفت:
لَک الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُک، وَ لَک الْحُجَّةُ إِنْ عَصَیتُک، لَاصُنْعَ لِی وَ لَا لِغَیرِی فِی إِحْسانٍ إِلّا بِک، یا کائِنُ قَبْلَ کلِّ شَیءٍ، وَیا مُکوِّنَ کلِّ شَیءٍ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
اللّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک مِنَ الْعَدِیلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَ مِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِی الْقُبُورِ، وَ مِنَ النَّدامَةِ یوْمَ الْآزِفَةِ، فَأَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ عَیشِی عِیشَةً نَقِیةً، وَ مِیتَتِی مِیتَةً سَوِیةً، وَ مُنْقَلَبِی مُنْقَلَباً کرِیماً غَیرَ مُخْزٍ وَ لَا فاضِحٍ؛
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ ینابِیعِ الْحِکمَةِ، وَ أُوْلِی النِّعْمَةِ، وَ مَعادِنِ الْعِصْمَةِ، وَاعْصِمْنِی بِهِمْ مِنْ کلِّ سُوءٍ، وَ لَا تَأْخُذْنِی عَلَی غِرَّةٍ وَ لَا عَلَی غَفْلَةٍ، وَ لَا تَجْعَلْ عَواقِبَ أَعْمالِی حَسْرَةً، وَارْضَ عَنِّی، فَإِنَّ مَغْفِرَتَک لِلظَّالِمِینَ وَ أَنَا مِنَ الظَّالِمِینَ.
اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی مَا لَایضُرُّک، وَ أَعْطِنِی مَا لَاینْقُصُک، فَإِنَّک الْوَسِیعُ رَحْمَتُهُ، الْبَدِیعُ حِکمَتُهُ، وَ أَعْطِنِی السَّعَةَ وَالدَّعَةَ، وَالْأَمْنَ وَالصِّحَّةَ، وَالبُّخُوعَ وَالْقُنُوعَ، وَالشُّکرَ وَالْمُعافاةَ وَالتَّقْوی وَالصَّبْرَ وَالصِّدْقَ عَلَیک وَ عَلَی أَوْلِیائِک وَالْیسْرَ وَالشُّکرَ، وَاعْمُمْ بِذلِک یا رَبِّ أَهْلِی وَ وَلَدِی وَ إِخْوانِی فِیک وَ مَنْ أَحْبَبْتُ وَ أَحَبَّنِی وَ وَلَدْتُ وَ وَلَدَنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُؤْمِنِینَ یا رَبَّ الْعالَمِینَ.
ابن اُشَیم گفته: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است، پس از آن وتر را بخوان چون سلام دادی، در حالتی که نشسته ای بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَاتَنْفَدُ خَزائِنُهُ، وَ لَا یخافُ آمِنُهُ، رَبِّ إِنِ ارْتَکبْتُ الْمَعاصِی فَذلِک ثِقَةٌ مِنِّی بِکرَمِک، إِنَّک تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِک، وَ تَعْفُو عَنْ سَیئاتِهِمْ وَ تَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ إِنَّک مُجِیبٌ لِدَاعِیک وَ مِنْهُ قَرِیبٌ، وَ أَنَا تائِبٌ إِلَیک مِنَ الْخَطایا، وَ راغِبٌ إِلَیک فِی تَوْفِیرِ حَظِّی مِنَ الْعَطایا.
یا خالِقَ الْبَرایا، یا مُنْقِذِی مِنْ کلِّ شَدِیدَةٍ، یا مُجِیرِی مِنْ کلِّ مَحْذُورٍ، وَفِّرْ عَلَی السُّرُورَ، وَاکفِنِی شَرَّ عَواقِبِ الْأُمُورِ، فَأَنْتَ اللّهُ عَلَی نَعْمائِک وَجَزِیلِ عَطائِک مَشْکورٌ، وَ لِکلِّ خَیرٍ مَذْخُورٌ.
و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده اند که مقام را گنجایش بیان آن نیست.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز اول ماه رجب
روز شریفی است و در آن چند عمل است:
اوّل:
روزه گرفتن؛ روایت شده: حضرت نوح(علیه السلام) در این روز سوار کشتی شد و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بگیرند؛ و هرکه در این روز، روزه بگیرد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می شود.
دوّم:
غسل کردن.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام)؛ شیخ از بشیر دُهّان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی(علیه السلام) را زیارت کند بی تردید خدای عالم او را بیامرزد.
چهارم:
خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سید در کتاب «اقبال» روایت کرده.
پنجم:
خواندن «نماز سلمان» به این صورت که: ده رکعت نماز بخواند، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد»، «سه مرتبه» «توحید» و «سه مرتبه» «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» را خوانده و پس از هر سلام دست ها را بلند کند و بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک، وَ لَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بَیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
سپس بگوید:
اللّهُمَّ لَامانِعَ لِما أَعْطَیتَ، وَ لَا مُعْطِی لِما مَنَعْتَ، وَ لَا ینْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْک الْجَدُّ.
سپس دست ها را بر چهره خود بکشد.
و نیز در «روز نیمه ماه رجب» این نماز را با همین کیفیت بخواند، ولی پس از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
إِلهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلَا وَلَداً.
و نیز در «روز آخر ماه» این عمل را انجام دهد و بعد از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
پس دست ها را بر چهره خود کشیده و حاجتش را بخواهد؛ از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت کرد.
و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» خوانده شود با فضیلت بسیار که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنه قبر و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جُذام و پیسی و بیماری ذات الجنب برای خواننده آن است؛
و همچنین سید ابن طاووس برای این روز، چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب «اقبال» مراجعه کند؛
و در این روز، در سال پنجاه وهفت هجری به قولی ولادت امام باقر(علیه السلام) واقع شده، ولی انتخاب نویسنده در این مورد سوم صفر است.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز دوم و سوم و دهم ماه رجب
در روز دوم این ماه در سال 212 به قولی ولادت با سعادت امام هادی(علیه السلام) و در روز سوم این ماه شهادت آن حضرت در سال دویست و پنجاه وچهار، در شهر سُرَّمن رأی [سامرّاء] اتّفاق افتاده است و به قول ابن عیاش در روز دهم این ماه، ولادت حضرت جوادالائمه(علیه السلام) رخ داده است.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال شب نیمه ماه رجب
شب نیمه ماه رجب، شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل مستحب است:
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
شب زنده داری به عبادت، چنان که علاّمه مجلسی فرموده.
سوّم:
زیارت حضرت سیدالشّهدا(علیه السلام).
چهارم:
شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال «شب سیزدهم» گذشت.
پنجم:
سی رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حَمد» و «ده مرتبه» سوره «توحید» خوانده شود و این نماز را سید ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت کرده.
ششم:
دوازده رکعت نماز، هر دو رکعت با یک سلام و در هر رکعت، هر یک از سوره های «حَمد» و «توحید» و «فَلَق» و «ناس» و «آیت الکرسی» و «قدر» را «چهار مرتبه» بخواند و پس از سلام «چهار مرتبه» بگوید:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَا أُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیاً.
سپس هر دعایی که می خواهد بخواند.
سید بن طاووس این نماز را به این صورت از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده، ولی شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده:
در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز می خوانی، در هر رکعت بعد از سوره «حمد» یک سوره خوانده و هنگامی که از نماز فراغت یافتی، هر یک از سوره های «حَمد»، «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «توحید» و «آیت الکرسی» را «چهار مرتبه» قرائت می کنی و پس از آن «چهار مرتبه» می گویی:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ.
سپس بخوان:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَما شاءَاللّهُ، لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ العَلِی الْعَظِیمِ.
و نیز در «شب بیست وهفتم» مثل این عمل را انجام ده.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
روز بیست و پنجم ماه رجب
[در این روز] در سـال صد و هشتاد و سه، شهادت حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) در سن پنجاه و پنج سالگی در شهر بغداد رخ داد و آن روزی است که غم های آل محمّد(صلی الله علیه وآله) و شیعیان ایشان تازه می شود.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال شب بیست و هفتم ماه رجب (شب مبعث)
شب بیست و هفتم، شـب بعثـت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و از شب های پربرکت است و در آن چند عمل مستحبّ است:
اوّل:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد(علیه السلام) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است که از هر آنچه آفتاب بر آن می تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیامبر(صلی الله علیه وآله) به رسالت مبعوث شد. برای کسی که از شیعۀ ما عمل کننده در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،
به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود:
چون نماز عشا را خواندی و به بستر استراحت رفتی تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی خیزی و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام می خوانی، در هر رکعت «حمد» و سوره ای از سوره های کوچک مفصّل می خوانی و کوچک مفصّل از سوره «محمّد»(صلی الله علیه وآله) تا آخر قرآن است.
زمانی که از دوازده رکعت نماز فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» بخوان و به دنبال همه آن ها این دعا را به بخوان:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ عِزِّک عَلَی أَرْکانِ عَرْشِک وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتابِک، وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَ ذِکرِک الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلی، وَبِکلِماتِک التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ.
سپس بخوان هر دعایی را که می خواهی؛ و نیز غسل در این شب مستحب است و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) برای «شب نیمه رجب» روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب نیز خوانده می شود.
دوّم:
زیارت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) که برترین اعمال این شب می باشد؛ و بدان که ابوعبدالله محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان [زمان نوشته شدن مفاتیح الجنان] می زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیرالمؤمنین(علیه السلام) را بیان کرده و گفته است همه ی اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده:
از جمله در شب بیست وهفتم ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس و روم، افراد شل و مفلوج و زمین گیری را که حدود سی یا چهل نفر می شوند پس از عشا نزد ضریح مقدّس علی می آورند، آنگاه مردم اجتماع می کنند و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می مانند.
گروهی از اجتماع کنندگان نماز می خوانند و برخی ذکر می گویند و گروهی قرآن می خوانند و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می شوند تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان و زمین گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی خیزند درحالی که صحیح و تندرست اند و نقصی در آنان نیست و می گویند: «لَاإِلهَ إِلّا اللّه» (معبودی جز خدا نیست)، «مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ» (محمد فرستاده خداست)، «عَلِیُّ وَلِیُّ اللّه» (علی ولیّ خداست) و این امری است مشهور و معروف.
من گرچه آن شب را در آن روضه درک نکردم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم.
و همچنین در مدرسه ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند دیدم، یکی از مردمان روم و دیگری از اهالی اصفهان و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده اید؟
گفتند: ما شب بیست وهفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده ایم تا شب بیست وهفتم آینده برسد و شفای خود را بگیریم و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می شوند و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می گردد.
نویسنده گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که از این مَشاهد مشرّفه به ظهور رسیده و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید؛
و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن این بخش از مفاتیح الجنان به وسیله نویسنده بزرگوارش مرحوم محدّث قمی(رحمة الله علیه)] سال هزار و سیصد و چهل وسه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الأئمة الهداة و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(علیه السلام)، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند و درمانشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد، همچون نمودار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر و باز شدن دروازه نجف به روی عرب های بادیه نشین؛
و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود که برای مردم بیان شد و دکترهایی که از بیماری آنان آگاه بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند و بعضی از آن ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند و اگر ملاحظه اختصار و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن ها را به به صورت مشروح بیان می کردم.
وَلَقَدْ أَجادَ شَیْخُنا الْحُرُّ الْعامِلی فی أُرْجُوزَتِهِ (چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش):
وَما بَدا مِنْ بَرَکاتِ مَشْهَدِه
فِی کلِّ یوْمٍ أَمْسُهُ مِثْلُ غَدِه
و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده
دیروزش مانند فردایش می باشد
وَکشِفا الْعَمی وَالْمَرضی بِهِ
إِجابَةُ الدُّعاءِ فِی أَعْتابِهِ
و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش
اجابت دعا در آستانش می باشد
سوم:
شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده است: شب مبعث این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُکرَّمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، یا مَنْ یعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ.
اللّهُمَّ بارِک لَنا فِی لَیلَتِنا هذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَبِکرامَتِک أَجْلَلْتَها، وَبِالْمَحَلِّ الشَّرِیفِ أَحْلَلْتَها.
اللّهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُک بِالْمَبْعَثِ الشَّرِیفِ، وَالسَّیدِ اللَّطِیفِ، وَالْعُنْصُرِ الْعَفِیفِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِی هذِهِ اللَّیلَةِ وَ فِی سائِرِ اللَّیالِی مَقْبُولَةً، وَ ذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَ حَسَناتِنا مَشْکورَةً، وَ سَیئاتِنا مَسْتُورَةً، وَ قُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَ أَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْک بِالْیسْرِ مَدْرُورَةً.
اللّهُمَّ إِنَّک تَری وَ لَا تُری، وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی، وَ إِنَّ إِلَیک الرُّجْعی وَالْمُنْتَهی، وَ إِنَّ لَک الْمَماتَ وَالْمَحْیا، وَ إِنَّ لَک الْآخِرَةَ وَالْأُولی؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِک أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی، وَ أَنْ نَأْتِی مَا عَنْهُ تَنْهی.
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِک، وَ نَسْتَعِیذُ بِک مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِک، وَ نَسْأَلُک مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِک، وَاجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ کبَرِ سِنِّنا، وَ أَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَ أَطِلْ فِی طاعَتِک، وَ ما یقَرِّبُ إِلَیک، وَیحْظِی عِنْدَک، وَیزْ لِفُ لَدَیک أَعْمارَنا، وَ أَحْسِنْ فِی جَمِیعِ أَحْوالِنا و  َأُمُورِنا مَعْرِفَتَنا،وَ لَا تَکلْنا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک فَیمُنَّ عَلَینا، وَ تَفَضَّلْ عَلَینا بِجَمِیعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَابْدَأْ بِآبائِنا وَ أَبْنائِنا وَجَمِیعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِینَ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْناک لِأَ نْفُسِنا یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک بِاسْمِک الْعَظِیمِ، وَ مُلْکک الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.
اللّهُمَّ وَ هذا رَجَبٌ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، فَلَک الْحَمْدُ یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ، فَأَسْأَلُک بِهِ وَبِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ أَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ لِشَفاعَتِک.
اللّهُمَّ اهْدِنا إِلَی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ، فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، وَ مُلْک جَزِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ.
اللّهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِینَ مُنْجِحِینَ غَیرَ مَغْضُوبٍ عَلَینا وَ لَا ضَالِّینَ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِک، وَبِواجِبِ رَحْمَتِک، السَّلامَةَ مِنْ کلِّ إِثْمٍ، وَالْغَنِیمَةَ مِنْ کلِّ بِرٍّ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ؛
اللّهُمَّ دَعاک الدَّاعُونَ وَ دَعَوْتُک، وَ سَأَلَک السَّائِلُونَ وَ سَأَلْتُک، وَ طَلَبَ إِلَیک الطَّالِبُونَ وَ طَلَبْتُ إِلَیک.
اللّهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاءُ، وَ إِلَیک مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعاءِ.
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَاجْعَلِ الْیقِینَ فِی قَلْبِی، وَالنُّورَ فِی بَصَرِی، وَالنَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی، وَ ذِکرَک بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلَی لِسانِی، وَ رِزْقاً واسِعاً غَیرَ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی، وَبارِک لِی فِیما رَزَقْتَنِی، وَاجْعَلْ غِنای فِی نَفْسِی، وَ رَغْبَتِی فِیما عِنْدَک، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
پس به سجده برو و بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَخَصَّنا بِوِلایتِهِ، وَ وَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُکراً شُکراً (تا صد مرتبه)
پس سر از سجده بردار و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُک بِحاجَتِی، وَاعْتَمَدْتُ عَلَیک بِمَسْأَلَتِی، وَ تَوَجَّهْتُ إِلَیک بِأَئِمَّتِی وَ سادَتِی. اللّهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَ أَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ، وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا را سید ابن طاووس برای«روز مبعث» ذکر فرموده.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز بیست و هفتم ماه رجب
روز بیست و هفتم یکی از اعیاد بزرگ است و روزی است که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به پیامبری مبعوث شد و جبرئیل برای ابلاغ پیامبری، بر آن حضرت فرود آمد و برای این روز چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
روزه گرفتن و آن یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد و ثوابی برابر با روزه هفتاد سال دارد.
سوّم:
صلوات زیاد فرستادن.
چهارم:
زیارت حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام).
پنجم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که از ریان بن الصّلت روایت شده: حضرت جواد(علیه السلام) زمانی که در بغداد بود روز نیمه و روز بیست وهفتم رجب را روزه گرفت و همه خدمتکاران آن حضرت نیز روزه گرفتند و به ما فرمان داد دوازده رکعت نماز بخوانیم به این صورت که:
در هر رکعت «یک مرتبه» «حمد» و «سوره»[توحید] خوانده و پس از پایان نماز، هر کدام از سوره های «حمد» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» را «چهار مرتبه» بخوانیم، آنگاه «چهار مرتبه» بگوییم:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «چهار مرتبه»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و «چهار مرتبه»:
لَا أُشْرِک بِرَبِّی أَحَداً.
ششم:
شیخ طوسی از جناب ابوالقاسم حسین بن روح(رحمة الله علیه) روایت کرده: که در این روز دوازده رکعت نماز به جا می آوری در هر رکعت سوره «حمد» و سوره ای که آسان باشد می خوانی و پس از گفتن تشهّد و سلام بین هر دو رکعت می گویی:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. یا عُدَّتِی فِی مُدَّتِی، یا صاحِبِی فِی شِدَّتِی، یا وَلِیی فِی نِعْمَتِی، یا غِیاثِی فِی رَغْبَتِی، یا نَجاحِی فِی حاجَتِی، یا حافِظِی فِی غَیبَتِی، یا کافِی فِی وَحْدَتِی، یا أُنْسِی فِی وَحْشَتِی، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْتُرْ عَوْرَتِی، وَ آمِنْ رَوْعَتِی، وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، وَاصْفَحْ عَنْ جُرْمِی، وَ تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتِی فِی أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی کانُوا یوعَدُونَ.
هنگامی که از نماز و دعا فارغ شدی، هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» می خوانی و «هفت بار» می گویی:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ.
و «هفت بار»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و هر دعایی که می خواهی بخوان.
هفتم:
در کتاب «اقبال» و در بعضی نسخه های «مصباح» آمده است که مستحب است در این روز این دعا را بخوانند:
یا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَالتَّجاوُزَ، یا مَنْ عَفا وَ تَجاوَزَ اعْفُ عَنِّی وَ تَجاوَزْ یا کرِیمُ. اللّهُمَّ وَ قَدْ أَکدَی الطَّلَبُ، وَ أَعْیتِ الْحِیلَةُ وَالْمَذْهَبُ، وَ دَرَسَتِ الْآمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلّا مِنْک وَحْدَک لا شَرِیک لَک.
اللّهُمَّ إِنِّی أَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ إِلَیک مُشْرَعَةً، وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَدَیک مُتْرَعَةً، وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ لِمَنْ دَعاک مُفَتَّحَةً، وَالاسْتِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِک مُباحَةً، وَ أَعْلَمُ أَنَّک لِداعِیک بِمَوْضِعِ إِجابَةٍ، وَ لِلصَّارِخِ إِلَیک بِمَرْصَدِ إِغاثَةٍ، وَ أَنَّ فِی اللَّهْفِ إِلی جُودِک وَالضَّمانِ بِعِدَتِک عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلِینَ؛ وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِی أَیدِی الْمُسْتَأْثِرِینَ، وَ أَنَّک لَاتَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِک إِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ الْأَعْمالُ دُونَک.
وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زادِ الرَّاحِلِ إِلَیک عَزْمُ إِرادَةٍ یخْتارُک بِها وَ قَدْ ناجاک بِعَزْمِ الْإِرادَةِ قَلْبِی، وَ أَسْأَلُک بِکلِّ دَعْوَةٍ دَعاک بِها راجٍ بَلَّغْتَهُ أَمَلَهُ، أَوْ صارِخٌ إِلَیک أَغَثْتَ صَرْخَتَهُ، أَوْ مَلْهُوفٌ مَکرُوبٌ فَرَّجْتَ کرْبَهُ، أَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ غَفَرْتَ لَهُ، أَوْ مُعافی أَتْمَمْتَ نِعْمَتَک عَلَیهِ، أَوْ فَقِیرٌ أَهْدَیتَ غِناک إِلَیهِ، وَ لِتِلْک الدَّعْوَةِ عَلَیک حَقٌّ وَ عِنْدَک مَنْزِلَةٌ إِلّا صَلَّیتَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَضَیتَ حَوائِجِی حَوائِجَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ؛
وَ هذا رَجَبٌ الْمُرَجَّبُ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ فَنَسْأَلُک بِهِ وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ وَ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ بِشَفاعَتِک؛
اللّهُمَّ وَاهْدِنا إِلی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ، وَالسَّلامُ عَلَی عِبادِهِ الْمُصْطَفَینَ وَ صَلَواتُهُ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ.
اللّهُمَّ وَبارِک لَنا فِی یوْمِنا هذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ، وَبِکرامَتِک جَلَّلْتَهُ، وَبِالْمَنْزِلِ الْعَظِیمِ الْأَعْلی أنْزَلْتَهُ، صَلِّ عَلَی مَنْ فِیهِ إِلَی عِبادِک أَرْسَلْتَهُ، وَبِالْمَحَلِّ الْکرِیمِ أَحْلَلْتَهُ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیهِ صَلاةً دائِمَةً تَکونُ لَک شُکراً، وَ لَنا ذُخْراً، وَاجْعَلْ لَنا مِنْ أَمْرِنا یسْراً، وَاخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَةِ إِلی مُنْتَهی آجالِنا، وَ قَدْ قَبِلْتَ الْیسِیرَ مِنْ أَعْمالِنا، وَبَلَّغْتَنا بِرَحْمَتِک أَفْضَلَ آمالِنا، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَسَلَّمَ.
نویسنده گوید: این دعا را حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند خواند و آن روز، روز بیست وهفتم رجب بود و این دعا از دعاهای برگزیده ماه رجب است.
هشتم:
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» فرموده است: دعای «اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ» را بخواند و این دعا به روایت کفعمی جزو اعمال «شب بیست وهفتم» بیان شد.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
اعمال شب نیمه ماه شعبان
شب بسیار مبارکی است، از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که از امام باقر(علیه السلام) از برتری و مزیت شب نیمه شعبان پرسیده شد، ایشان فرمود: این شب پس از شب قدر برترین شب هاست. در این شب خدا احسان خود را بر بندگان سرازیر می کند و آنان را به بخشش و کرم خویش می آمرزد، پس در تقرّب جستن به سوی خدای تعالی در آن بکوشید که آن شبی است که خدا به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده که گدائی را از درگاه خویش با دست خالی بازنگرداند، زمانی که انجام معصیتی را درخواست نکند؛
و شب نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قدر که آن را ویژه پیامبر(صلی الله علیه وآله) نمود، پس در دعا و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید... تا پایان روایت.
از جمله برکات این شب مبارک، ولادت باسعادت حضرت سلطان عصر امام زمان (ارواحنا له الفداء) است که در سحر چنین شبی در سال دویست وپنجاه وپنج هجری قمری در سُرَّمن رأی [سامرّای کنونی] رخ داد و سبب فزونی برجستگی و برتری این شب مبارک شد.
برای این شب چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل کردن که سبب تخفیف گناهان است.
دوّم:
شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار، چنان که امام زین العابدین(علیه السلام) انجام می دادند و در روایت آمده: هرکه این شب را به رازونیاز و عبادت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دل ها بمیرند.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام) که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است و هرکه میل دارد تا ارواح صدوبیست وچهار هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند، در این شب، امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند.
کم ترین حدّ زیارت آن حضرت آن است که بر بالای بامی برآید و به جانب راست و چپ بنگرد، سپس سر به سوی آسمان بردارد و با این کلمات حضرت را زیارت کند:
السَّلامُ عَلَیک یا أَبا عَبْدِاللّه، السَّلامُ عَلَیک وَ رَحْمَةُ اللّه وَبَرَکاتُهُ.
و هرکس در هر کجا که باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، امید است که پاداش حجّ و عمره برای او نوشته شود؛ و ما «زیارت ویژه» این شب را در باب زیارات به خواست خدا ذکر خواهیم کرد.
چهارم:
خواندن دعایی که شیخ و سید نقل کرده اند و به منزله زیارت امام زمان (صلوات الله علیه) است:
اللّهُمَّ بِحَقِّ لَیلَتِنا هذِهِ وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِک وَ مَوْعُودِهَا، الَّتِی قَرَنْتَ إِلی فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ کلِمَتُک صِدْقاً وَ عَدْلاً، لَا مُبَدِّلَ لِکلِماتِک، وَ لَا مُعَقِّبَ لِآیاتِک، نُورُک الْمُتَأَلِّقُ، وَضِیاؤُک الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فِی طَخْیاءِ الدَّیجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَ کرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکةُ شُهَّدُهُ، وَاللّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَیدُهُ، إِذا آنَ مِیعادُهُ، وَالْمَلائِکةُ أَمْدادُهُ، سَیفُ اللّهِ الَّذِی لَا ینْبُو، وَ نُورُهُ الَّذِی لَایخْبُو، وَ ذُو الْحِلْمِ الَّذِی لَایصْبُو، مَدارُ الدَّهْرِ، وَ نَوامِیسُ الْعَصْرِ، وَ وُلاةُ الْأَمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیهِمْ مَا یتَنَزَّلُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ، وَ أَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیهِ، وَ وُلاةُ أَمْرِهِ وَ نَهْیهِ؛
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی خاتِمِهِمْ وَ قائِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ. اللّهُمَّ وَ أَدْرِک بِنا أَیامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِیامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکتُبْنا فِی أَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ، وَ أَحْینا فِی دَوْلَتِهِ ناعِمِینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمِینَ، وَبِحَقِّهِ قائِمِینَ، وَ مِنَ السُّوءِ سالِمِینَ، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَواتُهُ عَلَی سَیدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَالْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ الصَّادِقِینَ وَ عِتْرَتِهِ النَّاطِقِینَ، وَالْعَنْ جَمِیعَ الظَّالِمِینَ، وَاحْکمْ بَینَنا وَبَینَهُمْ یا أَحْکمَ الْحاکمِینَ.
پنجم:
شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را به من آموخت که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:
اللّهُمَّ أَنْتَ الْحَی الْقَیومُ الْعَلِی الْعَظِیمُ الْخالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیی الْمُمِیتُ الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ، لَک الْجَلالُ، وَ لَک الْفَضْلُ، وَ لَک الْحَمْدُ، وَ لَک الْمَنُّ، وَ لَک الْجُودُ، وَ لَک الْکرَمُ، وَ لَک الْأَمْرُ، وَ لَک الْمَجْدُ، وَ لَک الشُّکرُ، وَحْدَک لا شَرِیک لَک، یا واحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَاکفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَاقْضِ دَینِی، وَ وَسِّعْ عَلَی فِی رِزْقِی، فَإِنَّک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ کلَّ أَمْرٍ حَکیمٍ تَفْرُقُ، وَ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِک تَرْزُقُ، فَارْزُقْنِی وَ أَنْتَ خَیرُ الرَّازِقِینَ، فَإِنَّک قُلْتَ وَ أَنْتَ خَیرُ الْقائِلِینَ النَّاطِقِینَ: «وَ سْئَلُوا اللّهَ مِنْ فَضْلِهِ» فَمِنْ فَضْلِک أَسْأَلُ، وَ إِیاک قَصَدْتُ، وَابْنَ نَبِیک اعْتَمَدْتُ، وَ لَک رَجَوْتُ، فَارْحَمْنِی یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
ششم:
دعایی را بخواند که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در این شب می خواند:
اللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیتِک مَا یحُولُ بَینَنا وَبَینَ مَعْصِیتِک، وَ مِنْ طاعَتِک مَا تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَک، وَ مِنَ الْیقِینِ مَا یهُونُ عَلَینا بِهِ مُصِیباتُ الدُّنْیا. اللّهُمَّ أَمْتِعْنا بِأَسْماعِنا وَ أَبْصارِنا وَقُوَّتِنا مَا أَحْییتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنَّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلَی مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرْنا عَلَی مَنْ عادانا، وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنا فِی دِینِنا، وَلَا تَجْعَلِ الدُّنْیا أَکبَرَ هَمِّنا وَ لَا مَبْلَغَ عِلْمِنا، وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَینا مَنْ لَایرْحَمُنا، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا، دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم غنیمت است و از کتاب «عوالی اللئالی» چنین روایت شده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) همواره این دعا را می خواند.
هفتم:
بخواند «صلوات هر روز» را که هنگام زوال [هنگام ظهر شرعی] می خواند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ...
هشتم:
«دعای کمیل» را بخواند که ورودش در این شب است و این دعا به طور کامل در باب اوّل گذشت.
نهم:
هریک از ذکرهای «سُبْحانَ اللّه» و «الحَمْدُ للّه» و «اللّه أَکْبَر» و «لَا إِلهَ إلَّااللّه» را «صد مرتبه» بگوید تا خدا تعالی همه گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت های دنیا و آخرت او را برآورد.
دهم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» از ابو یحیی در ضمن خبری در برتری و مزیت شب نیمه شعبان روایت کرده است که گفت: به مولای خود امام صادق(علیه السلام) گفتم: بهترین دعاها در این شب کدام است؟ فرمود: هرگاه نماز عشا را خواندی، دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان:
در رکعت اول سوره «حمد» و سوره «کافرون» و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» و چون سلام دادی، بگو «سُبْحانَ اللّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «الْحَمْدُ لِلّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «اللّهُ أَکْبَرُ»، «سی وچهار» مرتبه؛ سپس بگو:
یا مَنْ إِلَیهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِی الْمُهِمَّاتِ، وَ إِلَیهِ یفْزَعُ الْخَلْقُ فِی الْمُلِمّاتِ، یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیاتِ، یا مَنْ لَاتَخْفی عَلَیهِ خَواطِرُ الْأَوْهامِ وَتَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، یا رَبَّ الْخَلائِقِ وَالْبَرِیاتِ، یا مَنْ بِیدِهِ مَلَکوتُ الْأَرَضِینَ وَالسَّماواتِ، أَنْتَ اللّهُ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، أَمُتُّ إِلَیک بِلا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، فَیا لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ اجْعَلْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیهِ فَرَحِمْتَهُ، وَ سَمِعْتَ دُعاءَهُ فَأَجَبْتَهُ، وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَأَقَلْتَهُ، وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطِیئَتِهِ وَ عَظِیمِ جَرِیرَتِهِ، فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِک مِنْ ذُنُوبِی، وَ لَجَأْتُ إِلَیک فِی سَتْرِ عُیوبِی.
اللّهُمَّ فَجُدْ عَلَی بِکرَمِک وَ فَضْلِک، وَاحْطُطْ خَطایای بِحِلْمِک وَ عَفْوِک، وَ تَغَمَّدْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ بِسابِغِ کرامَتِک، وَاجْعَلْنِی فِیها مِنْ أَوْلِیائِک الَّذِینَ اجْتَبَیتَهُمْ لِطاعَتِک، وَاخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِک، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَک وَ صِفْوَتَک؛
اللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ، وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیراتِ حَظُّهُ، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فازَ فَغَنِمَ، وَاکفِنِی شَرَّ مَا أَسْلَفْتُ، وَاعْصِمْنِی مِنَ الازْدِیادِ فِی مَعْصِیتِک، وَ حَبِّبْ إِلَی طاعَتَک وَ مَا یقَرِّبُنِی مِنْک وَیزْلِفُنِی عِنْدَک.
سَیدِی إِلَیک یلْجَأُ الْهارِبُ، وَ مِنْک یلْتَمِسُ الطَّالِبُ، وَ عَلَی کرَمِک یعَوِّلُ الْمُسْتَقِیلُ التَّائِبُ، أَدَّبْتَ عِبادَک بِالتَّکرُّمِ وَ أَنْتَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ، وَ أَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَک وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.
اللّهُمَّ فَلا تَحْرِمْنِی مَا رَجَوْتُ مِنْ کرَمِک، وَ لا تُؤْیسْنِی مِنْ سابِغِ نِعَمِک، وَ لَا تُخَیبْنِی مِنْ جَزِیلِ قِسَمِک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ لِأَهْلِ طاعَتِک، وَاجْعَلْنِی فِی جُنَّةٍ مِنْ شِرارِ بَرِیتِک،
رَبِّ إِنْ لَمْ أَکنْ مِنْ أَهْلِ ذلِک فَأَنْتَ أَهْلُ الْکرَمِ وَالْعَفْوِ وَالْمَغْفِرَةِ؛ وَجُدْ عَلَی بِما أَنْتَ أَهْلُهُ لَابِما أَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِک، وَ تَحَقَّقَ رَجائِی لَک، وَ عَلِقَتْ نَفْسِی بِکرَمِک فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، وَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ.
اللّهُمَّ وَاخْصُصْنِی مِنْ کرَمِک بِجَزِیلِ قِسَمِک، وَ أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَاغْفِرْ لِی الذَّنْبَ الَّذِی یحْبِسُ عَلَی الْخُلُقَ، وَیضَیقُ عَلَی الرِّزْقَ حَتَّی أَقُومَ بِصالِحِ رِضاک، وَ أَنْعَمَ بِجَزِیلِ عَطائِک، وَ أَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمائِک، فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِک، وَ تَعَرَّضْتُ لِکرَمِک، وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَ بِحِلْمِک مِنْ غَضَبِک، فَجُدْ بِما سَأَلْتُک، وَ أَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْک، أَسْأَلُک بِک لَابِشَیءٍ هُوَ أَعْظَمُ مِنْک.
آنگاه به سجده می روی و می گویی: «یا ربّ: پرودگارا» «بیست مرتبه»، «یا اللّه: خدایا» «هفت مرتبه»، «لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای [بلندمرتبه بزرگ]» «هفت مرتبه»، «مَا شاءَ اللّهُ: خواست، خواست خدا است» «ده مرتبه»، «لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: نیرویی جز به خدا نیست» «ده مرتبه»؛ پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او(علیهم السلام) و از خدا حاجت خود را می خواهی،
پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل، به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا(عزّوجلّ) به سخاوت فراگیر و احسان بزرگش، آن حاجات را به تو می رساند.
یازدهم:
شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند: که در این شب این دعا را بخوان:
إِلهِی تَعَرَّضَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَ قَصَدَک الْقاصِدُونَ، وَ أَمَّلَ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک الطّالِبُونَ، وَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ نَفَحاتٌ وَ جَوائِزُ وَ عَطایا وَ مَواهِبُ تَمُنُّ بِها عَلَی مَنْ تَشاءُ مِنْ عِبادِک، وَ تَمْنَعُها مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایةُ مِنْک، وَها أَنَا ذا عُبَیدُک الْفَقِیرُ إِلَیک الْمُؤَمِّلُ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک، فَإِنْ کنْتَ یا مَوْلای تَفَضَّلْتَ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک وَعُدْتَ عَلَیهِ بِعائِدَةٍ مِنْ عَطْفِک فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیبِینَ الطَّاهِرِینَ الْخَیرِینَ الْفاضِلِینَ، وَجُدْ عَلَی بِطَوْلِک وَ مَعْرُوفِک یا رَبَّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً إِنَّ اللّهَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ. اللّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوک کما أَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لِی کما وَعَدْتَ إِنَّک لَاتُخْلِفُ الْمِیعادَ.
و این دعایی است که در سحرها در پی «نماز شفع» خوانده می شود.
دوازدهم:
بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع و بعد از دعاهای وتر، «دعایی» را که شیخ طوسی و سید ابن طاووس نقل کرده اند بخوان.
سیزدهم:
بنده خداوند سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده بجا آورد. از جمله روایتی است که شیخ از حمّاد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: امام صادق(علیه السلام) فرمود:
شب نیمه شعبانی فرا رسید، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن شب در خانه عایشه بود، چون شب به نیمه رسید از بستر خود برای عبادت برخاست، هنگامی که عایشه بیدار شد، دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته، وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت، گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته؛
از جای برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود، تارش از مو و پودش از کرک شتر مایه داشت، حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد، در این میان که در جستجوی آن حضرت بود، ناگهان نگاهش به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده و در حال سجده است، به نزدیک آن حضرت رفت، شنید در سجده اش می گوید:
سَجَدَ لَک سَوادِی وَ خَیالِی، وَ آمَنَ بِک فُؤادِی، هذِهِ یدای وَ مَا جَنَیتُهُ عَلَی نَفْسِی، یا عَظِیمُ تُرْجی لِکلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ لِی الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلّا الرَّبُّ الْعَظِیمُ.
سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت و دوباره به سجده برگشت، عایشه شنید که آن حضرت می گوید:
أَعُوذُ بِنُورِ وَجْهِک الَّذِی أَضاءَتْ لَهُ السَّماواتُ وَالْأَرَضُونَ، وَانْکشَفَتْ لَهُ الظُّلُماتُ، وَ صَلَحَ عَلَیهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ مِنْ فُجْأَةِ نَقِمَتِک، وَ مِنْ تَحْوِیلِ عافِیتِک، وَمِنْ زَوالِ نِعْمَتِک. اللّهُمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً تَقِیاً نَقِیاً وَ مِنَ الشِّرْک بَرِیئاً لَاکافِراً وَ لَا شَقِیاً.
سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:
عَفَّرْتُ وَجْهِی فِی التُّرابِ وَ حُقَّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَک.
آنگاه که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خواست به اطاق برگردد، عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت و هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به خوابگاه خویش آمد، شنید که عایشه بلند نفس می زند؛ فرمود: این نفس بلند زدن چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟ این شب نیمه شعبان است که در آن روزی ها تقسیم می شود و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود، به درستی که خدای تعالی می آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بُزهای قبیله کلب را و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین می فرستد.
چهاردهم:
نماز «جناب جعفر طیار» را بجا آورد، چنان که شیخ از امام رضا(علیه السلام) روایت کرده.
پانزدهم:
نمازهای این شب را بخواند که بسیار است، از جمله نمازی است که ابویحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت کرده و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند: که هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بخوان به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و پس از آن «صد مرتبه» سوره «توحید» و چون فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی إِلَیک فَقِیرٌ، وَ مِنْ عَذابِک خائِفٌ مُسْتَجِیرٌ. اللّهُمَّ لَاتُبَدِّلِ اسْمِی، وَ لَا تُغَیرْجِسْمِی، وَ لَا تَجْهَدْ بَلائِی، وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدائِی، أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عِقابِک، وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِک مِنْ عَذابِک، وَ أَعُوذُ بِرِضاک مِنْ سَخَطِک، وَ أَعُوذُ بِک مِنْک، جَلَّ ثَناؤُک أَنْتَ کما أَثْنَیتَ عَلَی نَفْسِک وَ فَوْقَ مَا یقُولُ الْقائِلُونَ.
و بدان که برای خواندن «صد رکعت» نماز در این شب به این ترتیب که: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «ده مرتبه»، برتری و مزیت بسیار وارد شده؛ و در اعمال ماه رجب دستورالعمل «شش رکعت» نماز در این شب با سوره های «حمد» و «یس» و «تَبارَک» و سوره «توحید» گذشت.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رمضان
اعمال شبهاى ماه رمضان
و آن چند عمل است:
اوّل:
افطار کردن و مستحب است پس از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او چیره شده باشد یا جمعی جهت افطار منتظر او باشند.
دوّم:
با غذایی پاک و پاکیزه از حرام و شبهه افطار کند و بهتر است با خرمای حلال، روزه خود را بگشاید تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد و به خرما، آب، رطب، شیر، حلوا، نبات، آب گرم، به هر کدام که افطار کند خوب است.
سوّم:
در وقت افطار دعاهای ویژه آن را بخواند، از جمله بگوید:
اللّهُمَّ لَک صُمْتُ، وَ عَلَی رِزْقِک أَفْطَرْتُ، وَ عَلَیک تَوَکلْتُ.
تا خدا ثواب هرکسی را که در این روز روزه داشته به او عطا کند و اگر دعای «اللَّهُمّ ربَّ النّور العظیمِ» را که سیّد و کفعمی روایت کرده اند بخواند فضیلت بسیار یابد؛ و روایت شده: که امیرالمؤمنین(علیه السلام) هرگاه می خواست افطار کند، می گفت:
بِسْمِ اللّهِ، اللّهُمَّ لَک صُمْنا، وَ عَلَی رِزْقِک أَفْطَرْنا، فَتَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّک أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.
چهارم:
در هنگام خوردن لقمه ی اول بگوید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، یا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، اغْفِرْ لِی.
تا خدا او را بیامرزد.
در روایت آمده: که در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان، خدا هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد کند، پس از حضرتش بخواه که تو را یکی از آنان قرار دهد.
پنجم:
در وقت افطار سوره «قدر» را بخواند.
ششم:
به هنگام افطار صدقه داده و به روزه داران افطار دهد، هرچند به قدر چند دانه خرما یا جرعه ای آب باشد.
از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرکه روزه داری را افطار دهد همچون پاداش آن روزه دار برایش خواهد بود، بی آنکه از پاداش آن روزه دار چیزی کاسته شود؛ و همچنین برای او خواهد بود همانند آن عمل خوبی که آن افطار کننده به نیروی آن طعام بجا آورد.
آیت الله علاّمه حلی در رساله «سعدیه» از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: هر مؤمنی در ماه رمضان مؤمن دیگری را به لقمه ای اطعام کند، حق تعالی برای او پاداش کسی را بنویسد که سی بنده مؤمن آزاد کرده و نزد خدا یک دعایش مستجاب شود.
هفتم:
در هر شب خواندن «هزار مرتبه» «انّا انزلناه» وارد است.
هشتم:
در هر شب اگر بتواند «صد مرتبه» سوره «حم دخان» را بخواند.
نهم:
سیّد روایت کرده است: هرکه این دعا را در هر شب ماه رمضان بخواند، گناهان چهل سال او آمرزیده می شود:
اللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمْضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، وَافْتَرَضْتَ عَلَی عِبادِک فِیهِ الصِّیامَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنِی حَجَّ بَیتِک الْحَرامِ فِی عامِی هذَا وَ فِی کلِّ عامٍ، وَاغْفِر لِی تِلْک الذُّنُوبَ الْعِظامَ، فَإِنَّهُ لَایغْفِرُها غَیرُک یا رَحْمنُ یا عَلَّامُ.
دهم:
در هر شب پس از مغرب «دعای حج» را بخواند، که بیان آن در بخش اوّل گذشت.
یازدهم:
در هر شب از ماه رمضان «دعای افتتاح» را بخواند.
دوازدهم:
در هر شب این دعا را بخواند:
اللّهُمَّ بِرَحْمَتِک فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنا، وَ فِی عِلِّیینَ فَارْفَعْنا، وَبِکأْسٍ مِنْ مَعِینٍ مِنْ عَینٍ سَلْسَبِیلٍ فَاسْقِنا، وَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِرَحْمَتِک فَزَوِّجْنا، وَ مِنَ الْوِلْدانِ الْمُخَلَّدِینَ کأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکنُونٌ فَأَخْدِمْنا، وَ مِنْ ثِمارِ الْجَنَّةِ وَ لُحُومِ الطَّیرِ فَأَطْعِمْنا، وَ مِنْ ثِیابِ السُّنْدُسِ وَالْحَرِیرِ وَالْإِسْتَبْرَقِ فَأَلْبِسْنا، وَ لَیلَةَ الْقَدْرِ، وَ حَجَّ بَیتِک الْحَرامِ، وَ قَتْلاً فِی سَبِیلِک فَوَفِّقْ لَنا؛
وَصالِحَ الدُّعاءِ وَالْمَسْأَلَةِ فَاسْتَجِبْ لَنا، وَإِذا جَمَعْتَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ یوْمَ الْقِیامَةِ فَارْحَمْنا، وَبَراءَةً مِنَ النَّارِ فَاکتُبْ لَنا، وَ فِی جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنا، وَ فِی عَذابِک وَ هَوانِک فَلا تَبْتَلِنا، وَ مِنَ الزَّقُّومِ وَالضَّرِیعِ فَلا تُطْعِمْنا، وَ مَعَ الشَّیاطِینِ فَلا تَجْعَلْنا، وَفِی النَّارِ عَلی وُجُوهِنا فَلا تَکبُبْنا، وَ مِنْ ثِیابِ النَّارِ وَ سَرابِیلِ الْقَطِرانِ فَلا تُلْبِسْنا، وَ مِنْ کلِّ سُوءٍ یا لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ بِحَقِّ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ فَنَجِّنا.
سیزدهم:
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: در هر شب ماه رمضان می خوانی:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی الْأَمْرِ الْحَکیمِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذِی لَایرَدُّ وَ لَا یبَدَّلُ أَنْ تَکتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیتِک الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکورِ سَعْیهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکفَّرِ عَنْ سَیئاتِهِمْ، وَ أَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی فِی خَیرٍ وَعافِیةٍ، وَ تُوَسِّعَ فی رِزْقِی، وَ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِک وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیرِی.
چهاردهم:
در کتاب «انیس الصّالحین» آمده است: که در هر شب از شب های ماه رمضان بخواند:
أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِک الْکرِیمِ أَنْ ینْقَضِی عَنِّی شَهْرُ رَمَضانَ أَوْ یطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیلَتِی هذِهِ وَ لَک قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیهِ.
پانزدهم:
شیخ کفعمی در حاشیه «بلدالامین» از سید ابن باقی روایت کرده: که مستحب است در هر شب ماه رمضان دو رکعت نماز خوانده شود، در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» و چون سلام داده شد بگوید:
سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفِیظٌ لَایغْفُلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ رَحِیمٌ لَایعْجَلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائِمٌ لَایسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لَایلْهُو.
سپس تسبیحات اربعه [یعنی: سُبْحانَ اللهِ، وَ الْحَمْدُ لِلهِ، وَ لا إلهَ إلاّ اللهُ، وَ اللهُ أکْبَرُ؛ پاک و منزّه است خداوند، و ستایش مختصّ خداست، و معبودی جز خدا نیست، و خداوند بزرگ تر است] را «هفت مرتبه» بگوید، آنگاه بخواند:
سُبْحانَک سُبْحانَک سُبْحانَک! یا عَظِیمُ اغْفِرْ لِی الذَّنْبَ الْعَظِیمَ.
سپس بر پیامبر و آل او(علیهم السلام) «ده مرتبه» صلوات فرستد. کسی که این دو رکعت نماز را بخواند، حق تعالی برای او هفتاد هزار گناه را بیامرزد... تا پایان روایت.
شانزدهم:
روایت شده: که هرکه در هر شب از ماه رمضان سوره «إِنّا فَتَحْنا» را در نماز نافله بخواند، در آن سال از آسیب محفوظ می ماند.
آگاه باش از اعمالی که مستحب است در شب های ماه رمضان انجام شود، هزار رکعت نماز در مجموع این ماه است که استادان و بزرگان علما در کتاب های خود که در زمینه ی فقه یا عبادات نوشته اند به آن اشاره کرده اند. روایات در باب کیفیت انجام دادن آن متفاوت است، آنچه موافق روایت ابن ابی قرّه از امام جواد(علیه السلام) است و شیخ مفید در کتاب «غرّیه و اشراف» آن را اختیار کرده، بلکه مورد اختیار مشهور از علماست، آن است که:
در دهه اول و دوم ماه رمضان، در هر شب «بیست رکعت» خوانده شود، هر «دو رکعت» به یک سلام، به این صورت که «هشت رکعت» آن را پس از نماز مغرب و «دوازده رکعت» دیگر را بعد از نماز عشا انجام دهد و در دهه آخر ماه در هر شب «سی رکعت» بخواند، «هشت رکعت» آن را پس از نماز مغرب و «بیست ودو رکعت» دیگر را بعد از نماز عشا که مجموع این نمازها «هفتصد رکعت» می شود و باقی آن را که «سیصد رکعت» است در شب های قدر بخواند: شب نوزدهم صد رکعت و شب بیست ویکم صد رکعت و شب بیست وسوم نیز صد رکعت که در جمع هزار رکعت می شود.
این هزار رکعت به ترتیب دیگری هم وارد شده است که شرحش در جای دیگر آمده و این مقام گنجایش شرح آن را ندارد و امید است که اهل خیر در اجرای این هزار رکعت مسامحه و سهل انگاری نکنند و خود را از فیض آن بهره مند نمایند. و نیز روایت شده که: پس از هر دو رکعت از نمازهای مستحبی ماه رمضان بخوان:
اللّهُمَّ اجْعَلْ فِیما تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیما تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکیمِ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیتِک الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکورِ سَعْیهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، وَ أَسْأَلُک أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی فِی طاعَتِک، وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال شب اول ماه رمضان
در آن چند عمل مستحب است:
اوّل:
استهلال [یعنی جستجوی هلال ماه] و بعضی استهلال این ماه را واجب دانسته اند.
دوّم:
چون هلال را دید، به هلال اشاره نکند، بلکه رو به قبله کرده و دست ها را به آسمان بردارد و هلال را خطاب کرده و بگوید:
رَبِّی وَرَبُّک اللّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ. اللّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَینا بِالْأَمْنِ وَالْإِیمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ وَالْمُسارَعَةِ إِلی مَا تُحِبُّ وَتَرْضی. اللّهُمَّ بارِک لَنا فِی شَهْرِنا هذَا، وَارْزُقْنا خَیرَهُ وَعَوْنَهُ، وَاصْرِفْ عَنَّا ضُرَّهُ وَشَرَّهُ وَبَلاءَهُ وَفِتْنَتَهُ.
و روایت شده: زمانی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هلال ماه رمضان را می دید، روی شریفش را به جانب قبله می گرداند و می گفت:
اللّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَینا بِالْأَمْنِ وَالْإِیمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ وَالْعافِیةِ الْمُجَلَّلَةِ وَدِفاعِ الْأَسْقامِ وَالْعَوْنِ عَلَی الصَّلاةِ وَالصِّیامِ وَالْقِیامِ وَتِلاوَةِ الْقُرْآنِ. اللّهُمَّ سَلِّمْنا لِشَهْرِ رَمَضانَ، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا، وَسَلِّمْنا فِیهِ حَتَّی ینْقَضِی عَنَّا شَهْرُ رَمَضانَ وَقَدْ عَفَوْتَ عَنَّا وَغَفَرْتَ لَنا وَرَحِمْتَنا.
و از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده: هلال را دیدی بگو:
اللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ وَقَدِ افْتَرضْتَ عَلَینا صِیامَهُ، وَأَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدی لِلنّاسِ وَبَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ. اللّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیامِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّا، وَسَلِّمْنا فِیهِ، وَسَلِّمْنا مِنْهُ، وَسَلِّمْهُ لَنا فِی یسْرٍ مِنْک وَعافِیةٍ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، یا رَحْمنُ یا رَحِیمُ.
سوم:
«دعای چهل وسوم صحیفه کامله سجادیه» را در هنگام دیدن هلال بخواند.
سید ابن طاووس روایت کرده: روزی حضرت سجّاد(علیه السلام) در راهی می گذشت که به هلال ماه رمضان نظر کرد، پس ایستاد و گفت:
أَیهَا الْخَلْقُ الْمُطِیعُ، الدَّائِبُ السَّرِیعُ، الْمُتَرَدِّدُ فِی مَنازِلِ التَّقْدِیرِ، الْمُتَصَرِّفُ فِی فَلَک التَّدْبِیرِ، آمَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِک الظُّلَمَ، وَأَوْضَحَ بِک الْبُهَمَ، وَجَعَلَک آیةً مِنْ آیاتِ مُلْکهِ، وَعَلامَةً مِنْ عَلاماتِ سُلْطانِهِ، فَحَدَّ بِک الزَّمانَ، وَامْتَهَنَک بِالْکمالِ وَالنُّقْصانِ، وَالطُّلُوعِ وَالْأُفُولِ وَالْإِنارَةِ وَالْکسُوفِ فِی کلِّ ذلِک أَنْتَ لَهُ مُطِیعٌ، وَ إِلی إِرادَتِهِ سَرِیعٌ، سُبْحانَهُ مَا أَعْجَبَ مَا دَبَّرَ مِنْ أَمْرِک! وَأَلْطَفَ مَا صَنَعَ فِی شَأْنِک! جَعَلَک مِفْتاحَ شَهْرٍ حادِثٍ لِأَمْرٍ حادِثٍ؛
فَأَسْأَلُ اللّهَ رَبِّی وَرَبَّک، وَخالِقِی وَخالِقَک، وَمُقَدِّرِی وَمُقَدِّرَک، وَمُصَوِّرِی وَمُصَوِّرَک؛ أَنْ یصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ یجْعَلَک هِلالَ بَرَکةٍ لَاتَمْحَقُهَا الْأَیامُ، وَطَهارَةٍ لَاتُدَنِّسُهَا الْآثامُ، هِلالَ أَمْنٍ مِنَ الْآفاتِ، وَسَلامَةٍ مِنَ السَّیئاتِ، هِلالَ سَعْدٍ لَانَحْسَ فِیهِ، وَیمْنٍ لَانَکدَ مَعَهُ، وَیسْرٍ لَایمازِجُهُ عُسْرٌ، وَخیرٍ لَا یشُوبُهُ شَرٌّ، هِلالَ أَمْنٍ وَإِیمانٍ، وَ نِعْمَةٍ وَ إِحْسانٍ، وَسَلامَةٍ وَ إِسْلامٍ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنا مِنْ أَرْضی مَنْ طَلَعَ عَلَیهِ؛ وَأَزْکی مَنْ نَظَرَ إِلَیهِ، وَأَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَک فِیهِ، وَوَفِّقْنَا اللّهُمَّ فِیهِ لِلطَّاعَةِ وَالتَّوْبَةِ، وَاعْصِمْنا فِیهِ مِنَ الْآثامِ وَالْحَوْبَةِ، وَأَوْزِعْنا فِیهِ شُکرَ النِّعْمَةِ، وَأَلْبِسْنا فِیهِ جُنَنَ الْعافِیةِ، وَأَتْمِمْ عَلَینا بِاسْتِکمالِ طاعَتِک فِیهِ الْمِنَّةَ، إِنَّک أَنْتَ الْمَنّانُ الْحَمِیدُ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّیبِینَ، وَاجْعَلْ لَنا فِیهِ عَوْناً مِنْک عَلَی مَا نَدَبْتَنا إِلَیهِ مِنْ مُفْتَرَضِ طاعَتِک وَتَقَبَّلْها إِنَّک الْأَکرَمُ مِنْ کلِّ کرِیمٍ، وَالْأَرْحَمُ مِنْ کلِّ رَحِیمٍ، آمِینَ آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ.
چهارم:
با همسر خویش نزدیکی کند و این عمل از ویژگی های این ماه است وگرنه نزدیکی با همسر در شب اول ماه های دیگر مکروه است.
پنجم:
غسل شب اول ماه را انجام دهد. روایت شده: هرکه در شب اول ماه رمضان غسل کند تا ماه رمضان آینده بدنش دچار خارش نشود.
ششم:
اگر بتواند در نهر جاری غسل کند و سی کف آب بر سر بریزد که تا ماه رمضان آینده با طهارت معنوی باشد.
هفتم:
قبر مطهر امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل عمره آن سال را به دست آورد.
هشتم:
از این شب خواندن «هزار رکعت نماز این ماه» را که در پایان بخش دوّم بیان شد شروع کند.
نهم:
در این شب دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت سوره «حمد» و سوره «انعام» را بخواند و از خدا درخواست کند که او را کفایت نماید و از آنچه از دردها می ترسد حفظ کند.
دهم:
دعای «اللّهُمَّ إِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَکَ» را که در اعمال «شب آخر ماه شعبان» گذشت بخواند.
یازدهم:
پس از نماز مغرب دست ها را بلند کند و این دعا را که از امام جواد(علیه السلام) وارد شده و در کتاب «اقبال» آمده بخواند:
اللّهُمَّ یا مَنْ یمْلِک التَّدْبِیرَ وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، یا مَنْ یعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْینِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ وَتُجِنُّ الضَّمِیرُ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ. اللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوی فَعَمِلَ، وَلَا تَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِی فَکسِلَ، وَلَا مِمَّنْ هُوَ عَلَی غَیرِ عَمَلٍ یتَّکلُ.
اللّهُمَّ صَحِّحْ أَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ، وَأَعِنّا عَلَی مَا افْتَرَضْتَ عَلَینا مِنَ الْعَمَلِ، حَتّی ینْقَضِی عَنَّا شَهْرُک هذَا وَقَدْ أَدَّینا مَفْرُوضَک فِیهِ عَلَینا. اللّهُمَّ أَعِنّا عَلَی صِیامِهِ، وَوَفِّقْنا لِقِیامِهِ، وَنَشِّطْنا فِیهِ لِلصَّلاةِ، وَلَا تَحْجُبْنا مِنَ الْقِراءَةِ، وَسَهِّلْ لَنا فِیهِ إِیتاءَ الزَّکاةِ. اللّهُمَّ لَاتُسَلِّطْ عَلَینا وَصَباً وَلَا تَعَباً وَلَا سَقَماً وَلَا عَطَباً؛
اللّهُمَّ ارْزُقْنا الْإِفْطارَ مِنْ رِزْقِک الْحَلالِ. اللّهُمَّ سَهِّلْ لَنا فِیهِ مَا قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِک، وَیسِّرْ مَا قَدَّرْتَهُ مِنْ أَمْرِک، وَاجْعَلْهُ حَلالاً طَیباً نَقِیاً مِنَ الْآثامِ، خالِصاً مِنَ الْآصارِ وَالْأَجْرامِ.
اللّهُمَّ لَاتُطْعِمْنا إِلّا طَیباً غَیرَ خَبِیثٍ وَلَا حَرامٍ، وَاجْعَلْ رِزْقَک لَنا حَلالاً لَایشُوبُهُ دَنَسٌ وَلا أَسْقامٌ، یا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ کعِلْمِهِ بِالْأَعْلانِ، یا مُتَفَضِّلاً عَلَی عِبادِهِ بِالْإِحْسانِ، یا مَنْ هُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَبِکلِّ شَیءٍ عَلِیمٌ خَبِیرٌ، أَلْهِمْنا ذِکرَک، وَجَنِّبْنا عُسْرَک، وَأَنِلْنا یسْرَک، وَاهْدِنا لِلرَّشادِ، وَوَفِّقْنا لِلسَّدادِ، وَاعْصِمْنا مِنَ الْبَلایا، وَصُنَّا مِنَ الْأَوْزارِ وَالْخَطایا؛
یا مَنْ لَایغْفِرُ عَظِیمَ الذُّنُوبِ غَیرُهُ، وَلا یکشِفُ السُّوءَ إِلّا هُوَ، یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ وَ أَکرَمَ الْأَکرَمِینَ؛ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیتِهِ الطَّیبِینَ، وَاجْعَلْ صِیامَنا مَقْبُولاً، وَبِالْبِرِّ وَالتَّقْوی مَوْصُولاً، وَکذلِک فَاجْعَلْ سَعْینا مَشْکوراً، وَقِیامَنا مَبْرُوراً، وَقُرْآنَنا مَرْفُوعاً، وَدُعاءَنا مَسْمُوعاً، وَاهْدِنا لِلْحُسْنی، وَجَنِّبْنا الْعُسْری، وَیسِّرْنا لِلْیسْری؛
وَأَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ، وَضاعِفْ لَنَا الْحَسَناتِ، وَاقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَالصَّلاةَ، وَاسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ، وَاغْفِرْ لَنَا الْخَطِیئاتِ، وَتَجاوَزْ عَنَّا السَّیئاتِ، وَاجْعَلْنا مِنَ الْعامِلِینَ الْفَائِزِینَ، وَلَا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ، حَتَّی ینْقَضِی شَهْرُ رَمَضانَ عَنَّا وَقَدْ قَبِلْتَ فِیهِ صِیامَنا وَقِیامَنا، وَزَکیتَ فِیهِ أَعْمالَنا، وَغَفَرْتَ فِیهِ ذُنُوبَنا، وَأَجْزَلْتَ فِیهِ مِنْ کلِّ خَیرٍ نَصِیبَنا، فَإِنَّک الْإِلهُ الْمُجِیبُ، وَالرَّبُّ الْقَرِیبُ، وَأَنْتَ بِکلِّ شَیءٍ مُحِیطٌ.
دوازدهم:
در این شب دعای روایت شده از امام صادق(علیه السلام) را که در کتاب «اقبال» آمده بخواند:
اللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ، هذَا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَأَنْزَلْتَ فِیهِ آیاتٍ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ. اللّهُمَّ ارْزُقْنا صِیامَهُ، وَأَعِنَّا عَلَی قِیامِهِ.
اللّهُمَّ سَلِّمْهُ لَنا، وَسَلِّمْنا فِیهِ، وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یسْرٍ مِنْک وَمُعافاةٍ، وَاجْعَلْ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَفِیما تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکیمِ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذِی لَایرَدُّ وَلَا یبَدَّلُ أَنْ تَکتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیتِک الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکورِ سَعْیهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکفَّرِ عَنْهُمْ سَیئاتُهُمْ، وَاجْعَلْ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ لِی فِی عُمْرِی، وَتُوَسِّعَ عَلَی مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ.
سیزدهم:
«دعای چهل وچهارم» صحیفه کامله سجادیه را بخواند.
چهاردهم:
بخواند دعای: «اللّهُمَّ إِنَّ هذَا شَهْرُ رَمَضانَ. .. إلی آخره» را که سید در کتاب «اقبال» نوشته و دعایی بسیار طولانی است.
پانزدهم:
بخواند:
اللّهُمَّ إِنَّهُ قَدْ دَخَلَ شَهْرُ رَمَضانَ. اللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَجَعَلْتَهُ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ. اللّهُمَّ فَبارِک لَنا فِی شَهْرِ رَمَضانَ، وَأَعِنَّا عَلَی صِیامِهِ وَصَلَواتِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنَّا.
روایت شده رسول خدا(صلی الله علیه وآله) وقتی ماه رمضان می رسید این دعا را می خواند.
شانزدهم:
و نیز روایت شده که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در شب اول ماه رمضان این دعا را می خواند:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَکرَمَنا بِک أَیهَا الشَّهْرُ الْمُبارَک. اللّهُمَّ فَقَوِّنا عَلَی صِیامِنا وَقِیامِنا، وَثَبِّتْ أَقْدامَنا، وَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ. اللّهُمَّ أَنْتَ الْواحِدُ فَلا وَلَدَ لَک، وَأَنْتَ الصَّمَدُ فَلا شِبْهَ لَک، وَأَنْتَ الْعَزِیزُ فَلا یعِزُّک شَیءٌ، وَأَنْتَ الْغَنِی وَأَنَا الْفَقِیرُ، وَأَنْتَ الْمَوْلی وَأَنَا الْعَبْدُ، وَأَنْتَ الْغَفُورُ وَأَنَا الْمُذْنِبُ، وَأَنْتَ الرَّحِیمُ وَأَنَا الْمُخْطِئُ، وَأَنْتَ الْخالِقُ وَأَنَا الْمَخْلُوقُ، وَأَنْتَ الْحَی وَأَنَا الْمَیتُ، أَسْأَلُک بِرَحْمَتِک أَنْ تَغْفِرَ لِی وَتَرْحَمَنِی وَتَجاوَزَ عَنِّی إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
هفدهم:
در باب اوّل بیان استحباب خواندن «دعای جوشن کبیر» در آغاز ماه گذشت.
هجدهم:
«دعای حج» را که در اول ماه گذشت بخواند.
نوزدهم:
هنگامی که ماه رمضان شروع می شود بسیار خواندن قرآن شایسته است و روایت شده که امام صادق(علیه السلام) پیش از تلاوت قرآن این دعا را می خواند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّ هذَا کتابُک الْمُنْزَلُ مِنْ عِنْدِک عَلَی رَسُولِک مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ، وَکلامُک النَّاطِقُ عَلَی لِسانِ نَبِیک جَعَلْتَهُ هادِیاً مِنْک إِلی خَلْقِک، وَحَبْلاً مُتَّصِلاً فِیما بَینَک وَبَینَ عِبادِک.
اللّهُمَّ إِنِّی نَشَرْتُ عَهْدَک وَکتابَک، اللّهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرِی فِیهِ عِبادَةً، وَقِراءَتِی فِیهِ فِکراً، وَفِکرِی فِیهِ اعْتِباراً، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ اتَّعَظَ بِبَیانِ مَواعِظِک فِیهِ، وَاجْتَنَبَ مَعاصِیک، وَلَا تَطْبَعْ عِنْدَ قِراءَتِی عَلَی سَمْعِی، وَلَا تَجْعَلْ عَلَی بَصَرِی غِشاوَةً، وَلَا تَجْعَلْ قِراءَتِی قِراءَةً لَاتَدَ بُّرَ فِیها، بَلِ اجْعَلْنِی أَتَدَبَّرُ آیاتِهِ وَأَحْکامَهُ آخِذاً بِشَرایعِ دِینِک، وَلَا تَجْعَلْ نَظَرِی فِیهِ غَفْلَةً، وَلَا قِراءَتِی هَذَراً، إِنَّک أَنْتَ الرَّؤُوفُ الرَّحِیمُ.
پس از قرائت قرآن مجید این دعا را می خواند:
اللّهُمَّ إِنِّی قَدْ قَرَأْتُ مَا قَضَیتَ مِنْ کتابِک الَّذِی أَنْزَلْتَهُ عَلَی نَبِیک الصَّادِقِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ، فَلَک الْحَمْدُ رَبَّنا. اللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یحِلُّ حَلالَهُ، وَیحَرِّمُ حَرامَهُ، وَیؤْمِنُ بِمُحْکمِهِ وَمُتَشابِهِهِ، وَاجْعَلْهُ لِی أُنْساً فِی قَبْرِی، وَأُنْساً فِی حَشْرِی، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ تُرْقِیهِ بِکلِّ آیةٍ قَرَأَها دَرَجَةً فِی أَعْلَی عِلِّیینَ، آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال مشترکه شبهای قدر
شب نوزدهم، این شب با عظمت آغاز شب های قدر است و شب قدر آن شبی است که در طول سال، شبی به خوبی و فضلیت آن یافت نمی شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت می گیرد و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهی است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود می آیند و به محضر امام زمان (عج) می رسند و آنچه را که برای هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می دارند.
و اعمال شب های قدر دو نوع است:
یکی اعمالی که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر اعمالی که ویژه به هر یک از شب های قدر است.
نخست: اعمالی است که در هر سه شب باید انجام داد: و آن چند عمل است:
اوّل:
غسل کردن.
علاّمه مجلسی فرموده: بهتر است غسل این شب ها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد که نماز شام را با غسل بخواند.
دوم:
دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «هفت مرتبه» «توحید» خوانده و پس از فراغت از نماز «هفتاد مرتبه» بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»
در روایت نبوی است: که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد... تا پایان روایت.
سوم:
قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِکتابِک الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ وَفِیهِ اسْمُک الْأَکبَرُ وَأَسْماؤُک الْحُسْنی وَمَا یخافُ وَیرْجی أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقائِک مِنَ النّارِ.
سپس هر حاجت که دارد بخواهد.
چهارم:
قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:
اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک.
سپس ده مرتبه بگو «بِکَ یَا اللّهُ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِفَاطِمَةَ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ» و ده مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِالْحُجَّةِ».
به ذاتت ای خدا؛ به حق محمّد؛ به حق علی؛ به حق فاطمه؛ به حق حسن؛ به حق حسین؛ به حق علی بن الحسین؛ به حق محمّد بن علی؛ به حق جعفر بن محمّد؛ به حق موسی بن جعفر؛ به حق علی بن موسی؛ به حق محمد بن علی؛ به حق علی بن محمّد؛ به حق حسن بن علی؛ به حق حجّت.
پس هر حاجتی که داری از خدا بخواه.
پنجم:
حضرت سید الشهّدا(علیه السلام) را زیارت کند. در روایت آمده: هنگامی که شب قدر می شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین(علیه السلام) آمده آمرزید.
ششم:
این شب ها را احیا بدارد؛ روایت شده: هرکه شب قدر را اِحیا بدارد، گناهانش آمرزیده می شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه ها و پیمانه دریاها باشد.
هفتم:
صد رکعت نماز بجا آورد که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «ده مرتبه» «توحید» بخواند.
هشتم:
این دعا را بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیتُ لَک عَبْداً داخِراً لَاأَمْلِک لِنَفْسِی نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً، أَشْهَدُ بِذلِک عَلَی نَفْسِی، وَأَعْتَرِفُ لَک بِضَعْفِ قُوَّتِی، وَقِلَّةِ حِیلَتِی، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَی مَا آتَیتَنِی فَإِنِّی عَبْدُک الْمِسکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ. اللّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِی ناسِیاً لِذِکرِک فِیما أَوْلَیتَنِی، وَلا غافِلاً لِإِحْسانِک فِیما أَعْطَیتَنِی، وَلَا آیساً مِنْ إِجابَتِک وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ کنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخاءٍ أَوْ عافِیةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْماءَ إِنَّک سَمِیعُ الدُّعاءِ.
کفعمی از امام زین العابدین(علیه السلام) روایت کرده که حضرت در این شب ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود این دعا را می خواند؛ و علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شب ها، درخواست آمرزش و دعا است برای حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده اند و چه آنان که از دنیا رفته اند و خواندن اذکار و صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلی الله علیه وآله) به هر اندازه که بتوان؛
و در بعضی از روایات وارد شده: دعای «جوشن کبیر» در این سه شب خوانده شود. فقیر گوید: که دعای جوشن کبیر را در بخش های پیش آورده ام.
روایت شده: که خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) عرض شد: اگر شب قدر را یافتم، از خدا خود چه بخواهم؟ فرمود: تندرستی.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال شب نوزدهم ماه رمضان
امّا اعمال شب نوزدهم چند چیز است:
اوّل:
گفتن صد مرتبه:
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیهِ
دوم:
گفتن صد مرتبه
اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ
سوم:
دعای «یَا ذَا الَّذِی کانَ» را که در قسم چهارم گذشت بخواند.
چهارم:
این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکیمِ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لا یرَدُّ وَ لا یبَدَّلُ أَنْ تَکتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیتِک الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکورِ سَعْیهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکفَّرِ عَنْهُمْ سَیئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَی فِی رِزْقِی وَ تَفْعَلَ بِی کذَا وَ کذَا.
و به جای «کذا و کذا» حاجت خود را بیان کند.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان
این شب از دو شب قدر گذشته برتر است و از روایات بسیار استفاده می شود که شب قدر همین شب است و این شب، شبِ «جهنی» است یعنی شبی است که دعاها در آن اجابت می شود و در این شب تمام کارها بر پایه حکمت الهی مقدّر می گردد و برای این شب غیر از اعمالی که با «دو شب قدر گذشته» مشترک است، چند عمل دیگر است:
اوّل:
خواندن سوره «عنکبوت» و «روم» که امام صادق(علیه السلام) سوگند یاد کرد که خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت خواهد بود.
دوم:
خواندن سوره «حم دخان».
سوم:
«هزار مرتبه» خواندن سوره «قدر».
چهارم:
محمّد بن عیسی به سند خود از امامان صالح روایت کرده که فرمودند: در شب بیست وسوم از ماه رمضان این دعا را چندبار بخوان، در حال سجود و قیام و قعود؛ و بر هر حالی که هستی در تمام ماه و در طول زندگی ات البته تا جایی که ممکن باشد و نیز هر زمانی که به یادت آید. پس از ستایش پروردگار به بزرگواری و فرستادن صلوات بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) می گویی:
اللّهُمَّ کنْ لِوَلِیک فلان بن فلان (و به جای فلان بن فلان بگو: الحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ) صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلَی آبائِهِ فِی هذِهِ السَّاعَةِ وَفی کلِّ ساعَةٍ وَلِیاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلِیلاً وَعَیناً حَتَّی تُسْکنَهُ أَرْضَک طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فِیها طَوِیلاً.
و همچنین می خوانی:
یا مُدَبِّرَ الأُمُورِ، یا باعِثَ مَنْ فِی القُبُورِ، یا مُجْرِی البُحُورِ، یا مُلَینَ الحَدِیدِ لِداوُدَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَافْعَلْ بِی کذا وَکذا. (و به جای «کذا و کذا» حاجات خود را بخواه و بگو): اللَّیلَة اللَّیلَةَ
و دست های خود را در وقت خواندن «مُدَبِّر الاُمُور» تا آخر به سوی آسمان بردار و این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوان و آن را تکرار کن و در شب آخر ماه رمضان هم بخوان.
پنجم:
خوانده شود:
اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی، وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی، وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی، وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی، وَ إِنْ کنْتُ مِنَ الْأَشْقِیاءِ، فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیاءِ، وَ اکتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ، فَإِنَّک قُلْتَ فِی کتَابِک الْمُنْزَلِ، عَلَی نَبِیک الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ: «یمْحُو اللَّهُ مَا یشَاءُ وَ یثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکتَابِ».
ششم:
بخوان:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ، مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکیمِ، فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یرَدُّ وَ لا یبَدَّلُ، أَنْ تَکتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیتِک الْحَرَامِ، فِی عَامِی هَذَا، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکورِ سَعْیهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکفَّرِ عَنْهُمْ سَیئَاتُهُمْ، وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی.
هفتم:
دعایی که در کتاب «اقبال» آمده است خوانده شود:
یا باطِناً فِی ظُهُورِهِ، ویا ظاهِراً فِی بُطُونِهِ، وَ یا باطِناً لَیسَ یخْفَی، وَ یا ظاهِراً لَیسَ یری، یا مَوْصُوفاً لَایبْلُغُ بِکینُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَلَا حَدٌّ مَحْدُودٌ، وَ یا غائِباً غَیرَ مَفْقُودٍ، وَیا شاهِداً غَیرَ مَشْهُودٍ، یطْلَبُ فَیصابُ، وَلَمْ یخْلُ مِنْهُ السَّماواتُ وَالْأَرْضُ وَمَا بَینَهُما طَرْفَةَ عَینٍ، لَایدْرَک بِکیفٍ، وَلَا یؤَینُ بِأَینٍ وَلَا بِحَیثٍ، أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَرَبُّ الأَرْبابِ، أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الأُمورِ، سُبحانَ مَنْ لَیسَ کمِثِلهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمیعُ البَصیرُ! سبحانَ مَنْ هُوَ هکذَا وَلَا هَکذا غَیرُه.
سپس آنچه را می خواهی از خدا بخواه.
هشتم:
غیر از غسل اوّل شب، غسلی هم در آخر شب انجام گیرد. بدان که برای غسل و شب زنده داری این شب و «زیارت امام حسین»(علیه السلام) و صد رکعت نماز، برتری و مزیت بسیار روایت شده است و انجام این اعمال مورد تأکید است.
شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» از ابو بصیر از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که آن حضرت فرمود: در شبی که امید می رود شب قدر باشد، «صد رکعت» نماز بخوان در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «ده مرتبه» «توحید» را قرائت کن؛ گفتم: فدایت شوم، اگر ایستاده قدرت نداشته باشم چه؟ فرمود نشسته بخوان؛ گفتم اگر نتوانم؛ فرمود: به همان حالی که در بسترت به پشت خوابیده ای این نماز را بخوان.
از کتاب «دعائم الاِسلام» روایت شده: که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در دهه آخر ماه رمضان بستر خود را جمع می کرد و برای عبادت کمر همّت را محکم می بست و در شب بیست وسوم اهل خود را بیدار می کرد و آن هایی را که خواب در ربوده بود، به رویشان آب می پاشید و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در این شب اجازه نمی داد احدی از اهلش بخوابد و خواب آن ها را به کمی طعام علاج می فرمود و آن ها را با خواباندن در روز برای بیداری و احیای شب آماده می کرد و می فرمود: محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند.
روایت شده: که امام صادق(علیه السلام) به بیماری سختی دچار شده بود، وقتی شب بیست وسوم ماه رمضان رسید، به خدمتکارانش دستور داد او را به مسجد بردند و تا صبح در مسجد بود.
علاّمه مجلسی(رحمة الله علیه) فرموده است: هرقدر که خواندن قرآن ممکن باشد، در این شب خوانده شود و دعاهای صحیفه کامله (سجادیه) به ویژه دعای «مکارم الأخلاق» و دعای «توبه» قرائت گردد و روزهای این شب ها را نیز باید حرمت نهاد و به عبادت و تلاوت قرآن به سر آورد، زیرا در احادیث معتبر آمده است که روز قدر در برتری و مزیت همانند شب قدر است.
مفاتیح الجنان : اعمال ماه شوال
اعمال شب اول ماه شوال (شب عید فطر)
یکی از شب های برجسته و برتر است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن روایات بسیاری وارد شده، از جمله در روایت آمده: آن شب کمتر از شب قدر نیست و برای آن چند عمل مستحب است:
اوّل:
غسل کردن هنگامی که آفتاب غروب کرد.
دوّم:
شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار و درخواست از خداوند و شب زنده داری در مسجد.
سوم:
پس از نماز مغرب و عشا و [در روز عید فطر بعد از] نماز صبح و نماز عید بخواند:
اللّهُ أَکبَرُ اللّهُ أَکبَرُ لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَاللّهُ أَکبَرُ اللّهُ أَکبَرُ وَ لِلّهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّهِ عَلَی مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّکرُ عَلَی مَا أَوْلانا.
چهارم:
چون نماز مغرب و نافله آن را خواند، دست ها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:
یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یا ذَا الْجُودِ، یا مُصْطَفِی مُحَمَّدٍ وَناصِرَهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیتَهُ وَ هُوَ عِنْدَک فِی کتابٍ مُبِینٍ.
پس به سجده برو و در سجده «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّهِ؛ به سوی خدا می پویم»، سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواه که بخواست خدا برآورده خواهد شد؛
و در روایت شیخ آمده است: که پس از نماز مغرب به سجده برو و بگو:
یا ذَاالْحَوْلِ یا ذَاالطَّوْلِ یا مُصْطَفِیاً مُحَمَّداً وَناصِرَهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَنَسِیتُهُ أَنَا وَهُوَ عِنْدَک فِی کتابٍ مُبِینٍ.
پس «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّهِ؛ به سوی خدا می پویم».
پنجم:
امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند که مزیت و برتری بسیار دارد و «زیارت مخصوص این شب» در باب زیارات خواهد آمد ان شاء الله تعالی.
ششم:
«ده مرتبه» ذکر «یَا دائِمَ الفَضْلِ» را که بیان آن در «اعمال شب جمعه» گذشت بگو.
هفتم:
ده رکعت نمازی که در «شب آخر ماه رمضان» گذشت بخوان.
هشتم:
دو رکعت نماز بخوان؛ در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «هزار مرتبه» «توحید» و در رکعت دوم «یک مرتبه» و پس از سلام سر به سجده گذار و «صد مرتبه» بگو: «أَتُوبُ إِلَی اللّهِ؛ به سوی خدا می پویم»، آنگاه بگو:
یا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یا مُصْطَفِی مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَافْعَلْ بِی کذا وَکذا. (بجای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهد)
در روایت آمده: که حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) این دو رکعت نماز را به این کیفیت می خواند، سپس سر از سجده برمی داشت و می فرمود:
به حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بخواهد یقیناً عطا فرماید و اگر به شماره ریگ های بیابان گناه داشته باشد، خدا آن ها را بیامرزد.
در روایت دیگری بجای «هزار مرتبه» سوره «توحید» «صد مرتبه» وارد شده، لیکن این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن بخواند.
شیخ طوسی و سید ابن طاووس پس از پایان نماز این دعا را روایت کرده اند:
یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ، یا رَحْمنُ یا اللّهُ، یا رَحِیمُ یا اللّهُ، یا مَلِک یا اللّهُ، یا قُدُّوسُ یا اللّهُ، یا سَلامُ یا اللّهُ، یا مُؤْمِنُ یا اللّهُ، یا مُهَیمِنُ یا اللّهُ، یا عَزِیزُ یا اللّهُ، یا جَبّارُ یا اللّهُ، یا مُتَکبِّرُ یا اللّهُ، یا خالِقُ یا اللّهُ، یا بارِئُ یا اللّهُ، یا مُصَوِّرُ یا اللّهُ، یا عالِمُ یا اللّهُ، یا عَظِیمُ یا اللّهُ، یا عَلِیمُ یا اللّهُ، یا کرِیمُ یا اللّهُ، یا حَلِیمُ یا اللّهُ،
یا حَکیمُ یا اللّهُ، یا سَمِیعُ یا اللّهُ، یا بَصِیرُ یا اللّهُ، یا قَرِیبُ یا اللّهُ، یا مُجِیبُ یا اللّهُ، یا جَوادُ یا اللّهُ، یا ماجِدُ یا اللّهُ، یا مَلِی یا اللّهُ، یا وَفِی یا اللّهُ، یا مَوْلَی یا اللّهُ، یا قاضِی یا اللّهُ، یا سَرِیعُ یا اللّهُ، یا شَدِیدُ یا اللّهُ، یا رَؤُوفُ یا اللّهُ، یا رَقِیبُ یا اللّهُ، یا مَجِیدُ یا اللّهُ، یا حَفِیظُ یا اللّهُ، یا مُحِیطُ یا اللّهُ، یا سَیدَ السّاداتِ یا اللّهُ،
یا أَوَّلُ یا اللّهُ، یا آخِرُ یا اللّهُ، یا ظاهِرُ یا اللّهُ، یا باطِنُ یا اللّهُ، یا فاخِرُ یا اللّهُ، یا قاهِرُ یا اللّهُ، یا رَبّاهُ یا اللّهُ، یا رَبّاهُ یا اللّهُ، یا رَبّاهُ یا اللّهُ، یا وَدُودُ یا اللّهُ، یا نُورُ یا اللّهُ، یا رافِعُ یا اللّهُ، یا مانِعُ یا اللّهُ، یا دافِعُ یا اللّهُ، یا فاتِحُ یا اللّهُ، یا نَفَّاحُ یا اللّهُ، یا جَلِیلُ یا اللّهُ، یا جَمِیلُ یا اللّهُ، یا شَهِیدُ یا اللّهُ، یا شاهِدُ یا اللّهُ، یا مُغِیثُ یا اللّهُ، یا حَبِیبُ یا اللّهُ، یا فاطِرُ یا اللّهُ، یا مُطَهِّرُ یا اللّهُ، یا مَلِک یا اللّهُ؛
یا مُقْتَدِرُ یا اللّهُ، یا قابِضُ یا اللّهُ، یا باسِطُ یا اللّهُ، یا مُحْیی یا اللّهُ، یا مُمِیتُ یا اللّهُ، یا باعِثُ یا اللّهُ، یا وارِثُ یا اللّهُ، یا مُعْطِی یا اللّهُ، یا مُفْضِلُ یا اللّهُ، یا مُنْعِمُ یا اللّهُ، یا حَقُّ یا اللّهُ، یا مُبِینُ یا اللّهُ، یا طَیبُ یا اللّهُ، یا مُحْسِنُ یا اللّهُ، یا مُجْمِلُ یا اللّهُ، یا مُبْدِئُ یا اللّهُ، یا مُعِیدُ یا اللّهُ، یا بارِئُ یا اللّهُ، یا بَدِیعُ یا اللّهُ، یا هادِی یا اللّهُ، یا کافِی یا اللّهُ، یا شافِی یا اللّهُ،
یا عَلِی یا اللّهُ، یا عَظِیمُ یا اللّهُ، یا حَنّانُ یا اللّهُ، یا مَنَّانُ یا اللّهُ، یا ذَا الطَّوْلِ یا اللّهُ، یا مُتَعالِی یا اللّهُ، یا عَدْلُ یا اللّهُ، یا ذَا الْمَعارِجِ یا اللّهُ، یا صادِقُ یا اللّهُ، یا صَدُوقُ یا اللّهُ، یا دَیانُ یا اللّهُ، یا باقِی یا اللّهُ، یا واقِی یا اللّهُ، یا ذَا الْجَلالِ یا اللّهُ، یا ذَا الْإِکرامِ یا اللّهُ، یا مَحْمُودُ یا اللّهُ، یا مَعْبُودُ یا اللّهُ، یا صانِعُ یا اللّهُ، یا مُعِینُ یا اللّهُ، یا مُکوِّنُ یا اللّهُ، یا فَعّالُ یا اللّهُ، یا لَطِیفُ یا اللّهُ، یا غَفُورُ یا اللّهُ، یا جَلِیلُ یا اللّهُ، یا شَکورُ یا اللّهُ، یا نُورُ یا اللّهُ، یا قَدِیرُ یا اللّهُ،
یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبَّاهُ یا اللّهُ، یا رَبّاهُ یا اللّهُ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَمُنَّ عَلَی بِرِضاک، وَتَعْفُوَ عَنِّی بِحِلْمِک، وَتُوَسِّعَ عَلَی مِنْ رِزْقِک الْحَلالِ الطَّیبِ وَ مِنْ حَیثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیثُ لَاأَحْتَسِبُ، فَإِنِّی عَبْدُک لَیسَ لِی أَحَدٌ سِواک، وَلَا أَحَدٌ أَسْأَلُهُ غَیرُک، یا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ، مَا شاءَ اللّهُ لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
سپس به سجده برو و بگو:
یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ، یا رَبُّ یا رَبُّ یا رَبُّ، یا مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ بِک تُنْزَلُ کلُّ حاجَةٍ، أَسْأَلُک بِکلِّ اسْمٍ فِی مَخْزُونِ الْغَیبِ عِنْدَک وَالْأَسْماءِ الْمَشْهُوراتِ عِنْدَک الْمَکتُوبَةِ عَلَی سُرادِقِ عَرْشِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَقْبَلَ مِنِّی شَهْرَ رَمَضانَ، وَتَکتُبَنِی مِنَ الْوافِدِینَ إِلی بَیتِک الْحَرامِ، وَتَصْفَحَ لِی عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ، وَتَسْتَخْرِجَ لِی یا رَبِّ کنُوزَک یا رَحْمنُ.
نهم:
چهارده رکعت نماز بخوان، در هر رکعت سوره «حمد» و «آیت الکرسی» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را قرائت کن تا در برابر هر رکعتی ثواب چهل سال عبادت و ثواب عبادت هرکه در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده، برایت باشد.
دهم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که در آخر شب غسل بجای آر و تا طلوع سپیده دم در جای نماز خود بنشین.
[همچنین در «اعمال شب جمعه» دعایی که مشترک بین شب جمعه و شب عید فطر است آمده است.]
مفاتیح الجنان : اعمال ماه شوال
اعمال روز اول ماه شوال (روز عید فطر)
روز اوّل [شوال] روز عید فطر است و اعمال آن چند چیز است:
اوّل:
پس از نماز صبح و نماز عید، «تکبیراتی که در شب عید» پس از نماز فریضه می خواندی، بخوان.
دوم:
پس از نماز صبح دعایی را که سید روایت کرده: «اللّهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ أَمامِی. .. إلی آخره» بخوان و شیخ خواندن این دعا را پس از نماز عید ذکر کرده.
سوم:
کنار گذاشتن زکات فطر پیش از نماز عید، به شرحی که در کتاب های فقهی آمده. بدان که زکات فطر، واجب مؤکد و شرط قبولی روزه ماه رمضان و سبب حفظ انسان تا سال آینده است و حق تعالی در این آیه شریفه: ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلّی﴾ زکات را مقدّم بر نماز ذکر فرموده.
چهارم:
غسل است و بهتر آن است اگر ممکن شود آن را در نهر انجام دهد و وقت آن پس از طلوع سپیده دم است تا زمان بجا آوردن نماز عید، چنان که شیخ فرموده و در روایتی آمده است: که غسل را در زیر سقف پوشیده بجا آور و چون خواستی غسل کنی بگو:
اللّهُمَّ إِیماناً بِک وَتَصْدِیقاً بِکتابِک وَاتِّباعَ سُنَّةِ نَبِیک مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ.
آنگاه «بسم اللّه» بگو و غسل را بجای آر و هنگامی که از غسل فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ اجْعَلْهُ کفَّارَةً لِذُنُوبِی وَ طَهِّرْ دِینِی، اللّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ.
پنجم:
پوشیدن جامه نیکو و بکار بردن بوی خوش، رفتن به صحرا برای بجا آوردن نماز عید در زیر آسمان در غیر شهر مکه.
ششم:
افطار کردن پیش از نماز عید، در اول روز و بهتر آن است که با خرما یا شیرینی باشد و شیخ مفید فرموده: خوردن مقدار کمی از تربت سیدالشهدا که از هر دردی شفاست، مستحب است.
هفتم:
چون برای رفتن به نماز عید آماده شدی، بیرون نرو مگر پس از طلوع آفتاب و بخوان دعاهایی را که سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» نقل کرده از جمله ابوحمزه ثمالی از امام باقر(علیه السلام) روایت کرده: که هنگامی که برای نماز عید فطر و قربان و جمعه آماده بیرون رفتن شدی، این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ مَنْ تَهَیأَ فِی هذَا الْیوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ وَاسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إِلی مَخْلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ وَعَطایاهُ فَإِنَّ إِلَیک یا سَیدِی تَهْیئَتِی وَتَعْبِئَتِی وَ إِعْدادِی وَاسْتِعْدادِی رَجاءَ رِفْدِک وَجَوائِزِک وَنَوافِلِک وَفَواضِلِک وَفَضائِلِک وَعَطایاک، وَقَدْ غَدَوْتُ إِلی عِیدٍ مِنْ أَعْیادِ أُمَّةِ نَبِیک مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ وَعَلَی آلِهِ، وَلَمْ أَفِدْ إِلَیک الْیوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ، وَلَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ أَمَّلْتُهُ، وَلکنْ أَتَیتُک خاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبِی وَ إِساءَتِی إِلی نَفْسِی، فَیا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ اغْفِرْ لِی الْعَظِیمَ مِنْ ذُنُوبِی، فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظامَ إِلّا أَنْتَ، یا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
هشتم:
خواندن نماز عید است و آن دو رکعت است: در رکعت اول سوره های «حمد» و «اعلی» و پس از سوره «حمد» و «اعلی»، «پنج تکبیر» بگو و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردار و بگو:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَالْعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَأَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُک بِحَقِّ هذَا الْیوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ ذُخْراً وشَرَفاً وَمَزِیداً أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ أجْمَعِین. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک خَیرَ مَا سَأَلَک مِنْهُ عِبادُک الصَّالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِک فِیهِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُک الصَّالِحُونَ.
پس «تکبیر ششم» را بگو و به رکوع رو و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم برخیز و پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» را بخوان، سپس «چهار تکبیر» بگو و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردار و همان دعا را بخوان؛ چون فارغ شد «پنجمین تکبیر» را گفته و به رکوع رو و نماز را به پایان برسان و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا را بخوان.
پس از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده که شاید بهترین آن ها، «دعای چهل وششم» صحیفه کامله سجادیه باشد.
مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بودی بازگرد و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کن.
نهم:
«حضرت سید الشهداء» را زیارت کن.
دهم:
دعای «ندبه» را بخوان که ان شاء الله تعالی بعد از این بیاید و سید ابن طاووس فرموده: که چون از دعا فارغ شوی، به سجده رو و بگو:
أَعُوذُ بِک مِنْ نارٍ حَرُّها لَایطْفَأ، وَجَدِیدُها لَایبْلی، وَعَطْشانُها لَایرْوی.
پس گونه راست را بر زمین گذار و بگو:
إِلهِی لَاتُقَلِّبْ وَجْهِی فِی النَّارِ بَعْدَ سُجُودِی وَتَعْفِیرِی لَک بِغَیرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیک بَلْ لَک الْمَنُّ عَلَی.
سپس گونه چپ را بر زمین گذار و بگو:
ارْحَمْ مَنْ أَساءَ وَاقْتَرَفَ وَاسْتَکانَ وَاعْتَرَفَ.
آنگاه به حال سجده برگرد و بگو:
إِنْ کنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِک فَلْیحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِک یا کرِیمُ.
پس «صد مرتبه» بگو:
الْعَفْوَ الْعَفْوَ
آنگاه سید فرموده: وَلا تَقْطَعْ یَوْمَکَ هذا بِالْلَّعْبِ وَالْإِهْمالِ وَأَنْتَ لا تَعْلَمُ أَمَرْدُودٌ أَمْ مَقْبُولُ الْأَعْمالِ، فَإِنْ رَجَوْتَ الْقَبُولَ فَقابِلْ ذلِکَ بِالشُّکْرِ الْجَمِیلِ، وَإِنْ خِفْتَ الرَّدّ فَکُنْ أَسِیرَ الْحُزْنِ الطَّوِیلِ
امروزت را به بازی و اهمال کاری سپری مکن، درحالی که نمی دانی، آیا از نظر اعمال مردودی، یا پذیرفته؟ اگر امید پذیرفته شدن داری، آن را با سپاس زیبا تلافی کن و اگر از مردودشدن در هراسی، پس دچار اندوه طولانی باش.
مفاتیح الجنان : اعمال ماه شوال
نماز عید فطر
دو رکعت است:
در رکعت اول سوره های «حمد» و «اعلی» و پس از سوره «حمد» و «اعلی»، «پنج تکبیر» بگو و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردار و بگو:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَالْعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَأَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُک بِحَقِّ هذَا الْیوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ ذُخْراً وشَرَفاً وَمَزِیداً أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ أجْمَعِین. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک خَیرَ مَا سَأَلَک مِنْهُ عِبادُک الصَّالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِک فِیهِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُک الصَّالِحُونَ.
پس «تکبیر ششم» را بگو و به رکوع رو و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم برخیز و پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» را بخوان، سپس «چهار تکبیر» بگو و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردار و همان دعا را بخوان؛ چون فارغ شد «پنجمین تکبیر» را گفته و به رکوع رو و نماز را به پایان برسان و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا را بخوان.
پس از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده که شاید بهترین آن ها، «دعای چهل وششم» صحیفه کامله سجادیه باشد. مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بودی بازگرد و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کن.
مفاتیح الجنان : اعمال ماه ذى القعده
اعمال ماه ذى القعده
این ماه آغاز ماه های حرام است که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده: که ذوالقعده به هنگام سختی شدید هنگام استجابت دعاست و برای روز یکشنبه این ماه نمازی با مزیت و برتری بسیار از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت کرده؛ مختصر آن مزیت و برتری این است که هرکه آن را بخواند، توبه اش پذیرفته حق و گناهش آمرزیده می شود و طلبکاران او در قیامت از وی راضی گردند و با ایمان از دنیا برود و ایمانش از او گرفته نشود و قبرش گسترده و نورانی گردد و پدر و مادرش از او خوشنود شوند و آمرزش حق نصیب پدر و مادر و فرزندان و نژاد او گردد و روزی او توسعه یابد و فرشته مرگ در وقت مردن با او مدارا کند و جانش را به آسانی بستاند.
و کیفیت آن نماز چنین است:
که مکلف روز یکشنبه غسل کند و وضو بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند، در هر رکعت سوره «حمد» را «یک مرتبه» و سوره «توحید» را «سه مرتبه» و سوره «فلق» را «یک مرتبه» و سوره «ناس» را «یک مرتبه» بخواند و پس از نماز «هفتاد مرتبه» استغفار کند و استغفار را با «لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ؛ هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای بلندمرتبه بزرگ» پایان دهد، سپس بگوید:
یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ.
روایت شده: هرکه در یکی از ماه های حرام سه روز پی درپی که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیرد، ثواب نهصد سال عبادت برای او نوشته شود. شیخ بزرگوار علی بن ابراهیم قمی فرموده: در ماه های حرام گناه ها و حسنات دوچندان می شود.
روز یازدهم سال صدوچهل وهشت، ولادت با سعادت حضرت رضا(علیه السلام) واقع شده.
شب پانزدهم [که] شب مبارکی است، خداوند بر بندگان مؤمن خود نظر رحمت کند و چنان که در روایت نبوی آمده: کسی که در این شب به عبادت حق مشغول باشد، برای او پاداش صد نفر روزه داری است که پای بند مسجد بوده اند، آن هم روزه داری که خدا را به اندازه چشم برهم زدنی معصیت نکرده باشد.
پس این شب را غنیمت بشمار و خود را به طاعت و عبادت و نماز و درخواست حاجات از خدا مشغول کن؛ روایت شده است: هرکه در این شب حاجتی از خدا بخواهد حتماً به او عطا خواهد شد.
روز بیست وسوم؛ سال دویست و سه به قولی شهادت حضرت رضا(علیه السلام) اتفاق افتاده و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور، مستحب است.
قالَ السیّد ابن طاووس فی الإقبال: وَرَأَیْتُ فی بعض تَصانیف أَصْحابنا العَجَم رضْوان اللّه عَلَیْهِمْ انّه یُسْتَحبّ أَنْ یُزار مولانا الرّضا عَلَیْهِ السَّلامُ یومَ ثالث و عِشرِین مِن ذی القعدة مِنْ قُربٍ أَو بُعدٍ ببعض زیاراته المعروفة أَو بما یکون کالزّیارة من الرّوایة بذلک.
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» گفته: که در بعضی از کتاب های علمای شیعه غیر عرب (رضوان الله علیهم) دیدم که مستحب است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست وسوم از ماه ذی القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت های معروف یا به آنچه همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است.
روز آخر ماه ذی القعده، سال دویست وبیست بنا بر مشهور، امام جواد(علیه السلام) در بغداد به سبب زهری که معتصم عباسی به ایشان خوراند شهید شد و این حادثه تقریباً پس از گذشت دوسال ونیم از مرگ مأمون عبّاسی اتفاق افتاد، چنان که خود آن جناب می فرمود: «اَلفَرَجُ بَعدَ المَأمونِ بِثَلاثینَ شَهرًا؛ گشایش کار، سی ماه پس از مأمون است.»
و این جمله نشان دهنده این است که آن حضرت از بدی معاشرت مأمون در کمال رنج و ناراحتی بوده است که مرگ خود را فرج و گشایش تعبیر کرده است؛ چنان که پدر بزرگوارشان امام رضا(علیه السلام)، در زمان ولایتعهدی خویش چنین بوده است و در هر جمعه که از مسجد جامع باز می گشت، به همان حال که عرق ریزان و غبارآلوده بود، دست ها را به درگاه الهی بلند می کرد و می گفت: الهی اگر فرج و گشایش کار من در مرگ من است، پس همین ساعت در مرگ من شتاب ورز و پیوسته در غم واندوه بود تا از دنیا رحلت کرد.
امام جواد(علیه السلام) زمانی که وفات کرد از عمر شریفش بیست وچند سال و چند ماه گذشته بود، مرقد شریف ایشان در بقعه مبارکه کاظمیه در پشت سر جّد بزرگوارشان امام موسی بن جعفر(علیه السلام) قرار دارد.
مفاتیح الجنان : اعمال ماه ذى القعده
اعمال شب بیست و پنجم ماه ذى القعده (دحو الارض)
شب بیست وپنجم، شب دَحوُالاَرض است؛ یعنی پهن شدن زمین از زیر کعبه به روی آب و از شب های بسیار برجسته و برتر است که رحمت خدا در آن نازل می شود و برخاستن برای عبادت در آن پاداش بسیار دارد.
از حسن بن علی وَشّاء روایت شده که گفته: من کودک بودم که با پدرم در شب بیست و پنجم ماه ذوالقعده، در خدمت حضرت رضا(علیه السلام) شام خوردیم، حضرت فرمود: امشب حضرت ابراهیم و حضرت عیسی متولّد شده اند و زمین از زیر کعبه پهن شده، پس هرکه روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه داشته باشد. در روایت دیگر است که فرمود: در این روز حضرت قائم (عج) قیام خواهد کرد.
مفاتیح الجنان : اعمال ماه ذى القعده
اعمال روز بیست و پنجم ماه ذى القعده (دحو الارض )
روز بیست و پنجم، روز دَحوُالاَرض است؛ یکی از آن چهار روزی است که در تمام سال به برتری و مزیت روزه گرفتن ممتاز است و در روایتی آمده: که روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده: که جبران روزۀ هفتاد سال است و هرکه این روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت به پایان ببرد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزه دار این روز، هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار کند. و این روزی است که رحمت خدا در آن پخش می شود و برای عبادت و اجتماع برای ذکر خدا در این روز پاداش بسیاری است و برای این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل دیگر وارد است:
اوّل:
نمازی که در کتاب های علمای شیعه از اهل قم روایت شده و آن دو رکعت است در وقت بالا آمدن آفتاب تا پیش از گذشتن از وقت ظهر، در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنج مرتبه» سوره «وَ الشَّمس» خوانده شود و پس از سلام بگوید:
لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
آنگاه دعا کند و بخواند:
یا مُقِیلَ الْعَثَراتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، یا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی، یا سامِعَ الْأَصْواتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَارْحَمْنِی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیئاتِی وَمَا عِنْدِی یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ.
دوّم:
خواندن دعایی که شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: خواندن آن مستحب است:
اللّهُمَّ داحِی الکعْبَةِ، وَفالِقَ الْحَبَّةِ، وَصارِفَ اللَّزْبَةِ، وَکاشِفَ کلِّ کرْبَةٍ، أَسْأَلُک فِی هذَا الْیوْمِ مِنْ أَیامِک الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّها، وَأَقْدَمْتَ سَبْقَها، وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَةً، وَ إِلَیک ذَرِیعَةً، وَبِرَحْمَتِک الْوَسِیعَةِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِک الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثاقِ الْقَرِیبِ یوْمَ التَّلاقِ فاتِقِ کلِّ رَتْقٍ، وَداعٍ إِلی کلِّ حَقٍّ، وَعَلَی أَهْلِ بَیتِهِ الْأَطْهارِ، الْهُداةِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ، وَأَعْطِنا فِی یوْمِنا هذَا مِنْ عَطائِک الْمَخْزُونِ غَیرَ مَقْطُوعٍ وَلَا مَمْنُوعٍ، تَجْمَعُ لَنا بِهِ التَّوْبَةَ، وَحُسْنَ الْأَوْبَةِ؛
یا خَیرَ مَدْعُوٍّ، وَأَکرَمَ مَرْجُوٍّ، یا کفِی یا وَفِی، یا مَنْ لُطْفُهُ خَفِی، الْطُفْ لِی بِلُطْفِک، وَأَسْعِدْنِی بِعَفْوِک، وَأَیدْنِی بِنَصْرِک، وَلَا تُنْسِنِی کرِیمَ ذِکرِک، بِوُلاةِ أَمْرِک، وَحَفَظَةِ سِرِّک، وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوائِبِ الدَّهْرِ إِلی یوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، وَأَشْهِدْنِی أَوْلِیاءَک عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی، وَحُلُولِ رَمْسِی، وَانْقِطاعِ عَمَلِی، وَانْقِضاءِ أَجَلِی. اللّهُمَّ وَاذْکرْنِی عَلَی طُولِ الْبِلی إِذا حَلَلْتُ بَینَ أَطْباقِ الثَّری، وَنَسِینِی النَّاسُونَ مِنَ الْوَری، وَأَحْلِلْنِی دارَ الْمُقامَةِ، وَبَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکرامَةِ؛
وَاجْعَلْنِی مِنْ مُرافِقِی أَوْلِیائِک وَأَهْلِ اجْتِبائِک وَاصْطِفائِک، وَبارِک لِی فِی لِقائِک، وَارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسُوءِ الْخَطَلِ. اللّهُمَّ وَأَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیک مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَاسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ، وَلَا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَلَا عَنْهُ أُذادُ، وَاجْعَلْهُ لِی خَیرَ زادٍ، وَأَوْفی مِیعادٍ یوْمَ یقُومُ الْأَشْهادُ. اللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَةَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ وَبِحُقُوقِ أَوْلِیائِک الْمُسْتَأْثِرِینَ. اللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعائِمَهُمْ، وَأَهْلِک أَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ، وَعَجِّلْ مَهالِکهُمْ، وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکهُمْ، وَضَیقْ عَلَیهِمْ مَسالِکهُمْ، وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکهُمْ؛
اللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیائِک، وَارْدُدْ عَلَیهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَأَظْهِرْ بِالْحَقِّ قائِمَهُمْ، وَاجْعَلْهُ لِدِینِک مُنْتَصِراً، وَبِأَمْرِک فِی أَعْدائِک مُؤْتَمِراً. اللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکةِ النَّصْرِ، وَبِما أَلْقَیتَ إِلَیهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ، مُنْتَقِماً لَک حَتّی تَرْضی، وَیعُودَ دِینُک بِهِ وَعَلَی یدَیهِ جَدِیداً غَضّاً، وَیمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضاً، وَیرْفُضَ الْباطِلَ رَفْضاً. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیهِ وَعَلَی جَمِیعِ آبائِهِ، وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَأُسْرَتِهِ، وَابْعَثْنا فِی کرَّتِهِ، حَتّی نَکونَ فِی زَمانِهِ مِنْ أَعْوانِهِ. اللّهُمَّ أَدْرِک بِنا قِیامَهُ، وَأَشْهِدْنا أَیامَهُ وَصَلِّ عَلَیهِ، وَارْدُدْ إِلَینا سَلامَهُ، وَالسَّلامُ عَلَیهِ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ.
میرداماد(ره) در رساله «اَربعة اَیام» خود، در بیان اعمال روز «دَحوُالاَرض» فرموده است: زیارت امام رضا(علیه السلام) در این روز برترین کارهای مستحب و مؤکدترین آداب می باشد و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد، در نهایت تأکید بوده و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.