عبارات مورد جستجو در ۴۶ گوهر پیدا شد:
رشیدالدین میبدی : ۱۰۸- سورة الکوثر- مکیة
النوبة الثالثة
قوله تعالى: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بسم اللَّه کلمة سماعها یوجب للقلوب شفاءها، و للارواح ضیاءها، و للاسرار سناءها و علاءها، و بالحقّ بقاءها، عزّ لسان ذکرها و اعزّ منه جنان صحبها، و اعزّ منه سرّ عرفها و استأنس بها. شادى مؤمنان درین جهان از سماع نام و کلام اوست، انس دوستان در آن جهان بلقاء و سلام اوست. هذا سماعک من العبد القارئ فکیف سماعک من الفرد البارئ؟ هذا سماعک من العبد فی دار الهلک، فکیف سماعک من الملک فی دار الملک؟ هذا سماعک و انت فی الخطر، فکیف سماعک و انت فی النّظر؟ هذا سماعک و انت مقهور مأسور، فکیف سماعک و انت فی دار النّور و السّرور من الشّراب الطّهور؟ مخمور فی مشاهدة الملک الغفور! اى عجبا، امروز در سراى فنا، در بحر خطا، میان موج بلا، از سماع نام دوست چندین راحت و لذّت مىیابى فردا در سراى بقا، در محلّ رضا، بوقت لقا، چون نام دوست از دوست شنوى لذّت و راحت گویى چند خواهى یافت؟! آن روز بنده در روضه رضا نشسته، بر تخت بخت تکیه زده، خلعت رفعت پوشیده، بر بساط نشاط آرامیده، از حوض کوثر شربت یافته شربتى از شیر سفیدتر، از عسل شیرینتر، از مشک بویاتر.
اینست که ربّ العالمین بر مصطفى (ص) منّت نهاد، گفت: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ ما ترا حوض کوثر دادیم، تا تشنگان امّت را شراب دهى. شرابى بىکدر، شارب آن بىسکر، ساقى آن یکى صدّیق اکبر، یکى فاروق انور، یکى عثمان ازهر، یکى مرتضى انور اشهر (ع)، اینست لفظ خبر که صادر گشت از سیّد و سالار بشر (ص) و قیل: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اى اعطیناک الخیر الکثیر. اى مهتر کاینات، اى نقطه دائره حادثات، ما ترا نیکى فراوان دادیم که بفیض جود خود ترا در وجود آوردیم. و سرا پرده نبوّت تو از قاف تا بقاف باز کشیدیم، و ترا بر تخت بخت در صدر رسالت بنشاندیم. و ترا بمحلّى رسانیدیم که آب و باد و خاک و آتش از صفات کمال و جمال تو مدد گرفت. حلم تو خاک را ثبات افزود، طهارت تو آب را صفوت افزود، خلق تو باد را سخاوت افزود، قوّت تو آتش را هیبت افزود.
در بعضى آثار آوردهاند که سیّد (ص) در شب معراج، چون خواستند که او را بحضرت اعلى برند، از نخست جبرئیل (ع) در سقایه زمزم او را طهارت داد، آن آب اوّل وضوء او جبرئیل بستد و پر خود را بآن منوّر کرد. آب دوم بمیکائیل سپرد تا بر زمره ملأ اعلى قسمت کرد، آب سوم بخزانه غیب سپرد، ذخیره روز رستاخیز را.
چون آتش دوزخ فروغ بر آرد و عذاب ضرام خود آشکارا کند، سیّد مقرّبان آن آب سوم وضوء آن مهتر عالم (ص) بر آن حریق جهنّم پاشد تا آرام گیرد و لهب او فرو نشاند و زبانه او بحجاب خود باز شود تا عاصیان امّت را از شرر او ضررى نباشد.
إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اى محمد! ما ترا نیکویى فراوان بخشیدیم که نام تو برداشتیم و آواى تو بلند کردیم. داغى از لطف خود بر جوهر فطرت تو نهادیم و نام تو شطر سطر توحید کردیم. اى محمد! جوهر فطرت تو از جوار قدس قدم هنوز قدم در طینت آدم ننهاده بود که ما مقرّبان حضرت را وصف تو کردیم و فضایل و شمایل تو ایشان را گفتیم. تو پیغامبرى امّى نادبیر هرگز بهیچ کتّاب نرفته، و هیچ معلّم را ندیده و نه بهیچ کتاب نظر کرده، ترا علم اوّلین و آخرین در آموختیم.
و شرایع دین و احکام اسلام و مکارم اخلاق ترا بیان کردیم. هر کس را معلّمى بود، معلّم تو ما بودیم. هر کس را مؤدّبى بود، مؤدّب تو ما بودیم.
«ادّبنى ربّى فاحسن تأدیبى» خبر معروف است و در کتب صحاح مسطور و مشهور که شب معراج چون بحضرت رسید، حقّ جلّ جلاله از وى پرسید و خود داناتر: «یا محمد فیم یختصم الملأ الاعلى». قال: «لا ادرى»! قال: «فوضع یده بین کتفىّ فوجدت بردها بین ثدیىّ فعلمت ما فی السّماء و الارض.
گفتا: اثرى از آثار جلال ذو الجلال بسینه من رسید، ذوق آن و روح آن بجان من رسید. دل من بیفروخت، عطر محبّت بر سوخت، علم اوّلین و آخرین در من آموخت. اینست حقیقت کوثر، نواخت و کرامت بىشمر از خداوند اکبر. قوله: فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ اى فَصَلِّ لِرَبِّکَ صلاة العید یوم النّحر «وَ انْحَرْ» نسکک. اى سیّد چون روز عید آید، نماز عید بگزار، و چون نماز کردى قربان کن. این خطاب با مهتر عالم است، لکن مراد بدین امّت است. میگوید: اى سیّد آنچه فرمودیم بجاى آر و امّت را بفرماى تا بجاى آرند، ایشان را در آن خیرى است. «لَکُمْ فِیها خَیْرٌ». این خیر در چه چیزست؟ مصطفى (ص) بیان کرد، گفت: اگر مرد مؤمن پوست گوسفند پر زر کند و بدرویشان دهد هنوز بثواب آن یک گوسفند نرسد که روز عید قربان کند. مصطفى (ص) را پرسیدند اگر کسى درویش بود و طاقت قربان ندارد چه کند تا ثواب قربان او را حاصل شود؟ گفت: «چهار رکعت نماز کند، در هر رکعتى یک بار «الحمد» خواند و یازده بار سوره إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اللَّه تعالى ثواب شصت قربان در دیوان وى ثبت کند.
اینست که ربّ العالمین بر مصطفى (ص) منّت نهاد، گفت: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ ما ترا حوض کوثر دادیم، تا تشنگان امّت را شراب دهى. شرابى بىکدر، شارب آن بىسکر، ساقى آن یکى صدّیق اکبر، یکى فاروق انور، یکى عثمان ازهر، یکى مرتضى انور اشهر (ع)، اینست لفظ خبر که صادر گشت از سیّد و سالار بشر (ص) و قیل: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اى اعطیناک الخیر الکثیر. اى مهتر کاینات، اى نقطه دائره حادثات، ما ترا نیکى فراوان دادیم که بفیض جود خود ترا در وجود آوردیم. و سرا پرده نبوّت تو از قاف تا بقاف باز کشیدیم، و ترا بر تخت بخت در صدر رسالت بنشاندیم. و ترا بمحلّى رسانیدیم که آب و باد و خاک و آتش از صفات کمال و جمال تو مدد گرفت. حلم تو خاک را ثبات افزود، طهارت تو آب را صفوت افزود، خلق تو باد را سخاوت افزود، قوّت تو آتش را هیبت افزود.
در بعضى آثار آوردهاند که سیّد (ص) در شب معراج، چون خواستند که او را بحضرت اعلى برند، از نخست جبرئیل (ع) در سقایه زمزم او را طهارت داد، آن آب اوّل وضوء او جبرئیل بستد و پر خود را بآن منوّر کرد. آب دوم بمیکائیل سپرد تا بر زمره ملأ اعلى قسمت کرد، آب سوم بخزانه غیب سپرد، ذخیره روز رستاخیز را.
چون آتش دوزخ فروغ بر آرد و عذاب ضرام خود آشکارا کند، سیّد مقرّبان آن آب سوم وضوء آن مهتر عالم (ص) بر آن حریق جهنّم پاشد تا آرام گیرد و لهب او فرو نشاند و زبانه او بحجاب خود باز شود تا عاصیان امّت را از شرر او ضررى نباشد.
إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اى محمد! ما ترا نیکویى فراوان بخشیدیم که نام تو برداشتیم و آواى تو بلند کردیم. داغى از لطف خود بر جوهر فطرت تو نهادیم و نام تو شطر سطر توحید کردیم. اى محمد! جوهر فطرت تو از جوار قدس قدم هنوز قدم در طینت آدم ننهاده بود که ما مقرّبان حضرت را وصف تو کردیم و فضایل و شمایل تو ایشان را گفتیم. تو پیغامبرى امّى نادبیر هرگز بهیچ کتّاب نرفته، و هیچ معلّم را ندیده و نه بهیچ کتاب نظر کرده، ترا علم اوّلین و آخرین در آموختیم.
و شرایع دین و احکام اسلام و مکارم اخلاق ترا بیان کردیم. هر کس را معلّمى بود، معلّم تو ما بودیم. هر کس را مؤدّبى بود، مؤدّب تو ما بودیم.
«ادّبنى ربّى فاحسن تأدیبى» خبر معروف است و در کتب صحاح مسطور و مشهور که شب معراج چون بحضرت رسید، حقّ جلّ جلاله از وى پرسید و خود داناتر: «یا محمد فیم یختصم الملأ الاعلى». قال: «لا ادرى»! قال: «فوضع یده بین کتفىّ فوجدت بردها بین ثدیىّ فعلمت ما فی السّماء و الارض.
گفتا: اثرى از آثار جلال ذو الجلال بسینه من رسید، ذوق آن و روح آن بجان من رسید. دل من بیفروخت، عطر محبّت بر سوخت، علم اوّلین و آخرین در من آموخت. اینست حقیقت کوثر، نواخت و کرامت بىشمر از خداوند اکبر. قوله: فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ اى فَصَلِّ لِرَبِّکَ صلاة العید یوم النّحر «وَ انْحَرْ» نسکک. اى سیّد چون روز عید آید، نماز عید بگزار، و چون نماز کردى قربان کن. این خطاب با مهتر عالم است، لکن مراد بدین امّت است. میگوید: اى سیّد آنچه فرمودیم بجاى آر و امّت را بفرماى تا بجاى آرند، ایشان را در آن خیرى است. «لَکُمْ فِیها خَیْرٌ». این خیر در چه چیزست؟ مصطفى (ص) بیان کرد، گفت: اگر مرد مؤمن پوست گوسفند پر زر کند و بدرویشان دهد هنوز بثواب آن یک گوسفند نرسد که روز عید قربان کند. مصطفى (ص) را پرسیدند اگر کسى درویش بود و طاقت قربان ندارد چه کند تا ثواب قربان او را حاصل شود؟ گفت: «چهار رکعت نماز کند، در هر رکعتى یک بار «الحمد» خواند و یازده بار سوره إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ اللَّه تعالى ثواب شصت قربان در دیوان وى ثبت کند.
مفاتیح الجنان : تعقیبات مشترکه
تعقیبات مشترکه نمازها
از کتاب «مصباح» شیخ طوسی و غیر آن روایت شده: هرگاه نماز را سلام دادی دست ها را تا برابر گوش بالا ببر و «سه مرتبه» تکبیر [اللّهُ أَکْبَرُ] گفته و سپس بگو:
لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ إِلهاً وَاحِداً وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَ لَا نَعْبُدُ إِلّا إِیاهُ، مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَلَوْ کرِهَ الْمُشْرِکونَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ رَبُّنَا وَ رَبُّ آبائِنَا الْأَوَّلِینَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَأَعَزَّ جُنْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْک، وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَیمِیتُ وَیحْیی، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
آنگاه بگو:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لَا إِلهَ إِلّا هُوَ الْحَی الْقَیوْمُ وَ أَتُوْبُ إِلَیهِ.
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِک، وَأَفِضْ عَلَی مِنْ فَضْلِک، وَانْشُرْ عَلَی مِنْ رَحْمَتِک، وَأَنْزِلْ عَلَی مِنْ بَرَکاتِک، سُبْحانَک لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کلَّها جَمِیعاً، فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ کلَّها جَمِیعاً إِلّا أَنْتَ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک مِنْ کلِّ خَیرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک، وَأَعُوذُ بِک مِنْ کلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک عَافِیتَک فِی أُمُورِی کلِّها، وَأَعُوذُ بِک مِنْ خِزْی الدُّنْیا وَعَذَابِ الْآخِرَةِ، وَأَعُوذُ بِوَجْهِک الکرِیمِ، وَعِزَّتِک الَّتِی لَاتُرامُ، وَقُدْرَتِک الَّتِی لَایمْتَنِعُ مِنْهَا شَیءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَمِنْ شَرِّ الْأَوْجاعِ کلِّهَا، وَمِنْ شَرِّ کلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیتِها، إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ، تَوَکلْتُ عَلَی الْحَی الَّذِی لَایمُوتُ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَلَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَکبِّرْهُ تَکبِیراً.
پس تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام) را گفته، [که کیفیت آن چنین است: تکبیر: «اَللهُ اَکبَرُ» 34 مرتبه، حمد: «اَلحَمدُ لِلّه» 33 مرتبه، تسبیح: «سُبحانَ اللهِ» 33 مرتبه] و پیش از آنکه از جای خود حرکت کنی «ده مرتبه» بخوان:
أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ إِلهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً.
نویسنده گوید: فضیلت فراوانی برای این ذکر «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّه. . . » در روایت واردشده، به ویژه پس از نماز صبح و شام، و هنگام طلوع و غروب آفتاب؛ آنگاه می گویی:
سُبْحانَ اللّهِ کلَّما سَبَّحَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یسَبَّحَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلالِهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ کلَّما حَمِدَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یحْمَدَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ کمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلَالِهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ کلَّما هَلَّلَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یهَلَّلَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلَالِهِ؛
وَاللّهُ أَکبَرُ کلَّما کبَّرَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یکبَّرَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلالِهِ، سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ عَلَی کلِّ نِعمَةٍ أَنْعَمَ بِهَا عَلَی وَعَلَی کلِّ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ مِمَّنْ کانَ أَوْ یکونُ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَسْأَلُک مِنْ خَیرِ مَا أَرْجُو وَ خَیرِ مَا لَا أَرْجُو، وَأَعُوذُ بِک مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ وَمِنْ شَرِّ مَا لَاأَحْذَرُ.
سپس سوره «حَمد»، «آیت الکرسی» [آیه 255 سوره بقره]، «شَهِدَ اللَّهُ» [آل عمران: 18]، «قُلِ اللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ» [آل عمران: 26] و «آیه سخره» را که عبارت از «سه آیه» از سوره «اعراف» [54 56] که اوّل آن، «إِنَّ رَبَّکُمُ اللّهُ» و آخر آن «مِنَ الْمُحْسِنِینَ» است بخوان و سپس «سه مرتبه» بگو:
سُبْحَانَ رَبِّک رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یصِفُونَ وَسَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
پس «سه مرتبه» می گویی:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَمَخْرَجاً، وَارْزُقْنِی مِنْ حَیثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیثُ لَاأَحْتَسِبُ.
و این دعایی است که جبرئیل آن را به حضرت یوسف(علیه السلام) هنگامی که در زندان بود آموخت.
سپس با دست راست محاسنت را بگیر و کف دست چپت را به سوی آسمان بگشا و «هفت مرتبه» بگو:
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَعَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ.
و باز به همان حال «سه مرتبه» بگو:
یا ذَاالْجَلالِ وَ الْإِکرامِ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَارْحَمْنِی وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ.
پس «دوازده مرتبه» سوره «توحید» را بخوان و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِاسْمِک الْمَکنُونِ الْمَخْزُونِ، الطَّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبَارَک، وَأَسْأَلُک بِاسْمِک الْعَظِیمِ وَسُلْطَانِک الْقَدِیمِ، یا وَاهِبَ الْعَطَایا، وَیا مُطْلِقَ الْأُسَارَی، وَیا فَکاک الرِّقابِ مِنَ النَّارِ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَأَنْ تُخْرِجَنِی مِنَ الدُّنْیا سَالِماً، وَتُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ آمِناً، وَأَنْ تَجْعَلَ دُعَائِی أَوَّلَهُ فَلَاحاً، وَ أَوْسَطَهُ نَجاحَاً، وَآخِرَهُ صَلَاحاً، إِنَّک أَ نْتَ عَلَّامُ الْغُیوبِ.
و در «صحیفه علویّه» آمده: که دنبال هر فریضه این گونه بخوان:
یا مَنْ لَایشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، وَ یا مَنْ لَایغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ، وَ یا مَنْ لَایبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ، أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِک، وَ حَلَاوَةَ رَحْمَتِک وَمَغْفِرَتِک.
و نیز بگو:
إِلهِی هذِهِ صَلاتِی صَلَّیتُها لَالِحاجَةٍ مِنْک إِلَیهَا، وَلَا رَغْبَةٍ مِنْک فِیهَا، إِلّا تَعْظِیماً وَطَاعَةً وَ إِجَابَةً لَک إِلَی مَا أَمَرْتَنِی بِهِ، إِلهِی إِنْ کانَ فِیها خَلَلٌ أَوْ نَقْصٌ مِنْ رُکوعِها أَوْ سُجُودِها فَلَا تُؤاخِذْنِی، وَ تَفَضَّلْ عَلَی بِالْقَبُولِ وَالْغُفْرانِ.
و نیز در پی هر نماز، این دعا را که پیامبر(صلی الله علیه وآله) برای تقویت حافظه به امیرالمؤمنین(علیه السلام) تعلیم داد بخوان:
سُبْحَانَ مَنْ لَایعْتَدِی عَلی أَهْلِ مَمْلَکتِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَایأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوانِ الْعَذَابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوُفِ الرَّحِیمِ. اللّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَرَاً وَ فَهْماً وَ عِلْماً، إِنَّک عَلی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
در «مصباح» کفعمی آمده: بعد از نمازها «سه مرتبه» بگو:
أُعِیذُ نَفْسِی وَ دِینِی وَأَهْلِی وَمَالِی وَ وَلَدِی وَ إِخْوانِی فِی دِینِی، وَمَا رَزَقَنِی رَبِّی، وَخَواتیِمَ عَمَلِی، وَمَنْ یعْنِینِی أَمْرُهُ، بِاللّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ وَلَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ، وَبِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، وَمِنْ شرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ، وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فی الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ، وَبِرَبِّ النَّاسِ، مَلِک النَّاسِ، إِلهِ النَّاسِ، مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الخَنَّاسِ الَّذِی یوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ.
از دست نوشته شیخ شهید نقل است: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) فرمود: هرکه می خواهد خداوند در قیامت اعمال زشتش را بر او عرضه نکند و پرونده گناهانش را نگشاید، باید این دعا را بعد از هر نماز بخواند:
اللّهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَک أَرْجَی مِنْ عَمَلِی، وَ إِنَّ رَحْمَتَک أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِی، اللّهُمَّ إِنْ کانَ ذَنْبِی عِنْدَک عَظِیماً، فعَفْوُک أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِی، اللّهُمَّ إِنْ لَمْ أَکنْ أَهْلاً أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَک، فَرَحْمَتُک أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی وَتَسَعَنِی، لِأَنَّهَا وَسِعَتْ کلَّ شَیءٍ، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
از ابن بابویه روایت شده است: که فرمود: چون از تسبیح حضرت فاطمه(سلام الله علیها) فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْک السَّلَامُ، وَلَک السَّلَامُ، وَ إِلَیک یعُودُ السَّلَامُ، سُبْحَانَ رَبِّک رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یصِفُونَ، وَسَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ. السَّلَامُ عَلَیک أَیهَا النَّبِی وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ، السَّلامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الْهَادِینَ الْمَهْدِیینَ، السَّلَامُ عَلی جَمِیعِ أَنْبِیاءِ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَمَلَائِکتِهِ، السَّلامُ عَلَینا وَعَلَی عِبادِ اللّهِ الصَّالِحِینَ؛
السَّلامُ عَلَی عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ وَالْحُسَینِ سَیدَی شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِینَ، السَّلَامُ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ زَینِ الْعَابِدِینَ، السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی باقِرِ عِلْمِ النَّبِیینَ، السَّلامُ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ، السَّلامُ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْکاظِمِ، السَّلامُ عَلی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا، السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الْجَوادِ، السَّلامُ عَلی عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ الْهادِی، السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی الزَّکی الْعَسْکرِی، السَّلامُ عَلَی الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ الْقائِمِ الْمَهْدِی، صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ.
آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه.
شیخ کفعمی فرموده: پس از هر نمازی می گویی:
رَضِیتُ بِاللّهِ رَبّاً، وَبِالْإِسْلامِ دِیناً، وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ نَبِیاً، وَبِعَلِی إِمَاماً، وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ وَ عَلِی وَ مُحَمَّدٍ وَجَعْفَرٍ وَ مُوسی وَعَلِی وَمُحَمَّدٍ وَ عَلِی وَ الْحَسَنِ وَ الْخَلَفِ الصَّالِحِ عَلَیهِمُ السَّلامُ، أَئِمَّةً وَسَادَةً وَقادَةً، بِهِمْ أَتَوَلَّی، وَمِنْ أَعْدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ.
پس «سه مرتبه» بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک الْعَفْوَ وَ الْعافِیةَ وَ الْمُعافاةَ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ.
لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ إِلهاً وَاحِداً وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَ لَا نَعْبُدُ إِلّا إِیاهُ، مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَلَوْ کرِهَ الْمُشْرِکونَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ رَبُّنَا وَ رَبُّ آبائِنَا الْأَوَّلِینَ، لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَأَعَزَّ جُنْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْک، وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَیمِیتُ وَیحْیی، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
آنگاه بگو:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لَا إِلهَ إِلّا هُوَ الْحَی الْقَیوْمُ وَ أَتُوْبُ إِلَیهِ.
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِک، وَأَفِضْ عَلَی مِنْ فَضْلِک، وَانْشُرْ عَلَی مِنْ رَحْمَتِک، وَأَنْزِلْ عَلَی مِنْ بَرَکاتِک، سُبْحانَک لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کلَّها جَمِیعاً، فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ کلَّها جَمِیعاً إِلّا أَنْتَ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک مِنْ کلِّ خَیرٍ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک، وَأَعُوذُ بِک مِنْ کلِّ شَرٍّ أَحَاطَ بِهِ عِلْمُک؛
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک عَافِیتَک فِی أُمُورِی کلِّها، وَأَعُوذُ بِک مِنْ خِزْی الدُّنْیا وَعَذَابِ الْآخِرَةِ، وَأَعُوذُ بِوَجْهِک الکرِیمِ، وَعِزَّتِک الَّتِی لَاتُرامُ، وَقُدْرَتِک الَّتِی لَایمْتَنِعُ مِنْهَا شَیءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَمِنْ شَرِّ الْأَوْجاعِ کلِّهَا، وَمِنْ شَرِّ کلِّ دابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیتِها، إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ، تَوَکلْتُ عَلَی الْحَی الَّذِی لَایمُوتُ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَلَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَکبِّرْهُ تَکبِیراً.
پس تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام) را گفته، [که کیفیت آن چنین است: تکبیر: «اَللهُ اَکبَرُ» 34 مرتبه، حمد: «اَلحَمدُ لِلّه» 33 مرتبه، تسبیح: «سُبحانَ اللهِ» 33 مرتبه] و پیش از آنکه از جای خود حرکت کنی «ده مرتبه» بخوان:
أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ إِلهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً.
نویسنده گوید: فضیلت فراوانی برای این ذکر «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلهَ إِلّا اللّه. . . » در روایت واردشده، به ویژه پس از نماز صبح و شام، و هنگام طلوع و غروب آفتاب؛ آنگاه می گویی:
سُبْحانَ اللّهِ کلَّما سَبَّحَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یسَبَّحَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلالِهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ کلَّما حَمِدَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یحْمَدَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَ کمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلَالِهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ کلَّما هَلَّلَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یهَلَّلَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلَالِهِ؛
وَاللّهُ أَکبَرُ کلَّما کبَّرَ اللّهَ شَیءٌ، وَکمَا یحِبُّ اللّهُ أَنْ یکبَّرَ، وَکمَا هُوَ أَهْلُهُ، وَکمَا ینْبَغِی لِکرَمِ وَجْهِهِ وَعِزِّ جَلالِهِ، سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ عَلَی کلِّ نِعمَةٍ أَنْعَمَ بِهَا عَلَی وَعَلَی کلِّ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ مِمَّنْ کانَ أَوْ یکونُ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَسْأَلُک مِنْ خَیرِ مَا أَرْجُو وَ خَیرِ مَا لَا أَرْجُو، وَأَعُوذُ بِک مِنْ شَرِّ مَا أَحْذَرُ وَمِنْ شَرِّ مَا لَاأَحْذَرُ.
سپس سوره «حَمد»، «آیت الکرسی» [آیه 255 سوره بقره]، «شَهِدَ اللَّهُ» [آل عمران: 18]، «قُلِ اللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ» [آل عمران: 26] و «آیه سخره» را که عبارت از «سه آیه» از سوره «اعراف» [54 56] که اوّل آن، «إِنَّ رَبَّکُمُ اللّهُ» و آخر آن «مِنَ الْمُحْسِنِینَ» است بخوان و سپس «سه مرتبه» بگو:
سُبْحَانَ رَبِّک رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یصِفُونَ وَسَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
پس «سه مرتبه» می گویی:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَمَخْرَجاً، وَارْزُقْنِی مِنْ حَیثُ أَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیثُ لَاأَحْتَسِبُ.
و این دعایی است که جبرئیل آن را به حضرت یوسف(علیه السلام) هنگامی که در زندان بود آموخت.
سپس با دست راست محاسنت را بگیر و کف دست چپت را به سوی آسمان بگشا و «هفت مرتبه» بگو:
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَعَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ.
و باز به همان حال «سه مرتبه» بگو:
یا ذَاالْجَلالِ وَ الْإِکرامِ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَارْحَمْنِی وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ.
پس «دوازده مرتبه» سوره «توحید» را بخوان و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِاسْمِک الْمَکنُونِ الْمَخْزُونِ، الطَّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبَارَک، وَأَسْأَلُک بِاسْمِک الْعَظِیمِ وَسُلْطَانِک الْقَدِیمِ، یا وَاهِبَ الْعَطَایا، وَیا مُطْلِقَ الْأُسَارَی، وَیا فَکاک الرِّقابِ مِنَ النَّارِ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَأَنْ تُخْرِجَنِی مِنَ الدُّنْیا سَالِماً، وَتُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ آمِناً، وَأَنْ تَجْعَلَ دُعَائِی أَوَّلَهُ فَلَاحاً، وَ أَوْسَطَهُ نَجاحَاً، وَآخِرَهُ صَلَاحاً، إِنَّک أَ نْتَ عَلَّامُ الْغُیوبِ.
و در «صحیفه علویّه» آمده: که دنبال هر فریضه این گونه بخوان:
یا مَنْ لَایشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ، وَ یا مَنْ لَایغَلِّطُهُ السَّائِلُونَ، وَ یا مَنْ لَایبْرِمُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ، أَذِقْنِی بَرْدَ عَفْوِک، وَ حَلَاوَةَ رَحْمَتِک وَمَغْفِرَتِک.
و نیز بگو:
إِلهِی هذِهِ صَلاتِی صَلَّیتُها لَالِحاجَةٍ مِنْک إِلَیهَا، وَلَا رَغْبَةٍ مِنْک فِیهَا، إِلّا تَعْظِیماً وَطَاعَةً وَ إِجَابَةً لَک إِلَی مَا أَمَرْتَنِی بِهِ، إِلهِی إِنْ کانَ فِیها خَلَلٌ أَوْ نَقْصٌ مِنْ رُکوعِها أَوْ سُجُودِها فَلَا تُؤاخِذْنِی، وَ تَفَضَّلْ عَلَی بِالْقَبُولِ وَالْغُفْرانِ.
و نیز در پی هر نماز، این دعا را که پیامبر(صلی الله علیه وآله) برای تقویت حافظه به امیرالمؤمنین(علیه السلام) تعلیم داد بخوان:
سُبْحَانَ مَنْ لَایعْتَدِی عَلی أَهْلِ مَمْلَکتِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَایأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوانِ الْعَذَابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوُفِ الرَّحِیمِ. اللّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَرَاً وَ فَهْماً وَ عِلْماً، إِنَّک عَلی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
در «مصباح» کفعمی آمده: بعد از نمازها «سه مرتبه» بگو:
أُعِیذُ نَفْسِی وَ دِینِی وَأَهْلِی وَمَالِی وَ وَلَدِی وَ إِخْوانِی فِی دِینِی، وَمَا رَزَقَنِی رَبِّی، وَخَواتیِمَ عَمَلِی، وَمَنْ یعْنِینِی أَمْرُهُ، بِاللّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ الصَّمَدِ الَّذِی لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ وَلَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ، وَبِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، وَمِنْ شرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ، وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فی الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ، وَبِرَبِّ النَّاسِ، مَلِک النَّاسِ، إِلهِ النَّاسِ، مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الخَنَّاسِ الَّذِی یوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ.
از دست نوشته شیخ شهید نقل است: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) فرمود: هرکه می خواهد خداوند در قیامت اعمال زشتش را بر او عرضه نکند و پرونده گناهانش را نگشاید، باید این دعا را بعد از هر نماز بخواند:
اللّهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَک أَرْجَی مِنْ عَمَلِی، وَ إِنَّ رَحْمَتَک أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِی، اللّهُمَّ إِنْ کانَ ذَنْبِی عِنْدَک عَظِیماً، فعَفْوُک أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِی، اللّهُمَّ إِنْ لَمْ أَکنْ أَهْلاً أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَک، فَرَحْمَتُک أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی وَتَسَعَنِی، لِأَنَّهَا وَسِعَتْ کلَّ شَیءٍ، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
از ابن بابویه روایت شده است: که فرمود: چون از تسبیح حضرت فاطمه(سلام الله علیها) فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْک السَّلَامُ، وَلَک السَّلَامُ، وَ إِلَیک یعُودُ السَّلَامُ، سُبْحَانَ رَبِّک رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یصِفُونَ، وَسَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ. السَّلَامُ عَلَیک أَیهَا النَّبِی وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ، السَّلامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الْهَادِینَ الْمَهْدِیینَ، السَّلَامُ عَلی جَمِیعِ أَنْبِیاءِ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَمَلَائِکتِهِ، السَّلامُ عَلَینا وَعَلَی عِبادِ اللّهِ الصَّالِحِینَ؛
السَّلامُ عَلَی عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ وَالْحُسَینِ سَیدَی شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِینَ، السَّلَامُ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ زَینِ الْعَابِدِینَ، السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی باقِرِ عِلْمِ النَّبِیینَ، السَّلامُ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ، السَّلامُ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْکاظِمِ، السَّلامُ عَلی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا، السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الْجَوادِ، السَّلامُ عَلی عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ الْهادِی، السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی الزَّکی الْعَسْکرِی، السَّلامُ عَلَی الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ الْقائِمِ الْمَهْدِی، صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ.
آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه.
شیخ کفعمی فرموده: پس از هر نمازی می گویی:
رَضِیتُ بِاللّهِ رَبّاً، وَبِالْإِسْلامِ دِیناً، وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ نَبِیاً، وَبِعَلِی إِمَاماً، وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ وَ عَلِی وَ مُحَمَّدٍ وَجَعْفَرٍ وَ مُوسی وَعَلِی وَمُحَمَّدٍ وَ عَلِی وَ الْحَسَنِ وَ الْخَلَفِ الصَّالِحِ عَلَیهِمُ السَّلامُ، أَئِمَّةً وَسَادَةً وَقادَةً، بِهِمْ أَتَوَلَّی، وَمِنْ أَعْدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ.
پس «سه مرتبه» بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک الْعَفْوَ وَ الْعافِیةَ وَ الْمُعافاةَ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ.
مفاتیح الجنان : تعقیبات مختصه
تعقیب نماز مغرب
بعد از تسبیح حضرت زهرا(علیها السلام) می گویی:
«إِنَّ اللّهَ وَمَلائِکتَهُ یصَلُّونَ عَلَی النَّبِی، یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیماً»، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِی، وَعَلی ذُرِّیتِهِ وَعَلی أَهْلِ بَیتِهِ.
پس «هفت مرتبه» بگو:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیمِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «سه مرتبه» بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یفْعَلُ مَا یشَاءُ، وَ لا یفْعَلُ مَا یشَاءُ غَیرُهُ.
پس می گویی:
سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کلَّهَا جَمِیعاً، فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ کلَّهَا جَمِیعاً إِلّا أَنْتَ.
سپس نافله مغرب را به جا می آوری که دو نماز دو رکعتی است و بین آن دو نماز سخن مگو.
شیخ فرموده: روایت شده که در رکعت اول سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و در رکعت دوم سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» خوانده شود و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که بخواهد.
و روایت شده: که امام هادی (علیه السّلام) در رکعت سوم [از آن چهار رکعت نماز نافله] سوره «حمد» و «آیات اول سوره حدید» تا «وَ هُوَ عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» و در رکعت چهارم «حمد» و «آیات آخر سوره حشر» از «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرآنَ» تا پایان سوره را می خواند.
و مستحب است در سجده آخر نافله ها در هر شب و به ویژه در شب جمعه، «هفت مرتبه» خوانده شود:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِوَجْهِک الْکرِیمِ، وَاسْمِک الْعَظِیمِ، وَمُلْکک الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَأَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِی الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.
و چون نافله را به پایان رساندی، هرچه می خواهی تعقیب بخوان و سپس «ده مرتبه» بگو:
مَا شَاءَ اللّهُ، لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ، أَسْتَغْفِرُ اللّهَ.
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک مُوجِبَاتِ رَحْمَتِک، وَعَزائِمَ مَغْفِرَتِک، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ، وَ مِنْ کلِّ بَلِیةٍ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالرِّضْوانِ [الرِّضْوانَ ] فِی دارِ السَّلامِ، وَجِوَارِ نَبِیک مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَآلِهِ السَّلامُ، اللّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْک، لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُک وَأَتُوبُ إِلَیک.
و بین نماز مغرب و عشاء، نماز «غفیله» را می خوانی که دو رکعت است؛
در رکعت اول بعد از «حمد» می خوانی:
«وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَک إِنِّی کنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ، فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ.»
و در رکعت دوم پس از «حمد» می خوانی:
«وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لا یعْلَمُها إِلاّ هُوَ وَ یعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّ یعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلاّ فِی کتابٍ مُبِینٍ.»
پس دست ها را به حالت قنوت بلند کن و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَفَاتِحِ الْغَیبِ، الَّتِی لا یعْلَمُهَا إِلّا أَنْتَ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کذَا وَ کذَا (و به جای کَذَا وَ کَذَا حاجت خویش را بیان می کنی)
و سپس بگو:
اللّهُمَّ أَنْتَ وَلِی نِعْمَتِی، وَ الْقَادِرُ عَلَی طَلِبَتِی، تَعْلَمُ حَاجَتِی، فَأَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمُ السَّلامُ، لَمَّا قَضَیتَهَا لِی.
و حاجت خود را درخواست کن زیرا روایت شده: هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد، آنچه را درخواست کند حق تعالی به او عطا فرماید.
«إِنَّ اللّهَ وَمَلائِکتَهُ یصَلُّونَ عَلَی النَّبِی، یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیماً»، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِی، وَعَلی ذُرِّیتِهِ وَعَلی أَهْلِ بَیتِهِ.
پس «هفت مرتبه» بگو:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیمِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «سه مرتبه» بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی یفْعَلُ مَا یشَاءُ، وَ لا یفْعَلُ مَا یشَاءُ غَیرُهُ.
پس می گویی:
سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کلَّهَا جَمِیعاً، فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ کلَّهَا جَمِیعاً إِلّا أَنْتَ.
سپس نافله مغرب را به جا می آوری که دو نماز دو رکعتی است و بین آن دو نماز سخن مگو.
شیخ فرموده: روایت شده که در رکعت اول سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و در رکعت دوم سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» خوانده شود و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که بخواهد.
و روایت شده: که امام هادی (علیه السّلام) در رکعت سوم [از آن چهار رکعت نماز نافله] سوره «حمد» و «آیات اول سوره حدید» تا «وَ هُوَ عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» و در رکعت چهارم «حمد» و «آیات آخر سوره حشر» از «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرآنَ» تا پایان سوره را می خواند.
و مستحب است در سجده آخر نافله ها در هر شب و به ویژه در شب جمعه، «هفت مرتبه» خوانده شود:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِوَجْهِک الْکرِیمِ، وَاسْمِک الْعَظِیمِ، وَمُلْکک الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَأَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِی الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.
و چون نافله را به پایان رساندی، هرچه می خواهی تعقیب بخوان و سپس «ده مرتبه» بگو:
مَا شَاءَ اللّهُ، لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ، أَسْتَغْفِرُ اللّهَ.
آنگاه بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک مُوجِبَاتِ رَحْمَتِک، وَعَزائِمَ مَغْفِرَتِک، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ، وَ مِنْ کلِّ بَلِیةٍ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالرِّضْوانِ [الرِّضْوانَ ] فِی دارِ السَّلامِ، وَجِوَارِ نَبِیک مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَآلِهِ السَّلامُ، اللّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْک، لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُک وَأَتُوبُ إِلَیک.
و بین نماز مغرب و عشاء، نماز «غفیله» را می خوانی که دو رکعت است؛
در رکعت اول بعد از «حمد» می خوانی:
«وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَک إِنِّی کنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ، فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ.»
و در رکعت دوم پس از «حمد» می خوانی:
«وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لا یعْلَمُها إِلاّ هُوَ وَ یعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّ یعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلاّ فِی کتابٍ مُبِینٍ.»
پس دست ها را به حالت قنوت بلند کن و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَفَاتِحِ الْغَیبِ، الَّتِی لا یعْلَمُهَا إِلّا أَنْتَ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کذَا وَ کذَا (و به جای کَذَا وَ کَذَا حاجت خویش را بیان می کنی)
و سپس بگو:
اللّهُمَّ أَنْتَ وَلِی نِعْمَتِی، وَ الْقَادِرُ عَلَی طَلِبَتِی، تَعْلَمُ حَاجَتِی، فَأَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمُ السَّلامُ، لَمَّا قَضَیتَهَا لِی.
و حاجت خود را درخواست کن زیرا روایت شده: هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد، آنچه را درخواست کند حق تعالی به او عطا فرماید.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال شب و روز جمعه
اعمال روز جمعه
برای روز جمعه اعمال بسیاری است که در اینجا تنها به بیان چند مورد اکتفا می کنیم:
اول:
در رکعت اوّل نماز صبح سوره «جُمعه» و در رکعت دوّم، «توحید» خوانده شود.
دوم:
پس از نماز صبح، پیش از آنکه سخن بگوید این دعا را بخواند تا کفّاره گناهان او از این جمعه تا جمعۀ دیگر باشد:
اللّهُمَّ مَا قُلْتُ فِی جُمُعَتِی هَذِهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ حَلَفْتُ فِیها مِنْ حَلْفٍ، أَوْ نَذَرْتُ فِیها مِنْ نَذْرٍ، فَمَشِییتُک بَینَ یدَی ذلِک کلِّهِ، فَمَا شِئْتَ مِنْهُ أَنْ یکونَ کانَ، وَمَا لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ یکنْ، اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَتَجاوَزْ عَنِّی، اللّهُمَّ مَنْ صَلَّیتَ عَلَیهِ فَصَلاَتِی عَلَیهِ، وَمَنْ لَعَنْتَ فَلَعْنَتی عَلَیهِ.
و دست کم در هر ماه یک بار این عمل را انجام دهد. و نیز روایت شده: هرکس در روز جمعه پس از نماز صبح بنشیند و به تعقیب بپردازد تا آفتاب برآید، هفتاد درجه در بهشت برین برای او بالا رود. و شیخ طوسی روایت کرده: که سنّت است این دعا را در تعقیب نماز صبح روز جمعه بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی تَعَمَّدْتُ إِلَیک بِحَاجَتِی، وَأَنْزَلْتُ إِلَیک الْیوْمَ فَقْرِی وَفَاقَتِی وَمَسْکنَتِی، فَأَنَا لِمَغْفِرَتِک أَرْجَی مِنِّی لِعَمَلِی، وَلَمَغْفِرَتُک وَ رَحْمَتُک أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی، فَتَوَلَّ قَضاءَ کلِّ حَاجَةٍ لِی بِقُدْرَتِک عَلَیهَا وَتَیسِیرِ ذلِک عَلَیک، وَ لِفَقْرِی إِلَیک فَإنِّی لَمْ أُصِبْ خَیراً قَطُّ إِلّا مِنْک، وَلَمْ یصْرِفْ عَنِّی سُوءً قَطُّ أَحَدٌ سِوَاک، وَلَسْتُ أَرْجُو لآخِرَتِی وَدُنْیای و لا لِیوْمِ فَقْرِی یوْمَ یفْرِدُنِی النَّاسُ فِی حُفْرَتِی وَأُفْضِی إِلَیک بِذَنْبِی سِوَاک.
سوم:
روایت شده: هرکس در روز جمعه و دیگر روزها پس از نماز ظهر و نماز صبح بگوید:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
نمیرد تا حضرت قائم(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) را دریابد. و اگر «صد مرتبه» این صلوات را بخواند، خدا شصت حاجت، سی حاجت از حاجات دنیا و سی حاجت از حاجات آخرتش را برآورده کند.
چهارم:
پس از نماز صبح سوره «الرَّحْمن» را بخواند و بعد از آیه:
«فَبِأَی آلاءِ رَبِّکما تُکذِّبانِ».
بگوید:
لَابِشَیءٍ مِنْ آلآئِک رَبِّ أُکذِّبُ.
پنجم:
شیخ طوسی(رحمه الله) فرموده: مستحب است پس از نماز صبح روز جمعه «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند و «صد مرتبه» بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد و «صد مرتبه» استغفار کند و سوره های «نساء، هود، کهف، صافات، الرّحمن» را بخواند.
ششم:
سوره های: «احقاف» و «مؤمنون» را بخواند. از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هرکه در هر شب جمعه یا در هر روز جمعه سوره «احقاف» را بخواند، در دنیا هراسی به دلش راه نیابد و از وحشت بزرگ روز قیامت ایمن گردد و نیز آن حضرت فرمود: هرکس جمعه ها بر خواندن سوره «مؤمنون» پشت کار داشته باشد، خدای تعالی پایان کارش را نیکبختی و سعادت قرار دهد و جایگاهش در بهشت برین با پیامبران الهی باشد.
هفتم:
پیش از طلوع آفتاب «ده مرتبه» سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» را بخواند و دعا کند تا خواسته اش اجابت شود.
روایت شده: حضرت زین العابدین(علیه السلام) چون صبح روز جمعه می شد، تا ظهر «آیت الکرسی» [آیه 255 سوره بقره: «اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الحَی. . . و لاَ یؤُودُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِی الْعَظِیمُ»] را می خواند و چون از نمازها فراغت می یافت، به تلاوت سورۀ«انّا انزلناه» می پرداخت.
و بدان که برای خواندن «آیت الکرسی بر اساس نزولش» در روز جمعه فضیلت بسیار روایت شده است. [علاّمه مجلسی گوید: آیت الکرسی بر اساس نزول، بنا بر روایت علی بن ابراهیم و شیخ کلینی عبارت است از: «اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الحَی. . . » تا «هُمْ فِیها خَالِدُون»]
هشتم:
غسل جمعه کند و آن ازجمله اعمال مستحبی است که بر آن تأکید بسیار شده. و در روایت آمده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: یا علی! در هر جمعه غسل کن، گرچه به خاطر آن غذای خود را برای به دست آوردن آب جهت غسل کردن بفروشی و گرسنه بمانی؛ زیرا هیچ عمل مستحبّی برتر از غسل روز جمعه نیست.
و از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هرکه در روز جمعه غسل کند و این دعا را بخواند:
أَشْهَدُ أَنْ لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ، وَاجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ.
برای او تا جمعه آینده حالت پاکی و طهارت پیدا شود؛ یعنی: از گناهان پاک می گردد یا آنکه اعمال او با طهارت معنوی انجام می گیرد و مورد پذیرش خداوند واقع می شود؛
و به احتیاط نزدیک تر آن است که تا جایی که ممکن است، غسل جمعه را ترک نکنند؛ باید دانست وقت غسل جمعه پس از طلوع سپیده دم تا زمان ظهر است و هرچه نزدیک تر به ظهر انجام شود، بهتر است.
نهم:
آنکه سر را با گل خطمی بشوید؛ زیرا که این کار از بیماری پیسی و دیوانگی ایمنی می بخشد.
دهم:
ناخن و موی پشت لبش را بچیند زیرا ثواب بسیار دارد و روزی را افزون می کند و او را از گناه تا جمعه دیگر دور می سازد و از بیماری دیوانگی و جذام و پیسی ایمنی می دهد و بهتر است در وقت چیدن ناخن و زدودن موی پشت لب بخواند:
بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ وَعَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.
و درگرفتن ناخن، از انگشت کوچک دست چپ شروع و به انگشت کوچک دست راست پایان دهد و این شیوه را در گرفتن ناخن های پای خود نیز رعایت کند؛ پس ازآن ناخن های چیده را دفن کند.
یازدهم:
بوی خوش استعمال کند و جامه های پاکیزه خود را بپوشد.
دوازدهم:
صدقه دهد چه بر طبق یک روایت: ثواب صدقه دادن در شب و روز جمعه، هزار برابر اوقات دیگر است.
سیزدهم:
برای خانوادۀخود خوردنی های خوب و تازه از قبیل میوه و گوشت تهیه کند تا به آمدن جمعه شاد شوند.
چهاردهم:
پیش از خوردن صبحانه انار و پیش از ظهر هفت برگ کاسنی بخورد.
از امام موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده: هرکه در روز جمعه وقتی که ناشتاست یک انار بخورد تا چهل روز دل او را نورانی گرداند؛ و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار تا صدوبیست روز، وسوسه شیطان را از او دور کند؛ و هرکس وسوسه شیطان از او دور شود نافرمانی خدا نکند و هرکه نافرمانی خدا نکند وارد بهشت شود.
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: در مورد خوردن انار در روز و شب جمعه فضیلت بسیار روایت شده.
پانزدهم:
خود را از کارهای دنیا آسوده کند و به آموختن مسائل دین بپردازد، نه آنکه روز جمعه را به گشت وگذار و تفریح در باغ ها و کشتزارهای مردم و هم سخنی با اراذل و مردمان بی عار و مسخرگی و عیب گویی از مردم و خنده های قهقهه و خواندن اشعار و غوطه ور شدن در کارهای باطل و امثال این ها هزینه کند که مفاسدش بیش از آن است که بیان شود.
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: بدا به حال مسلمانی که روز جمعه را در هفته هزینه یادگیری مسائل دینی خود نکند و برای این کار، خود را از کارهای دیگر آسوده نسازد.
از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرگاه در روز جمعه ببینید پیرمردی سرگذشت دوران جاهلیت و کفر را برای مردم بیان می کند، بر سرش سنگریزه بزنید.
شانزدهم:
آنکه «هزار مرتبه» صلوات فرستد، از امام باقر(علیه السلام) روایت است: هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من محبوب تر از صلوات بر محمّد و آل مطهّر او (صَلَّی اللهُ عَلَیهِم اَجمَعین) نیست.
نویسنده گوید: اگر برای «هزار مرتبه» صلوات فرصت نکرد، دست کم «صد مرتبه» را ترک نکند تا در روز قیامت چهره اش نورانی گردد؛ و روایت شده: هرکس روز جمعه «صد مرتبه» صلوات فرستد و «صد مرتبه» بگوید:
اَستَغفِرُاللّهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ.
و «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند، آمرزیده خواهد شد. و نیز روایت شده: که ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد، بین نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است.
هفدهم:
حضرت رسول و ائمه طاهرین(علیهم السلام) را زیارت کند و کیفیت آن در «باب زیارات» خواهد آمد.
هجدهم:
آنکه به زیارت گذشتگان به ویژه پدر و مادر یا یکی از ایشان برود که این عمل ثواب بسیار دارد؛از امام باقر(علیه السلام) روایت شده: مردگان را در روز جمعه زیارت کنید، زیرا می دانند چه کسی به زیارت ایشان رفته است ازاین رو شاد می شوند.
نوزدهم:
دعای «ندبه» را که از اعمال عیدهای چهارگانه است بخواند؛ این دعا بعدازاین در جای خودش خواهد آمد.
بیستم:
بدان که برای روز جمعه جز نافلۀ آن که «بیست رکعت» است، نمازهای بسیاری ذکرشده است.
کیفیت نافله مذکور بنا بر مشهور آن است که «شش رکعت» آن زمانی که نور آفتاب افق را فراگیرد بجا آورده شود و «شش رکعت» دیگر وقتی که خورشید بالا بیاید و «شش رکعت» دیگر نزدیک ظهر و «دو رکعت» پس از ظهر پیش از نماز ظهر و یا آنکه «شش رکعت» اوّل را پس از نماز جمعه یا نماز ظهر بجا آورد، به صورتی که در کتب فقها و «مصابیح» ذکرشده.
البته نمازهای بسیار دیگری نیز روایت شده که ذکر بعضی از آن ها در این مقام مناسبت دارد، هرچند بیشتر آن ها ارتباطی به روز جمعه ندارد، ولی بجا آوردن آن ها در روز جمعه بیشتر فضیلت دارد.
ازجمله آن ها «نماز کامله» است که شیخ طوسی و سید ابن طاووس و شهید و علّامه حلّی و دیگران به سندهای بسیار و معتبر از امام صادق(علیه السلام) و ایشان از پدران بزرگوارشان(علیهم السلام) از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت کرده اند.
نماز دیگر: حارث همدانی از امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت کرده: اگر بتوانی در روز جمعه «ده رکعت» نماز بخوان و رکوع و سجودش را تمام و کامل به جا آر و پس از هر دو رکعت «صد مرتبه» بگو:
سُبْحانَ اللّهِ وَبِحَمْدِهِ.
که فضیلت بسیار دارد. به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: هرکس سوره «اِبراهیم» و سوره «حجر» را در دو رکعت نماز در روز جمعه بخواند، هرگز دچار پریشانی و دیوانگی و یا بلایی دیگر نشود.
و از جمله آن نمازها؛ «نماز حضرت رسول»(صلی الله علیه وآله) است؛ سید ابن طاووس به سند معتبر از حضرت رضا(علیه السلام) روایت کرده: که از آن حضرت دربارۀ«نماز حضرت جعفر طیار»(رحمة الله علیه) پرسیدند؛ حضرت فرمود: چرا به نماز حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) بی توجهی؟ شاید رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نماز جعفر را بجا نیاورده باشد و شاید جعفر نماز رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را نخوانده باشد.
و نیز از جملۀآن نمازها؛ «نماز امیرالمؤمنین» (علیه السلام) است.
شیخ و سید از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده اند: هرکه از شما نماز امیرالمؤمنین(علیه السلام) را بخواند، از گناهان پاک شود مانند روزی که از مادر زاده شده و حاجاتش در پیشگاه حق برآورده شود.
[و از جمله آن نمازها]؛«نماز حضرت فاطمه»(سلام الله علیها) [است.]
روایت شده: حضرت فاطمه(سلام الله علیها) دو رکعت نماز می خواند که جبرئیل به ایشان آموخته بود.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع» [زیبایی ایام هفته] برای هر یک از امامان(علیهم السلام) نمازی به همراه دعا بیان کرده که شایسته است در اینجا ذکر شود:
«نماز حضرت مجتبی علیه السلام»
«نماز امام حسین علیه السلام»
«نماز امام زین العابدین علیه السلام»
«نماز امام باقر علیه السلام»
«نماز امام صادق علیه السلام»
«نماز امام موسی بن جعفرعلیه السلام»
«نماز امام رضا علیه السلام»
«نماز امام جواد علیه السلام»
«نماز امام هادی علیه السلام»
«نماز امام حسن عسگری علیه السلام»
«نماز حضرت صاحب الزّمان عَجَّلَ اللّه تعالی فَرَجَه»
[و از جمله آن نمازها]؛ «نماز جناب جعفر طیار» (رحمه الله) [است.]
این نماز که اکسیر اعظم و کبریت احمر است و به سندهای بسیار معتبر با فضیلت فراوان که مهم ترین آن آمرزش گناهان بزرگ است روایت شده و بهترین زمان برای بجا آوردن آن، آغاز روز جمعه است؛
بیست و یکم:
از اعمال روز جمعه این که چون خورشید به گاه ظهر رسد، دعایی را که محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السلام روایت کرده است بخواند و آن دعا آن گونه که در «مصباح المتهجّد» شیخ طوسی نقل شده، این است:
لا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَ اللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحَانَ اللّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً.
آنگاه بگو:
یا سَابِغَ النِّعَمِ، یا دَافِعَ النِّقَمِ، یا بَارِئَ النَّسَمِ، یا عَلِی الْهِمَمِ، یا مُغْشِی الظُّلَمِ، یا ذَا الْجُودِ وَ الْکرَمِ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَ الْأَلَمِ، یا مُونِسَ الْمُسْتَوْحِشِینَ فِی الظُّلَمِ، یا عَالِماً لا یعَلَّمُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، یا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ، وَ ذِکرُهُ شِفَاءٌ، وَ طَاعَتُهُ غَنَاءٌ، إرْحَمْ مَنْ رَأْسُ مَالِهِ الرَّجَاءُ، وَ سِلاحُهُ الْبُکاءُ، سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ یا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرَامِ.
بیست و دوّم:
در رکعت اول نماز ظهر جمعه پس از سوره «حمد» سوره «جمعه» و در رکعت دوم آن بعد از سوره «حمد» سوره «منافقین» بخواند؛ و در رکعت اول نماز عصر پس از سوره «حمد» سوره «جمعه» و در رکعت دوم پس از سوره «حمد» سوره «توحید» را بخواند.
شیخ صدوق از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: از چیزهایی که بر هر مؤمن شیعه ای واجب و لازم است این که در شب جمعه نماز را با سوره «جُمُعَه» و سوره «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی» و در روز جمعه نماز را با سوره «جُمُعَه» و «مُنافِقین» بخواند؛ هرگاه این شیوه را رعایت کند، گویا به عمل رسول الله(صلی اللّه علیه و آله) رفتار کرد و ثواب و پاداشش از سوی خداوند بهشت خواهد بود.
شیخ کلینی به سند حَسَن، سندی که همچون سند صحیح است از حلبی روایت کرده:از حضرت صادق علیه السلام پرسیدم: هرگاه در روز جمعه به تنهایی نماز بخوانم، یعنی به نماز جمعه موفّق نشوم، آیا چهار رکعت نماز ظهر را با صدای بلند بخوانم؟ فرمود: آری، ولی در روز جمعه در نماز ظهر پس از «حَمد» سوره های «جُمُعَه» و «مُنافِقین» بخوان.
بیست و سوم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» از امام صادق علیه السلام روایت کرده است: هرکه پس از سلام نماز ظهر روز جمعه سوره های «حَمد، ناس، فَلَق، تَوحید» و «کافِرون» را هر کدام «هفت بار» بخواند؛ و نیز آیه «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ» را که در آخر سوره «برائت» [نهمین سوره قرآن] است و آیه «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ» را که در آخر سوره «حشر» قرار دارد تا پایان سوره و «پنج آیه آل عمران» را از «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» تا «إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ» [190 194] بخواند، از این جمعه تا جمعه دیگر، از گزند دشمنان و نیز آسیب بلاها در امان باشد.
بیست و چهارم:
شیخ طوسی از امام صادق علیه السلام روایت نموده است: هر که پس از نماز صبح یا پس از نماز ظهر بگوید:
اَللّهُمَّ اجْعَلْ صَلاتَک، وَ صَلاةَ مَلائِکتِک وَ رُسُلِک، عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
تا یک سال بر او گناهی نوشته نشود.
و نیز فرموده: هر که بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
نمیرد تا حضرت قائم (عج) را درک کند. نویسنده گوید: اگر دعای پیشین را پس از فریضه ظهر جمعه بخواند تا جمعه دیگر از بلاها در امان باشد؛
و نیز روایت شده است: هر که بین دو نماز روز جمعه، بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد، پاداش آن برابر پاداش هفتاد رکعت نماز خواهد بود.
بیست و پنجم:
دعای «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا تَرْحَمُهُ الْعِبادُ» و دعای «اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» را که هر دو از دعاهای «صحیفه کامله» [صحیفه کامله سجّادیه] است بخواند.
بیست و ششم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد» فرموده است: از امامان(علیهم السلام) روایت شده: هر که در روز جمعه پس از نماز ظهر دو رکعت نماز به جای آورد و در هر رکعت بعد از سوره «حمد» «هفت بار» «قل هو اللّه احد» بخواند و پس از نماز بگوید:
اَللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، الَّتِی حَشْوُهَا الْبَرَکةُ، وَ عُمَّارُهَا الْمَلائِکةُ، مَعَ نَبِینَا مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، وَ أَبِینَا إِبْرَاهِیمَ عَلَیهِ السَّلامُ.
تا جمعه دیگر دچار فتنه ای نشود و حق تعالی او را در کنار و به همراه محمّد صلی الله علیه وآله و اهل بیتش و ابراهیم(علیه السلام) بگذارد.
علامه مجلسی (رحمه اللّه) فرموده: اگر این دعا را فردی که سیّد نیست بخواند به جای «وَ أَبِینا» بگوید «وَ أَبِیهِ».
بیست و هفتم:
روایت شده است: که بهترین زمان برای فرستادن صلوات در روز جمعه، پس از عصر است؛ بنابراین در آن وقت «صد مرتبه» بگو:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
شیخ طوسی فرموده است: روایت شده: مستحب است «صد مرتبه» بگویی:
صَلَوَاتُ اللّهِ وَ مَلائِکتِهِ، وَ أَنْبِیائِهِ وَ رُسُلِهِ، وَ جَمِیعِ خَلْقِهِ، عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ، وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ، وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
شیخ بزرگوار، ابن ادریس در کتاب «سرائر» از جامع «بزنطی» نقل کرده است: که ابو بصیر گفت: از امام صادق(علیه السلام) شنیدم می فرمود: صلوات بر محمّد و آل محمّد در بین ظهر و عصر، برابر با هفتاد رکعت نماز است و کسی که پس از عصر روز جمعه بگوید:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِک، وَ بَارِک عَلَیهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکاتِک، وَ السَّلامُ عَلَیهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
برای او همانند پاداش عمل پریان و آدمیان در آن روز خواهد بود. نویسنده گوید: این صلوات ارزنده در نوشته های بزرگان حدیث با سندهای بسیار معتبر، با فضیلت های فراوان روایت شده؛ و چنانچه «ده بار» و «هفت بار» خوانده شود بهتر است، زیرا از امام صادق(علیه السلام) روایت شده:
هرکه پس از نماز عصر روز جمعه، پیش از آنکه از جای خویش برخیزد، این صلوات را «ده بار» بخواند، فرشتگان از این جمعه تا جمعه آینده در همین ساعت بر او صلوات می فرستند و نیز از آن حضرت روایت شده: هنگامی که نماز عصر روز جمعه را خواندی «هفت بار» این صلوات را بخوان. و شیخ کلینی در کتاب «کافی» روایت کرده: وقتی که در روز جمعه نماز خود را خواندی بگو:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِک، وَ بَارِک عَلَیهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکاتِک، وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
به یقین هر که این صلوات را، پس از نماز عصر بخواند حق تعالی برای او صد هزار کار نیک ثبت کند و از او صد هزار گناه را پاک نماید و صد هزار حاجتش را روا کند و صد هزار بار مقامش را در بهشت بلند گرداند؛
و نیز شیخ کلینی فرموده: روایت شده: هر که این صلوات را «هفت بار» بخواند برای او به تعداد بندگان کار نیک ثبت کنند و عملش در آن روز مورد پذیرش قرار گیرد و در روز قیامت حاضر می شود در حالی که بین دو چشم او نور پرفروغی می درخشد؛
و «صلواتی» در «اعمال روز عرفه» خواهد آمد که هرکس آن را بخواند حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) و آل محمّد را خشنود سازد.
بیست و هشتم:
بعد از عصر «هفتاد بار» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیهِ
تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد.
بیست و نهم:
«صد بار» سوره «انّا انزلناه» را بخواند. از امام موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده است: برای خداوند در روز جمعه هزار نسیم رحمت است که هرچه بنده اش بخواهد از آن نسیم مهرآمیز ببخشد، پس هر که بعد از عصر روز جمعه «صدبار» سوره «انّا انزلناه» را بخواند، حق تعالی آن هزار رحمت را چند برابر گرداند و به او عطا فرماید.
سی ام:
«دعای عشرات» را که در صفحات بعد خواهد آمد بخواند.
سی و یکم:
شیخ طوسی فرموده است: هنگام اجابت دعا ساعت آخر روز جمعه تا غروب آفتاب است، سزاوار است مؤمن در آن ساعت بسیار دعا کند؛
و روایت شده است: ساعت اجابت دعا، هنگامی است که نیمی از خورشید غروب کرده باشد و نیمه دیگر آن در مغرب دیده شود. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در آن هنگام دعا می کرد، بنابراین دعا در آن ساعت مستحب است؛ و دعایی را که از پیامبر(صلی الله علیه وآله) روایت شده مستحب است در ساعت اجابت دعا بخواند؛ و آن دعا این است:
سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ، یا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرَامِ.
و در ساعت آخر روز جمعه دعای «سمات» را که پس ازاین خواهد آمد بخواند. آگاه باش که روز جمعه از چند جهت اختصاص و تعلّق به امام عصر(عجلّ الله تعالی فرجه الشریف) دارد:
یکی آنکه ولادت با سعادت ایشان در آن روز بوده، دیگر آنکه ظهور پر از سرور آن حضرت در روز جمعه خواهد بود و ازاین رو، انتظار فرج در آن روز بیش از روزهای دیگر است و در «زیارت ویژه» به آن حضرت در روز جمعه آمده است «هذَا یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ یَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فِیهِ ظُهُورُکَ، وَ الْفَرَجُ فِیهِ لِلْمُؤْمِنِینَ عَلَی یَدِکَ؛ این روز جمعه است، روزی که انتظار می رود در آن ظهور کنی و به دست تو برای مومنان گشایش حاصل شود. »
بلکه عید بودن روز جمعه و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به خاطر زمان ظهور آن حضرت است که در آن هنگام زمین را از آلودگی شرک و کفر و ناپاکی به گناه و نیز از وجود ستمکاران و دین ستیزان و کافران و منافقان پاک و پاکیزه می گرداند و با آشکار ساختن کلمه حق و برافراشتن پرچم ایمان و احکام دین، چشم و دل خاصان اهل ایمان را در آن روز روشن و مسرور و خرسند می سازد: «وأشْرقت الأَرض بنور ربّها؛ زمین به پرتو پروردگارش تابنده گشت. »
پس شایسته است که در این روز «صلوات کبیر» را بخوانی و دعایی را که امام رضا(علیه السلام) امر به خواندن آن برای صاحب الأمر (عج) فرموده اند قرائت کنی و آغاز آن دعا این است: «اللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَ لِیِّکَ وَخَلِیفَتِکَ. . . » که به طور کامل در «باب زیارات»، در آخر «اعمال سرداب» خواهد آمد؛
و نیز شایسته است دعایی را که شیخ ابو عَمرو عَمروی(قَدَّسَ اللهُ رُوحَه) به ابو علی بن همّام دیکته کرده و فرموده است که آن را در زمان غیبت قائم آل محمّد(صلی الله علیه وآله) بخوانند، بخوانی و چون آن صلوات و این دعا طولانی است، به جهت رعایت اختصار آن ها را ذکر نکردیم؛ علاقمندان می توانند به کتاب های «مصباح المتهجّد» و «جمال الاسبوع» مراجعه کنند.
جا دارد در اینجا صلواتی را که به ابوالحسن ضرّاب اصفهانی منسوب است و شیخ طوسی و سید ابن طاووس آن را در اعمال عصر روز جمعه ذکر نموده اند بیان کنیم.
سید ابن طاووس فرموده است: این صلوات از مولای ما حضرت مهدی (عج) روایت شده است و چنانچه تعقیبات روز جمعه را به جهت عذری نتوانستی بخوانی، هرگز این صلوات را ترک نکن، به جهت امری که خداوند(جَلَّ جَلالُه) ما را به آن آگاه کرده است.
آنگاه سید در ادامه، سند آن را با متن صلوات نقل کرده است؛ امّا شیخ در «مصباح المتهجّد» فرموده است: این صلوات از حضرت صاحب الزّمان (عج) روایت شده که در مکه بدست ابوالحسن ضرّاب اصفهانی رسیده است و ما سند آن را به خاطر فشرده بودن نسخه ذکر نکردیم؛ و آن دعا این است:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ سَیدِ الْمُرْسَلِینَ، وَخَاتَمِ النَّبِیینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ، الْمُصْطَفی فِی الظِّلالِ، الْمُطَهَّرِ مِنْ کلِّ آفَةٍ، الْبَرِیءِ مِنْ کلِّ عَیبٍ، الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاةِ، الْمُرْتَجَی لِلشَّفاعَةِ، الْمُفَوَّضِ إِلَیهِ دِینُ اللّهِ، اللّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیانَهُ، وَعَظِّمْ بُرْهَانَهُ، وَأَفْلِجْ حُجَّتَهُ، وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَأَضِئْ نُورَهُ، وَبَیضْ وَجْهَهُ، وَأَعْطِهِ الْفَضْلَ وَالْفَضِیلَةَ، وَالْمَنْزِلَةَ وَالْوَسِیلَةَ، وَالدَّرَجَةَ الرَّفِیعَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً یغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَالْآخِرُونَ، وَصَلِّ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَقَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ، وَسَیدِ الْوَصِیینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحُسَینِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، ووَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ؛
وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْخَلَفِ الْهادِی الْمَهْدِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ؛
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیتِهِ الْأَئِمَّةِ الْهَادِینَ، الْعُلَماءِ الصَّادِقِینَ، الْأَبْرَارِ الْمُتَّقِینَ، دَعَائِمِ دِینِک، وَأَرْکانِ تَوْحِیدِک، وَتَراجِمَةِ وَحْیک، وَحُجَجِک عَلَی خَلْقِک، وَخُلَفَائِک فِی أَرْضِک، الَّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِک، وَاصْطَفَیتَهُمْ عَلَی عِبَادِک، وَارْتَضَیتَهُمْ لِدِینِک، وَخَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِک، وَجَلَّلْتَهُمْ بِکرَامَتِک، وَغَشَّیتَهُمْ بِرَحْمَتِک، وَرَبَّیتَهُمْ بِنِعْمَتِک، وَغَذَّیتَهُمْ بِحِکمَتِک، وَأَلْبَسْتَهُمْ نُورَک، وَرَفَعْتَهُمْ فِی مَلَکوتِک، وَحَفَفْتَهُمْ بِملائِکتِک، وَشَرَّفْتَهُمْ بِنَبِیک، صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ؛
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَعَلَیهِمْ صَلَاةً زَاکیةً نَامِیةً، کثِیرَةً دَائِمَةً طَیبَةً، لَایحِیطُ بِهَا إِلّا أَنْتَ، وَلَا یسَعُهَا إِلّا عِلْمُک، وَلَا یحْصِیهَا أَحَدٌ غَیرُک. اللّهُمَّ وَصَلِّ عَلَی وَلِیک الُْمحْیی سُنَّتَک، الْقَائِمِ بِأَمْرِک، الدَّاعِی إِلَیک، الدَّلِیلِ عَلَیک، حُجَّتِک عَلَی خَلْقِک، وَخَلِیفَتِک فِی أَرْضِک، وَشَاهِدِک عَلَی عِبَادِک. اللّهُمَّ أَعِزَّ نَصْرَهُ، وَمُدَّ فِی عُمْرِهِ، وَزَینِ الْأَرْضَ بِطُولِ بَقائِهِ. اللّهُمَّ أَکفِهِ بَغْی الْحَاسِدِینَ، وَأَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الْکائِدِینَ، وَازْجُرْ عَنْهُ إِرَادَةَ الظَّالِمِینَ، وَخَلِّصْهُ مِنْ أَیدِی الْجَبَّارِینَ؛
اللّهُمَّ أَعْطِهِ فِی نَفْسِهِ وَذُرِّیتِهِ وَشِیعَتِهِ وَرَعِیتِهِ وَخَاصَّتِهِ وَعَامَّتِهِ وَعَدُوِّهِ وَجَمِیعِ أَهْلِ الدُّنْیا مَا تُقِرُّ بِهِ عَینَهُ، وَتَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ، وَبَلِّغْهُ أَفْضَلَ مَا أَمَّلَهُ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمَّ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحی مِنْ دِینِک، وَأَحْی بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ کتَابِک، وَأَظْهِرْ بِهِ مَا غُیرَ مِنْ حُکمِک، حَتَّی یعُودَ دِینُک بِهِ وَعَلَی یدَیهِ غَضّاً جَدِیداً خَالِصاً مُخْلَصاً، لَاشَک فِیهِ، وَلَا شُبْهَةَ مَعَهُ، وَلَا بَاطِلَ عِنْدَهُ، وَلَا بِدْعَةَ لَدَیهِ. اللّهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ کلَّ ظُلْمَةٍ، وَهُدَّ بِرُکنِهِ کلَّ بِدْعَةٍ، وَاهْدِمْ بِعِزِّهِ کلَّ ضَلالَةٍ، وَاقْصِمْ بِهِ کلَّ جَبَّارٍ، وَأَخْمِدْ بِسَیفِهِ کلَّ نارٍ، وَأَهْلِک بِعَدْلِهِ جَوْرَ کلِّ جَائِرٍ، وَأَجْرِ حُکمَهُ عَلَی کلِّ حُکمٍ، وَأَذِلَّ بِسُلْطانِهِ کلَّ سُلْطَانٍ؛
اللّهُمَّ أَذِلَّ کلَّ مَنْ نَاوَاهُ، وَأَهْلِک کلَّ مَنْ عَادَاهُ، وَامْکرْ بِمَنْ کادَهُ، وَاسْتَأْصِلْ مَنْ جَحَدَهُ حَقَّهُ، وَاسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ، وَسَعَی فِی إِطْفَاءِ نُورِهِ، وَأَرَادَ إِخْمَادَ ذِکرِهِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی، وَعَلِی الْمُرْتَضی، وَفاطِمَةَ الزَّهْراءِ، وَالْحَسَنِ الرِّضا، وَالْحُسَینِ الْمُصَفَّی، وَجَمِیعِ الْأَوْصِیاءِ مَصَابِیحِ الدُّجَی، وَأَعْلامِ الْهُدَی، وَمَنَارِ التُّقَی، وَالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی، وَالْحَبْلِ الْمَتِینِ، والصِّراطِ الْمُسْتَقِیمِ، وَصَلِّ عَلَی وَ لِیک وَوُلَاةِ عَهْدِک، وَالْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، وَمُدَّ فِی أَعْمارِهِمْ، وَزِدْ فِی آجالِهِمْ، وَبَلِّغْهُمْ أَقْصَی آمالِهِمْ دِیناً وَدُنْیا وَآخِرَةً، إِنَّک عَلی کلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.
بدان که موافق روایتی، شب شنبه هم حکم شب جمعه را دارد و سزاوار است آنچه در شب جمعه خوانده می شود در آن شب هم خوانده شود.
اول:
در رکعت اوّل نماز صبح سوره «جُمعه» و در رکعت دوّم، «توحید» خوانده شود.
دوم:
پس از نماز صبح، پیش از آنکه سخن بگوید این دعا را بخواند تا کفّاره گناهان او از این جمعه تا جمعۀ دیگر باشد:
اللّهُمَّ مَا قُلْتُ فِی جُمُعَتِی هَذِهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ حَلَفْتُ فِیها مِنْ حَلْفٍ، أَوْ نَذَرْتُ فِیها مِنْ نَذْرٍ، فَمَشِییتُک بَینَ یدَی ذلِک کلِّهِ، فَمَا شِئْتَ مِنْهُ أَنْ یکونَ کانَ، وَمَا لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ یکنْ، اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَتَجاوَزْ عَنِّی، اللّهُمَّ مَنْ صَلَّیتَ عَلَیهِ فَصَلاَتِی عَلَیهِ، وَمَنْ لَعَنْتَ فَلَعْنَتی عَلَیهِ.
و دست کم در هر ماه یک بار این عمل را انجام دهد. و نیز روایت شده: هرکس در روز جمعه پس از نماز صبح بنشیند و به تعقیب بپردازد تا آفتاب برآید، هفتاد درجه در بهشت برین برای او بالا رود. و شیخ طوسی روایت کرده: که سنّت است این دعا را در تعقیب نماز صبح روز جمعه بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی تَعَمَّدْتُ إِلَیک بِحَاجَتِی، وَأَنْزَلْتُ إِلَیک الْیوْمَ فَقْرِی وَفَاقَتِی وَمَسْکنَتِی، فَأَنَا لِمَغْفِرَتِک أَرْجَی مِنِّی لِعَمَلِی، وَلَمَغْفِرَتُک وَ رَحْمَتُک أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی، فَتَوَلَّ قَضاءَ کلِّ حَاجَةٍ لِی بِقُدْرَتِک عَلَیهَا وَتَیسِیرِ ذلِک عَلَیک، وَ لِفَقْرِی إِلَیک فَإنِّی لَمْ أُصِبْ خَیراً قَطُّ إِلّا مِنْک، وَلَمْ یصْرِفْ عَنِّی سُوءً قَطُّ أَحَدٌ سِوَاک، وَلَسْتُ أَرْجُو لآخِرَتِی وَدُنْیای و لا لِیوْمِ فَقْرِی یوْمَ یفْرِدُنِی النَّاسُ فِی حُفْرَتِی وَأُفْضِی إِلَیک بِذَنْبِی سِوَاک.
سوم:
روایت شده: هرکس در روز جمعه و دیگر روزها پس از نماز ظهر و نماز صبح بگوید:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
نمیرد تا حضرت قائم(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) را دریابد. و اگر «صد مرتبه» این صلوات را بخواند، خدا شصت حاجت، سی حاجت از حاجات دنیا و سی حاجت از حاجات آخرتش را برآورده کند.
چهارم:
پس از نماز صبح سوره «الرَّحْمن» را بخواند و بعد از آیه:
«فَبِأَی آلاءِ رَبِّکما تُکذِّبانِ».
بگوید:
لَابِشَیءٍ مِنْ آلآئِک رَبِّ أُکذِّبُ.
پنجم:
شیخ طوسی(رحمه الله) فرموده: مستحب است پس از نماز صبح روز جمعه «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند و «صد مرتبه» بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد و «صد مرتبه» استغفار کند و سوره های «نساء، هود، کهف، صافات، الرّحمن» را بخواند.
ششم:
سوره های: «احقاف» و «مؤمنون» را بخواند. از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هرکه در هر شب جمعه یا در هر روز جمعه سوره «احقاف» را بخواند، در دنیا هراسی به دلش راه نیابد و از وحشت بزرگ روز قیامت ایمن گردد و نیز آن حضرت فرمود: هرکس جمعه ها بر خواندن سوره «مؤمنون» پشت کار داشته باشد، خدای تعالی پایان کارش را نیکبختی و سعادت قرار دهد و جایگاهش در بهشت برین با پیامبران الهی باشد.
هفتم:
پیش از طلوع آفتاب «ده مرتبه» سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» را بخواند و دعا کند تا خواسته اش اجابت شود.
روایت شده: حضرت زین العابدین(علیه السلام) چون صبح روز جمعه می شد، تا ظهر «آیت الکرسی» [آیه 255 سوره بقره: «اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الحَی. . . و لاَ یؤُودُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِی الْعَظِیمُ»] را می خواند و چون از نمازها فراغت می یافت، به تلاوت سورۀ«انّا انزلناه» می پرداخت.
و بدان که برای خواندن «آیت الکرسی بر اساس نزولش» در روز جمعه فضیلت بسیار روایت شده است. [علاّمه مجلسی گوید: آیت الکرسی بر اساس نزول، بنا بر روایت علی بن ابراهیم و شیخ کلینی عبارت است از: «اللّهُ لا إلهَ إلّا هُوَ الحَی. . . » تا «هُمْ فِیها خَالِدُون»]
هشتم:
غسل جمعه کند و آن ازجمله اعمال مستحبی است که بر آن تأکید بسیار شده. و در روایت آمده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: یا علی! در هر جمعه غسل کن، گرچه به خاطر آن غذای خود را برای به دست آوردن آب جهت غسل کردن بفروشی و گرسنه بمانی؛ زیرا هیچ عمل مستحبّی برتر از غسل روز جمعه نیست.
و از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هرکه در روز جمعه غسل کند و این دعا را بخواند:
أَشْهَدُ أَنْ لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ، وَاجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ.
برای او تا جمعه آینده حالت پاکی و طهارت پیدا شود؛ یعنی: از گناهان پاک می گردد یا آنکه اعمال او با طهارت معنوی انجام می گیرد و مورد پذیرش خداوند واقع می شود؛
و به احتیاط نزدیک تر آن است که تا جایی که ممکن است، غسل جمعه را ترک نکنند؛ باید دانست وقت غسل جمعه پس از طلوع سپیده دم تا زمان ظهر است و هرچه نزدیک تر به ظهر انجام شود، بهتر است.
نهم:
آنکه سر را با گل خطمی بشوید؛ زیرا که این کار از بیماری پیسی و دیوانگی ایمنی می بخشد.
دهم:
ناخن و موی پشت لبش را بچیند زیرا ثواب بسیار دارد و روزی را افزون می کند و او را از گناه تا جمعه دیگر دور می سازد و از بیماری دیوانگی و جذام و پیسی ایمنی می دهد و بهتر است در وقت چیدن ناخن و زدودن موی پشت لب بخواند:
بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ وَعَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.
و درگرفتن ناخن، از انگشت کوچک دست چپ شروع و به انگشت کوچک دست راست پایان دهد و این شیوه را در گرفتن ناخن های پای خود نیز رعایت کند؛ پس ازآن ناخن های چیده را دفن کند.
یازدهم:
بوی خوش استعمال کند و جامه های پاکیزه خود را بپوشد.
دوازدهم:
صدقه دهد چه بر طبق یک روایت: ثواب صدقه دادن در شب و روز جمعه، هزار برابر اوقات دیگر است.
سیزدهم:
برای خانوادۀخود خوردنی های خوب و تازه از قبیل میوه و گوشت تهیه کند تا به آمدن جمعه شاد شوند.
چهاردهم:
پیش از خوردن صبحانه انار و پیش از ظهر هفت برگ کاسنی بخورد.
از امام موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده: هرکه در روز جمعه وقتی که ناشتاست یک انار بخورد تا چهل روز دل او را نورانی گرداند؛ و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار تا صدوبیست روز، وسوسه شیطان را از او دور کند؛ و هرکس وسوسه شیطان از او دور شود نافرمانی خدا نکند و هرکه نافرمانی خدا نکند وارد بهشت شود.
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: در مورد خوردن انار در روز و شب جمعه فضیلت بسیار روایت شده.
پانزدهم:
خود را از کارهای دنیا آسوده کند و به آموختن مسائل دین بپردازد، نه آنکه روز جمعه را به گشت وگذار و تفریح در باغ ها و کشتزارهای مردم و هم سخنی با اراذل و مردمان بی عار و مسخرگی و عیب گویی از مردم و خنده های قهقهه و خواندن اشعار و غوطه ور شدن در کارهای باطل و امثال این ها هزینه کند که مفاسدش بیش از آن است که بیان شود.
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: بدا به حال مسلمانی که روز جمعه را در هفته هزینه یادگیری مسائل دینی خود نکند و برای این کار، خود را از کارهای دیگر آسوده نسازد.
از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرگاه در روز جمعه ببینید پیرمردی سرگذشت دوران جاهلیت و کفر را برای مردم بیان می کند، بر سرش سنگریزه بزنید.
شانزدهم:
آنکه «هزار مرتبه» صلوات فرستد، از امام باقر(علیه السلام) روایت است: هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من محبوب تر از صلوات بر محمّد و آل مطهّر او (صَلَّی اللهُ عَلَیهِم اَجمَعین) نیست.
نویسنده گوید: اگر برای «هزار مرتبه» صلوات فرصت نکرد، دست کم «صد مرتبه» را ترک نکند تا در روز قیامت چهره اش نورانی گردد؛ و روایت شده: هرکس روز جمعه «صد مرتبه» صلوات فرستد و «صد مرتبه» بگوید:
اَستَغفِرُاللّهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ.
و «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند، آمرزیده خواهد شد. و نیز روایت شده: که ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد، بین نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است.
هفدهم:
حضرت رسول و ائمه طاهرین(علیهم السلام) را زیارت کند و کیفیت آن در «باب زیارات» خواهد آمد.
هجدهم:
آنکه به زیارت گذشتگان به ویژه پدر و مادر یا یکی از ایشان برود که این عمل ثواب بسیار دارد؛از امام باقر(علیه السلام) روایت شده: مردگان را در روز جمعه زیارت کنید، زیرا می دانند چه کسی به زیارت ایشان رفته است ازاین رو شاد می شوند.
نوزدهم:
دعای «ندبه» را که از اعمال عیدهای چهارگانه است بخواند؛ این دعا بعدازاین در جای خودش خواهد آمد.
بیستم:
بدان که برای روز جمعه جز نافلۀ آن که «بیست رکعت» است، نمازهای بسیاری ذکرشده است.
کیفیت نافله مذکور بنا بر مشهور آن است که «شش رکعت» آن زمانی که نور آفتاب افق را فراگیرد بجا آورده شود و «شش رکعت» دیگر وقتی که خورشید بالا بیاید و «شش رکعت» دیگر نزدیک ظهر و «دو رکعت» پس از ظهر پیش از نماز ظهر و یا آنکه «شش رکعت» اوّل را پس از نماز جمعه یا نماز ظهر بجا آورد، به صورتی که در کتب فقها و «مصابیح» ذکرشده.
البته نمازهای بسیار دیگری نیز روایت شده که ذکر بعضی از آن ها در این مقام مناسبت دارد، هرچند بیشتر آن ها ارتباطی به روز جمعه ندارد، ولی بجا آوردن آن ها در روز جمعه بیشتر فضیلت دارد.
ازجمله آن ها «نماز کامله» است که شیخ طوسی و سید ابن طاووس و شهید و علّامه حلّی و دیگران به سندهای بسیار و معتبر از امام صادق(علیه السلام) و ایشان از پدران بزرگوارشان(علیهم السلام) از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایت کرده اند.
نماز دیگر: حارث همدانی از امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت کرده: اگر بتوانی در روز جمعه «ده رکعت» نماز بخوان و رکوع و سجودش را تمام و کامل به جا آر و پس از هر دو رکعت «صد مرتبه» بگو:
سُبْحانَ اللّهِ وَبِحَمْدِهِ.
که فضیلت بسیار دارد. به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است: هرکس سوره «اِبراهیم» و سوره «حجر» را در دو رکعت نماز در روز جمعه بخواند، هرگز دچار پریشانی و دیوانگی و یا بلایی دیگر نشود.
و از جمله آن نمازها؛ «نماز حضرت رسول»(صلی الله علیه وآله) است؛ سید ابن طاووس به سند معتبر از حضرت رضا(علیه السلام) روایت کرده: که از آن حضرت دربارۀ«نماز حضرت جعفر طیار»(رحمة الله علیه) پرسیدند؛ حضرت فرمود: چرا به نماز حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) بی توجهی؟ شاید رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نماز جعفر را بجا نیاورده باشد و شاید جعفر نماز رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را نخوانده باشد.
و نیز از جملۀآن نمازها؛ «نماز امیرالمؤمنین» (علیه السلام) است.
شیخ و سید از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده اند: هرکه از شما نماز امیرالمؤمنین(علیه السلام) را بخواند، از گناهان پاک شود مانند روزی که از مادر زاده شده و حاجاتش در پیشگاه حق برآورده شود.
[و از جمله آن نمازها]؛«نماز حضرت فاطمه»(سلام الله علیها) [است.]
روایت شده: حضرت فاطمه(سلام الله علیها) دو رکعت نماز می خواند که جبرئیل به ایشان آموخته بود.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع» [زیبایی ایام هفته] برای هر یک از امامان(علیهم السلام) نمازی به همراه دعا بیان کرده که شایسته است در اینجا ذکر شود:
«نماز حضرت مجتبی علیه السلام»
«نماز امام حسین علیه السلام»
«نماز امام زین العابدین علیه السلام»
«نماز امام باقر علیه السلام»
«نماز امام صادق علیه السلام»
«نماز امام موسی بن جعفرعلیه السلام»
«نماز امام رضا علیه السلام»
«نماز امام جواد علیه السلام»
«نماز امام هادی علیه السلام»
«نماز امام حسن عسگری علیه السلام»
«نماز حضرت صاحب الزّمان عَجَّلَ اللّه تعالی فَرَجَه»
[و از جمله آن نمازها]؛ «نماز جناب جعفر طیار» (رحمه الله) [است.]
این نماز که اکسیر اعظم و کبریت احمر است و به سندهای بسیار معتبر با فضیلت فراوان که مهم ترین آن آمرزش گناهان بزرگ است روایت شده و بهترین زمان برای بجا آوردن آن، آغاز روز جمعه است؛
بیست و یکم:
از اعمال روز جمعه این که چون خورشید به گاه ظهر رسد، دعایی را که محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السلام روایت کرده است بخواند و آن دعا آن گونه که در «مصباح المتهجّد» شیخ طوسی نقل شده، این است:
لا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَ اللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحَانَ اللّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً.
آنگاه بگو:
یا سَابِغَ النِّعَمِ، یا دَافِعَ النِّقَمِ، یا بَارِئَ النَّسَمِ، یا عَلِی الْهِمَمِ، یا مُغْشِی الظُّلَمِ، یا ذَا الْجُودِ وَ الْکرَمِ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَ الْأَلَمِ، یا مُونِسَ الْمُسْتَوْحِشِینَ فِی الظُّلَمِ، یا عَالِماً لا یعَلَّمُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، یا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ، وَ ذِکرُهُ شِفَاءٌ، وَ طَاعَتُهُ غَنَاءٌ، إرْحَمْ مَنْ رَأْسُ مَالِهِ الرَّجَاءُ، وَ سِلاحُهُ الْبُکاءُ، سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ یا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرَامِ.
بیست و دوّم:
در رکعت اول نماز ظهر جمعه پس از سوره «حمد» سوره «جمعه» و در رکعت دوم آن بعد از سوره «حمد» سوره «منافقین» بخواند؛ و در رکعت اول نماز عصر پس از سوره «حمد» سوره «جمعه» و در رکعت دوم پس از سوره «حمد» سوره «توحید» را بخواند.
شیخ صدوق از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: از چیزهایی که بر هر مؤمن شیعه ای واجب و لازم است این که در شب جمعه نماز را با سوره «جُمُعَه» و سوره «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی» و در روز جمعه نماز را با سوره «جُمُعَه» و «مُنافِقین» بخواند؛ هرگاه این شیوه را رعایت کند، گویا به عمل رسول الله(صلی اللّه علیه و آله) رفتار کرد و ثواب و پاداشش از سوی خداوند بهشت خواهد بود.
شیخ کلینی به سند حَسَن، سندی که همچون سند صحیح است از حلبی روایت کرده:از حضرت صادق علیه السلام پرسیدم: هرگاه در روز جمعه به تنهایی نماز بخوانم، یعنی به نماز جمعه موفّق نشوم، آیا چهار رکعت نماز ظهر را با صدای بلند بخوانم؟ فرمود: آری، ولی در روز جمعه در نماز ظهر پس از «حَمد» سوره های «جُمُعَه» و «مُنافِقین» بخوان.
بیست و سوم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجّد» از امام صادق علیه السلام روایت کرده است: هرکه پس از سلام نماز ظهر روز جمعه سوره های «حَمد، ناس، فَلَق، تَوحید» و «کافِرون» را هر کدام «هفت بار» بخواند؛ و نیز آیه «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ» را که در آخر سوره «برائت» [نهمین سوره قرآن] است و آیه «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ» را که در آخر سوره «حشر» قرار دارد تا پایان سوره و «پنج آیه آل عمران» را از «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» تا «إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ» [190 194] بخواند، از این جمعه تا جمعه دیگر، از گزند دشمنان و نیز آسیب بلاها در امان باشد.
بیست و چهارم:
شیخ طوسی از امام صادق علیه السلام روایت نموده است: هر که پس از نماز صبح یا پس از نماز ظهر بگوید:
اَللّهُمَّ اجْعَلْ صَلاتَک، وَ صَلاةَ مَلائِکتِک وَ رُسُلِک، عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
تا یک سال بر او گناهی نوشته نشود.
و نیز فرموده: هر که بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
نمیرد تا حضرت قائم (عج) را درک کند. نویسنده گوید: اگر دعای پیشین را پس از فریضه ظهر جمعه بخواند تا جمعه دیگر از بلاها در امان باشد؛
و نیز روایت شده است: هر که بین دو نماز روز جمعه، بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد، پاداش آن برابر پاداش هفتاد رکعت نماز خواهد بود.
بیست و پنجم:
دعای «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا تَرْحَمُهُ الْعِبادُ» و دعای «اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» را که هر دو از دعاهای «صحیفه کامله» [صحیفه کامله سجّادیه] است بخواند.
بیست و ششم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد» فرموده است: از امامان(علیهم السلام) روایت شده: هر که در روز جمعه پس از نماز ظهر دو رکعت نماز به جای آورد و در هر رکعت بعد از سوره «حمد» «هفت بار» «قل هو اللّه احد» بخواند و پس از نماز بگوید:
اَللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، الَّتِی حَشْوُهَا الْبَرَکةُ، وَ عُمَّارُهَا الْمَلائِکةُ، مَعَ نَبِینَا مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، وَ أَبِینَا إِبْرَاهِیمَ عَلَیهِ السَّلامُ.
تا جمعه دیگر دچار فتنه ای نشود و حق تعالی او را در کنار و به همراه محمّد صلی الله علیه وآله و اهل بیتش و ابراهیم(علیه السلام) بگذارد.
علامه مجلسی (رحمه اللّه) فرموده: اگر این دعا را فردی که سیّد نیست بخواند به جای «وَ أَبِینا» بگوید «وَ أَبِیهِ».
بیست و هفتم:
روایت شده است: که بهترین زمان برای فرستادن صلوات در روز جمعه، پس از عصر است؛ بنابراین در آن وقت «صد مرتبه» بگو:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ.
شیخ طوسی فرموده است: روایت شده: مستحب است «صد مرتبه» بگویی:
صَلَوَاتُ اللّهِ وَ مَلائِکتِهِ، وَ أَنْبِیائِهِ وَ رُسُلِهِ، وَ جَمِیعِ خَلْقِهِ، عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ، وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ، وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
شیخ بزرگوار، ابن ادریس در کتاب «سرائر» از جامع «بزنطی» نقل کرده است: که ابو بصیر گفت: از امام صادق(علیه السلام) شنیدم می فرمود: صلوات بر محمّد و آل محمّد در بین ظهر و عصر، برابر با هفتاد رکعت نماز است و کسی که پس از عصر روز جمعه بگوید:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِک، وَ بَارِک عَلَیهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکاتِک، وَ السَّلامُ عَلَیهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
برای او همانند پاداش عمل پریان و آدمیان در آن روز خواهد بود. نویسنده گوید: این صلوات ارزنده در نوشته های بزرگان حدیث با سندهای بسیار معتبر، با فضیلت های فراوان روایت شده؛ و چنانچه «ده بار» و «هفت بار» خوانده شود بهتر است، زیرا از امام صادق(علیه السلام) روایت شده:
هرکه پس از نماز عصر روز جمعه، پیش از آنکه از جای خویش برخیزد، این صلوات را «ده بار» بخواند، فرشتگان از این جمعه تا جمعه آینده در همین ساعت بر او صلوات می فرستند و نیز از آن حضرت روایت شده: هنگامی که نماز عصر روز جمعه را خواندی «هفت بار» این صلوات را بخوان. و شیخ کلینی در کتاب «کافی» روایت کرده: وقتی که در روز جمعه نماز خود را خواندی بگو:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِک، وَ بَارِک عَلَیهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکاتِک، وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ.
به یقین هر که این صلوات را، پس از نماز عصر بخواند حق تعالی برای او صد هزار کار نیک ثبت کند و از او صد هزار گناه را پاک نماید و صد هزار حاجتش را روا کند و صد هزار بار مقامش را در بهشت بلند گرداند؛
و نیز شیخ کلینی فرموده: روایت شده: هر که این صلوات را «هفت بار» بخواند برای او به تعداد بندگان کار نیک ثبت کنند و عملش در آن روز مورد پذیرش قرار گیرد و در روز قیامت حاضر می شود در حالی که بین دو چشم او نور پرفروغی می درخشد؛
و «صلواتی» در «اعمال روز عرفه» خواهد آمد که هرکس آن را بخواند حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) و آل محمّد را خشنود سازد.
بیست و هشتم:
بعد از عصر «هفتاد بار» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیهِ
تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد.
بیست و نهم:
«صد بار» سوره «انّا انزلناه» را بخواند. از امام موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده است: برای خداوند در روز جمعه هزار نسیم رحمت است که هرچه بنده اش بخواهد از آن نسیم مهرآمیز ببخشد، پس هر که بعد از عصر روز جمعه «صدبار» سوره «انّا انزلناه» را بخواند، حق تعالی آن هزار رحمت را چند برابر گرداند و به او عطا فرماید.
سی ام:
«دعای عشرات» را که در صفحات بعد خواهد آمد بخواند.
سی و یکم:
شیخ طوسی فرموده است: هنگام اجابت دعا ساعت آخر روز جمعه تا غروب آفتاب است، سزاوار است مؤمن در آن ساعت بسیار دعا کند؛
و روایت شده است: ساعت اجابت دعا، هنگامی است که نیمی از خورشید غروب کرده باشد و نیمه دیگر آن در مغرب دیده شود. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در آن هنگام دعا می کرد، بنابراین دعا در آن ساعت مستحب است؛ و دعایی را که از پیامبر(صلی الله علیه وآله) روایت شده مستحب است در ساعت اجابت دعا بخواند؛ و آن دعا این است:
سُبْحَانَک لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ، یا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرَامِ.
و در ساعت آخر روز جمعه دعای «سمات» را که پس ازاین خواهد آمد بخواند. آگاه باش که روز جمعه از چند جهت اختصاص و تعلّق به امام عصر(عجلّ الله تعالی فرجه الشریف) دارد:
یکی آنکه ولادت با سعادت ایشان در آن روز بوده، دیگر آنکه ظهور پر از سرور آن حضرت در روز جمعه خواهد بود و ازاین رو، انتظار فرج در آن روز بیش از روزهای دیگر است و در «زیارت ویژه» به آن حضرت در روز جمعه آمده است «هذَا یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ یَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فِیهِ ظُهُورُکَ، وَ الْفَرَجُ فِیهِ لِلْمُؤْمِنِینَ عَلَی یَدِکَ؛ این روز جمعه است، روزی که انتظار می رود در آن ظهور کنی و به دست تو برای مومنان گشایش حاصل شود. »
بلکه عید بودن روز جمعه و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به خاطر زمان ظهور آن حضرت است که در آن هنگام زمین را از آلودگی شرک و کفر و ناپاکی به گناه و نیز از وجود ستمکاران و دین ستیزان و کافران و منافقان پاک و پاکیزه می گرداند و با آشکار ساختن کلمه حق و برافراشتن پرچم ایمان و احکام دین، چشم و دل خاصان اهل ایمان را در آن روز روشن و مسرور و خرسند می سازد: «وأشْرقت الأَرض بنور ربّها؛ زمین به پرتو پروردگارش تابنده گشت. »
پس شایسته است که در این روز «صلوات کبیر» را بخوانی و دعایی را که امام رضا(علیه السلام) امر به خواندن آن برای صاحب الأمر (عج) فرموده اند قرائت کنی و آغاز آن دعا این است: «اللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَ لِیِّکَ وَخَلِیفَتِکَ. . . » که به طور کامل در «باب زیارات»، در آخر «اعمال سرداب» خواهد آمد؛
و نیز شایسته است دعایی را که شیخ ابو عَمرو عَمروی(قَدَّسَ اللهُ رُوحَه) به ابو علی بن همّام دیکته کرده و فرموده است که آن را در زمان غیبت قائم آل محمّد(صلی الله علیه وآله) بخوانند، بخوانی و چون آن صلوات و این دعا طولانی است، به جهت رعایت اختصار آن ها را ذکر نکردیم؛ علاقمندان می توانند به کتاب های «مصباح المتهجّد» و «جمال الاسبوع» مراجعه کنند.
جا دارد در اینجا صلواتی را که به ابوالحسن ضرّاب اصفهانی منسوب است و شیخ طوسی و سید ابن طاووس آن را در اعمال عصر روز جمعه ذکر نموده اند بیان کنیم.
سید ابن طاووس فرموده است: این صلوات از مولای ما حضرت مهدی (عج) روایت شده است و چنانچه تعقیبات روز جمعه را به جهت عذری نتوانستی بخوانی، هرگز این صلوات را ترک نکن، به جهت امری که خداوند(جَلَّ جَلالُه) ما را به آن آگاه کرده است.
آنگاه سید در ادامه، سند آن را با متن صلوات نقل کرده است؛ امّا شیخ در «مصباح المتهجّد» فرموده است: این صلوات از حضرت صاحب الزّمان (عج) روایت شده که در مکه بدست ابوالحسن ضرّاب اصفهانی رسیده است و ما سند آن را به خاطر فشرده بودن نسخه ذکر نکردیم؛ و آن دعا این است:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ سَیدِ الْمُرْسَلِینَ، وَخَاتَمِ النَّبِیینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ، الْمُصْطَفی فِی الظِّلالِ، الْمُطَهَّرِ مِنْ کلِّ آفَةٍ، الْبَرِیءِ مِنْ کلِّ عَیبٍ، الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاةِ، الْمُرْتَجَی لِلشَّفاعَةِ، الْمُفَوَّضِ إِلَیهِ دِینُ اللّهِ، اللّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیانَهُ، وَعَظِّمْ بُرْهَانَهُ، وَأَفْلِجْ حُجَّتَهُ، وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَأَضِئْ نُورَهُ، وَبَیضْ وَجْهَهُ، وَأَعْطِهِ الْفَضْلَ وَالْفَضِیلَةَ، وَالْمَنْزِلَةَ وَالْوَسِیلَةَ، وَالدَّرَجَةَ الرَّفِیعَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً یغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَالْآخِرُونَ، وَصَلِّ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَقَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ، وَسَیدِ الْوَصِیینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحُسَینِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، ووَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ؛
وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلِّ عَلَی الْخَلَفِ الْهادِی الْمَهْدِی إِمَامِ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثِ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمِینَ؛
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیتِهِ الْأَئِمَّةِ الْهَادِینَ، الْعُلَماءِ الصَّادِقِینَ، الْأَبْرَارِ الْمُتَّقِینَ، دَعَائِمِ دِینِک، وَأَرْکانِ تَوْحِیدِک، وَتَراجِمَةِ وَحْیک، وَحُجَجِک عَلَی خَلْقِک، وَخُلَفَائِک فِی أَرْضِک، الَّذِینَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِک، وَاصْطَفَیتَهُمْ عَلَی عِبَادِک، وَارْتَضَیتَهُمْ لِدِینِک، وَخَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِک، وَجَلَّلْتَهُمْ بِکرَامَتِک، وَغَشَّیتَهُمْ بِرَحْمَتِک، وَرَبَّیتَهُمْ بِنِعْمَتِک، وَغَذَّیتَهُمْ بِحِکمَتِک، وَأَلْبَسْتَهُمْ نُورَک، وَرَفَعْتَهُمْ فِی مَلَکوتِک، وَحَفَفْتَهُمْ بِملائِکتِک، وَشَرَّفْتَهُمْ بِنَبِیک، صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ آلِهِ؛
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَعَلَیهِمْ صَلَاةً زَاکیةً نَامِیةً، کثِیرَةً دَائِمَةً طَیبَةً، لَایحِیطُ بِهَا إِلّا أَنْتَ، وَلَا یسَعُهَا إِلّا عِلْمُک، وَلَا یحْصِیهَا أَحَدٌ غَیرُک. اللّهُمَّ وَصَلِّ عَلَی وَلِیک الُْمحْیی سُنَّتَک، الْقَائِمِ بِأَمْرِک، الدَّاعِی إِلَیک، الدَّلِیلِ عَلَیک، حُجَّتِک عَلَی خَلْقِک، وَخَلِیفَتِک فِی أَرْضِک، وَشَاهِدِک عَلَی عِبَادِک. اللّهُمَّ أَعِزَّ نَصْرَهُ، وَمُدَّ فِی عُمْرِهِ، وَزَینِ الْأَرْضَ بِطُولِ بَقائِهِ. اللّهُمَّ أَکفِهِ بَغْی الْحَاسِدِینَ، وَأَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الْکائِدِینَ، وَازْجُرْ عَنْهُ إِرَادَةَ الظَّالِمِینَ، وَخَلِّصْهُ مِنْ أَیدِی الْجَبَّارِینَ؛
اللّهُمَّ أَعْطِهِ فِی نَفْسِهِ وَذُرِّیتِهِ وَشِیعَتِهِ وَرَعِیتِهِ وَخَاصَّتِهِ وَعَامَّتِهِ وَعَدُوِّهِ وَجَمِیعِ أَهْلِ الدُّنْیا مَا تُقِرُّ بِهِ عَینَهُ، وَتَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ، وَبَلِّغْهُ أَفْضَلَ مَا أَمَّلَهُ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ. اللّهُمَّ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحی مِنْ دِینِک، وَأَحْی بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ کتَابِک، وَأَظْهِرْ بِهِ مَا غُیرَ مِنْ حُکمِک، حَتَّی یعُودَ دِینُک بِهِ وَعَلَی یدَیهِ غَضّاً جَدِیداً خَالِصاً مُخْلَصاً، لَاشَک فِیهِ، وَلَا شُبْهَةَ مَعَهُ، وَلَا بَاطِلَ عِنْدَهُ، وَلَا بِدْعَةَ لَدَیهِ. اللّهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ کلَّ ظُلْمَةٍ، وَهُدَّ بِرُکنِهِ کلَّ بِدْعَةٍ، وَاهْدِمْ بِعِزِّهِ کلَّ ضَلالَةٍ، وَاقْصِمْ بِهِ کلَّ جَبَّارٍ، وَأَخْمِدْ بِسَیفِهِ کلَّ نارٍ، وَأَهْلِک بِعَدْلِهِ جَوْرَ کلِّ جَائِرٍ، وَأَجْرِ حُکمَهُ عَلَی کلِّ حُکمٍ، وَأَذِلَّ بِسُلْطانِهِ کلَّ سُلْطَانٍ؛
اللّهُمَّ أَذِلَّ کلَّ مَنْ نَاوَاهُ، وَأَهْلِک کلَّ مَنْ عَادَاهُ، وَامْکرْ بِمَنْ کادَهُ، وَاسْتَأْصِلْ مَنْ جَحَدَهُ حَقَّهُ، وَاسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ، وَسَعَی فِی إِطْفَاءِ نُورِهِ، وَأَرَادَ إِخْمَادَ ذِکرِهِ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی، وَعَلِی الْمُرْتَضی، وَفاطِمَةَ الزَّهْراءِ، وَالْحَسَنِ الرِّضا، وَالْحُسَینِ الْمُصَفَّی، وَجَمِیعِ الْأَوْصِیاءِ مَصَابِیحِ الدُّجَی، وَأَعْلامِ الْهُدَی، وَمَنَارِ التُّقَی، وَالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی، وَالْحَبْلِ الْمَتِینِ، والصِّراطِ الْمُسْتَقِیمِ، وَصَلِّ عَلَی وَ لِیک وَوُلَاةِ عَهْدِک، وَالْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، وَمُدَّ فِی أَعْمارِهِمْ، وَزِدْ فِی آجالِهِمْ، وَبَلِّغْهُمْ أَقْصَی آمالِهِمْ دِیناً وَدُنْیا وَآخِرَةً، إِنَّک عَلی کلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.
بدان که موافق روایتی، شب شنبه هم حکم شب جمعه را دارد و سزاوار است آنچه در شب جمعه خوانده می شود در آن شب هم خوانده شود.
مفاتیح الجنان : نماز هر یک از حجج طاهره و نماز جعفر طیار
نماز دیگر حضرت فاطمه (س)
شیخ طوسی و سید ابن طاووس از صفوان روایت کرده اند: که محمّد بن علی حلبی روز جمعه، خدمت امام صادق(علیه السلام) شرفیاب شد و عرضه داشت: دوست دارم به من عملی بیاموزی که بهترین کارها در روز جمعه باشد؛
حضرت فرمود: من کسی را که برای رسول خدا عزیزتر از حضرت فاطمه باشد سراغ ندارم و چیزی را برتر از آنچه پیامبر به فاطمه آموخت، نمی شناسم؛ پیامبر به دخترش فرمود: هرکه صبح جمعه را دریابد، غسل کند و قدم هایش را بگسترد و چهار رکعت نماز (دو نماز دو رکعتی) بگذارد.
در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» و در رکعت دوم، پس از سوره «حَمد» «پنجاه مرتبه» سوره «وَ العادِیات» و در رکعت سوّم پس از «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اِذا زُلزِلَت» و در رکعت چهارم پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اذا جاءَ نَصرُ اللهِ. . . » (که مراد از این سوره سوره مبارکه «نَصر» است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است)؛ و چون از نماز فارغ شود، این دعا را بخواند:
إِلهِی وَسَیدِی مَنْ تَهَیأَ أَوْ تَعَبَّی أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةِ مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَفَوَائِدِهِ وَنَائِلِهِ وَفَوَاضِلِهِ وَجَوائِزِهِ، فَإِلَیک یا إِلهِی کانَتْ تَهْیئَتِی وَتَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَاسْتِعْدَادِی، رَجَاءَ فَوَائِدِک وَ مَعْرُوفِک وَ نَائِلِک وَ جَوَائِزِک، فَلا تُخَیبْنِی مِنْ ذلِک، یا مَنْ لَاتَخِیبُ عَلَیهِ مَسْأَلَةُ السَّائِلِ، وَلَا تَنْقُصُهُ عَطِیةُ نَائِلٍ، فَإنِّی لَمْ آتِک بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَلَا شَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ، أَتَقَرَّبُ إِلَیک بِشَفَاعَتِهِ إِلّا مُحَمَّداً وَأَهْلَ بَیتِهِ صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ؛
أَتَیتُک أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِک الَّذِی عُدْتَ بِهِ عَلَی الْخَطَّائِینَ عِنْدَ عُکوفِهِمْ عَلَی الْمَحَارِمِ، فَلَمْ یمْنَعْک طُولُ عُکوفِهِمْ عَلَی الْمَحَارِمِ أَنْ جُدْتَ عَلَیهِمْ بِالْمَغْفِرَةِ، وَأَنْتَ سَیدِی الْعَوَّادُ بِالنَّعْمَاءِ، وَأَنَا الْعَوَّادُ بِالخَطَاءِ، أَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِینَ، أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِی الْعَظِیمَ، فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ، یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ.
حضرت فرمود: من کسی را که برای رسول خدا عزیزتر از حضرت فاطمه باشد سراغ ندارم و چیزی را برتر از آنچه پیامبر به فاطمه آموخت، نمی شناسم؛ پیامبر به دخترش فرمود: هرکه صبح جمعه را دریابد، غسل کند و قدم هایش را بگسترد و چهار رکعت نماز (دو نماز دو رکعتی) بگذارد.
در رکعت اوّل پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» و در رکعت دوم، پس از سوره «حَمد» «پنجاه مرتبه» سوره «وَ العادِیات» و در رکعت سوّم پس از «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اِذا زُلزِلَت» و در رکعت چهارم پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «اذا جاءَ نَصرُ اللهِ. . . » (که مراد از این سوره سوره مبارکه «نَصر» است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است)؛ و چون از نماز فارغ شود، این دعا را بخواند:
إِلهِی وَسَیدِی مَنْ تَهَیأَ أَوْ تَعَبَّی أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةِ مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَفَوَائِدِهِ وَنَائِلِهِ وَفَوَاضِلِهِ وَجَوائِزِهِ، فَإِلَیک یا إِلهِی کانَتْ تَهْیئَتِی وَتَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَاسْتِعْدَادِی، رَجَاءَ فَوَائِدِک وَ مَعْرُوفِک وَ نَائِلِک وَ جَوَائِزِک، فَلا تُخَیبْنِی مِنْ ذلِک، یا مَنْ لَاتَخِیبُ عَلَیهِ مَسْأَلَةُ السَّائِلِ، وَلَا تَنْقُصُهُ عَطِیةُ نَائِلٍ، فَإنِّی لَمْ آتِک بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَلَا شَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ، أَتَقَرَّبُ إِلَیک بِشَفَاعَتِهِ إِلّا مُحَمَّداً وَأَهْلَ بَیتِهِ صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَعَلَیهِمْ؛
أَتَیتُک أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِک الَّذِی عُدْتَ بِهِ عَلَی الْخَطَّائِینَ عِنْدَ عُکوفِهِمْ عَلَی الْمَحَارِمِ، فَلَمْ یمْنَعْک طُولُ عُکوفِهِمْ عَلَی الْمَحَارِمِ أَنْ جُدْتَ عَلَیهِمْ بِالْمَغْفِرَةِ، وَأَنْتَ سَیدِی الْعَوَّادُ بِالنَّعْمَاءِ، وَأَنَا الْعَوَّادُ بِالخَطَاءِ، أَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِینَ، أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِی الْعَظِیمَ، فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ، یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ یا عَظِیمُ.
مفاتیح الجنان : نماز هر یک از حجج طاهره و نماز جعفر طیار
نماز حضرت جعفر طیار (ع)
این نماز که اکسیر اعظم و کبریت احمر است و به سندهای بسیار معتبر با فضیلت فراوان-که مهم ترین آن آمرزش گناهان بزرگ است ـ روایت شده است و بهترین زمان برای بجا آوردن آن، آغاز روز جمعه است؛
و آن چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام که در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، سوره «زِلزال» و در رکعت دوّم بعد از سوره «حمد»، سوره «وَالْعادِیات» و در رکعت سوم پس از سوره «حمد»، سوره «إِذا جاءَ نَصْرُ اللّهِ» و در رکعت چهارم بعد از سوره «حمد» «یک بار» سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» خوانده می شود و در هر رکعت پس از تمام شدن سوره «حمد» و سوره های یادشده، «پانزده بار» گفته می شود:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ.
و در رکوع نیز همین تسبیحات «ده بار» و پس از برخاستن از رکوع «ده بار» و در سجده اوّل «ده بار» و پس از سر برداشتن از سجده «ده بار» و در سجده دوم «ده بار» و پس از سجده، پیش از برخاستن برای انجام رکعت دوم «ده بار» گفته می شود و این ترتیب در هر چهار رکعت رعایت می گردد که مجموع تسبیحات به «سیصد» می رسد.
شیخ کلینی از ابو سعید مدائنی روایت کرده است: که امام صادق(علیه السلام) به من فرمود: آیا نمی خواهی ذکری را به تو تعلیم دهم که آن را در نماز جعفر بخوانی؟ گفتم: آری می خواهم.
فرمود: هنگامی که در رکعت چهارم به آخرین سجده نماز رسیدی و از تسبیحات فارغ شدی بگو:
سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَالْوَقارَ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَتَکرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَاینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلّا لَهُ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصی کلَّ شَیءٍ عِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِی الْمَنِّ وَالنِّعَمِ، سُبْحانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَالْکرَمِ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِک، وَمُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتابِک، وَاسْمِک الْأَعْظَمِ وَکلِماتِک التَّامَّةِ الَّتِی تَمَّتْ صِدْقاً وَعَدْلاً، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیتِهِ، وَافْعَلْ بِی کذا وَکذا.
شیخ طوسی و سید ابن طاووس از مفضل بن عمر روایت کرده اند که گفت: روزی امام صادق(علیه السلام) را دیدم که نماز جعفر خواندند و پس از نماز دست ها را بلند کردند و این دعا را خواندند:
«یَا رَبِّ یَا رَبِّ» به اندازه ای که یک نفس اجازه دهد، «یَا رَبَّاهُ یَا رَبَّاهُ» به قدر یک نفس، «رَبِّ رَبِّ» به اندازه یک نفس، «یَا اللّهُ یَا اللّهُ» باز هم به قدر یک نفس، «یَا حَیُّ یَا حَیُّ» همپای یک نفس، «یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ» باز هم به اندازه یک نفس، « یَا رَحْمنُ یَا رَحْمنُ» «هفت بار»، «یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» «هفت بار»، سپس این دعا را خواندند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِک، وَأَنْطِقُ بِالثَّناءِ عَلَیک، وَاُمَجِّدُک وَلَا غَایةَ لِمَدْحِک، وَأُثْنِی عَلَیک وَمَنْ یبْلُغُ غایةَ ثَنَائِک وَأَمَدَ مَجْدِک، وَأَنَّی لِخَلِیقَتِک کنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِک، وَأَی زَمَنٍ لَمْ تَکنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِک، مَوْصُوفاً بِمَجْدِک، عَوَّاداً عَلَی الْمُذْنِبِینَ بِحِلْمِک، تَخَلَّفَ سُکانُ أَرْضِک عَنْ طَاعَتِک، فَکنْتَ عَلَیهِمْ عَطُوفاً بِجُودِک، جَوَاداً بِفَضْلِک، عَوَّاداً بِکرَمِک، یا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکرامِ.
پس حضرت فرمود: ای مفضّل هرگاه تو را حاجت ضروری پیش آید نماز جعفر را بخوان و این دعا را قرائت کن و حاجتت را از خداوند بخواه که به خواست خدا برآورده می شود.
نویسنده گوید: شیخ طوسی برای برآورده شدن حاجت از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بدار و چون روز پنجشنبه به آخر رسد به ده مسکین، هر مسکینی یک مُدّ [به مقدار تقریبی 10 سیر] طعام صدقه بده؛ و در آغاز روز جمعه غسل کن و به محراب برو و نماز جناب جعفر را بخوان، آنگاه زانوها را برهنه ساز و بر زمین بگذار و بگو:
یا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ، وَسَتَرَ الْقَبِیحَ، یا مَنْ لَمْ یؤاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ، وَلَمْ یهْتِک السِّتْرَ، یا عَظِیمَ الْعَفْوِ، یا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، یا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، یا بَاسِطَ الْیدَینِ بِالرَّحْمَةِ، یا صَاحِبَ کلِّ نَجْوَی، وَمُنْتَهَی کلِّ شَکوَی، یا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یا کرِیمَ الصَّفْحِ، یا عَظِیمَ الْمَنِّ، یا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقاقِهَا؛
یا رَبَّاهْ یا رَبَّاهْ یا رَبَّاهْ، «ده مرتبه»
ای پروردگار
یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ «ده مرتبه»
ای خدا
یا سیداهُ یا سیداهُ «ده مرتبه»
ای سرور
یا مولایاهُ، یا مولایاهُ «ده مرتبه»
ای مولا
یا رَجَاءاهُ «ده مرتبه»
ای امید
یا غِیاثَاهُ «ده مرتبه»
ای پناه
یا غَایةَ رَغْبَتَاهُ «ده مرتبه»
ای نهایت رغبت
یا رَحْمنُ «ده مرتبه»
ای بخشاینده
یا رَحِیمُ «ده مرتبه»
ای مهربان
یا مُعْطِی الْخَیرَاتِ «ده مرتبه»
ای عطابخش
صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کثِیراً طَیباً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک«ده مرتبه»
درود فراوان و پاکیزه بر محمّد و خاندان محمّد فرست، همچون بهترین درودها که بر بنده ای از بندگان خود فرستی
و حاجت خود را بطلب.
نویسنده گوید: درباره روزه این سه روز و بجا آوردن دو رکعت نماز مستحب به هنگام ظهر روز جمعه، برای برآورده شدن حاجت، روایات بسیاری وارد شده است.
و آن چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام که در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، سوره «زِلزال» و در رکعت دوّم بعد از سوره «حمد»، سوره «وَالْعادِیات» و در رکعت سوم پس از سوره «حمد»، سوره «إِذا جاءَ نَصْرُ اللّهِ» و در رکعت چهارم بعد از سوره «حمد» «یک بار» سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» خوانده می شود و در هر رکعت پس از تمام شدن سوره «حمد» و سوره های یادشده، «پانزده بار» گفته می شود:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ.
و در رکوع نیز همین تسبیحات «ده بار» و پس از برخاستن از رکوع «ده بار» و در سجده اوّل «ده بار» و پس از سر برداشتن از سجده «ده بار» و در سجده دوم «ده بار» و پس از سجده، پیش از برخاستن برای انجام رکعت دوم «ده بار» گفته می شود و این ترتیب در هر چهار رکعت رعایت می گردد که مجموع تسبیحات به «سیصد» می رسد.
شیخ کلینی از ابو سعید مدائنی روایت کرده است: که امام صادق(علیه السلام) به من فرمود: آیا نمی خواهی ذکری را به تو تعلیم دهم که آن را در نماز جعفر بخوانی؟ گفتم: آری می خواهم.
فرمود: هنگامی که در رکعت چهارم به آخرین سجده نماز رسیدی و از تسبیحات فارغ شدی بگو:
سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَالْوَقارَ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَتَکرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَاینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلّا لَهُ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصی کلَّ شَیءٍ عِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِی الْمَنِّ وَالنِّعَمِ، سُبْحانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَالْکرَمِ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِک، وَمُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتابِک، وَاسْمِک الْأَعْظَمِ وَکلِماتِک التَّامَّةِ الَّتِی تَمَّتْ صِدْقاً وَعَدْلاً، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیتِهِ، وَافْعَلْ بِی کذا وَکذا.
شیخ طوسی و سید ابن طاووس از مفضل بن عمر روایت کرده اند که گفت: روزی امام صادق(علیه السلام) را دیدم که نماز جعفر خواندند و پس از نماز دست ها را بلند کردند و این دعا را خواندند:
«یَا رَبِّ یَا رَبِّ» به اندازه ای که یک نفس اجازه دهد، «یَا رَبَّاهُ یَا رَبَّاهُ» به قدر یک نفس، «رَبِّ رَبِّ» به اندازه یک نفس، «یَا اللّهُ یَا اللّهُ» باز هم به قدر یک نفس، «یَا حَیُّ یَا حَیُّ» همپای یک نفس، «یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ» باز هم به اندازه یک نفس، « یَا رَحْمنُ یَا رَحْمنُ» «هفت بار»، «یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» «هفت بار»، سپس این دعا را خواندند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِک، وَأَنْطِقُ بِالثَّناءِ عَلَیک، وَاُمَجِّدُک وَلَا غَایةَ لِمَدْحِک، وَأُثْنِی عَلَیک وَمَنْ یبْلُغُ غایةَ ثَنَائِک وَأَمَدَ مَجْدِک، وَأَنَّی لِخَلِیقَتِک کنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِک، وَأَی زَمَنٍ لَمْ تَکنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِک، مَوْصُوفاً بِمَجْدِک، عَوَّاداً عَلَی الْمُذْنِبِینَ بِحِلْمِک، تَخَلَّفَ سُکانُ أَرْضِک عَنْ طَاعَتِک، فَکنْتَ عَلَیهِمْ عَطُوفاً بِجُودِک، جَوَاداً بِفَضْلِک، عَوَّاداً بِکرَمِک، یا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکرامِ.
پس حضرت فرمود: ای مفضّل هرگاه تو را حاجت ضروری پیش آید نماز جعفر را بخوان و این دعا را قرائت کن و حاجتت را از خداوند بخواه که به خواست خدا برآورده می شود.
نویسنده گوید: شیخ طوسی برای برآورده شدن حاجت از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بدار و چون روز پنجشنبه به آخر رسد به ده مسکین، هر مسکینی یک مُدّ [به مقدار تقریبی 10 سیر] طعام صدقه بده؛ و در آغاز روز جمعه غسل کن و به محراب برو و نماز جناب جعفر را بخوان، آنگاه زانوها را برهنه ساز و بر زمین بگذار و بگو:
یا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ، وَسَتَرَ الْقَبِیحَ، یا مَنْ لَمْ یؤاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ، وَلَمْ یهْتِک السِّتْرَ، یا عَظِیمَ الْعَفْوِ، یا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، یا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، یا بَاسِطَ الْیدَینِ بِالرَّحْمَةِ، یا صَاحِبَ کلِّ نَجْوَی، وَمُنْتَهَی کلِّ شَکوَی، یا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ، یا کرِیمَ الصَّفْحِ، یا عَظِیمَ الْمَنِّ، یا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقاقِهَا؛
یا رَبَّاهْ یا رَبَّاهْ یا رَبَّاهْ، «ده مرتبه»
ای پروردگار
یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ «ده مرتبه»
ای خدا
یا سیداهُ یا سیداهُ «ده مرتبه»
ای سرور
یا مولایاهُ، یا مولایاهُ «ده مرتبه»
ای مولا
یا رَجَاءاهُ «ده مرتبه»
ای امید
یا غِیاثَاهُ «ده مرتبه»
ای پناه
یا غَایةَ رَغْبَتَاهُ «ده مرتبه»
ای نهایت رغبت
یا رَحْمنُ «ده مرتبه»
ای بخشاینده
یا رَحِیمُ «ده مرتبه»
ای مهربان
یا مُعْطِی الْخَیرَاتِ «ده مرتبه»
ای عطابخش
صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کثِیراً طَیباً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک«ده مرتبه»
درود فراوان و پاکیزه بر محمّد و خاندان محمّد فرست، همچون بهترین درودها که بر بنده ای از بندگان خود فرستی
و حاجت خود را بطلب.
نویسنده گوید: درباره روزه این سه روز و بجا آوردن دو رکعت نماز مستحب به هنگام ظهر روز جمعه، برای برآورده شدن حاجت، روایات بسیاری وارد شده است.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
فضیلت و اعمال مشترکه ماه رجب
بدان که این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در برجستگی و برتری، کامل و تمامند و روایات بسیاری در فضیلت آن ها وارد شده است، بلکه از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده که: رجب ماه بزرگ خدا است و ماهی در احترام و فضیلت به آن نمی رسد و در این ماه جنگ با کافران حرام است! و رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است، کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، مستحقّ خشنودی بزرگ خدا می شود و خشم حق از او دور می گردد و دری از درهای دوزخ به رویش بسته می شود.
و از حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده: هرکه یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب می شود؛ و نیز فرمود: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر است، هرکه یک روز از رجب را روزه بگیرد به یقین از آن نهر بیاشامد.
و از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: ماه رجب ماه استغفار امّت من است، پس در این ماه بسیار درخواست آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصبّ» [یعنی فروریزنده تر] می گویند، زیرا رحمت خداوند در این ماه بر امّت من بسیار ریخته می شود، پس بسیار بگویید:
أَسْتَغْفِرُ اللّه وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ
ابن بابویه به سند شایستۀ احترام از سالم روایت کرده که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روزی از آن مانده بود به حضور امام صادق(علیه السلام) رفتم. چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته ای؟ گفتم: نه به خدا، ای پسر رسول خدا.
فرمود: آن قدر ثواب از تو فوت شده که اندازه آن را جز خدا کسی نمی داند، به یقین این ماهی است که خدا آن را بر ماه های دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم شمرده و گرامی داشتن روزه داران این ماه را بر خود واجب کرده!
گفتم: یابن رسول الله، اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بخشی از ثواب روزه داران آن می رسم؟ فرمود: ای سالم هرکه «یک روز» از آخر این ماه را روزه بگیرد، خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمنی دهد؛ و هرکه «دو روز» آخر این ماه را روزه بگیرد، به آسانی از صراط می گذرد و هرکه «سه روز» از آخر این ماه را روزه بگیرد از وحشت بزرگ روز قیامت و از سختی ها و وحشت های آن روز در امان قرار می گیرد و براتِ آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند.
در هر صورت برای روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده: اگر کسی قدرت بر روزه ماه رجب را ندارد، هر روز این تسبیحات را «صدبار» بخواند تا ثواب روزه ماه رجب را دریابد:
سُبْحانَ الْإِلهِ الْجَلِیلِ! سُبْحانَ مَنْ لَاینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلّا لَهُ! سُبْحانَ الْأَعَزِّ الْأَکرَمِ! سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَهُوَ لَهُ أَهْلٌ.
و اعمال آن بر دو بخش است:
بخش اول: اعمال روزها و شب های ماه رجب.
بخش دوم: اعمال مشترک آن ماه شریف است که مربوط به همه ماه است و اختصاص به روز معینی ندارد.
و آن اعمال مشترک چند عمل است:
اوّل:
در تمام روزهای ماه رجب این دعا را بخواند، دعایی که روایت شده؛ حضرت زین العابدین(علیه السلام) در آغاز رجب در حجر اسماعیل خواند:
یا مَنْ یمْلِک حَوائِجَ السَّائِلِینَ، وَیعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ، لِکلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْک سَمْعٌ حَاضِرٌ، وَجَوَابٌ عَتِیدٌ. اللّهُمَّ وَمَواعِیدُک الصَّادِقَةُ، وَأَیادِیک الْفَاضِلَةُ، وَرَحْمَتُک الْوَاسِعَةُ، فَأَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَقْضِی حَوائِجِی لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
دوّم:
این دعا را بخواند، دعایی که امام صادق(علیه السلام) در هر روز ماه رجب می خواند:
خابَ الْوافِدُونَ عَلَی غَیرِک، وَخَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلّا لَک، وَضاعَ الْمُلِمُّونَ إِلّا بِک، وَأَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَک، بَابُک مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ، وَخَیرُک مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ، وَفَضْلُک مُباحٌ لِلسَّائِلِینَ، وَنَیلُک مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ، وَرِزْقُک مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاک، و َحِلْمُک مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاک، عَادَتُک الْإِحْسانُ إِلَی الْمُسِیئِینَ، و َسَبِیلُک الْإِبْقاءُ عَلَی الْمُعْتَدِینَ. اللّهُمَّ فَاهْدِنِی هُدَی الْمُهْتَدِینَ، وَارْزُقْنِی اجْتِهادَ الْمُجْتَهِدِینَ، و َلَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ، وَاغْفِرْ لِی یوْمَ الدِّینِ.
سوّم:
شیخ در کتاب «مصباح» از مُعلَّی بن خُنَیس از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: در ماه رجب این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک صَبْرَ الشَّاکرِینَ لَک، وَعَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْک، وَیقِینَ الْعَابِدِینَ لَک. اللّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِی الْعَظِیمُ، وَأَنَا عَبْدُک الْبَائِسُ الْفَقِیرُ، أَنْتَ الْغَنِی الْحَمِیدُ، وَأَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَامْنُنْ بِغِنَاک عَلَی فَقْرِی، وَبِحِلْمِک عَلَی جَهْلِی، وَبِقُوَّتِک عَلَی ضَعْفِی، یا قَوِی یا عَزِیزُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، وَاکفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس هم این دعا را در کتاب «اقبال» روایت کرده و از نوشتۀ او پیداست که این دعا از جامع ترین دعاهاست و در تمام اوقات می توان آن را خواند.
چهارم:
شیخ طوسی فرموده: در هر روز ماه رجب مستحب است این دعا را بخوانند:
اللّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ، وَالْآلَاءِ الْوَازِعَةِ، وَالرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ، وَالْقُدْرَةِ الْجَامِعَةِ، وَالنِّعَمِ الْجَسِیمَةِ، وَالْمَواهِبِ الْعَظِیمَةِ، وَالْأَیادِی الْجَمِیلَةِ، وَالْعَطایا الْجَزِیلَةِ. یا مَنْ لَاینْعَتُ بِتَمْثِیلٍ، وَلَا یمَثَّلُ بِنَظِیرٍ، وَلَا یغْلَبُ بِظَهِیرٍ.
یا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ، وَأَلْهَمَ فَأَنْطَقَ، وَابْتَدَعَ فَشَرَعَ، وَعَلا فَارْتَفَعَ، وَقَدَّرَ فَأَحْسَنَ، وَصَوَّرَ فَأَتْقَنَ، وَاحْتَجَّ فَأَبْلَغَ، وَأَنْعَمَ فَأَسْبَغَ، وَأَعْطی فَأَجْزَلَ، وَمَنَحَ فَأَفْضَلَ. یا مَنْ سَمَا فِی الْعِزِّ فَفاتَ نَواظِرَ الْأَبْصارِ، وَدَنا فِی اللُّطْفِ فَجازَ هَواجِسَ الْأَفْکارِ.
یا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمُلْک فَلا نِدَّ لَهُ فِی مَلَکوتِ سُلْطَانِهِ، وَتَفَرَّدَ بِالْآلَاءِ وَالْکبْرِیاءِ فَلَا ضِدَّ لَهُ فِی جَبَرُوتِ شَأْنِهِ، یا مَنْ حارَتْ فِی کبْرِیاءِ هَیبَتِهِ دَقائِقُ لَطائِفِ الْأَوْهامِ، وَانْحَسَرَتْ دُونَ إِدْراک عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنامِ.
یا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیبَتِهِ؛ وَخَضَعَتِ الرِّقابُ لِعَظَمَتِهِ، وَوَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِیفَتِهِ، أَسْأَلُک بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِی لَاتَنْبَغِی إِلّا لَک، وَبِما وَأَیتَ بِهِ عَلَی نَفْسِک لِداعِیک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ، وَبِما ضَمِنْتَ الْإِجابَةَ فِیهِ عَلَی نَفْسِک لِلدَّاعِینَ.
یا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ، وَأَبْصَرَ النَّاظِرِینَ، وَأَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ، یا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیینَ وَعَلَی أَهْلِ بَیتِهِ، وَاقْسِمْ لِی فِی شَهْرِنا هذَا خَیرَ مَا قَسَمْتَ، وَاحْتِمْ لِی فِی قَضَائِک خَیرَ مَا حَتَمْتَ، وَاخْتِمْ لِی بالسَّعادَةِ فِیمَنْ خَتَمْتَ.
وَأَحْینِی مَا أَحْییتَنِی مَوْفُوراً، وَأمِتْنِی مَسْرُوراً وَمَغْفُوراً، وَتَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِی مِنْ مُساءَلَةِ البَرْزَخِ، وَادْرأْ عَنِّی مُنکراً وَنَکیراً، وَأَرِ عَینِی مُبَشِّراً وَبَشِیراً، وَاجْعَلْ لِی إِلَی رِضْوَانِک وَجِنانِک مَصِیراً، وَعَیشاً قَرِیراً، وَمُلْکاً کبِیراً، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ کثِیراً.
نویسنده گوید: این دعا، دعایی است که در«مسجد صعصعه» هم خوانده می شود.
پنجم:
شیخ روایت کرده: که از ناحیه مقدّسه به دست شیخ کبیر ابی جعفر محمّد بن عثمان بن سعید این توقیع شریف [یعنی دست نویس شریف] بیرون آمد که هر روز از روزهای رجب بخوان:
بِسم اللهِ الرَّحمّْنِ الرَّحیمِ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوک بِهِ وُلاةُ أَمْرِک الْمَأْمُونُونَ عَلَی سِرِّک، الْمُسْتَبْشِرُونَ بأَمْرِک، الْواصِفُونَ لِقُدْرَتِک، الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِک، أَسْأَلُک بِما نَطَقَ فِیهِمْ مِنْ مَشِیئَتِک فَجَعَلْتَهُمْ مَعادِنَ لِکلِماتِک، وَأَرْکاناً لِتَوْحِیدِک، وَآیاتِک وَمَقاماتِک الَّتِی لَاتَعْطِیلَ لَهَا فِی کلِّ مَکانٍ یعْرِفُک بِهَا مَنْ عَرَفَک، لَا فَرْقَ بَینَک وَبَینَها إِلّا أَنَّهُمْ عِبادُک وَخَلْقُک، فَتْقُها وَرَتْقُها بِیدِک، بَدْؤُها مِنْک وَعَوْدُها إِلَیک، أَعْضادٌ وَأَشْهادٌ وَمُناةٌ وَأَذْوَادٌ وَحَفَظَةٌ وَرُوَّادٌ، فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَک وَأَرْضَک حَتَّی ظَهَرَ أَنْ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، فَبِذلِک أَسْأَلُک، وَبِمَواقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِک وَبِمَقاماتِک وَعَلامَاتِک، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَزِیدَنِی إِیماناً وَتَثْبِیتاً.
یا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ، وَظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَمَکنُونِهِ، یا مُفَرِّقاً بَینَ النُّورِ وَالدَّیجُورِ، یا مَوْصُوفاً بِغَیرِ کنْهٍ، وَمَعْرُوفاً بِغَیرِ شِبْهٍ، حَادَّ کلِّ مَحْدُودٍ، وَشَاهِدَ کلِّ مَشْهُودٍ، وَمُوجِدَ کلِّ مَوْجُودٍ، وَمُحْصِی کلِّ مَعْدُودٍ، وَفاقِدَ کلِّ مَفْقُودٍ؛ لَیسَ دُونَک مِنْ مَعْبُودٍ، أَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَالْجُودِ، یا مَنْ لَا یکیفُ بِکیفٍ، وَلَا یؤَینُ بِأَینٍ، یا مُحْتَجِباً عَنْ کلِّ عَینٍ، یا دَیمُومُ یا قَیومُ وَعالِمَ کلِّ مَعْلُومٍ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَ عَلَی عِبادِک الْمُنْتَجَبِینَ، وَبَشَرِک الْمُحْتَجِبِینَ، وَمَلائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ، وَالْبُهْمِ الصَّافِّینَ الْحَافِّینَ.
وَبارِک لَنا فِی شَهْرِنا هذَا الْمُرَجَّبِ الْمُکرَّمِ، وَمَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ، وَأَسْبِغْ عَلَینا فِیهِ النِّعَمَ، وَأَجْزِلْ لَنا فِیهِ الْقِسَمَ، وَأَبْرِرْ لَنا فِیهِ الْقَسَمَ، بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ، الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی النَّهَارِ فَأَضاءَ، وَعَلَی اللَّیلِ فَأَظْلَمَ، وَاغْفِرْ لَنا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَمَا لَانَعْلَمُ، وَاعْصِمْنا مِنَ الذُّنُوبِ خَیرَ الْعِصَمِ، وَاکفِنا کوافِی قَدَرِک، وَامْنُنْ عَلَینا بِحُسْنِ نَظَرِک، وَلَا تَکلْنا إِلَی غَیرِک، وَلَا تَمْنَعْنا مِنْ خَیرِک، وَبَارِک لَنَا فِیما کتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمارِنا، وَأَصْلِحْ لَنا خَبِیئَةَ أَسْرَارِنا، وَأَعْطِنَا مِنْک الْأَمانَ، وَاسْتَعْمِلْنا بِحُسْنِ الْإِیمَانِ، وَبَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّیامِ، وَمَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَیامِ وَالْأَعْوامِ، یا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکرامِ.
ششم:
شیخ روایت کرده که: از ناحیه مقدّسه به دست شیخ ابوالقاسم این دعا در ایام رجب اعلام شده:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالْمَوْلُودَینِ فِی رَجَبٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الثَّانِی وَابْنِهِ عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَأَتَقَرَّبُ بِهِمَا إِلَیک خَیرَ الْقُرَبِ، یا مَنْ إِلَیهِ الْمَعْرُوفُ طُلِبَ، وَفِیما لَدَیهِ رُغِبَ، أَسْأَلُک سُؤالَ مُقْتَرِفٍ مُذْنِبٍ قَدْ أَوْبَقَتْهُ ذُنُوبُهُ، وَأَوْثَقَتْهُ عُیوبُهُ، فَطالَ عَلَی الْخَطایا دُؤُوبُهُ، وَمِنَ الرَّزَایا خُطُوبُهُ، یسْأَلُک التَّوْبَةَ، وَحُسْنَ الْأَوْبَةِ، وَالنُّزُوعَ عَنِ الْحَوْبَةِ، وَمِنَ النَّارِ فَکاک رَقَبَتِهِ، وَالْعَفْوَ عَمَّا فِی رِبْقَتِهِ، فَأَنْتَ مَوْلَای أَعْظَمُ أَمَلِهِ وَثِقَتِهِ.
اللّهُمَّ وَأَسْأَلُک بِمَسَائِلِک الشَّرِیفَةِ، وَوَسَائِلِک الْمُنِیفَةِ أَنْ تَتَغَمَّدَنِی فِی هذَا الشَّهْرِ بِرَحْمَةٍ مِنْک وَاسِعَةٍ، وَنِعْمَةٍ وَازِعَةٍ، وَنَفْسٍ بِمَا رَزَقْتَها قَانِعَةٍ، إِلَی نُزُولِ الْحَافِرَةِ، وَمَحَلِّ الْآخِرَةِ، وَمَا هِی إِلَیهِ صَائِرَةٌ.
هفتم:
و نیز شیخ از جناب ابوالقاسم حسین بن روح که نایب خاص حضرت صاحب الامر (عج) است روایت کرده که آن حضرت فرمود: در ماه رجب در هر زیارتگاهی از زیارتگاه های شریف که باشی به این زیارت صاحب مزار را زیارت کن.
پس چون وارد حرم می شوی بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَشْهَدَنا مَشْهَدَ أَوْلِیائِهِ فِی رَجَبٍ، وَأَوْجَبَ عَلَینا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَعَلَی أَوْصِیائِهِ الْحُجُبِ.
اللّهُمَّ فَکما أَشْهَدْتَنا مَشْهَدَهُمْ فَأَ نْجِزْ لَنا مَوْعِدَهُمْ، وَأَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، غَیرَ مُحَلَّئِینَ عَنْ وِرْدٍ فِی دارِ الْمُقامَةِ وَالْخُلْدِ، وَالسَّلامُ عَلَیکمْ، إِنِّی قَدْ قَصَدْتُکمْ وَاعْتَمَدْتُکمْ بِمَسْأَلَتِی وَحَاجَتِی وَهِی فَکاک رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَالْمَقَرُّ مَعَکمْ فِی دَارِ الْقَرارِ، مَعَ شِیعَتِکمُ الْأَبْرَارِ، وَالسَّلامُ عَلَیکمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ.
أَنَا سائِلُکمْ وَآمِلُکمْ فِیمَا إِلَیکمُ التَّفْوِیضُ، وَعَلَیکمُ التَّعْوِیضُ، فَبِکمْ یجْبَرُ الْمَهِیضُ، وَیشْفَی الْمَرِیضُ، وَمَا تَزْدَادُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَغِیضُ؛ إِنِّی بِسِرِّکمْ مُؤْمِنٌ، وَ لِقَوْلِکمْ مُسَلِّمٌ، وَعَلَی اللّهِ بِکمْ مُقْسِمٌ فِی رَجْعِی بِحَوَائِجِی وَقَضَائِها وَ إِمْضَائِها وَإِنْجَاحِها وَ إِبْراحِها وَبِشُؤُونِی لَدَیکمْ وَصَلَاحِها؛
وَالسَّلامُ عَلَیکمْ سَلَامَ مُوَدِّعٍ، وَلَکمْ حَوائِجَهُ مُودِعٌ، یسْأَلُ اللّهَ إِلَیکمُ الْمَرْجِعَ، وَسَعْیهُ إِلَیکمْ غَیرُ مُنْقَطِعٍ، وَأَنْ یرْجِعَنِی مِنْ حَضْرَتِکمْ خَیرَ مَرْجِعٍ إِلَی جَنَابٍ مُمْرِعٍ، وَخَفْضٍ عَیشٍ مُوَسَّعٍ، وَدَعَةٍ وَمَهَلٍ إِلَی حِینِ الْأَجَلِ، وَخَیرِ مَصِیرٍ وَمَحَلٍّ فِی النَّعِیمِ الْأَزَلِ، وَالْعَیشِ الْمُقْتَبَلِ، وَدَوامِ الْأُکلِ، وَشُرْبِ الرَّحِیقِ وَالسَّلْسَلِ، وَعَلٍّ وَنَهَلٍ لَاسَأَمَ مِنْهُ وَلَا مَلَلَ؛
وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ وَتَحِیاتُهُ عَلَیکمْ حَتَّی الْعَوْدِ إِلَی حَضْرَتِکمْ، وَالْفَوْزِ فِی کرَّتِکمْ، وَالْحَشْرِ فِی زُمْرَتِکمْ، وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ عَلَیکمْ وَصَلَواتُهُ وَتَحِیاتُهُ، وَهُوَ حَسْبُنا وَنِعْمَ الْوَکیلُ.
هشتم:
سید ابن طاووس از محمّد بن ذکران که معروف به سجّاد است، چه آن قدر سجده کرد و در حال سجده گریست که نابینا شد، روایت کرده که گفت: به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: فدایت شوم، این ماه، ماه رجب است، مرا در این ماه دعایی بیاموز که حق تعالی مرا به آن سود بخشد، حضرت فرمود: بنویس «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهای روز و شب بگو:
یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکلِّ خَیرٍ، وَآمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یعْطِی الْکثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یا مَنْ یعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یعْطِی مَنْ لَمْ یسْأَلْهُ وَمَنْ لَمْ یعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیاک جَمِیعَ خَیرِ الدُّنْیا وَجَمِیعَ خَیرِ الْآخِرَةِ، وَاصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیاک جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَشَرِّ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیتَ، وَزِدْنِی مِنْ فَضْلِک یا کرِیمُ.
راوی گفت: حضرت مَحاسن (موهای صورت) شریف خود را در پنجه ی چپ گرفت و این دعا را با حالت درماندگی و زاری همراه حرکت دادن انگشت اشاره دست راست خواند و پس از این گفت:
یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ، یا ذَا النَّعْماءِ وَالْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیبَتِی عَلَی النَّارِ.
نهم:
از پیامبر(صلی اللّه علیه و آله) روایت شده: هرکه در ماه رجب «صد مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ وَأَتُوبُ إِلَیهِ.
و آن را با صدقه پایان دهد، حق تعالی سرانجام کارش را ختم به رحمت و آمرزش کند و هرکه «چهارصد مرتبه» بگوید، ثواب شهادت صد شهید را برای او بنویسد.
دهم:
و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در ماه رجب «هزار مرتبه» بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ
خدای عزّتمند پرشکوه، صد هزار کار نیک برای او ثبت کند و برایش صد شهر در بهشت بنا کند.
یازدهم:
روایت شده: هرکه در ماه رجب به هنگام صبح، «هفتاد مرتبه» و در زمان پسین (شامگاه) هم «هفتاد مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ
و چون به پایان رساند، دست ها را بلند کند و بگوید:
اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَتُبْ عَلَی
پس اگر در ماه رجب از دنیا برود، خدا از او خشنود باشد و به برکت ماه رجب، آتش دوزخ با او تماس نگیرد.
دوازدهم:
در همه ی این ماه «هزار مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَالْآثامِ.
تا خدای مهربان او را بیامرزد.
سیزدهم:
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) برای خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» در ماه رجب «ده هزار مرتبه»، یا «هزار مرتبه»، یا «صد مرتبه» فضیلت بسیار روایت کرده و نیز روایت کرده: هرکه در روز جمعه ماه رجب «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند، در قیامت برایش نوری پدید می آید که او را به بهشت راهنمایی کند.
چهاردهم:
سید روایت کرده: هرکه در ماه رجب یک روز روزه بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند به این ترتیب که: در رکعت اوّل «صد مرتبه» «آیت الکرسی» بخواند و در رکعت دوّم «دویست مرتبه» سوره «توحید»، نمی میرد تا مقام خود را در بهشت ببیند، یا دیگری برای او ببیند.
پانزدهم:
و نیز سید از پیامبر روایت کرده: هرکه در روز جمعه ماه رجب بین نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز بخواند به این صورت که: در هر رکعت «یک بار» سوره «حمد» و «هفت بار» «آیت الکرسی» و «پنج مرتبه» سوره «توحید» سپس «ده بار» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
حق تعالی برای او از روزی که این نماز را خوانده تا روزی که از دنیا برود، برای هر روز هزار کار نیک بنویسد و در عوض هر آیه ای که خوانده است، شهری در بهشت از یاقوت سرخ و به جای هر حرف قصری در بهشت از گوهر سپید عطا کند و برایش زنان زیباروی بهشتی را به همسری درآورد و از او خشنود گردد بی آنکه برایش خشمی به دنبال داشته باشد و در زمره عبادت کنندگان به شمار آید و سرانجام او را به سعادت و آمرزش پایان دهد... تا آخر حدیث.
شانزدهم:
سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیر، زیرا روایت شده: هرکه در یکی از ماه های حرام این سه روز را روزه بگیر، حق تعالی برای او ثواب نهصد سال عبادت را می نویسد.
هفدهم:
در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز بخواند، در هر شب دو رکعت به این ترتیب که در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد» و «سه مرتبه» سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «یک مرتبه» سوره «توحید» بخواند و چون سلام دهد، دست ها را بلند کرده و بگوید:
لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَ إِلَیهِ الْمَصِیرُ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَآلِهِ.
سپس دست ها را به صورت خویش بمالد، از پیامبر روایت شده: هرکه این عمل را بجا آورد، خدا دعایش را مستجاب کند و پاداش شصت حج و شصت عمره را به او عطا فرماید.
هجدهم:
از پیامبر(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرکه در یک شب از ماه رجب، در دو رکعت نماز «صد مرتبه» سوره «توحید» بخواند مانند کسی است که در راه خدا صد سال روزه گرفته و حق تعالی برای این عمل صد قصر در بهشت به او عطا کند، هر قصری در جوار پیامبری از پیامبران.
نوزدهم:
و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در یک شب از شب های رجب ده رکعت نماز بخواند به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و یک بار «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «سه بار» سوره «توحید» را بخواند حق تعالی هر گناهی که پیش از آن مرتکب شده بیامرزد تا آخر حدیث.
بیستم:
علاّمه مجلسی در کتاب «زاد المَعاد» فرموده: از حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت شده: حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) فرمود: هرکه در هرشب و هر روز ماه های رجب، شعبان و رمضان، هر یک از «حَمد» و «آیت الکرسی» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» و « قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را «سه مرتبه» قرائت کند و «سه مرتبه»بگوید:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَلا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «سه مرتبه» بگوید:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
و «سه مرتبه»:
اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ.
و «چهار صد» مرتبه:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیهِ.
خداوند تعالی گناهانش را بیامرزد، هرچند به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف روی آب دریاها باشد تا آخر حدیث؛ و نیز علاّمه مجلسی فرموده: که در هر شب از شب های این ماه هزار مرتبه گفتن «لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ» وارد شده.
و از حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) روایت شده: هرکه یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب می شود؛ و نیز فرمود: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر است، هرکه یک روز از رجب را روزه بگیرد به یقین از آن نهر بیاشامد.
و از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: ماه رجب ماه استغفار امّت من است، پس در این ماه بسیار درخواست آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصبّ» [یعنی فروریزنده تر] می گویند، زیرا رحمت خداوند در این ماه بر امّت من بسیار ریخته می شود، پس بسیار بگویید:
أَسْتَغْفِرُ اللّه وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ
ابن بابویه به سند شایستۀ احترام از سالم روایت کرده که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روزی از آن مانده بود به حضور امام صادق(علیه السلام) رفتم. چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته ای؟ گفتم: نه به خدا، ای پسر رسول خدا.
فرمود: آن قدر ثواب از تو فوت شده که اندازه آن را جز خدا کسی نمی داند، به یقین این ماهی است که خدا آن را بر ماه های دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم شمرده و گرامی داشتن روزه داران این ماه را بر خود واجب کرده!
گفتم: یابن رسول الله، اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بخشی از ثواب روزه داران آن می رسم؟ فرمود: ای سالم هرکه «یک روز» از آخر این ماه را روزه بگیرد، خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمنی دهد؛ و هرکه «دو روز» آخر این ماه را روزه بگیرد، به آسانی از صراط می گذرد و هرکه «سه روز» از آخر این ماه را روزه بگیرد از وحشت بزرگ روز قیامت و از سختی ها و وحشت های آن روز در امان قرار می گیرد و براتِ آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند.
در هر صورت برای روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده: اگر کسی قدرت بر روزه ماه رجب را ندارد، هر روز این تسبیحات را «صدبار» بخواند تا ثواب روزه ماه رجب را دریابد:
سُبْحانَ الْإِلهِ الْجَلِیلِ! سُبْحانَ مَنْ لَاینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلّا لَهُ! سُبْحانَ الْأَعَزِّ الْأَکرَمِ! سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَهُوَ لَهُ أَهْلٌ.
و اعمال آن بر دو بخش است:
بخش اول: اعمال روزها و شب های ماه رجب.
بخش دوم: اعمال مشترک آن ماه شریف است که مربوط به همه ماه است و اختصاص به روز معینی ندارد.
و آن اعمال مشترک چند عمل است:
اوّل:
در تمام روزهای ماه رجب این دعا را بخواند، دعایی که روایت شده؛ حضرت زین العابدین(علیه السلام) در آغاز رجب در حجر اسماعیل خواند:
یا مَنْ یمْلِک حَوائِجَ السَّائِلِینَ، وَیعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ، لِکلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْک سَمْعٌ حَاضِرٌ، وَجَوَابٌ عَتِیدٌ. اللّهُمَّ وَمَواعِیدُک الصَّادِقَةُ، وَأَیادِیک الْفَاضِلَةُ، وَرَحْمَتُک الْوَاسِعَةُ، فَأَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَقْضِی حَوائِجِی لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
دوّم:
این دعا را بخواند، دعایی که امام صادق(علیه السلام) در هر روز ماه رجب می خواند:
خابَ الْوافِدُونَ عَلَی غَیرِک، وَخَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلّا لَک، وَضاعَ الْمُلِمُّونَ إِلّا بِک، وَأَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَک، بَابُک مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ، وَخَیرُک مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ، وَفَضْلُک مُباحٌ لِلسَّائِلِینَ، وَنَیلُک مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ، وَرِزْقُک مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاک، و َحِلْمُک مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاک، عَادَتُک الْإِحْسانُ إِلَی الْمُسِیئِینَ، و َسَبِیلُک الْإِبْقاءُ عَلَی الْمُعْتَدِینَ. اللّهُمَّ فَاهْدِنِی هُدَی الْمُهْتَدِینَ، وَارْزُقْنِی اجْتِهادَ الْمُجْتَهِدِینَ، و َلَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ، وَاغْفِرْ لِی یوْمَ الدِّینِ.
سوّم:
شیخ در کتاب «مصباح» از مُعلَّی بن خُنَیس از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: در ماه رجب این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک صَبْرَ الشَّاکرِینَ لَک، وَعَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْک، وَیقِینَ الْعَابِدِینَ لَک. اللّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِی الْعَظِیمُ، وَأَنَا عَبْدُک الْبَائِسُ الْفَقِیرُ، أَنْتَ الْغَنِی الْحَمِیدُ، وَأَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَامْنُنْ بِغِنَاک عَلَی فَقْرِی، وَبِحِلْمِک عَلَی جَهْلِی، وَبِقُوَّتِک عَلَی ضَعْفِی، یا قَوِی یا عَزِیزُ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ، وَاکفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
نویسنده گوید: سید ابن طاووس هم این دعا را در کتاب «اقبال» روایت کرده و از نوشتۀ او پیداست که این دعا از جامع ترین دعاهاست و در تمام اوقات می توان آن را خواند.
چهارم:
شیخ طوسی فرموده: در هر روز ماه رجب مستحب است این دعا را بخوانند:
اللّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ، وَالْآلَاءِ الْوَازِعَةِ، وَالرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ، وَالْقُدْرَةِ الْجَامِعَةِ، وَالنِّعَمِ الْجَسِیمَةِ، وَالْمَواهِبِ الْعَظِیمَةِ، وَالْأَیادِی الْجَمِیلَةِ، وَالْعَطایا الْجَزِیلَةِ. یا مَنْ لَاینْعَتُ بِتَمْثِیلٍ، وَلَا یمَثَّلُ بِنَظِیرٍ، وَلَا یغْلَبُ بِظَهِیرٍ.
یا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ، وَأَلْهَمَ فَأَنْطَقَ، وَابْتَدَعَ فَشَرَعَ، وَعَلا فَارْتَفَعَ، وَقَدَّرَ فَأَحْسَنَ، وَصَوَّرَ فَأَتْقَنَ، وَاحْتَجَّ فَأَبْلَغَ، وَأَنْعَمَ فَأَسْبَغَ، وَأَعْطی فَأَجْزَلَ، وَمَنَحَ فَأَفْضَلَ. یا مَنْ سَمَا فِی الْعِزِّ فَفاتَ نَواظِرَ الْأَبْصارِ، وَدَنا فِی اللُّطْفِ فَجازَ هَواجِسَ الْأَفْکارِ.
یا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمُلْک فَلا نِدَّ لَهُ فِی مَلَکوتِ سُلْطَانِهِ، وَتَفَرَّدَ بِالْآلَاءِ وَالْکبْرِیاءِ فَلَا ضِدَّ لَهُ فِی جَبَرُوتِ شَأْنِهِ، یا مَنْ حارَتْ فِی کبْرِیاءِ هَیبَتِهِ دَقائِقُ لَطائِفِ الْأَوْهامِ، وَانْحَسَرَتْ دُونَ إِدْراک عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنامِ.
یا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیبَتِهِ؛ وَخَضَعَتِ الرِّقابُ لِعَظَمَتِهِ، وَوَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِیفَتِهِ، أَسْأَلُک بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِی لَاتَنْبَغِی إِلّا لَک، وَبِما وَأَیتَ بِهِ عَلَی نَفْسِک لِداعِیک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ، وَبِما ضَمِنْتَ الْإِجابَةَ فِیهِ عَلَی نَفْسِک لِلدَّاعِینَ.
یا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ، وَأَبْصَرَ النَّاظِرِینَ، وَأَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ، یا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیینَ وَعَلَی أَهْلِ بَیتِهِ، وَاقْسِمْ لِی فِی شَهْرِنا هذَا خَیرَ مَا قَسَمْتَ، وَاحْتِمْ لِی فِی قَضَائِک خَیرَ مَا حَتَمْتَ، وَاخْتِمْ لِی بالسَّعادَةِ فِیمَنْ خَتَمْتَ.
وَأَحْینِی مَا أَحْییتَنِی مَوْفُوراً، وَأمِتْنِی مَسْرُوراً وَمَغْفُوراً، وَتَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِی مِنْ مُساءَلَةِ البَرْزَخِ، وَادْرأْ عَنِّی مُنکراً وَنَکیراً، وَأَرِ عَینِی مُبَشِّراً وَبَشِیراً، وَاجْعَلْ لِی إِلَی رِضْوَانِک وَجِنانِک مَصِیراً، وَعَیشاً قَرِیراً، وَمُلْکاً کبِیراً، وَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ کثِیراً.
نویسنده گوید: این دعا، دعایی است که در«مسجد صعصعه» هم خوانده می شود.
پنجم:
شیخ روایت کرده: که از ناحیه مقدّسه به دست شیخ کبیر ابی جعفر محمّد بن عثمان بن سعید این توقیع شریف [یعنی دست نویس شریف] بیرون آمد که هر روز از روزهای رجب بخوان:
بِسم اللهِ الرَّحمّْنِ الرَّحیمِ، اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوک بِهِ وُلاةُ أَمْرِک الْمَأْمُونُونَ عَلَی سِرِّک، الْمُسْتَبْشِرُونَ بأَمْرِک، الْواصِفُونَ لِقُدْرَتِک، الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِک، أَسْأَلُک بِما نَطَقَ فِیهِمْ مِنْ مَشِیئَتِک فَجَعَلْتَهُمْ مَعادِنَ لِکلِماتِک، وَأَرْکاناً لِتَوْحِیدِک، وَآیاتِک وَمَقاماتِک الَّتِی لَاتَعْطِیلَ لَهَا فِی کلِّ مَکانٍ یعْرِفُک بِهَا مَنْ عَرَفَک، لَا فَرْقَ بَینَک وَبَینَها إِلّا أَنَّهُمْ عِبادُک وَخَلْقُک، فَتْقُها وَرَتْقُها بِیدِک، بَدْؤُها مِنْک وَعَوْدُها إِلَیک، أَعْضادٌ وَأَشْهادٌ وَمُناةٌ وَأَذْوَادٌ وَحَفَظَةٌ وَرُوَّادٌ، فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَک وَأَرْضَک حَتَّی ظَهَرَ أَنْ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، فَبِذلِک أَسْأَلُک، وَبِمَواقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِک وَبِمَقاماتِک وَعَلامَاتِک، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَزِیدَنِی إِیماناً وَتَثْبِیتاً.
یا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ، وَظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَمَکنُونِهِ، یا مُفَرِّقاً بَینَ النُّورِ وَالدَّیجُورِ، یا مَوْصُوفاً بِغَیرِ کنْهٍ، وَمَعْرُوفاً بِغَیرِ شِبْهٍ، حَادَّ کلِّ مَحْدُودٍ، وَشَاهِدَ کلِّ مَشْهُودٍ، وَمُوجِدَ کلِّ مَوْجُودٍ، وَمُحْصِی کلِّ مَعْدُودٍ، وَفاقِدَ کلِّ مَفْقُودٍ؛ لَیسَ دُونَک مِنْ مَعْبُودٍ، أَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَالْجُودِ، یا مَنْ لَا یکیفُ بِکیفٍ، وَلَا یؤَینُ بِأَینٍ، یا مُحْتَجِباً عَنْ کلِّ عَینٍ، یا دَیمُومُ یا قَیومُ وَعالِمَ کلِّ مَعْلُومٍ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَ عَلَی عِبادِک الْمُنْتَجَبِینَ، وَبَشَرِک الْمُحْتَجِبِینَ، وَمَلائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ، وَالْبُهْمِ الصَّافِّینَ الْحَافِّینَ.
وَبارِک لَنا فِی شَهْرِنا هذَا الْمُرَجَّبِ الْمُکرَّمِ، وَمَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ، وَأَسْبِغْ عَلَینا فِیهِ النِّعَمَ، وَأَجْزِلْ لَنا فِیهِ الْقِسَمَ، وَأَبْرِرْ لَنا فِیهِ الْقَسَمَ، بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ، الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی النَّهَارِ فَأَضاءَ، وَعَلَی اللَّیلِ فَأَظْلَمَ، وَاغْفِرْ لَنا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَمَا لَانَعْلَمُ، وَاعْصِمْنا مِنَ الذُّنُوبِ خَیرَ الْعِصَمِ، وَاکفِنا کوافِی قَدَرِک، وَامْنُنْ عَلَینا بِحُسْنِ نَظَرِک، وَلَا تَکلْنا إِلَی غَیرِک، وَلَا تَمْنَعْنا مِنْ خَیرِک، وَبَارِک لَنَا فِیما کتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمارِنا، وَأَصْلِحْ لَنا خَبِیئَةَ أَسْرَارِنا، وَأَعْطِنَا مِنْک الْأَمانَ، وَاسْتَعْمِلْنا بِحُسْنِ الْإِیمَانِ، وَبَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّیامِ، وَمَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَیامِ وَالْأَعْوامِ، یا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکرامِ.
ششم:
شیخ روایت کرده که: از ناحیه مقدّسه به دست شیخ ابوالقاسم این دعا در ایام رجب اعلام شده:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالْمَوْلُودَینِ فِی رَجَبٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الثَّانِی وَابْنِهِ عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَأَتَقَرَّبُ بِهِمَا إِلَیک خَیرَ الْقُرَبِ، یا مَنْ إِلَیهِ الْمَعْرُوفُ طُلِبَ، وَفِیما لَدَیهِ رُغِبَ، أَسْأَلُک سُؤالَ مُقْتَرِفٍ مُذْنِبٍ قَدْ أَوْبَقَتْهُ ذُنُوبُهُ، وَأَوْثَقَتْهُ عُیوبُهُ، فَطالَ عَلَی الْخَطایا دُؤُوبُهُ، وَمِنَ الرَّزَایا خُطُوبُهُ، یسْأَلُک التَّوْبَةَ، وَحُسْنَ الْأَوْبَةِ، وَالنُّزُوعَ عَنِ الْحَوْبَةِ، وَمِنَ النَّارِ فَکاک رَقَبَتِهِ، وَالْعَفْوَ عَمَّا فِی رِبْقَتِهِ، فَأَنْتَ مَوْلَای أَعْظَمُ أَمَلِهِ وَثِقَتِهِ.
اللّهُمَّ وَأَسْأَلُک بِمَسَائِلِک الشَّرِیفَةِ، وَوَسَائِلِک الْمُنِیفَةِ أَنْ تَتَغَمَّدَنِی فِی هذَا الشَّهْرِ بِرَحْمَةٍ مِنْک وَاسِعَةٍ، وَنِعْمَةٍ وَازِعَةٍ، وَنَفْسٍ بِمَا رَزَقْتَها قَانِعَةٍ، إِلَی نُزُولِ الْحَافِرَةِ، وَمَحَلِّ الْآخِرَةِ، وَمَا هِی إِلَیهِ صَائِرَةٌ.
هفتم:
و نیز شیخ از جناب ابوالقاسم حسین بن روح که نایب خاص حضرت صاحب الامر (عج) است روایت کرده که آن حضرت فرمود: در ماه رجب در هر زیارتگاهی از زیارتگاه های شریف که باشی به این زیارت صاحب مزار را زیارت کن.
پس چون وارد حرم می شوی بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَشْهَدَنا مَشْهَدَ أَوْلِیائِهِ فِی رَجَبٍ، وَأَوْجَبَ عَلَینا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَعَلَی أَوْصِیائِهِ الْحُجُبِ.
اللّهُمَّ فَکما أَشْهَدْتَنا مَشْهَدَهُمْ فَأَ نْجِزْ لَنا مَوْعِدَهُمْ، وَأَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، غَیرَ مُحَلَّئِینَ عَنْ وِرْدٍ فِی دارِ الْمُقامَةِ وَالْخُلْدِ، وَالسَّلامُ عَلَیکمْ، إِنِّی قَدْ قَصَدْتُکمْ وَاعْتَمَدْتُکمْ بِمَسْأَلَتِی وَحَاجَتِی وَهِی فَکاک رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَالْمَقَرُّ مَعَکمْ فِی دَارِ الْقَرارِ، مَعَ شِیعَتِکمُ الْأَبْرَارِ، وَالسَّلامُ عَلَیکمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ.
أَنَا سائِلُکمْ وَآمِلُکمْ فِیمَا إِلَیکمُ التَّفْوِیضُ، وَعَلَیکمُ التَّعْوِیضُ، فَبِکمْ یجْبَرُ الْمَهِیضُ، وَیشْفَی الْمَرِیضُ، وَمَا تَزْدَادُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَغِیضُ؛ إِنِّی بِسِرِّکمْ مُؤْمِنٌ، وَ لِقَوْلِکمْ مُسَلِّمٌ، وَعَلَی اللّهِ بِکمْ مُقْسِمٌ فِی رَجْعِی بِحَوَائِجِی وَقَضَائِها وَ إِمْضَائِها وَإِنْجَاحِها وَ إِبْراحِها وَبِشُؤُونِی لَدَیکمْ وَصَلَاحِها؛
وَالسَّلامُ عَلَیکمْ سَلَامَ مُوَدِّعٍ، وَلَکمْ حَوائِجَهُ مُودِعٌ، یسْأَلُ اللّهَ إِلَیکمُ الْمَرْجِعَ، وَسَعْیهُ إِلَیکمْ غَیرُ مُنْقَطِعٍ، وَأَنْ یرْجِعَنِی مِنْ حَضْرَتِکمْ خَیرَ مَرْجِعٍ إِلَی جَنَابٍ مُمْرِعٍ، وَخَفْضٍ عَیشٍ مُوَسَّعٍ، وَدَعَةٍ وَمَهَلٍ إِلَی حِینِ الْأَجَلِ، وَخَیرِ مَصِیرٍ وَمَحَلٍّ فِی النَّعِیمِ الْأَزَلِ، وَالْعَیشِ الْمُقْتَبَلِ، وَدَوامِ الْأُکلِ، وَشُرْبِ الرَّحِیقِ وَالسَّلْسَلِ، وَعَلٍّ وَنَهَلٍ لَاسَأَمَ مِنْهُ وَلَا مَلَلَ؛
وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ وَتَحِیاتُهُ عَلَیکمْ حَتَّی الْعَوْدِ إِلَی حَضْرَتِکمْ، وَالْفَوْزِ فِی کرَّتِکمْ، وَالْحَشْرِ فِی زُمْرَتِکمْ، وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ عَلَیکمْ وَصَلَواتُهُ وَتَحِیاتُهُ، وَهُوَ حَسْبُنا وَنِعْمَ الْوَکیلُ.
هشتم:
سید ابن طاووس از محمّد بن ذکران که معروف به سجّاد است، چه آن قدر سجده کرد و در حال سجده گریست که نابینا شد، روایت کرده که گفت: به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: فدایت شوم، این ماه، ماه رجب است، مرا در این ماه دعایی بیاموز که حق تعالی مرا به آن سود بخشد، حضرت فرمود: بنویس «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهای روز و شب بگو:
یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکلِّ خَیرٍ، وَآمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یعْطِی الْکثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یا مَنْ یعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یعْطِی مَنْ لَمْ یسْأَلْهُ وَمَنْ لَمْ یعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیاک جَمِیعَ خَیرِ الدُّنْیا وَجَمِیعَ خَیرِ الْآخِرَةِ، وَاصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیاک جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَشَرِّ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیتَ، وَزِدْنِی مِنْ فَضْلِک یا کرِیمُ.
راوی گفت: حضرت مَحاسن (موهای صورت) شریف خود را در پنجه ی چپ گرفت و این دعا را با حالت درماندگی و زاری همراه حرکت دادن انگشت اشاره دست راست خواند و پس از این گفت:
یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ، یا ذَا النَّعْماءِ وَالْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیبَتِی عَلَی النَّارِ.
نهم:
از پیامبر(صلی اللّه علیه و آله) روایت شده: هرکه در ماه رجب «صد مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ وَأَتُوبُ إِلَیهِ.
و آن را با صدقه پایان دهد، حق تعالی سرانجام کارش را ختم به رحمت و آمرزش کند و هرکه «چهارصد مرتبه» بگوید، ثواب شهادت صد شهید را برای او بنویسد.
دهم:
و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در ماه رجب «هزار مرتبه» بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ
خدای عزّتمند پرشکوه، صد هزار کار نیک برای او ثبت کند و برایش صد شهر در بهشت بنا کند.
یازدهم:
روایت شده: هرکه در ماه رجب به هنگام صبح، «هفتاد مرتبه» و در زمان پسین (شامگاه) هم «هفتاد مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ
و چون به پایان رساند، دست ها را بلند کند و بگوید:
اللّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَتُبْ عَلَی
پس اگر در ماه رجب از دنیا برود، خدا از او خشنود باشد و به برکت ماه رجب، آتش دوزخ با او تماس نگیرد.
دوازدهم:
در همه ی این ماه «هزار مرتبه» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَالْآثامِ.
تا خدای مهربان او را بیامرزد.
سیزدهم:
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) برای خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» در ماه رجب «ده هزار مرتبه»، یا «هزار مرتبه»، یا «صد مرتبه» فضیلت بسیار روایت کرده و نیز روایت کرده: هرکه در روز جمعه ماه رجب «صد مرتبه» سوره «توحید» را بخواند، در قیامت برایش نوری پدید می آید که او را به بهشت راهنمایی کند.
چهاردهم:
سید روایت کرده: هرکه در ماه رجب یک روز روزه بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند به این ترتیب که: در رکعت اوّل «صد مرتبه» «آیت الکرسی» بخواند و در رکعت دوّم «دویست مرتبه» سوره «توحید»، نمی میرد تا مقام خود را در بهشت ببیند، یا دیگری برای او ببیند.
پانزدهم:
و نیز سید از پیامبر روایت کرده: هرکه در روز جمعه ماه رجب بین نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز بخواند به این صورت که: در هر رکعت «یک بار» سوره «حمد» و «هفت بار» «آیت الکرسی» و «پنج مرتبه» سوره «توحید» سپس «ده بار» بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ وَأَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
حق تعالی برای او از روزی که این نماز را خوانده تا روزی که از دنیا برود، برای هر روز هزار کار نیک بنویسد و در عوض هر آیه ای که خوانده است، شهری در بهشت از یاقوت سرخ و به جای هر حرف قصری در بهشت از گوهر سپید عطا کند و برایش زنان زیباروی بهشتی را به همسری درآورد و از او خشنود گردد بی آنکه برایش خشمی به دنبال داشته باشد و در زمره عبادت کنندگان به شمار آید و سرانجام او را به سعادت و آمرزش پایان دهد... تا آخر حدیث.
شانزدهم:
سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیر، زیرا روایت شده: هرکه در یکی از ماه های حرام این سه روز را روزه بگیر، حق تعالی برای او ثواب نهصد سال عبادت را می نویسد.
هفدهم:
در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز بخواند، در هر شب دو رکعت به این ترتیب که در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد» و «سه مرتبه» سوره «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «یک مرتبه» سوره «توحید» بخواند و چون سلام دهد، دست ها را بلند کرده و بگوید:
لَا إِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک وَلَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَهُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَ إِلَیهِ الْمَصِیرُ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَآلِهِ.
سپس دست ها را به صورت خویش بمالد، از پیامبر روایت شده: هرکه این عمل را بجا آورد، خدا دعایش را مستجاب کند و پاداش شصت حج و شصت عمره را به او عطا فرماید.
هجدهم:
از پیامبر(صلی الله علیه وآله) روایت شده: هرکه در یک شب از ماه رجب، در دو رکعت نماز «صد مرتبه» سوره «توحید» بخواند مانند کسی است که در راه خدا صد سال روزه گرفته و حق تعالی برای این عمل صد قصر در بهشت به او عطا کند، هر قصری در جوار پیامبری از پیامبران.
نوزدهم:
و نیز از آن حضرت روایت شده: هرکه در یک شب از شب های رجب ده رکعت نماز بخواند به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و یک بار «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «سه بار» سوره «توحید» را بخواند حق تعالی هر گناهی که پیش از آن مرتکب شده بیامرزد تا آخر حدیث.
بیستم:
علاّمه مجلسی در کتاب «زاد المَعاد» فرموده: از حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت شده: حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) فرمود: هرکه در هرشب و هر روز ماه های رجب، شعبان و رمضان، هر یک از «حَمد» و «آیت الکرسی» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» و « قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را «سه مرتبه» قرائت کند و «سه مرتبه»بگوید:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَلا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «سه مرتبه» بگوید:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
و «سه مرتبه»:
اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ.
و «چهار صد» مرتبه:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیهِ.
خداوند تعالی گناهانش را بیامرزد، هرچند به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف روی آب دریاها باشد تا آخر حدیث؛ و نیز علاّمه مجلسی فرموده: که در هر شب از شب های این ماه هزار مرتبه گفتن «لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ» وارد شده.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
لیلة الرغائب
بدان که اولین شب جمعه ماه رجب را «لیلة الرغائب» می گویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) وارد شده که آن را سید در کتاب «اقبال» و علاّمه حلی در «اجازه بنی زهره» نقل کرده اند. بعضی از فضیلت آن اینکه به سبب انجام آن، گناهان بسیار آمرزیده می شود؛
و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را بخواند هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او می فرستد، پس به او می گوید: ای محبوب من، تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی.
بنده می گوید: تو کیستی؟ به خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهره تو ندیدم و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم!
پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال خواندی، امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور (شیپور قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند، پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.
کیفیت این نماز چنین است:
اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه می گیری، چون شب جمعه در آید، بین نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز می خوانی، هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که: در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد» و «سه مرتبه» سوره «قدر» و «دوازده مرتبه» سوره « توحید» می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی «هفتاد مرتبه» می گویی:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَعَلَی آلِهِ.
سپس به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
آنگاه سر از سجده برمی داری و «هفتاد مرتبه» می گویی:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ و َتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّک أَنْتَ الْعَلِی الْأَعْظَمُ.
دوباره به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
سپس حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد.
و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را بخواند هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او می فرستد، پس به او می گوید: ای محبوب من، تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی.
بنده می گوید: تو کیستی؟ به خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهره تو ندیدم و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم!
پاسخ می دهد: من ثواب آن نمازم که در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال خواندی، امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور (شیپور قیامت) دمیده شود، در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند، پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.
کیفیت این نماز چنین است:
اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه می گیری، چون شب جمعه در آید، بین نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز می خوانی، هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که: در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد» و «سه مرتبه» سوره «قدر» و «دوازده مرتبه» سوره « توحید» می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی «هفتاد مرتبه» می گویی:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَعَلَی آلِهِ.
سپس به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
آنگاه سر از سجده برمی داری و «هفتاد مرتبه» می گویی:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ و َتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّک أَنْتَ الْعَلِی الْأَعْظَمُ.
دوباره به سجده می روی و «هفتاد مرتبه» می گویی:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ.
سپس حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز اول ماه رجب
روز شریفی است و در آن چند عمل است:
اوّل:
روزه گرفتن؛ روایت شده: حضرت نوح(علیه السلام) در این روز سوار کشتی شد و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بگیرند؛ و هرکه در این روز، روزه بگیرد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می شود.
دوّم:
غسل کردن.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام)؛ شیخ از بشیر دُهّان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی(علیه السلام) را زیارت کند بی تردید خدای عالم او را بیامرزد.
چهارم:
خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سید در کتاب «اقبال» روایت کرده.
پنجم:
خواندن «نماز سلمان» به این صورت که: ده رکعت نماز بخواند، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد»، «سه مرتبه» «توحید» و «سه مرتبه» «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» را خوانده و پس از هر سلام دست ها را بلند کند و بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک، وَ لَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بَیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
سپس بگوید:
اللّهُمَّ لَامانِعَ لِما أَعْطَیتَ، وَ لَا مُعْطِی لِما مَنَعْتَ، وَ لَا ینْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْک الْجَدُّ.
سپس دست ها را بر چهره خود بکشد.
و نیز در «روز نیمه ماه رجب» این نماز را با همین کیفیت بخواند، ولی پس از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
إِلهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلَا وَلَداً.
و نیز در «روز آخر ماه» این عمل را انجام دهد و بعد از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
پس دست ها را بر چهره خود کشیده و حاجتش را بخواهد؛ از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت کرد.
و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» خوانده شود با فضیلت بسیار که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنه قبر و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جُذام و پیسی و بیماری ذات الجنب برای خواننده آن است؛
و همچنین سید ابن طاووس برای این روز، چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب «اقبال» مراجعه کند؛
و در این روز، در سال پنجاه وهفت هجری به قولی ولادت امام باقر(علیه السلام) واقع شده، ولی انتخاب نویسنده در این مورد سوم صفر است.
اوّل:
روزه گرفتن؛ روایت شده: حضرت نوح(علیه السلام) در این روز سوار کشتی شد و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بگیرند؛ و هرکه در این روز، روزه بگیرد، آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می شود.
دوّم:
غسل کردن.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام)؛ شیخ از بشیر دُهّان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی(علیه السلام) را زیارت کند بی تردید خدای عالم او را بیامرزد.
چهارم:
خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سید در کتاب «اقبال» روایت کرده.
پنجم:
خواندن «نماز سلمان» به این صورت که: ده رکعت نماز بخواند، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت «یک مرتبه» سوره «حمد»، «سه مرتبه» «توحید» و «سه مرتبه» «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» را خوانده و پس از هر سلام دست ها را بلند کند و بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ، لَهُ الْمُلْک، وَ لَهُ الْحَمْدُ، یحْیی وَیمِیتُ، وَهُوَ حَی لَایمُوتُ، بَیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.
سپس بگوید:
اللّهُمَّ لَامانِعَ لِما أَعْطَیتَ، وَ لَا مُعْطِی لِما مَنَعْتَ، وَ لَا ینْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْک الْجَدُّ.
سپس دست ها را بر چهره خود بکشد.
و نیز در «روز نیمه ماه رجب» این نماز را با همین کیفیت بخواند، ولی پس از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
إِلهاً واحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً، لَمْ یتَّخِذْ صاحِبَةً وَلَا وَلَداً.
و نیز در «روز آخر ماه» این عمل را انجام دهد و بعد از: «عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید:
وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
پس دست ها را بر چهره خود کشیده و حاجتش را بخواهد؛ از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت کرد.
و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» خوانده شود با فضیلت بسیار که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنه قبر و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جُذام و پیسی و بیماری ذات الجنب برای خواننده آن است؛
و همچنین سید ابن طاووس برای این روز، چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب «اقبال» مراجعه کند؛
و در این روز، در سال پنجاه وهفت هجری به قولی ولادت امام باقر(علیه السلام) واقع شده، ولی انتخاب نویسنده در این مورد سوم صفر است.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز سیزدهم ماه رجب
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال شب نیمه ماه رجب
شب نیمه ماه رجب، شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل مستحب است:
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
شب زنده داری به عبادت، چنان که علاّمه مجلسی فرموده.
سوّم:
زیارت حضرت سیدالشّهدا(علیه السلام).
چهارم:
شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال «شب سیزدهم» گذشت.
پنجم:
سی رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حَمد» و «ده مرتبه» سوره «توحید» خوانده شود و این نماز را سید ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت کرده.
ششم:
دوازده رکعت نماز، هر دو رکعت با یک سلام و در هر رکعت، هر یک از سوره های «حَمد» و «توحید» و «فَلَق» و «ناس» و «آیت الکرسی» و «قدر» را «چهار مرتبه» بخواند و پس از سلام «چهار مرتبه» بگوید:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَا أُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیاً.
سپس هر دعایی که می خواهد بخواند.
سید بن طاووس این نماز را به این صورت از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده، ولی شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده:
در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز می خوانی، در هر رکعت بعد از سوره «حمد» یک سوره خوانده و هنگامی که از نماز فراغت یافتی، هر یک از سوره های «حَمد»، «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «توحید» و «آیت الکرسی» را «چهار مرتبه» قرائت می کنی و پس از آن «چهار مرتبه» می گویی:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ.
سپس بخوان:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَما شاءَاللّهُ، لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ العَلِی الْعَظِیمِ.
و نیز در «شب بیست وهفتم» مثل این عمل را انجام ده.
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
شب زنده داری به عبادت، چنان که علاّمه مجلسی فرموده.
سوّم:
زیارت حضرت سیدالشّهدا(علیه السلام).
چهارم:
شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال «شب سیزدهم» گذشت.
پنجم:
سی رکعت نماز که در هر رکعت سوره «حَمد» و «ده مرتبه» سوره «توحید» خوانده شود و این نماز را سید ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت کرده.
ششم:
دوازده رکعت نماز، هر دو رکعت با یک سلام و در هر رکعت، هر یک از سوره های «حَمد» و «توحید» و «فَلَق» و «ناس» و «آیت الکرسی» و «قدر» را «چهار مرتبه» بخواند و پس از سلام «چهار مرتبه» بگوید:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَا أُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیاً.
سپس هر دعایی که می خواهد بخواند.
سید بن طاووس این نماز را به این صورت از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده، ولی شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده:
در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز می خوانی، در هر رکعت بعد از سوره «حمد» یک سوره خوانده و هنگامی که از نماز فراغت یافتی، هر یک از سوره های «حَمد»، «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «توحید» و «آیت الکرسی» را «چهار مرتبه» قرائت می کنی و پس از آن «چهار مرتبه» می گویی:
سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلَا إِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ.
سپس بخوان:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً، وَما شاءَاللّهُ، لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ العَلِی الْعَظِیمِ.
و نیز در «شب بیست وهفتم» مثل این عمل را انجام ده.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال شب بیست و هفتم ماه رجب (شب مبعث)
شب بیست و هفتم، شـب بعثـت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و از شب های پربرکت است و در آن چند عمل مستحبّ است:
اوّل:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد(علیه السلام) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است که از هر آنچه آفتاب بر آن می تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیامبر(صلی الله علیه وآله) به رسالت مبعوث شد. برای کسی که از شیعۀ ما عمل کننده در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،
به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود:
چون نماز عشا را خواندی و به بستر استراحت رفتی تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی خیزی و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام می خوانی، در هر رکعت «حمد» و سوره ای از سوره های کوچک مفصّل می خوانی و کوچک مفصّل از سوره «محمّد»(صلی الله علیه وآله) تا آخر قرآن است.
زمانی که از دوازده رکعت نماز فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» بخوان و به دنبال همه آن ها این دعا را به بخوان:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ عِزِّک عَلَی أَرْکانِ عَرْشِک وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتابِک، وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَ ذِکرِک الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلی، وَبِکلِماتِک التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ.
سپس بخوان هر دعایی را که می خواهی؛ و نیز غسل در این شب مستحب است و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) برای «شب نیمه رجب» روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب نیز خوانده می شود.
دوّم:
زیارت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) که برترین اعمال این شب می باشد؛ و بدان که ابوعبدالله محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان [زمان نوشته شدن مفاتیح الجنان] می زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیرالمؤمنین(علیه السلام) را بیان کرده و گفته است همه ی اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده:
از جمله در شب بیست وهفتم ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس و روم، افراد شل و مفلوج و زمین گیری را که حدود سی یا چهل نفر می شوند پس از عشا نزد ضریح مقدّس علی می آورند، آنگاه مردم اجتماع می کنند و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می مانند.
گروهی از اجتماع کنندگان نماز می خوانند و برخی ذکر می گویند و گروهی قرآن می خوانند و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می شوند تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان و زمین گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی خیزند درحالی که صحیح و تندرست اند و نقصی در آنان نیست و می گویند: «لَاإِلهَ إِلّا اللّه» (معبودی جز خدا نیست)، «مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ» (محمد فرستاده خداست)، «عَلِیُّ وَلِیُّ اللّه» (علی ولیّ خداست) و این امری است مشهور و معروف.
من گرچه آن شب را در آن روضه درک نکردم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم.
و همچنین در مدرسه ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند دیدم، یکی از مردمان روم و دیگری از اهالی اصفهان و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده اید؟
گفتند: ما شب بیست وهفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده ایم تا شب بیست وهفتم آینده برسد و شفای خود را بگیریم و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می شوند و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می گردد.
نویسنده گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که از این مَشاهد مشرّفه به ظهور رسیده و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید؛
و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن این بخش از مفاتیح الجنان به وسیله نویسنده بزرگوارش مرحوم محدّث قمی(رحمة الله علیه)] سال هزار و سیصد و چهل وسه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الأئمة الهداة و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(علیه السلام)، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند و درمانشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد، همچون نمودار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر و باز شدن دروازه نجف به روی عرب های بادیه نشین؛
و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود که برای مردم بیان شد و دکترهایی که از بیماری آنان آگاه بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند و بعضی از آن ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند و اگر ملاحظه اختصار و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن ها را به به صورت مشروح بیان می کردم.
وَلَقَدْ أَجادَ شَیْخُنا الْحُرُّ الْعامِلی فی أُرْجُوزَتِهِ (چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش):
وَما بَدا مِنْ بَرَکاتِ مَشْهَدِه
فِی کلِّ یوْمٍ أَمْسُهُ مِثْلُ غَدِه
و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده
دیروزش مانند فردایش می باشد
وَکشِفا الْعَمی وَالْمَرضی بِهِ
إِجابَةُ الدُّعاءِ فِی أَعْتابِهِ
و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش
اجابت دعا در آستانش می باشد
سوم:
شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده است: شب مبعث این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُکرَّمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، یا مَنْ یعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ.
اللّهُمَّ بارِک لَنا فِی لَیلَتِنا هذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَبِکرامَتِک أَجْلَلْتَها، وَبِالْمَحَلِّ الشَّرِیفِ أَحْلَلْتَها.
اللّهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُک بِالْمَبْعَثِ الشَّرِیفِ، وَالسَّیدِ اللَّطِیفِ، وَالْعُنْصُرِ الْعَفِیفِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِی هذِهِ اللَّیلَةِ وَ فِی سائِرِ اللَّیالِی مَقْبُولَةً، وَ ذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَ حَسَناتِنا مَشْکورَةً، وَ سَیئاتِنا مَسْتُورَةً، وَ قُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَ أَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْک بِالْیسْرِ مَدْرُورَةً.
اللّهُمَّ إِنَّک تَری وَ لَا تُری، وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی، وَ إِنَّ إِلَیک الرُّجْعی وَالْمُنْتَهی، وَ إِنَّ لَک الْمَماتَ وَالْمَحْیا، وَ إِنَّ لَک الْآخِرَةَ وَالْأُولی؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِک أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی، وَ أَنْ نَأْتِی مَا عَنْهُ تَنْهی.
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِک، وَ نَسْتَعِیذُ بِک مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِک، وَ نَسْأَلُک مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِک، وَاجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ کبَرِ سِنِّنا، وَ أَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَ أَطِلْ فِی طاعَتِک، وَ ما یقَرِّبُ إِلَیک، وَیحْظِی عِنْدَک، وَیزْ لِفُ لَدَیک أَعْمارَنا، وَ أَحْسِنْ فِی جَمِیعِ أَحْوالِنا و َأُمُورِنا مَعْرِفَتَنا،وَ لَا تَکلْنا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک فَیمُنَّ عَلَینا، وَ تَفَضَّلْ عَلَینا بِجَمِیعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَابْدَأْ بِآبائِنا وَ أَبْنائِنا وَجَمِیعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِینَ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْناک لِأَ نْفُسِنا یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک بِاسْمِک الْعَظِیمِ، وَ مُلْکک الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.
اللّهُمَّ وَ هذا رَجَبٌ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، فَلَک الْحَمْدُ یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ، فَأَسْأَلُک بِهِ وَبِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ أَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ لِشَفاعَتِک.
اللّهُمَّ اهْدِنا إِلَی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ، فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، وَ مُلْک جَزِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ.
اللّهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِینَ مُنْجِحِینَ غَیرَ مَغْضُوبٍ عَلَینا وَ لَا ضَالِّینَ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِک، وَبِواجِبِ رَحْمَتِک، السَّلامَةَ مِنْ کلِّ إِثْمٍ، وَالْغَنِیمَةَ مِنْ کلِّ بِرٍّ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ؛
اللّهُمَّ دَعاک الدَّاعُونَ وَ دَعَوْتُک، وَ سَأَلَک السَّائِلُونَ وَ سَأَلْتُک، وَ طَلَبَ إِلَیک الطَّالِبُونَ وَ طَلَبْتُ إِلَیک.
اللّهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاءُ، وَ إِلَیک مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعاءِ.
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَاجْعَلِ الْیقِینَ فِی قَلْبِی، وَالنُّورَ فِی بَصَرِی، وَالنَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی، وَ ذِکرَک بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلَی لِسانِی، وَ رِزْقاً واسِعاً غَیرَ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی، وَبارِک لِی فِیما رَزَقْتَنِی، وَاجْعَلْ غِنای فِی نَفْسِی، وَ رَغْبَتِی فِیما عِنْدَک، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
پس به سجده برو و بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَخَصَّنا بِوِلایتِهِ، وَ وَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُکراً شُکراً (تا صد مرتبه)
پس سر از سجده بردار و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُک بِحاجَتِی، وَاعْتَمَدْتُ عَلَیک بِمَسْأَلَتِی، وَ تَوَجَّهْتُ إِلَیک بِأَئِمَّتِی وَ سادَتِی. اللّهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَ أَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ، وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا را سید ابن طاووس برای«روز مبعث» ذکر فرموده.
اوّل:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد(علیه السلام) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است که از هر آنچه آفتاب بر آن می تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیامبر(صلی الله علیه وآله) به رسالت مبعوث شد. برای کسی که از شیعۀ ما عمل کننده در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،
به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود:
چون نماز عشا را خواندی و به بستر استراحت رفتی تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی خیزی و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام می خوانی، در هر رکعت «حمد» و سوره ای از سوره های کوچک مفصّل می خوانی و کوچک مفصّل از سوره «محمّد»(صلی الله علیه وآله) تا آخر قرآن است.
زمانی که از دوازده رکعت نماز فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» بخوان و به دنبال همه آن ها این دعا را به بخوان:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ عِزِّک عَلَی أَرْکانِ عَرْشِک وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتابِک، وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَ ذِکرِک الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلی، وَبِکلِماتِک التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ.
سپس بخوان هر دعایی را که می خواهی؛ و نیز غسل در این شب مستحب است و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق(علیه السلام) برای «شب نیمه رجب» روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب نیز خوانده می شود.
دوّم:
زیارت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) که برترین اعمال این شب می باشد؛ و بدان که ابوعبدالله محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان [زمان نوشته شدن مفاتیح الجنان] می زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیرالمؤمنین(علیه السلام) را بیان کرده و گفته است همه ی اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده:
از جمله در شب بیست وهفتم ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس و روم، افراد شل و مفلوج و زمین گیری را که حدود سی یا چهل نفر می شوند پس از عشا نزد ضریح مقدّس علی می آورند، آنگاه مردم اجتماع می کنند و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می مانند.
گروهی از اجتماع کنندگان نماز می خوانند و برخی ذکر می گویند و گروهی قرآن می خوانند و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می شوند تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان و زمین گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی خیزند درحالی که صحیح و تندرست اند و نقصی در آنان نیست و می گویند: «لَاإِلهَ إِلّا اللّه» (معبودی جز خدا نیست)، «مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ» (محمد فرستاده خداست)، «عَلِیُّ وَلِیُّ اللّه» (علی ولیّ خداست) و این امری است مشهور و معروف.
من گرچه آن شب را در آن روضه درک نکردم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم.
و همچنین در مدرسه ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند دیدم، یکی از مردمان روم و دیگری از اهالی اصفهان و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده اید؟
گفتند: ما شب بیست وهفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده ایم تا شب بیست وهفتم آینده برسد و شفای خود را بگیریم و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می شوند و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می گردد.
نویسنده گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که از این مَشاهد مشرّفه به ظهور رسیده و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید؛
و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن این بخش از مفاتیح الجنان به وسیله نویسنده بزرگوارش مرحوم محدّث قمی(رحمة الله علیه)] سال هزار و سیصد و چهل وسه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الأئمة الهداة و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(علیه السلام)، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند و درمانشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد، همچون نمودار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر و باز شدن دروازه نجف به روی عرب های بادیه نشین؛
و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود که برای مردم بیان شد و دکترهایی که از بیماری آنان آگاه بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند و بعضی از آن ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند و اگر ملاحظه اختصار و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن ها را به به صورت مشروح بیان می کردم.
وَلَقَدْ أَجادَ شَیْخُنا الْحُرُّ الْعامِلی فی أُرْجُوزَتِهِ (چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش):
وَما بَدا مِنْ بَرَکاتِ مَشْهَدِه
فِی کلِّ یوْمٍ أَمْسُهُ مِثْلُ غَدِه
و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده
دیروزش مانند فردایش می باشد
وَکشِفا الْعَمی وَالْمَرضی بِهِ
إِجابَةُ الدُّعاءِ فِی أَعْتابِهِ
و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش
اجابت دعا در آستانش می باشد
سوم:
شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده است: شب مبعث این دعا را بخوان:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُکرَّمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، یا مَنْ یعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ.
اللّهُمَّ بارِک لَنا فِی لَیلَتِنا هذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَبِکرامَتِک أَجْلَلْتَها، وَبِالْمَحَلِّ الشَّرِیفِ أَحْلَلْتَها.
اللّهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُک بِالْمَبْعَثِ الشَّرِیفِ، وَالسَّیدِ اللَّطِیفِ، وَالْعُنْصُرِ الْعَفِیفِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِی هذِهِ اللَّیلَةِ وَ فِی سائِرِ اللَّیالِی مَقْبُولَةً، وَ ذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَ حَسَناتِنا مَشْکورَةً، وَ سَیئاتِنا مَسْتُورَةً، وَ قُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَ أَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْک بِالْیسْرِ مَدْرُورَةً.
اللّهُمَّ إِنَّک تَری وَ لَا تُری، وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلی، وَ إِنَّ إِلَیک الرُّجْعی وَالْمُنْتَهی، وَ إِنَّ لَک الْمَماتَ وَالْمَحْیا، وَ إِنَّ لَک الْآخِرَةَ وَالْأُولی؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِک أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزی، وَ أَنْ نَأْتِی مَا عَنْهُ تَنْهی.
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِک، وَ نَسْتَعِیذُ بِک مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِک، وَ نَسْأَلُک مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِک، وَاجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ کبَرِ سِنِّنا، وَ أَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَ أَطِلْ فِی طاعَتِک، وَ ما یقَرِّبُ إِلَیک، وَیحْظِی عِنْدَک، وَیزْ لِفُ لَدَیک أَعْمارَنا، وَ أَحْسِنْ فِی جَمِیعِ أَحْوالِنا و َأُمُورِنا مَعْرِفَتَنا،وَ لَا تَکلْنا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک فَیمُنَّ عَلَینا، وَ تَفَضَّلْ عَلَینا بِجَمِیعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَابْدَأْ بِآبائِنا وَ أَبْنائِنا وَجَمِیعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِینَ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْناک لِأَ نْفُسِنا یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
اللّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُک بِاسْمِک الْعَظِیمِ، وَ مُلْکک الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.
اللّهُمَّ وَ هذا رَجَبٌ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، فَلَک الْحَمْدُ یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ، فَأَسْأَلُک بِهِ وَبِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ أَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ لِشَفاعَتِک.
اللّهُمَّ اهْدِنا إِلَی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ، فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، وَ مُلْک جَزِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ.
اللّهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِینَ مُنْجِحِینَ غَیرَ مَغْضُوبٍ عَلَینا وَ لَا ضَالِّینَ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِک، وَبِواجِبِ رَحْمَتِک، السَّلامَةَ مِنْ کلِّ إِثْمٍ، وَالْغَنِیمَةَ مِنْ کلِّ بِرٍّ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ؛
اللّهُمَّ دَعاک الدَّاعُونَ وَ دَعَوْتُک، وَ سَأَلَک السَّائِلُونَ وَ سَأَلْتُک، وَ طَلَبَ إِلَیک الطَّالِبُونَ وَ طَلَبْتُ إِلَیک.
اللّهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاءُ، وَ إِلَیک مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعاءِ.
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَاجْعَلِ الْیقِینَ فِی قَلْبِی، وَالنُّورَ فِی بَصَرِی، وَالنَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی، وَ ذِکرَک بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلَی لِسانِی، وَ رِزْقاً واسِعاً غَیرَ مَمْنُونٍ وَ لَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی، وَبارِک لِی فِیما رَزَقْتَنِی، وَاجْعَلْ غِنای فِی نَفْسِی، وَ رَغْبَتِی فِیما عِنْدَک، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
پس به سجده برو و بگو:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَخَصَّنا بِوِلایتِهِ، وَ وَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُکراً شُکراً (تا صد مرتبه)
پس سر از سجده بردار و بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُک بِحاجَتِی، وَاعْتَمَدْتُ عَلَیک بِمَسْأَلَتِی، وَ تَوَجَّهْتُ إِلَیک بِأَئِمَّتِی وَ سادَتِی. اللّهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَ أَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ، وَ أَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا را سید ابن طاووس برای«روز مبعث» ذکر فرموده.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب
اعمال روز بیست و هفتم ماه رجب
روز بیست و هفتم یکی از اعیاد بزرگ است و روزی است که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به پیامبری مبعوث شد و جبرئیل برای ابلاغ پیامبری، بر آن حضرت فرود آمد و برای این روز چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
روزه گرفتن و آن یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد و ثوابی برابر با روزه هفتاد سال دارد.
سوّم:
صلوات زیاد فرستادن.
چهارم:
زیارت حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام).
پنجم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که از ریان بن الصّلت روایت شده: حضرت جواد(علیه السلام) زمانی که در بغداد بود روز نیمه و روز بیست وهفتم رجب را روزه گرفت و همه خدمتکاران آن حضرت نیز روزه گرفتند و به ما فرمان داد دوازده رکعت نماز بخوانیم به این صورت که:
در هر رکعت «یک مرتبه» «حمد» و «سوره»[توحید] خوانده و پس از پایان نماز، هر کدام از سوره های «حمد» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» را «چهار مرتبه» بخوانیم، آنگاه «چهار مرتبه» بگوییم:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «چهار مرتبه»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و «چهار مرتبه»:
لَا أُشْرِک بِرَبِّی أَحَداً.
ششم:
شیخ طوسی از جناب ابوالقاسم حسین بن روح(رحمة الله علیه) روایت کرده: که در این روز دوازده رکعت نماز به جا می آوری در هر رکعت سوره «حمد» و سوره ای که آسان باشد می خوانی و پس از گفتن تشهّد و سلام بین هر دو رکعت می گویی:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. یا عُدَّتِی فِی مُدَّتِی، یا صاحِبِی فِی شِدَّتِی، یا وَلِیی فِی نِعْمَتِی، یا غِیاثِی فِی رَغْبَتِی، یا نَجاحِی فِی حاجَتِی، یا حافِظِی فِی غَیبَتِی، یا کافِی فِی وَحْدَتِی، یا أُنْسِی فِی وَحْشَتِی، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْتُرْ عَوْرَتِی، وَ آمِنْ رَوْعَتِی، وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، وَاصْفَحْ عَنْ جُرْمِی، وَ تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتِی فِی أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی کانُوا یوعَدُونَ.
هنگامی که از نماز و دعا فارغ شدی، هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» می خوانی و «هفت بار» می گویی:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ.
و «هفت بار»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و هر دعایی که می خواهی بخوان.
هفتم:
در کتاب «اقبال» و در بعضی نسخه های «مصباح» آمده است که مستحب است در این روز این دعا را بخوانند:
یا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَالتَّجاوُزَ، یا مَنْ عَفا وَ تَجاوَزَ اعْفُ عَنِّی وَ تَجاوَزْ یا کرِیمُ. اللّهُمَّ وَ قَدْ أَکدَی الطَّلَبُ، وَ أَعْیتِ الْحِیلَةُ وَالْمَذْهَبُ، وَ دَرَسَتِ الْآمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلّا مِنْک وَحْدَک لا شَرِیک لَک.
اللّهُمَّ إِنِّی أَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ إِلَیک مُشْرَعَةً، وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَدَیک مُتْرَعَةً، وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ لِمَنْ دَعاک مُفَتَّحَةً، وَالاسْتِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِک مُباحَةً، وَ أَعْلَمُ أَنَّک لِداعِیک بِمَوْضِعِ إِجابَةٍ، وَ لِلصَّارِخِ إِلَیک بِمَرْصَدِ إِغاثَةٍ، وَ أَنَّ فِی اللَّهْفِ إِلی جُودِک وَالضَّمانِ بِعِدَتِک عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلِینَ؛ وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِی أَیدِی الْمُسْتَأْثِرِینَ، وَ أَنَّک لَاتَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِک إِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ الْأَعْمالُ دُونَک.
وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زادِ الرَّاحِلِ إِلَیک عَزْمُ إِرادَةٍ یخْتارُک بِها وَ قَدْ ناجاک بِعَزْمِ الْإِرادَةِ قَلْبِی، وَ أَسْأَلُک بِکلِّ دَعْوَةٍ دَعاک بِها راجٍ بَلَّغْتَهُ أَمَلَهُ، أَوْ صارِخٌ إِلَیک أَغَثْتَ صَرْخَتَهُ، أَوْ مَلْهُوفٌ مَکرُوبٌ فَرَّجْتَ کرْبَهُ، أَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ غَفَرْتَ لَهُ، أَوْ مُعافی أَتْمَمْتَ نِعْمَتَک عَلَیهِ، أَوْ فَقِیرٌ أَهْدَیتَ غِناک إِلَیهِ، وَ لِتِلْک الدَّعْوَةِ عَلَیک حَقٌّ وَ عِنْدَک مَنْزِلَةٌ إِلّا صَلَّیتَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَضَیتَ حَوائِجِی حَوائِجَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ؛
وَ هذا رَجَبٌ الْمُرَجَّبُ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ فَنَسْأَلُک بِهِ وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ وَ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ بِشَفاعَتِک؛
اللّهُمَّ وَاهْدِنا إِلی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ، وَالسَّلامُ عَلَی عِبادِهِ الْمُصْطَفَینَ وَ صَلَواتُهُ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ.
اللّهُمَّ وَبارِک لَنا فِی یوْمِنا هذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ، وَبِکرامَتِک جَلَّلْتَهُ، وَبِالْمَنْزِلِ الْعَظِیمِ الْأَعْلی أنْزَلْتَهُ، صَلِّ عَلَی مَنْ فِیهِ إِلَی عِبادِک أَرْسَلْتَهُ، وَبِالْمَحَلِّ الْکرِیمِ أَحْلَلْتَهُ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیهِ صَلاةً دائِمَةً تَکونُ لَک شُکراً، وَ لَنا ذُخْراً، وَاجْعَلْ لَنا مِنْ أَمْرِنا یسْراً، وَاخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَةِ إِلی مُنْتَهی آجالِنا، وَ قَدْ قَبِلْتَ الْیسِیرَ مِنْ أَعْمالِنا، وَبَلَّغْتَنا بِرَحْمَتِک أَفْضَلَ آمالِنا، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَسَلَّمَ.
نویسنده گوید: این دعا را حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند خواند و آن روز، روز بیست وهفتم رجب بود و این دعا از دعاهای برگزیده ماه رجب است.
هشتم:
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» فرموده است: دعای «اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ» را بخواند و این دعا به روایت کفعمی جزو اعمال «شب بیست وهفتم» بیان شد.
اوّل:
غسل کردن.
دوّم:
روزه گرفتن و آن یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد و ثوابی برابر با روزه هفتاد سال دارد.
سوّم:
صلوات زیاد فرستادن.
چهارم:
زیارت حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام).
پنجم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که از ریان بن الصّلت روایت شده: حضرت جواد(علیه السلام) زمانی که در بغداد بود روز نیمه و روز بیست وهفتم رجب را روزه گرفت و همه خدمتکاران آن حضرت نیز روزه گرفتند و به ما فرمان داد دوازده رکعت نماز بخوانیم به این صورت که:
در هر رکعت «یک مرتبه» «حمد» و «سوره»[توحید] خوانده و پس از پایان نماز، هر کدام از سوره های «حمد» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» را «چهار مرتبه» بخوانیم، آنگاه «چهار مرتبه» بگوییم:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.
و «چهار مرتبه»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و «چهار مرتبه»:
لَا أُشْرِک بِرَبِّی أَحَداً.
ششم:
شیخ طوسی از جناب ابوالقاسم حسین بن روح(رحمة الله علیه) روایت کرده: که در این روز دوازده رکعت نماز به جا می آوری در هر رکعت سوره «حمد» و سوره ای که آسان باشد می خوانی و پس از گفتن تشهّد و سلام بین هر دو رکعت می گویی:
الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک، وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ، وَ کبِّرْهُ تَکبِیراً. یا عُدَّتِی فِی مُدَّتِی، یا صاحِبِی فِی شِدَّتِی، یا وَلِیی فِی نِعْمَتِی، یا غِیاثِی فِی رَغْبَتِی، یا نَجاحِی فِی حاجَتِی، یا حافِظِی فِی غَیبَتِی، یا کافِی فِی وَحْدَتِی، یا أُنْسِی فِی وَحْشَتِی، أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، وَ أَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتِی، فَلَک الْحَمْدُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْتُرْ عَوْرَتِی، وَ آمِنْ رَوْعَتِی، وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، وَاصْفَحْ عَنْ جُرْمِی، وَ تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتِی فِی أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی کانُوا یوعَدُونَ.
هنگامی که از نماز و دعا فارغ شدی، هر یک از سوره های «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ بِّ النَّاسِ» و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیت الکرسی» را «هفت مرتبه» می خوانی و «هفت بار» می گویی:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَاللّهُ أَکبَرُ، وَ سُبْحانَ اللّهِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ.
و «هفت بار»:
اللّهُ اللّهُ رَبِّی لَاأُشْرِک بِهِ شَیئاً.
و هر دعایی که می خواهی بخوان.
هفتم:
در کتاب «اقبال» و در بعضی نسخه های «مصباح» آمده است که مستحب است در این روز این دعا را بخوانند:
یا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَالتَّجاوُزَ، یا مَنْ عَفا وَ تَجاوَزَ اعْفُ عَنِّی وَ تَجاوَزْ یا کرِیمُ. اللّهُمَّ وَ قَدْ أَکدَی الطَّلَبُ، وَ أَعْیتِ الْحِیلَةُ وَالْمَذْهَبُ، وَ دَرَسَتِ الْآمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلّا مِنْک وَحْدَک لا شَرِیک لَک.
اللّهُمَّ إِنِّی أَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ إِلَیک مُشْرَعَةً، وَ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَدَیک مُتْرَعَةً، وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ لِمَنْ دَعاک مُفَتَّحَةً، وَالاسْتِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِک مُباحَةً، وَ أَعْلَمُ أَنَّک لِداعِیک بِمَوْضِعِ إِجابَةٍ، وَ لِلصَّارِخِ إِلَیک بِمَرْصَدِ إِغاثَةٍ، وَ أَنَّ فِی اللَّهْفِ إِلی جُودِک وَالضَّمانِ بِعِدَتِک عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلِینَ؛ وَ مَنْدُوحَةً عَمَّا فِی أَیدِی الْمُسْتَأْثِرِینَ، وَ أَنَّک لَاتَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِک إِلّا أَنْ تَحْجُبَهُمُ الْأَعْمالُ دُونَک.
وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زادِ الرَّاحِلِ إِلَیک عَزْمُ إِرادَةٍ یخْتارُک بِها وَ قَدْ ناجاک بِعَزْمِ الْإِرادَةِ قَلْبِی، وَ أَسْأَلُک بِکلِّ دَعْوَةٍ دَعاک بِها راجٍ بَلَّغْتَهُ أَمَلَهُ، أَوْ صارِخٌ إِلَیک أَغَثْتَ صَرْخَتَهُ، أَوْ مَلْهُوفٌ مَکرُوبٌ فَرَّجْتَ کرْبَهُ، أَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ غَفَرْتَ لَهُ، أَوْ مُعافی أَتْمَمْتَ نِعْمَتَک عَلَیهِ، أَوْ فَقِیرٌ أَهْدَیتَ غِناک إِلَیهِ، وَ لِتِلْک الدَّعْوَةِ عَلَیک حَقٌّ وَ عِنْدَک مَنْزِلَةٌ إِلّا صَلَّیتَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَضَیتَ حَوائِجِی حَوائِجَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ؛
وَ هذا رَجَبٌ الْمُرَجَّبُ الْمُکرَّمُ الَّذِی أَکرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ أَکرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَینِ الْأُمَمِ، یا ذَا الْجُودِ وَالْکرَمِ فَنَسْأَلُک بِهِ وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّک فَلا یخْرُجُ مِنْک إِلی غَیرِک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ وَ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِک، وَالْآمِلِینَ فِیهِ بِشَفاعَتِک؛
اللّهُمَّ وَاهْدِنا إِلی سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَک خَیرَ مَقِیلٍ فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، فَإِنَّک حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکیلُ، وَالسَّلامُ عَلَی عِبادِهِ الْمُصْطَفَینَ وَ صَلَواتُهُ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ.
اللّهُمَّ وَبارِک لَنا فِی یوْمِنا هذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ، وَبِکرامَتِک جَلَّلْتَهُ، وَبِالْمَنْزِلِ الْعَظِیمِ الْأَعْلی أنْزَلْتَهُ، صَلِّ عَلَی مَنْ فِیهِ إِلَی عِبادِک أَرْسَلْتَهُ، وَبِالْمَحَلِّ الْکرِیمِ أَحْلَلْتَهُ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیهِ صَلاةً دائِمَةً تَکونُ لَک شُکراً، وَ لَنا ذُخْراً، وَاجْعَلْ لَنا مِنْ أَمْرِنا یسْراً، وَاخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَةِ إِلی مُنْتَهی آجالِنا، وَ قَدْ قَبِلْتَ الْیسِیرَ مِنْ أَعْمالِنا، وَبَلَّغْتَنا بِرَحْمَتِک أَفْضَلَ آمالِنا، إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ، وَصَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَسَلَّمَ.
نویسنده گوید: این دعا را حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند خواند و آن روز، روز بیست وهفتم رجب بود و این دعا از دعاهای برگزیده ماه رجب است.
هشتم:
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» فرموده است: دعای «اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ» را بخواند و این دعا به روایت کفعمی جزو اعمال «شب بیست وهفتم» بیان شد.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
فضیلت و اعمال مشترکه ماه شعبان
آگاه باش که شعبان ماه بسیار برجسته و عالی رتبه ای است و به سید انبیاء انتساب دارد و آن حضرت همه ی این ماه را روزه می گرفت و روزه آن را به ماه رمضان وصل می کرد و می فرمود: شعبان ماه من است، هرکه یک روز از این ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب می شود.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین(علیه السلام) اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود: ای اصحاب من، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) می فرمود: شعبان ماه من است؛ پس در این ماه برای جلب محبّت پیامبر خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش، روزه بگیرید، به خدایی که جان علی بن الحسین(علیه السلام) به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم از پدرم حسین بن علی(علیه السلام) شنیدم که فرمود: از امیر المؤمنین(علیه السلام) شنیدم: هر که شعبان را برای محبّت پیامبر و تقرّب جستن به سوی خدا روزه بگیرد، خدا او را دوست بدارد و در روز قیامت به کرامتش نزدیک کند و بهشت را بر او واجب گرداند.
شیخ از صفوان جمّال روایت کرده است: که امام صادق(علیه السلام) به من فرمود: کسانی را که پیرامون تو هستند به روزه شعبان وادار کن. گفتم: فدایت شوم، مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟
فرمود: آری رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هرگاه هلال شعبان را می دید، به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا کند: ای اهل مدینه، من از جانب رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به سوی شما فرستاده شده ام، آن حضرت می فرماید: آگاه باشید، به درستی که شعبان ماه من است، خدا رحمت کند کسی را که مرا در ماه من یاری کند، یعنی آن را روزه بگیرد؛ سپس امام صادق(علیه السلام) چنین گفت: امیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرمود:
از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم به خواست خدا از من فوت نخواهد شد. پس می فرمود: روزه دو ماه شعبان و رمضان مایه توبه و آمرزش خداست.
اسماعیل بن عبد الخالق روایت کرده است: نزد امام صادق(علیه السلام) بودم، ذکر روزه شعبان به میان آمد، حضرت فرمود: در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است تا جایی که انسان مرتکب قتل حرام می شود، پس اگر شعبان را روزه بگیرد، این روزه به او سود می رساند و به خواست خداوند آمرزیده می شود!
آگاه باش اعمال این ماه برجسته و عالی رتبه بر دو بخش است:
« اعمال مشترک» و «اعمال ویژه».
امّا اعمال مشترک، پس چند عمل است:
اوّل:
هر روز «هفتاد مرتبه » بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
دوم:
هر روز «هفتاد مرتبه» بخواند:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَی الْقَیوْمُ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ.
در بعضی از روایات «الْحَیُّ الْقَیُّوْمُ» پیش از «الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ» است و عمل به هر دو خوب است؛ و از روایات استفاده می شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه «استغفار» است و هرکه در هر روز این ماه «هفتاد مرتبه» استغفار کند، مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد.
سوّم:
در این ماه صدقه بدهد، گرچه نصف دانه خرمایی باشد تا حق تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزه رجب پرسیدند، فرمود: چرا از روزه شعبان غافل هستید؟ راوی عرض کرد: یابنَ رسول الله، کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است.
عرض کرد: یابنَ رسول الله، بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نمو دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد تا آن که در قیامت، درحالی که به اندازه کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد.
چهارم:
در تمام این ماه «هزار مرتبه» بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَ لا نَعْبُدُ إِلّا إِیاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کرِهَ الْمُشْرِکونَ.
این ذکر پاداش بسیاری دارد، از جمله اینکه در نامه عملش عبادت هزار ساله بنویسند.
پنجم:
در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «صد مرتبه» سوره «توحید» خوانده و بعد از سلامِ نماز، «صد مرتبه» صلوات بفرستد تا حق تعالی هر حاجتی که در امر دین و دنیا دارد روا کند؛
و نیز روزه هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد. روایت شده: که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زینت می کنند، پس فرشتگان عرض می کنند: خدایا! روزه داران این روز را بیامرز و دعای آنان را اجابت فرما.
در خبر نبوی است: هرکه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بگیرد، حق تعالی بیست حاجت از حاجات دنیا و بیست حاجت از حاجات آخرت او را برآورد.
ششم:
در این ماه بسیار صلوات فرستد.
هفتم (صلوات شعبانیه):
در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه ی آن این صلوات را که از حضرت زین العابدین (علیه السلام) روایت شده بخواند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَ مَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ، وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَ أَهْلِ بَیتِ الْوَحْی. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْک الْجارِیةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یأْمَنُ مَنْ رَکبَها، وَیغْرَقُ مَنْ تَرَکهَا، الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ، وَالْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ، وَاللَّازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْکهْفِ الْحَصِینِ، وَ غِیاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ، وَ مَلْجَاَ الْهارِبِینَ، وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِینَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً کثِیرَةً تَکونُ لَهُمْ رِضاً، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَ قَضاءً بِحَوْلٍ مِنْک وَ قُوَّةٍ یا رَبَّ الْعالَمِینَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیبِینَ الْأَبْرارِ الْأَخْیارِ، الَّذِینَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ وِلایتَهُمْ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبِی بِطاعَتِک، وَ لَا تُخْزِنِی بِمَعْصِیتِک، وَارْزُقْنِی مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیهِ مِنْ رِزْقِک؛ بِما وَسَّعْتَ عَلَی مِنْ فَضْلِک، وَ نَشَرْتَ عَلَی مِنْ عَدْلِک، وَ أَحْییتَنِی تَحْتَ ظِلِّک، وَ هذا شَهْرُ نَبِیک سَیدِ رُسُلِک شَعْبانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْک بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ الَّذِی کانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ یدْأَبُ فِی صِیامِهِ وَ قِیامِهِ فِی لَیالِیهِ وَ أَیامِهِ بُخُوعاً لَک فِی إِکرامِهِ وَ إِعْظامِهِ إِلی مَحَلِّ حِمامِهِ.
اللّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَی الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ، وَ نَیلِ الشَّفاعَةِ لَدَیهِ. اللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِی شَفِیعاً مُشَفَّعاً، وَ طَرِیقاً إِلَیک مَهْیعاً، وَاجْعَلْنِی لَهُ مُتَّبِعاً حَتّی أَلْقاک یوْمَ الْقِیامَةِ عَنِّی راضِیاً، وَ عَنْ ذُنُوبِی غاضِیاً، قَدْ أَوْجَبْتَ لِی مِنْک الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، وَأَنْزَلْتَنِی دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْیارِ.
هشتم (مناجات شعبانیه):
این مناجات را که از ابن خالویه روایت شده بخواند؛ به گفته او این مناجات حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و امامان پس از اوست که در ماه شعبان می خواندند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْمَعْ دُعائِی إِذا دَعَوْتُک، وَاسْمَعْ نِدائِی إِذا نادَیتُک، وَ أَقْبِلْ عَلَی إِذا ناجَیتُک، فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَیک، وَ وَقَفْتُ بَینَ یدَیک مُسْتَکیناً لَک، مُتَضَرِّعاً إِلَیک، راجِیاً لِما لَدَیک ثَوابِی، وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی، وَ تَخْبُرُ حاجَتِی، وَ تَعْرِفُ ضَمِیرِی، وَ لَا یخْفی عَلَیک أَمْرُ مُنْقَلَبِی وَ مَثْوای، وَ ما أُرِیدُ أَنْ أُبْدِئَ بِهِ مِنْ مَنْطِقِی، وَ أَتَفَوَّهُ بِهِ مِنْ طَلِبَتِی، وَ أَرْجُوهُ لِعاقِبَتِی، وَ قَدْ جَرَتْ مَقادِیرُک عَلَی یا سَیدِی فِیما یکونُ مِنِّی إِلی آخِرِ عُمْرِی مِنْ سَرِیرَتِی وَ عَلانِیتِی وَبِیدِک لَابِیدِ غَیرِک زِیادَتِی وَ نَقْصِی وَ نَفْعِی وَ ضَرِّی.
إِلهِی إِنْ حَرَمْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یرْزُقُنِی؟ وَ إِنْ خَذَلْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی ینْصُرُنِی؛ إِلهِی أَعُوذُ بِک مِنْ غَضَبِک وَ حُلُولِ سَخَطِک. إِلهِی إِنْ کنْتُ غَیرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِک فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَی بِفَضْلِ سَعَتِک. إِلهِی کأَنِّی بِنَفْسِی واقِفَةٌ بَینَ یدَیک وَ قَدْ أَظَلَّها حُسْنُ تَوَکلِی عَلَیک فَقُلْتَ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنِی بِعَفْوِک.
إِلهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلی مِنْک بِذلِک؟ وَ إِنْ کانَ قَدْ دَنا أَجَلِی وَ لَمْ یدْنِنِی مِنْک عَمَلِی فَقَدْ جَعَلْتُ الْإِقْرارَ بِالذَّنْبِ إِلَیک وَسِیلَتِی. إِلهِی قَدْ جُرْتُ عَلی نَفْسِی فِی النَّظَرِ لَها فَلَهَا الْوَیلُ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها. إِلهِی لَمْ یزَلْ بِرُّک عَلَی أَیامَ حَیاتِی فَلا تَقْطَعْ بِرَّک عَنِّی فِی مَماتِی.
إِلهِی کیفَ آیسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِک لِی بَعْدَ مَماتِی وَ أَنْتَ لَمْ تُوَلِّنِی إِلّا الْجَمِیلَ فِی حَیاتِی؛ إِلهِی تَوَلَّ مِنْ أَمْرِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَعُدْ عَلَی بِفَضْلِک عَلی مُذْنِبٍ قَدْ غَمَرَهُ جَهْلُهُ. إِلهِی قَدْ سَتَرْتَ عَلَی ذُنُوباً فِی الدُّنْیا وَأَنَا أَحْوَجُ إِلی سَتْرِها عَلَی مِنْک فِی الْأُخْری.
إِلهِی قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَی إِذْ لَمْ تُظْهِرْها لِأَحَدٍ مِنْ عِبادِک الصَّالِحِینَ فَلا تَفْضَحْنِی یوْمَ الْقِیامَةِ عَلی رُؤُوسِ الْأَشْهادِ. إِلهِی جُودُک بَسَطَ أَمَلِی، وَ عَفْوُک أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِی. إِلهِی فَسُرَّنِی بِلِقائِک یوْمَ تَقْضِی فِیهِ بَینَ عِبادِک. إِلهِی اعْتِذارِی إِلَیک اعْتِذارُ مَنْ لَمْ یسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرِی یا أَکرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیهِ الْمُسِیئُونَ؛
إِلهِی لَاتَرُدَّ حاجَتِی، وَ لَا تُخَیبْ طَمَعِی، وَ لَا تَقْطَعْ مِنْک رَجائِی وَ أَمَلِی. إِلهِی لَوْ أَرَدْتَ هَوانِی لَمْ تَهْدِنِی، وَ لَوْ أَرَدْتَ فَضِیحَتِی لَمْ تُعافِنِی. إِلهِی مَا أَظُنُّک تَرُدُّنِی فِی حاجَةٍ قَدْ أَفْنَیتُ عُمْرِی فِی طَلَبِها مِنْک. إِلهِی فَلَک الْحَمْدُ أَبَداً أَبَداً دائِماً سَرْمَداً یزِیدُ وَ لَا یبِیدُ کما تُحِبُّ وَ تَرْضی.
إِلهِی إِنْ أَخَذْتَنِی بِجُرْمِی أَخَذْتُک بِعَفْوِک، وَ إِنْ أَخَذْتَنِی بِذُنُوبِی أَخَذْتُک بِمَغْفِرَتِک، وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَها أَنِّی أُحِبُّک. إِلهِی إِنْ کانَ صَغُرَ فِی جَنْبِ طاعَتِک عَمَلِی فَقَدْ کبُرَ فِی جَنْبِ رَجائِک أَمَلِی.
إِلهِی کیفَ أَنْقَلِبُ مِنْ عِنْدِک بِالْخَیبَةِ مَحْرُوماً وَ قَدْ کانَ حُسْنُ ظَنِّی بِجُودِک أَنْ تَقْلِبَنِی بِالنَّجاةِ مَرْحُوماً؟! إِلهِی وَ قَدْ أَفْنَیتُ عُمْرِی فِی شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْک، وَ أَبْلَیتُ شَبابِی فِی سَکرَةِ التَّباعُدِ مِنْک. إِلهِی فَلَمْ أَسْتَیقِظْ أَیامَ اغْتِرارِی بِک، وَ رُکونِی إِلی سَبِیلِ سَخَطِک؛
إِلهِی وَ أَنَا عَبْدُک وَابْنُ عَبْدِک قائِمٌ بَینَ یدَیک، مُتَوَسِّلٌ بِکرَمِک إِلَیک. إِلهِی أَنَا عَبْدٌ أَتَنَصَّلُ إِلَیک مِمَّا کنْتُ أُواجِهُک بِهِ مِنْ قِلَّةِ اسْتِحْیائِی مِنْ نَظَرِک، وَ أَطْلُبُ الْعَفْوَ مِنْک إِذِ الْعَفْوُ نَعْتٌ لِکرَمِک. إِلهِی لَمْ یکنْ لِی حَوْلٌ فَأَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِیتِک إِلّا فِی وَقْتٍ أَیقَظْتَنِی لِمحَبَّتِک، وَ کما أَرَدْتَ أَنْ أَکونَ کنْتُ فَشَکرْتُک بِإِدْخالِی فِی کرَمِک، وَ لِتَطْهِیرِ قَلْبِی مِنْ أَوْساخِ الْغَفْلَةِ عَنْک.
إِلهِی انْظُرْ إِلَی نَظَرَ مَنْ نادَیتَهُ فَأَجابَک، وَاسْتَعْمَلْتَهُ بِمَعُونَتِک فَأَطاعَک، یا قَرِیباً لَایبْعُدُ عَنِ الْمُغْتَرِّ بِهِ، وَیا جَواداً لَایبْخَلُ عَمَّنْ رَجا ثَوابَهُ. إِلهِی هَبْ لِی قَلْباً یدْنِیهِ مِنْک شَوْقُهُ، وَ لِساناً یرْفَعُ إِلَیک صِدْقُهُ، وَ نَظَراً یقَرِّبُهُ مِنْک حَقُّهُ. إِلهِی إِنَّ مَنْ تَعَرَّفَ بِک غَیرُ مَجْهُولٍ، وَ مَنْ لاذَبِک غَیرُ مَخْذُولٍ، وَ مَنْ أَقْبَلْتَ عَلَیهِ غَیرُ مَمْلُوک؛
إِلهِی إِنَّ مَنِ انْتَهَجَ بِک لَمُسْتَنِیرٌ، وَ إِنَّ مَنِ اعْتَصَمَ بِک لَمُسْتَجِیرٌ، وَ قَدْ لُذْتُ بِک یا إِلهِی فَلا تُخَیبْ ظَنِّی مِنْ رَحْمَتِک، وَ لَا تَحْجُبْنِی عَنْ رَأْفَتِک. إِلهِی أَقِمْنِی فِی أَهْلِ وِلایتِک مُقامَ مَنْ رَجَا الزِّیادَةَ مِنْ مَحَبَّتِک. إِلهِی وَ أَلْهِمْنِی وَلَهاً بِذِکرِک إِلی ذِکرِک، وَ هِمَّتِی فِی رَوْحِ نَجاحِ أَسْمائِک وَ مَحَلِّ قُدْسِک. إِلهِی بِک عَلَیک إِلّا أَلْحَقْتَنِی بِمَحَلِّ أَهْلِ طاعَتِک، وَالْمَثْوَی الصَّالِحِ مِنْ مَرْضاتِک، فَإِنِّی لَا أَقْدِرُ لِنَفْسِی دَفْعاً، وَ لا أَمْلِک لَها نَفْعاً.
إِلهِی أَنَا عَبْدُک الضَّعِیفُ الْمُذْنِبُ، وَمَمْلُوکک الْمُنِیبُ فَلا تَجْعَلْنِی مِمَّنْ صَرَفْتَ عَنْهُ وَجْهَک، وَحَجَبَهُ سَهْوُهُ عَنْ عَفْوِک. إِلهِی هَبْ لی کمالَ الانْقِطاعِ إِلَیک، وَ أَنِرْ أَبْصارَ قُلُوبِنا بِضِیاءِ نَظَرِها إِلَیک، حَتَّی تَخْرِقَ أَبْصارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلی مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ، وَ تَصِیرَ أَرْواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِک. إِلهِی وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ نادَیتَهُ فَأَجابَک، وَ لاحَظْتَهُ فَصَعِقَ لِجَلالِک، فَناجَیتَهُ سِرّاً وَ عَمِلَ لَک جَهْراً؛
إِلهِی لَمْ أُسَلِّطْ عَلی حُسْنِ ظَنِّی قُنُوطَ الْأَیاسِ، وَ لَا انْقَطَعَ رَجائِی مِنْ جَمِیلِ کرَمِک. إِلهِی إِنْ کانَتِ الْخَطایا قَدْ أَسْقَطَتْنِی لَدَیک فَاصْفَحْ عَنِّی بِحُسْنِ تَوَکلِی عَلَیک. إِلهِی إِنْ حَطَّتْنِی الذُّنُوبُ مِنْ مَکارِمِ لُطْفِک فَقَدْ نَبَّهَنِی الْیقِینُ إِلی کرَمِ عَطْفِک. إِلهِی إِنْ أَنامَتْنِی الْغَفْلَةُ عَنِ الاسْتِعْدادِ لِلِقائِک فَقَدْ نَبَّهَتْنِی الْمَعْرِفَةُ بِکرَمِ آلائِک.
إِلهِی إِنْ دَعانِی إِلَی النَّارِ عَظِیمُ عِقابِک فَقَدْ دَعانِی إِلَی الْجَنَّةِ جَزِیلُ ثَوابِک. إِلهِی فَلَک أَسْأَلُ وَ إِلَیک أَبْتَهِلُ وَأَرْغَبُ، وَ أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یدِیمُ ذِکرَک، وَ لَا ینْقُضُ عَهْدَک، وَلَا یغْفُلُ عَنْ شُکرِک، وَ لَا یسْتَخِفُّ بِأَمْرِک.
إِلهِی وَأَلْحِقْنِی بِنُورِ عِزِّک الْأَبْهَجِ فَأَکونَ لَک عارِفاً، وَعَنْ سِواک مُنْحَرِفاً، وَ مِنْک خائِفاً مُراقِباً، یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ رَسُو لِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کثِیراً.
این رازونیاز از مناجات های جلیل القدر ائمه(علیهم السلام) بوده و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است و هرگاه که حضور قلبی باشد، خواندن آن مناسب است.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین(علیه السلام) اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود: ای اصحاب من، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) می فرمود: شعبان ماه من است؛ پس در این ماه برای جلب محبّت پیامبر خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش، روزه بگیرید، به خدایی که جان علی بن الحسین(علیه السلام) به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم از پدرم حسین بن علی(علیه السلام) شنیدم که فرمود: از امیر المؤمنین(علیه السلام) شنیدم: هر که شعبان را برای محبّت پیامبر و تقرّب جستن به سوی خدا روزه بگیرد، خدا او را دوست بدارد و در روز قیامت به کرامتش نزدیک کند و بهشت را بر او واجب گرداند.
شیخ از صفوان جمّال روایت کرده است: که امام صادق(علیه السلام) به من فرمود: کسانی را که پیرامون تو هستند به روزه شعبان وادار کن. گفتم: فدایت شوم، مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟
فرمود: آری رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هرگاه هلال شعبان را می دید، به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا کند: ای اهل مدینه، من از جانب رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به سوی شما فرستاده شده ام، آن حضرت می فرماید: آگاه باشید، به درستی که شعبان ماه من است، خدا رحمت کند کسی را که مرا در ماه من یاری کند، یعنی آن را روزه بگیرد؛ سپس امام صادق(علیه السلام) چنین گفت: امیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرمود:
از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم به خواست خدا از من فوت نخواهد شد. پس می فرمود: روزه دو ماه شعبان و رمضان مایه توبه و آمرزش خداست.
اسماعیل بن عبد الخالق روایت کرده است: نزد امام صادق(علیه السلام) بودم، ذکر روزه شعبان به میان آمد، حضرت فرمود: در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است تا جایی که انسان مرتکب قتل حرام می شود، پس اگر شعبان را روزه بگیرد، این روزه به او سود می رساند و به خواست خداوند آمرزیده می شود!
آگاه باش اعمال این ماه برجسته و عالی رتبه بر دو بخش است:
« اعمال مشترک» و «اعمال ویژه».
امّا اعمال مشترک، پس چند عمل است:
اوّل:
هر روز «هفتاد مرتبه » بگوید:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
دوم:
هر روز «هفتاد مرتبه» بخواند:
أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لَاإِلهَ إِلّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَی الْقَیوْمُ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ.
در بعضی از روایات «الْحَیُّ الْقَیُّوْمُ» پیش از «الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ» است و عمل به هر دو خوب است؛ و از روایات استفاده می شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه «استغفار» است و هرکه در هر روز این ماه «هفتاد مرتبه» استغفار کند، مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد.
سوّم:
در این ماه صدقه بدهد، گرچه نصف دانه خرمایی باشد تا حق تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند.
از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزه رجب پرسیدند، فرمود: چرا از روزه شعبان غافل هستید؟ راوی عرض کرد: یابنَ رسول الله، کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است.
عرض کرد: یابنَ رسول الله، بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نمو دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد تا آن که در قیامت، درحالی که به اندازه کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد.
چهارم:
در تمام این ماه «هزار مرتبه» بگوید:
لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَ لا نَعْبُدُ إِلّا إِیاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کرِهَ الْمُشْرِکونَ.
این ذکر پاداش بسیاری دارد، از جمله اینکه در نامه عملش عبادت هزار ساله بنویسند.
پنجم:
در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «صد مرتبه» سوره «توحید» خوانده و بعد از سلامِ نماز، «صد مرتبه» صلوات بفرستد تا حق تعالی هر حاجتی که در امر دین و دنیا دارد روا کند؛
و نیز روزه هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد. روایت شده: که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زینت می کنند، پس فرشتگان عرض می کنند: خدایا! روزه داران این روز را بیامرز و دعای آنان را اجابت فرما.
در خبر نبوی است: هرکه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بگیرد، حق تعالی بیست حاجت از حاجات دنیا و بیست حاجت از حاجات آخرت او را برآورد.
ششم:
در این ماه بسیار صلوات فرستد.
هفتم (صلوات شعبانیه):
در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه ی آن این صلوات را که از حضرت زین العابدین (علیه السلام) روایت شده بخواند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَ مَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ، وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَ أَهْلِ بَیتِ الْوَحْی. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْک الْجارِیةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یأْمَنُ مَنْ رَکبَها، وَیغْرَقُ مَنْ تَرَکهَا، الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ، وَالْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ، وَاللَّازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْکهْفِ الْحَصِینِ، وَ غِیاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ، وَ مَلْجَاَ الْهارِبِینَ، وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِینَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً کثِیرَةً تَکونُ لَهُمْ رِضاً، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَ قَضاءً بِحَوْلٍ مِنْک وَ قُوَّةٍ یا رَبَّ الْعالَمِینَ. اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیبِینَ الْأَبْرارِ الْأَخْیارِ، الَّذِینَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ وِلایتَهُمْ.
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبِی بِطاعَتِک، وَ لَا تُخْزِنِی بِمَعْصِیتِک، وَارْزُقْنِی مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیهِ مِنْ رِزْقِک؛ بِما وَسَّعْتَ عَلَی مِنْ فَضْلِک، وَ نَشَرْتَ عَلَی مِنْ عَدْلِک، وَ أَحْییتَنِی تَحْتَ ظِلِّک، وَ هذا شَهْرُ نَبِیک سَیدِ رُسُلِک شَعْبانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْک بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ الَّذِی کانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ یدْأَبُ فِی صِیامِهِ وَ قِیامِهِ فِی لَیالِیهِ وَ أَیامِهِ بُخُوعاً لَک فِی إِکرامِهِ وَ إِعْظامِهِ إِلی مَحَلِّ حِمامِهِ.
اللّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَی الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ، وَ نَیلِ الشَّفاعَةِ لَدَیهِ. اللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِی شَفِیعاً مُشَفَّعاً، وَ طَرِیقاً إِلَیک مَهْیعاً، وَاجْعَلْنِی لَهُ مُتَّبِعاً حَتّی أَلْقاک یوْمَ الْقِیامَةِ عَنِّی راضِیاً، وَ عَنْ ذُنُوبِی غاضِیاً، قَدْ أَوْجَبْتَ لِی مِنْک الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، وَأَنْزَلْتَنِی دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْیارِ.
هشتم (مناجات شعبانیه):
این مناجات را که از ابن خالویه روایت شده بخواند؛ به گفته او این مناجات حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و امامان پس از اوست که در ماه شعبان می خواندند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْمَعْ دُعائِی إِذا دَعَوْتُک، وَاسْمَعْ نِدائِی إِذا نادَیتُک، وَ أَقْبِلْ عَلَی إِذا ناجَیتُک، فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَیک، وَ وَقَفْتُ بَینَ یدَیک مُسْتَکیناً لَک، مُتَضَرِّعاً إِلَیک، راجِیاً لِما لَدَیک ثَوابِی، وَ تَعْلَمُ مَا فِی نَفْسِی، وَ تَخْبُرُ حاجَتِی، وَ تَعْرِفُ ضَمِیرِی، وَ لَا یخْفی عَلَیک أَمْرُ مُنْقَلَبِی وَ مَثْوای، وَ ما أُرِیدُ أَنْ أُبْدِئَ بِهِ مِنْ مَنْطِقِی، وَ أَتَفَوَّهُ بِهِ مِنْ طَلِبَتِی، وَ أَرْجُوهُ لِعاقِبَتِی، وَ قَدْ جَرَتْ مَقادِیرُک عَلَی یا سَیدِی فِیما یکونُ مِنِّی إِلی آخِرِ عُمْرِی مِنْ سَرِیرَتِی وَ عَلانِیتِی وَبِیدِک لَابِیدِ غَیرِک زِیادَتِی وَ نَقْصِی وَ نَفْعِی وَ ضَرِّی.
إِلهِی إِنْ حَرَمْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یرْزُقُنِی؟ وَ إِنْ خَذَلْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی ینْصُرُنِی؛ إِلهِی أَعُوذُ بِک مِنْ غَضَبِک وَ حُلُولِ سَخَطِک. إِلهِی إِنْ کنْتُ غَیرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِک فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَی بِفَضْلِ سَعَتِک. إِلهِی کأَنِّی بِنَفْسِی واقِفَةٌ بَینَ یدَیک وَ قَدْ أَظَلَّها حُسْنُ تَوَکلِی عَلَیک فَقُلْتَ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنِی بِعَفْوِک.
إِلهِی إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلی مِنْک بِذلِک؟ وَ إِنْ کانَ قَدْ دَنا أَجَلِی وَ لَمْ یدْنِنِی مِنْک عَمَلِی فَقَدْ جَعَلْتُ الْإِقْرارَ بِالذَّنْبِ إِلَیک وَسِیلَتِی. إِلهِی قَدْ جُرْتُ عَلی نَفْسِی فِی النَّظَرِ لَها فَلَهَا الْوَیلُ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها. إِلهِی لَمْ یزَلْ بِرُّک عَلَی أَیامَ حَیاتِی فَلا تَقْطَعْ بِرَّک عَنِّی فِی مَماتِی.
إِلهِی کیفَ آیسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِک لِی بَعْدَ مَماتِی وَ أَنْتَ لَمْ تُوَلِّنِی إِلّا الْجَمِیلَ فِی حَیاتِی؛ إِلهِی تَوَلَّ مِنْ أَمْرِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَعُدْ عَلَی بِفَضْلِک عَلی مُذْنِبٍ قَدْ غَمَرَهُ جَهْلُهُ. إِلهِی قَدْ سَتَرْتَ عَلَی ذُنُوباً فِی الدُّنْیا وَأَنَا أَحْوَجُ إِلی سَتْرِها عَلَی مِنْک فِی الْأُخْری.
إِلهِی قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَی إِذْ لَمْ تُظْهِرْها لِأَحَدٍ مِنْ عِبادِک الصَّالِحِینَ فَلا تَفْضَحْنِی یوْمَ الْقِیامَةِ عَلی رُؤُوسِ الْأَشْهادِ. إِلهِی جُودُک بَسَطَ أَمَلِی، وَ عَفْوُک أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِی. إِلهِی فَسُرَّنِی بِلِقائِک یوْمَ تَقْضِی فِیهِ بَینَ عِبادِک. إِلهِی اعْتِذارِی إِلَیک اعْتِذارُ مَنْ لَمْ یسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرِی یا أَکرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیهِ الْمُسِیئُونَ؛
إِلهِی لَاتَرُدَّ حاجَتِی، وَ لَا تُخَیبْ طَمَعِی، وَ لَا تَقْطَعْ مِنْک رَجائِی وَ أَمَلِی. إِلهِی لَوْ أَرَدْتَ هَوانِی لَمْ تَهْدِنِی، وَ لَوْ أَرَدْتَ فَضِیحَتِی لَمْ تُعافِنِی. إِلهِی مَا أَظُنُّک تَرُدُّنِی فِی حاجَةٍ قَدْ أَفْنَیتُ عُمْرِی فِی طَلَبِها مِنْک. إِلهِی فَلَک الْحَمْدُ أَبَداً أَبَداً دائِماً سَرْمَداً یزِیدُ وَ لَا یبِیدُ کما تُحِبُّ وَ تَرْضی.
إِلهِی إِنْ أَخَذْتَنِی بِجُرْمِی أَخَذْتُک بِعَفْوِک، وَ إِنْ أَخَذْتَنِی بِذُنُوبِی أَخَذْتُک بِمَغْفِرَتِک، وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَها أَنِّی أُحِبُّک. إِلهِی إِنْ کانَ صَغُرَ فِی جَنْبِ طاعَتِک عَمَلِی فَقَدْ کبُرَ فِی جَنْبِ رَجائِک أَمَلِی.
إِلهِی کیفَ أَنْقَلِبُ مِنْ عِنْدِک بِالْخَیبَةِ مَحْرُوماً وَ قَدْ کانَ حُسْنُ ظَنِّی بِجُودِک أَنْ تَقْلِبَنِی بِالنَّجاةِ مَرْحُوماً؟! إِلهِی وَ قَدْ أَفْنَیتُ عُمْرِی فِی شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْک، وَ أَبْلَیتُ شَبابِی فِی سَکرَةِ التَّباعُدِ مِنْک. إِلهِی فَلَمْ أَسْتَیقِظْ أَیامَ اغْتِرارِی بِک، وَ رُکونِی إِلی سَبِیلِ سَخَطِک؛
إِلهِی وَ أَنَا عَبْدُک وَابْنُ عَبْدِک قائِمٌ بَینَ یدَیک، مُتَوَسِّلٌ بِکرَمِک إِلَیک. إِلهِی أَنَا عَبْدٌ أَتَنَصَّلُ إِلَیک مِمَّا کنْتُ أُواجِهُک بِهِ مِنْ قِلَّةِ اسْتِحْیائِی مِنْ نَظَرِک، وَ أَطْلُبُ الْعَفْوَ مِنْک إِذِ الْعَفْوُ نَعْتٌ لِکرَمِک. إِلهِی لَمْ یکنْ لِی حَوْلٌ فَأَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِیتِک إِلّا فِی وَقْتٍ أَیقَظْتَنِی لِمحَبَّتِک، وَ کما أَرَدْتَ أَنْ أَکونَ کنْتُ فَشَکرْتُک بِإِدْخالِی فِی کرَمِک، وَ لِتَطْهِیرِ قَلْبِی مِنْ أَوْساخِ الْغَفْلَةِ عَنْک.
إِلهِی انْظُرْ إِلَی نَظَرَ مَنْ نادَیتَهُ فَأَجابَک، وَاسْتَعْمَلْتَهُ بِمَعُونَتِک فَأَطاعَک، یا قَرِیباً لَایبْعُدُ عَنِ الْمُغْتَرِّ بِهِ، وَیا جَواداً لَایبْخَلُ عَمَّنْ رَجا ثَوابَهُ. إِلهِی هَبْ لِی قَلْباً یدْنِیهِ مِنْک شَوْقُهُ، وَ لِساناً یرْفَعُ إِلَیک صِدْقُهُ، وَ نَظَراً یقَرِّبُهُ مِنْک حَقُّهُ. إِلهِی إِنَّ مَنْ تَعَرَّفَ بِک غَیرُ مَجْهُولٍ، وَ مَنْ لاذَبِک غَیرُ مَخْذُولٍ، وَ مَنْ أَقْبَلْتَ عَلَیهِ غَیرُ مَمْلُوک؛
إِلهِی إِنَّ مَنِ انْتَهَجَ بِک لَمُسْتَنِیرٌ، وَ إِنَّ مَنِ اعْتَصَمَ بِک لَمُسْتَجِیرٌ، وَ قَدْ لُذْتُ بِک یا إِلهِی فَلا تُخَیبْ ظَنِّی مِنْ رَحْمَتِک، وَ لَا تَحْجُبْنِی عَنْ رَأْفَتِک. إِلهِی أَقِمْنِی فِی أَهْلِ وِلایتِک مُقامَ مَنْ رَجَا الزِّیادَةَ مِنْ مَحَبَّتِک. إِلهِی وَ أَلْهِمْنِی وَلَهاً بِذِکرِک إِلی ذِکرِک، وَ هِمَّتِی فِی رَوْحِ نَجاحِ أَسْمائِک وَ مَحَلِّ قُدْسِک. إِلهِی بِک عَلَیک إِلّا أَلْحَقْتَنِی بِمَحَلِّ أَهْلِ طاعَتِک، وَالْمَثْوَی الصَّالِحِ مِنْ مَرْضاتِک، فَإِنِّی لَا أَقْدِرُ لِنَفْسِی دَفْعاً، وَ لا أَمْلِک لَها نَفْعاً.
إِلهِی أَنَا عَبْدُک الضَّعِیفُ الْمُذْنِبُ، وَمَمْلُوکک الْمُنِیبُ فَلا تَجْعَلْنِی مِمَّنْ صَرَفْتَ عَنْهُ وَجْهَک، وَحَجَبَهُ سَهْوُهُ عَنْ عَفْوِک. إِلهِی هَبْ لی کمالَ الانْقِطاعِ إِلَیک، وَ أَنِرْ أَبْصارَ قُلُوبِنا بِضِیاءِ نَظَرِها إِلَیک، حَتَّی تَخْرِقَ أَبْصارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلی مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ، وَ تَصِیرَ أَرْواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِک. إِلهِی وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ نادَیتَهُ فَأَجابَک، وَ لاحَظْتَهُ فَصَعِقَ لِجَلالِک، فَناجَیتَهُ سِرّاً وَ عَمِلَ لَک جَهْراً؛
إِلهِی لَمْ أُسَلِّطْ عَلی حُسْنِ ظَنِّی قُنُوطَ الْأَیاسِ، وَ لَا انْقَطَعَ رَجائِی مِنْ جَمِیلِ کرَمِک. إِلهِی إِنْ کانَتِ الْخَطایا قَدْ أَسْقَطَتْنِی لَدَیک فَاصْفَحْ عَنِّی بِحُسْنِ تَوَکلِی عَلَیک. إِلهِی إِنْ حَطَّتْنِی الذُّنُوبُ مِنْ مَکارِمِ لُطْفِک فَقَدْ نَبَّهَنِی الْیقِینُ إِلی کرَمِ عَطْفِک. إِلهِی إِنْ أَنامَتْنِی الْغَفْلَةُ عَنِ الاسْتِعْدادِ لِلِقائِک فَقَدْ نَبَّهَتْنِی الْمَعْرِفَةُ بِکرَمِ آلائِک.
إِلهِی إِنْ دَعانِی إِلَی النَّارِ عَظِیمُ عِقابِک فَقَدْ دَعانِی إِلَی الْجَنَّةِ جَزِیلُ ثَوابِک. إِلهِی فَلَک أَسْأَلُ وَ إِلَیک أَبْتَهِلُ وَأَرْغَبُ، وَ أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یدِیمُ ذِکرَک، وَ لَا ینْقُضُ عَهْدَک، وَلَا یغْفُلُ عَنْ شُکرِک، وَ لَا یسْتَخِفُّ بِأَمْرِک.
إِلهِی وَأَلْحِقْنِی بِنُورِ عِزِّک الْأَبْهَجِ فَأَکونَ لَک عارِفاً، وَعَنْ سِواک مُنْحَرِفاً، وَ مِنْک خائِفاً مُراقِباً، یا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکرامِ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ رَسُو لِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً کثِیراً.
این رازونیاز از مناجات های جلیل القدر ائمه(علیهم السلام) بوده و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است و هرگاه که حضور قلبی باشد، خواندن آن مناسب است.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
اعمال روز اول ماه شعبان
روزه ی این روز فضیلت بسیار دارد؛ از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هرکه روز اول شعبان را روزه بگیرد، بی تردید بهشت بر او واجب می شود؛ و سید ابن طاووس از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) ثواب بسیاری روایت کرده برای کسی که سه روز اوّل این ماه را روزه بگیرد و در شب های آن، دو رکعت نماز بخواند با این ترتیب که: در هر رکعت سوره «حمد» «یک بار» و سوره «توحید» «یازده بار» خوانده شود.
بدان که در تفسیر امام [تفسیر امام حسن عسکری(علیه السلام)] روایتی در فضیلت ماه شعبان و روز اول آن ذکر شده که فواید بسیاری در آن نوشته شده است و شیخ ما ثقة الاسلام نوری (نوّر الله مَرقَده) آن روایت را ترجمه کرده و در پایان کتاب «کلمه طیبه» آورده، ولی چون آن روایت طولانی است و مقام را گنجایش نوشتن تمام آن نیست، خلاصه آن را در اینجا ذکر می کنم: حاصل روایت این که:
حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در روز اول شعبان به جماعتی برخورد که در مسجد نشسته بودند و درباره قَدَر و امثال آن گفتگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان و فریاد و صدایشان سخت بلند شد؛ حضرت ایستاد و بر آن ها سلام کرد، پاسخ سلام را دادند و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنار آنان بنشیند.
ایشان توجّهی به دعوت آنان نکرد و در همان حالت ایستاده فرمود: ای گروهی که سخن می گویید در مسئله ای که سودی نمی رساند، آیا ندانستید که خدای تعالی را بندگانی است که آنان را از هراس ساکت کرده بی آنکه لال باشند، یا از سخن گفتن عاجز باشند، اینان هرگاه عظمت خدا را به خاطر می آورند، زبان هایشان شکسته و دل هایشان از جا کنده می شود و عقولشان از سر می رود و دچار بُهت و حیرت می گردند، این همه به خاطر بلندای عزت و شوکت و بزرگداشت خدا است!
هرگاه از این حالت به خود آیند با کردارهای پاکیزه به سوی خدا رو می کنند و وجود خود را در شمار ستمکاران و خطاکاران به حساب می آورند، درحالی که از تقصیر و کوتاهی پاکند؛ اینان برای خدا به کردار اندک راضی نمی شوند و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمارند، پیوسته به کار شایسته و عمل نیک مشغول اند، اینان چنانند که هرگاه به ایشان بنگری، ترسان و هراسان و در بیم و اضطراب به عبادت ایستاده اند.
ای گروه تازه کاران، شما کجا و ایشان کجا، آیا ندانستید که داناترین مردم به «قَدَر» ساکت ترین ایشانند در سخن از آن و نادان ترین مردم به «قَدَر» سخن گوترین آنان اند نسبت به آن؟!
ای تازه کارها، امروز غرّه شعبان کریم است [به آغاز پیشانی گویند غره]، پروردگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن، همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده و قصرها و خیراتش را به شما ارائه داده به قیمتی ارزان و کارهایی آسان، پس در مقام خرید برآیید.
ابلیس دور از رحمت خدا، شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید
و این غرّه ماه شعبان است و شاخه های خیراتش عبارت است از: نماز، روزه، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم، صدقه دادن به فقرا و مساکین.
در چیزی که مسئولیتش از شما برداشته شده، به خود زحمت و مشقّت می دهید و آن مسئله قضا و قدر است و خود را در سختی می اندازید در چیزی که از ژرف اندیشی و تحقیق در آن نهی شده اید و آن کشف اسرار الهی است که هرکه از آن ها تفتیش کند از تباه شدگان است.
بدانید که اگر شما بر آنچه پروردگار برای مطیعان از بندگانش در امروز آماده کرده آگاه شوید، هرآینه خود را از آنچه بدان پرداختید [بحث در قضا و قدر] بازخواهید داشت و در آنچه به آن فرمان دادند وارد خواهید شد.
گفتند: یا امیرالمؤمنین، آنچه را خدا در این روز برای مطیعان خود مهیا کرده چیست؟ حضرت داستان آن لشکری را که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) برای جهاد با کافران فرستاده بود و سپاه دشمن به هنگام شب بر آن ها شبیخون زدند بیان کرد و فرمود: شبی تاریک و فرورفته در سیاهی بود، مسلمانان در خواب و کسی از آنان جز زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه و قتاده بن نعمان و قیس بن عاصم منقری بیدار نبود، هریک از آنان در جانبی از لشگر مشغول نماز و خواندن دعا بود، دشمنان با شبیخون خویش در آن شب تاریک، مسلمانان را آماج تیرهای خود ساختند و مسلمانان به خاطر سیاهی شب، از دیدن دشمنان عاجز بودند و راهی برای حفظ خویش نداشتند، به این خاطر نزدیک بود هلاک شوند؛
ناگهان از دهان این چند نفر انواری درخشید که اردوگاه را روشن ساخت و باعث قوّت دل و دلیری مسلمانان شد، پس شمشیر کشیده و همه دشمنان را کشته و زخمی و اسیر کردند، پس از بازگشت از جهاد داستان خود را برای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بیان کردند، حضرت فرمود: این انوار به خاطر اعمال برادران شما در آغاز ماه شعبان است، پس حضرت یک یک آن اعمال را بیان کردند تا آنکه فرمودند:
چون روز اوّل شعبان می رسد، ابلیس سپاه خویش را در اطراف زمین و کرانه های آن پراکنده می کند و به ایشان می گوید: امروز در کشاندن بعضی از بندگان خدا به سوی خود بکوشید، و خدا(عزّوجل) فرشتگان را در اطراف و آفاق زمین پراکنده می کند و به آنان می فرماید: بندگانم را به راستی و درستی نگاه دارید و آنان را هدایت کنید، همه بندگانم سعادتمند می شوند، جز آن که از پذیرفتن حق دست بردارد و به راه سرکشی رود که او در شمار حزب ابلیس و سپاهیان او محبوس می شود.
چون روز اوّل ماه شعبان شود، خدا(عزّوجل) به باز شدن درهای بهشت فرمان می دهد، پس باز می شوند و به درخت طوبی [درختی است در بهشت] دستور می دهد تا شاخه های خود را به دنیا نزدیک کند، آنگاه منادی پروردگار(عزّوجل) ندا سر می دهد: ای بندگان خدا، این شاخه های درخت طوبی است، پس به آن درآویزید که شما را به سوی بهشت برافرازد و این شاخه های درخت زقّوم است [درختی است از درختان دوزخ که در سوره مبارکه واقعه از آن یاد شده است] از آن دوری کنید تا شما را به سوی دوزخ نبرد.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: سوگند به آن که مرا به راستی مبعوث به رسالت کرد، هرکه در این روز دری از خیر و نیکی را فراگیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت طوبی در آویخته که او را به سوی بهشت می کشاند و هرکه در امروز دری از شرّ و بدی را فراگیرد، به یقین به شاخه ای از شاخه های زقّوم درآویخته که او را به سوی آتش می کشاند؛
سپس رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اعمالی که هریک سبب درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های طوبی است به این صورت بیان فرمود: امروز هرکس برای خدا نماز مستحبی بخواند و هرکه در این روز روزه بگیرد و هرکه میان زنی با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا خویشاوندان، یا زن و شوهر بیگانه ای آشتی دهد و کسی که پریشانی را آسوده و سبک کند، از طلبی که از او دارد، یا از طلبش از عهده مدیون بکاهد و کسی که در حساب خود نظر کند و قرض کهنه ای را بر عهده خود ببیند که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده، پس آن را به صاحبش برگرداند؛
و کسی که یتیمی را سرپرستی کند و کسی که سبک مغزی را از ضربه زدن به آبرو و ناموس مؤمنی بازدارد و کسی که قرآن یا بخشی از آن را بخواند و کسی که خدا را یاد کند و نعمت هایش را بر شمارد و اقدام به سپاسگزاری نماید و کسی که از بیماری عیادت کند؛
و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آن ها نیکی ورزد و آن که پیش از رسیدن روز اوّل شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان نماید و هرکه جنازه ای را تشییع کند و هرکه در این روز مصیبت زده ای را دلداری دهد و هرکس در این روز چیزی از ابواب خیر را بجا آورد از آویختگان به درخت طوبی است.
سپس رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمودند: سوگند به آن که مرا به راستی به رسالت برانگیخت: هرکس در این روز دری از شرّ و گناه را فراگیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویخته و آن شاخه کشاننده او به سوی آتش است، آنگاه اعمالی که هریک سبب درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های زقّوم است را به این صورت بیان فرمود: سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری فرستاد، هرکس در این روز نسبت به نماز واجب خود کوتاهی کند و آن را تباه نماید و هرکس فقیری درمانده نزد او آید که بدی حالش را می داند و بدون اینکه زیانی متوجه وی گردد، قدرت بر تغییر حال او را دارد و کس دیگری هم نیست که به جای او، مشکل فقیر را حل کند، پس فقیر را به حال خود واگذارد و دست او را نگیرد تا از بین رفته و هلاک گردد؛
و کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند، پس عذر او را نپذیرد، علاوه بر این بیش از اندازه ای که بدی کرده، او را کیفر و کسی که میان شوهری با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا برادری با برادرش، یا خویشی با خویشش، یا میان دو همسایه، یا میان دو رفیق، یا دو خواهر جدائی اندازد و کسی که بر انسان تنگدستی سخت بگیرد، درحالی که تنگدستی او را می داند، پس بر خشم و بلای او بیفزاید؛
و کسی که مدیون باشد و آن دَین را بر صاحبش انکار کند و بر او ستم ورزد تا طلب او را باطل کند و آن که بر یتیمی جفا ورزد و به او آزار رساند و مال او را تباه کند و کسی که به آبرو و ناموس برادر مؤمنی هجوم بَرد و مردم را هم بر آن وا دارد و کسی که آوازه خوانی کند به صورتی که مردم را در آن آوازه خوانی بر انجام گناه تحریک کند؛
و کسی که کارهای زشت و قبیح خود را در جنگ ها و انواع ستم خود را بر بندگان خدا بر شمارد و به آن اعمال افتخار کند و کسی که همسایه اش بیمار شده و به جهت سبک شمردن شأن او، از او عیادت نکرده و آن که همسایه اش مرده و به خاطر خوار بودن آن مُرده در نظرش جنازه اش را تشییع نکرده و آن که از دلداری مصیبت زده روی برگرداند و به وی از روی حقارت و پستی جفا کند؛
و کسی که عاق کند پدر و مادر خود، یا یکی از آن دو را و کسی که پیش از شعبان ایشان را عاق کرده بود و در شعبان ایشان را خشنود نساخت و حال آنکه قدرت بر آن را داشت؛
و همچنین هرکس کاری از سایر اقسام شرّ را انجام دهد، آویخته به شاخه ای از شاخه های زقّوم است و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری برگزید که درآویختگان به شاخه های درخت طوبی با آن شاخه ها به سوی بهشت بلند می شوند.
آنگاه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اندکی نظر خود را به جانب آسمان بلند کرد و می خندید و مسرور بود، سپس نظر مبارک را به سوی زمین به زیر انداخت، پس پیشانی مبارک را درهم کشید و روی مبارکش عبوس شد، آنگاه رو به اصحاب خود کرد و فرمود: سوگند به آن که محمّد را به راستی به پیامبری برگزید به تحقیق دیدم درخت طوبی را که بلند می شد و بلند می کرد آنان را که به او درآویخته بودند به سوی بهشت و دیدم بعضی از ایشان را که درآویخته بودند به یک شاخه از آن و بعضی به دو شاخه، یا به چند شاخه، برحسب پای بندیشان بر طاعات؛ و هرآینه زید به حارثه را می بینم که در آویخته به بیشتر شاخه های آن و آن شاخه ها بلند می کنند او را به اعلا علیین [بالاترین مرتبه] بهشت، از این جهت خندیدم و خوشحال شدم؛
آنگاه به سوی زمین نگاه کردم و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری برانگیخت درخت زقّوم را دیدم که به شاخه های پایین می رفت و درآویختگان به خود را به سوی دوزخ پایین می برد؛
و دیدم گروهی از ایشان را درآویخته به شاخه ای و گروهی به دو شاخه یا چند شاخه بر حسب پافشاری شان بر گناهان؛ و هرآینه بعضی از منافقان را می بینم که به بیشتر شاخه های آن درآویخته اند و آن شاخه ها او را به اسفل درکات [پایین ترین مهلکه ها] فرو می برند، از این جهت روی درهم کشیدم و پیشانی ام گرفت.
بدان که در تفسیر امام [تفسیر امام حسن عسکری(علیه السلام)] روایتی در فضیلت ماه شعبان و روز اول آن ذکر شده که فواید بسیاری در آن نوشته شده است و شیخ ما ثقة الاسلام نوری (نوّر الله مَرقَده) آن روایت را ترجمه کرده و در پایان کتاب «کلمه طیبه» آورده، ولی چون آن روایت طولانی است و مقام را گنجایش نوشتن تمام آن نیست، خلاصه آن را در اینجا ذکر می کنم: حاصل روایت این که:
حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در روز اول شعبان به جماعتی برخورد که در مسجد نشسته بودند و درباره قَدَر و امثال آن گفتگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان و فریاد و صدایشان سخت بلند شد؛ حضرت ایستاد و بر آن ها سلام کرد، پاسخ سلام را دادند و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنار آنان بنشیند.
ایشان توجّهی به دعوت آنان نکرد و در همان حالت ایستاده فرمود: ای گروهی که سخن می گویید در مسئله ای که سودی نمی رساند، آیا ندانستید که خدای تعالی را بندگانی است که آنان را از هراس ساکت کرده بی آنکه لال باشند، یا از سخن گفتن عاجز باشند، اینان هرگاه عظمت خدا را به خاطر می آورند، زبان هایشان شکسته و دل هایشان از جا کنده می شود و عقولشان از سر می رود و دچار بُهت و حیرت می گردند، این همه به خاطر بلندای عزت و شوکت و بزرگداشت خدا است!
هرگاه از این حالت به خود آیند با کردارهای پاکیزه به سوی خدا رو می کنند و وجود خود را در شمار ستمکاران و خطاکاران به حساب می آورند، درحالی که از تقصیر و کوتاهی پاکند؛ اینان برای خدا به کردار اندک راضی نمی شوند و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمارند، پیوسته به کار شایسته و عمل نیک مشغول اند، اینان چنانند که هرگاه به ایشان بنگری، ترسان و هراسان و در بیم و اضطراب به عبادت ایستاده اند.
ای گروه تازه کاران، شما کجا و ایشان کجا، آیا ندانستید که داناترین مردم به «قَدَر» ساکت ترین ایشانند در سخن از آن و نادان ترین مردم به «قَدَر» سخن گوترین آنان اند نسبت به آن؟!
ای تازه کارها، امروز غرّه شعبان کریم است [به آغاز پیشانی گویند غره]، پروردگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن، همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده و قصرها و خیراتش را به شما ارائه داده به قیمتی ارزان و کارهایی آسان، پس در مقام خرید برآیید.
ابلیس دور از رحمت خدا، شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید
و این غرّه ماه شعبان است و شاخه های خیراتش عبارت است از: نماز، روزه، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم، صدقه دادن به فقرا و مساکین.
در چیزی که مسئولیتش از شما برداشته شده، به خود زحمت و مشقّت می دهید و آن مسئله قضا و قدر است و خود را در سختی می اندازید در چیزی که از ژرف اندیشی و تحقیق در آن نهی شده اید و آن کشف اسرار الهی است که هرکه از آن ها تفتیش کند از تباه شدگان است.
بدانید که اگر شما بر آنچه پروردگار برای مطیعان از بندگانش در امروز آماده کرده آگاه شوید، هرآینه خود را از آنچه بدان پرداختید [بحث در قضا و قدر] بازخواهید داشت و در آنچه به آن فرمان دادند وارد خواهید شد.
گفتند: یا امیرالمؤمنین، آنچه را خدا در این روز برای مطیعان خود مهیا کرده چیست؟ حضرت داستان آن لشکری را که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) برای جهاد با کافران فرستاده بود و سپاه دشمن به هنگام شب بر آن ها شبیخون زدند بیان کرد و فرمود: شبی تاریک و فرورفته در سیاهی بود، مسلمانان در خواب و کسی از آنان جز زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه و قتاده بن نعمان و قیس بن عاصم منقری بیدار نبود، هریک از آنان در جانبی از لشگر مشغول نماز و خواندن دعا بود، دشمنان با شبیخون خویش در آن شب تاریک، مسلمانان را آماج تیرهای خود ساختند و مسلمانان به خاطر سیاهی شب، از دیدن دشمنان عاجز بودند و راهی برای حفظ خویش نداشتند، به این خاطر نزدیک بود هلاک شوند؛
ناگهان از دهان این چند نفر انواری درخشید که اردوگاه را روشن ساخت و باعث قوّت دل و دلیری مسلمانان شد، پس شمشیر کشیده و همه دشمنان را کشته و زخمی و اسیر کردند، پس از بازگشت از جهاد داستان خود را برای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بیان کردند، حضرت فرمود: این انوار به خاطر اعمال برادران شما در آغاز ماه شعبان است، پس حضرت یک یک آن اعمال را بیان کردند تا آنکه فرمودند:
چون روز اوّل شعبان می رسد، ابلیس سپاه خویش را در اطراف زمین و کرانه های آن پراکنده می کند و به ایشان می گوید: امروز در کشاندن بعضی از بندگان خدا به سوی خود بکوشید، و خدا(عزّوجل) فرشتگان را در اطراف و آفاق زمین پراکنده می کند و به آنان می فرماید: بندگانم را به راستی و درستی نگاه دارید و آنان را هدایت کنید، همه بندگانم سعادتمند می شوند، جز آن که از پذیرفتن حق دست بردارد و به راه سرکشی رود که او در شمار حزب ابلیس و سپاهیان او محبوس می شود.
چون روز اوّل ماه شعبان شود، خدا(عزّوجل) به باز شدن درهای بهشت فرمان می دهد، پس باز می شوند و به درخت طوبی [درختی است در بهشت] دستور می دهد تا شاخه های خود را به دنیا نزدیک کند، آنگاه منادی پروردگار(عزّوجل) ندا سر می دهد: ای بندگان خدا، این شاخه های درخت طوبی است، پس به آن درآویزید که شما را به سوی بهشت برافرازد و این شاخه های درخت زقّوم است [درختی است از درختان دوزخ که در سوره مبارکه واقعه از آن یاد شده است] از آن دوری کنید تا شما را به سوی دوزخ نبرد.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: سوگند به آن که مرا به راستی مبعوث به رسالت کرد، هرکه در این روز دری از خیر و نیکی را فراگیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت طوبی در آویخته که او را به سوی بهشت می کشاند و هرکه در امروز دری از شرّ و بدی را فراگیرد، به یقین به شاخه ای از شاخه های زقّوم درآویخته که او را به سوی آتش می کشاند؛
سپس رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اعمالی که هریک سبب درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های طوبی است به این صورت بیان فرمود: امروز هرکس برای خدا نماز مستحبی بخواند و هرکه در این روز روزه بگیرد و هرکه میان زنی با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا خویشاوندان، یا زن و شوهر بیگانه ای آشتی دهد و کسی که پریشانی را آسوده و سبک کند، از طلبی که از او دارد، یا از طلبش از عهده مدیون بکاهد و کسی که در حساب خود نظر کند و قرض کهنه ای را بر عهده خود ببیند که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده، پس آن را به صاحبش برگرداند؛
و کسی که یتیمی را سرپرستی کند و کسی که سبک مغزی را از ضربه زدن به آبرو و ناموس مؤمنی بازدارد و کسی که قرآن یا بخشی از آن را بخواند و کسی که خدا را یاد کند و نعمت هایش را بر شمارد و اقدام به سپاسگزاری نماید و کسی که از بیماری عیادت کند؛
و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آن ها نیکی ورزد و آن که پیش از رسیدن روز اوّل شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان نماید و هرکه جنازه ای را تشییع کند و هرکه در این روز مصیبت زده ای را دلداری دهد و هرکس در این روز چیزی از ابواب خیر را بجا آورد از آویختگان به درخت طوبی است.
سپس رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمودند: سوگند به آن که مرا به راستی به رسالت برانگیخت: هرکس در این روز دری از شرّ و گناه را فراگیرد، به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویخته و آن شاخه کشاننده او به سوی آتش است، آنگاه اعمالی که هریک سبب درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های زقّوم است را به این صورت بیان فرمود: سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری فرستاد، هرکس در این روز نسبت به نماز واجب خود کوتاهی کند و آن را تباه نماید و هرکس فقیری درمانده نزد او آید که بدی حالش را می داند و بدون اینکه زیانی متوجه وی گردد، قدرت بر تغییر حال او را دارد و کس دیگری هم نیست که به جای او، مشکل فقیر را حل کند، پس فقیر را به حال خود واگذارد و دست او را نگیرد تا از بین رفته و هلاک گردد؛
و کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند، پس عذر او را نپذیرد، علاوه بر این بیش از اندازه ای که بدی کرده، او را کیفر و کسی که میان شوهری با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا برادری با برادرش، یا خویشی با خویشش، یا میان دو همسایه، یا میان دو رفیق، یا دو خواهر جدائی اندازد و کسی که بر انسان تنگدستی سخت بگیرد، درحالی که تنگدستی او را می داند، پس بر خشم و بلای او بیفزاید؛
و کسی که مدیون باشد و آن دَین را بر صاحبش انکار کند و بر او ستم ورزد تا طلب او را باطل کند و آن که بر یتیمی جفا ورزد و به او آزار رساند و مال او را تباه کند و کسی که به آبرو و ناموس برادر مؤمنی هجوم بَرد و مردم را هم بر آن وا دارد و کسی که آوازه خوانی کند به صورتی که مردم را در آن آوازه خوانی بر انجام گناه تحریک کند؛
و کسی که کارهای زشت و قبیح خود را در جنگ ها و انواع ستم خود را بر بندگان خدا بر شمارد و به آن اعمال افتخار کند و کسی که همسایه اش بیمار شده و به جهت سبک شمردن شأن او، از او عیادت نکرده و آن که همسایه اش مرده و به خاطر خوار بودن آن مُرده در نظرش جنازه اش را تشییع نکرده و آن که از دلداری مصیبت زده روی برگرداند و به وی از روی حقارت و پستی جفا کند؛
و کسی که عاق کند پدر و مادر خود، یا یکی از آن دو را و کسی که پیش از شعبان ایشان را عاق کرده بود و در شعبان ایشان را خشنود نساخت و حال آنکه قدرت بر آن را داشت؛
و همچنین هرکس کاری از سایر اقسام شرّ را انجام دهد، آویخته به شاخه ای از شاخه های زقّوم است و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری برگزید که درآویختگان به شاخه های درخت طوبی با آن شاخه ها به سوی بهشت بلند می شوند.
آنگاه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) اندکی نظر خود را به جانب آسمان بلند کرد و می خندید و مسرور بود، سپس نظر مبارک را به سوی زمین به زیر انداخت، پس پیشانی مبارک را درهم کشید و روی مبارکش عبوس شد، آنگاه رو به اصحاب خود کرد و فرمود: سوگند به آن که محمّد را به راستی به پیامبری برگزید به تحقیق دیدم درخت طوبی را که بلند می شد و بلند می کرد آنان را که به او درآویخته بودند به سوی بهشت و دیدم بعضی از ایشان را که درآویخته بودند به یک شاخه از آن و بعضی به دو شاخه، یا به چند شاخه، برحسب پای بندیشان بر طاعات؛ و هرآینه زید به حارثه را می بینم که در آویخته به بیشتر شاخه های آن و آن شاخه ها بلند می کنند او را به اعلا علیین [بالاترین مرتبه] بهشت، از این جهت خندیدم و خوشحال شدم؛
آنگاه به سوی زمین نگاه کردم و سوگند به آن که مرا به راستی به پیامبری برانگیخت درخت زقّوم را دیدم که به شاخه های پایین می رفت و درآویختگان به خود را به سوی دوزخ پایین می برد؛
و دیدم گروهی از ایشان را درآویخته به شاخه ای و گروهی به دو شاخه یا چند شاخه بر حسب پافشاری شان بر گناهان؛ و هرآینه بعضی از منافقان را می بینم که به بیشتر شاخه های آن درآویخته اند و آن شاخه ها او را به اسفل درکات [پایین ترین مهلکه ها] فرو می برند، از این جهت روی درهم کشیدم و پیشانی ام گرفت.
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
اعمال شب سیزدهم ماه شعبان
مفاتیح الجنان : فضیلت و اعمال ماه شعبان
اعمال شب نیمه ماه شعبان
شب بسیار مبارکی است، از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: که از امام باقر(علیه السلام) از برتری و مزیت شب نیمه شعبان پرسیده شد، ایشان فرمود: این شب پس از شب قدر برترین شب هاست. در این شب خدا احسان خود را بر بندگان سرازیر می کند و آنان را به بخشش و کرم خویش می آمرزد، پس در تقرّب جستن به سوی خدای تعالی در آن بکوشید که آن شبی است که خدا به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده که گدائی را از درگاه خویش با دست خالی بازنگرداند، زمانی که انجام معصیتی را درخواست نکند؛
و شب نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قدر که آن را ویژه پیامبر(صلی الله علیه وآله) نمود، پس در دعا و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید... تا پایان روایت.
از جمله برکات این شب مبارک، ولادت باسعادت حضرت سلطان عصر امام زمان (ارواحنا له الفداء) است که در سحر چنین شبی در سال دویست وپنجاه وپنج هجری قمری در سُرَّمن رأی [سامرّای کنونی] رخ داد و سبب فزونی برجستگی و برتری این شب مبارک شد.
برای این شب چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل کردن که سبب تخفیف گناهان است.
دوّم:
شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار، چنان که امام زین العابدین(علیه السلام) انجام می دادند و در روایت آمده: هرکه این شب را به رازونیاز و عبادت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دل ها بمیرند.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام) که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است و هرکه میل دارد تا ارواح صدوبیست وچهار هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند، در این شب، امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند.
کم ترین حدّ زیارت آن حضرت آن است که بر بالای بامی برآید و به جانب راست و چپ بنگرد، سپس سر به سوی آسمان بردارد و با این کلمات حضرت را زیارت کند:
السَّلامُ عَلَیک یا أَبا عَبْدِاللّه، السَّلامُ عَلَیک وَ رَحْمَةُ اللّه وَبَرَکاتُهُ.
و هرکس در هر کجا که باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، امید است که پاداش حجّ و عمره برای او نوشته شود؛ و ما «زیارت ویژه» این شب را در باب زیارات به خواست خدا ذکر خواهیم کرد.
چهارم:
خواندن دعایی که شیخ و سید نقل کرده اند و به منزله زیارت امام زمان (صلوات الله علیه) است:
اللّهُمَّ بِحَقِّ لَیلَتِنا هذِهِ وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِک وَ مَوْعُودِهَا، الَّتِی قَرَنْتَ إِلی فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ کلِمَتُک صِدْقاً وَ عَدْلاً، لَا مُبَدِّلَ لِکلِماتِک، وَ لَا مُعَقِّبَ لِآیاتِک، نُورُک الْمُتَأَلِّقُ، وَضِیاؤُک الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فِی طَخْیاءِ الدَّیجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَ کرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکةُ شُهَّدُهُ، وَاللّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَیدُهُ، إِذا آنَ مِیعادُهُ، وَالْمَلائِکةُ أَمْدادُهُ، سَیفُ اللّهِ الَّذِی لَا ینْبُو، وَ نُورُهُ الَّذِی لَایخْبُو، وَ ذُو الْحِلْمِ الَّذِی لَایصْبُو، مَدارُ الدَّهْرِ، وَ نَوامِیسُ الْعَصْرِ، وَ وُلاةُ الْأَمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیهِمْ مَا یتَنَزَّلُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ، وَ أَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیهِ، وَ وُلاةُ أَمْرِهِ وَ نَهْیهِ؛
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی خاتِمِهِمْ وَ قائِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ. اللّهُمَّ وَ أَدْرِک بِنا أَیامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِیامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکتُبْنا فِی أَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ، وَ أَحْینا فِی دَوْلَتِهِ ناعِمِینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمِینَ، وَبِحَقِّهِ قائِمِینَ، وَ مِنَ السُّوءِ سالِمِینَ، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَواتُهُ عَلَی سَیدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَالْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ الصَّادِقِینَ وَ عِتْرَتِهِ النَّاطِقِینَ، وَالْعَنْ جَمِیعَ الظَّالِمِینَ، وَاحْکمْ بَینَنا وَبَینَهُمْ یا أَحْکمَ الْحاکمِینَ.
پنجم:
شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را به من آموخت که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:
اللّهُمَّ أَنْتَ الْحَی الْقَیومُ الْعَلِی الْعَظِیمُ الْخالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیی الْمُمِیتُ الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ، لَک الْجَلالُ، وَ لَک الْفَضْلُ، وَ لَک الْحَمْدُ، وَ لَک الْمَنُّ، وَ لَک الْجُودُ، وَ لَک الْکرَمُ، وَ لَک الْأَمْرُ، وَ لَک الْمَجْدُ، وَ لَک الشُّکرُ، وَحْدَک لا شَرِیک لَک، یا واحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَاکفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَاقْضِ دَینِی، وَ وَسِّعْ عَلَی فِی رِزْقِی، فَإِنَّک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ کلَّ أَمْرٍ حَکیمٍ تَفْرُقُ، وَ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِک تَرْزُقُ، فَارْزُقْنِی وَ أَنْتَ خَیرُ الرَّازِقِینَ، فَإِنَّک قُلْتَ وَ أَنْتَ خَیرُ الْقائِلِینَ النَّاطِقِینَ: «وَ سْئَلُوا اللّهَ مِنْ فَضْلِهِ» فَمِنْ فَضْلِک أَسْأَلُ، وَ إِیاک قَصَدْتُ، وَابْنَ نَبِیک اعْتَمَدْتُ، وَ لَک رَجَوْتُ، فَارْحَمْنِی یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
ششم:
دعایی را بخواند که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در این شب می خواند:
اللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیتِک مَا یحُولُ بَینَنا وَبَینَ مَعْصِیتِک، وَ مِنْ طاعَتِک مَا تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَک، وَ مِنَ الْیقِینِ مَا یهُونُ عَلَینا بِهِ مُصِیباتُ الدُّنْیا. اللّهُمَّ أَمْتِعْنا بِأَسْماعِنا وَ أَبْصارِنا وَقُوَّتِنا مَا أَحْییتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنَّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلَی مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرْنا عَلَی مَنْ عادانا، وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنا فِی دِینِنا، وَلَا تَجْعَلِ الدُّنْیا أَکبَرَ هَمِّنا وَ لَا مَبْلَغَ عِلْمِنا، وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَینا مَنْ لَایرْحَمُنا، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا، دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم غنیمت است و از کتاب «عوالی اللئالی» چنین روایت شده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) همواره این دعا را می خواند.
هفتم:
بخواند «صلوات هر روز» را که هنگام زوال [هنگام ظهر شرعی] می خواند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ...
هشتم:
«دعای کمیل» را بخواند که ورودش در این شب است و این دعا به طور کامل در باب اوّل گذشت.
نهم:
هریک از ذکرهای «سُبْحانَ اللّه» و «الحَمْدُ للّه» و «اللّه أَکْبَر» و «لَا إِلهَ إلَّااللّه» را «صد مرتبه» بگوید تا خدا تعالی همه گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت های دنیا و آخرت او را برآورد.
دهم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» از ابو یحیی در ضمن خبری در برتری و مزیت شب نیمه شعبان روایت کرده است که گفت: به مولای خود امام صادق(علیه السلام) گفتم: بهترین دعاها در این شب کدام است؟ فرمود: هرگاه نماز عشا را خواندی، دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان:
در رکعت اول سوره «حمد» و سوره «کافرون» و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» و چون سلام دادی، بگو «سُبْحانَ اللّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «الْحَمْدُ لِلّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «اللّهُ أَکْبَرُ»، «سی وچهار» مرتبه؛ سپس بگو:
یا مَنْ إِلَیهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِی الْمُهِمَّاتِ، وَ إِلَیهِ یفْزَعُ الْخَلْقُ فِی الْمُلِمّاتِ، یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیاتِ، یا مَنْ لَاتَخْفی عَلَیهِ خَواطِرُ الْأَوْهامِ وَتَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، یا رَبَّ الْخَلائِقِ وَالْبَرِیاتِ، یا مَنْ بِیدِهِ مَلَکوتُ الْأَرَضِینَ وَالسَّماواتِ، أَنْتَ اللّهُ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، أَمُتُّ إِلَیک بِلا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، فَیا لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ اجْعَلْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیهِ فَرَحِمْتَهُ، وَ سَمِعْتَ دُعاءَهُ فَأَجَبْتَهُ، وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَأَقَلْتَهُ، وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطِیئَتِهِ وَ عَظِیمِ جَرِیرَتِهِ، فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِک مِنْ ذُنُوبِی، وَ لَجَأْتُ إِلَیک فِی سَتْرِ عُیوبِی.
اللّهُمَّ فَجُدْ عَلَی بِکرَمِک وَ فَضْلِک، وَاحْطُطْ خَطایای بِحِلْمِک وَ عَفْوِک، وَ تَغَمَّدْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ بِسابِغِ کرامَتِک، وَاجْعَلْنِی فِیها مِنْ أَوْلِیائِک الَّذِینَ اجْتَبَیتَهُمْ لِطاعَتِک، وَاخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِک، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَک وَ صِفْوَتَک؛
اللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ، وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیراتِ حَظُّهُ، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فازَ فَغَنِمَ، وَاکفِنِی شَرَّ مَا أَسْلَفْتُ، وَاعْصِمْنِی مِنَ الازْدِیادِ فِی مَعْصِیتِک، وَ حَبِّبْ إِلَی طاعَتَک وَ مَا یقَرِّبُنِی مِنْک وَیزْلِفُنِی عِنْدَک.
سَیدِی إِلَیک یلْجَأُ الْهارِبُ، وَ مِنْک یلْتَمِسُ الطَّالِبُ، وَ عَلَی کرَمِک یعَوِّلُ الْمُسْتَقِیلُ التَّائِبُ، أَدَّبْتَ عِبادَک بِالتَّکرُّمِ وَ أَنْتَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ، وَ أَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَک وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.
اللّهُمَّ فَلا تَحْرِمْنِی مَا رَجَوْتُ مِنْ کرَمِک، وَ لا تُؤْیسْنِی مِنْ سابِغِ نِعَمِک، وَ لَا تُخَیبْنِی مِنْ جَزِیلِ قِسَمِک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ لِأَهْلِ طاعَتِک، وَاجْعَلْنِی فِی جُنَّةٍ مِنْ شِرارِ بَرِیتِک،
رَبِّ إِنْ لَمْ أَکنْ مِنْ أَهْلِ ذلِک فَأَنْتَ أَهْلُ الْکرَمِ وَالْعَفْوِ وَالْمَغْفِرَةِ؛ وَجُدْ عَلَی بِما أَنْتَ أَهْلُهُ لَابِما أَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِک، وَ تَحَقَّقَ رَجائِی لَک، وَ عَلِقَتْ نَفْسِی بِکرَمِک فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، وَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ.
اللّهُمَّ وَاخْصُصْنِی مِنْ کرَمِک بِجَزِیلِ قِسَمِک، وَ أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَاغْفِرْ لِی الذَّنْبَ الَّذِی یحْبِسُ عَلَی الْخُلُقَ، وَیضَیقُ عَلَی الرِّزْقَ حَتَّی أَقُومَ بِصالِحِ رِضاک، وَ أَنْعَمَ بِجَزِیلِ عَطائِک، وَ أَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمائِک، فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِک، وَ تَعَرَّضْتُ لِکرَمِک، وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَ بِحِلْمِک مِنْ غَضَبِک، فَجُدْ بِما سَأَلْتُک، وَ أَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْک، أَسْأَلُک بِک لَابِشَیءٍ هُوَ أَعْظَمُ مِنْک.
آنگاه به سجده می روی و می گویی: «یا ربّ: پرودگارا» «بیست مرتبه»، «یا اللّه: خدایا» «هفت مرتبه»، «لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای [بلندمرتبه بزرگ]» «هفت مرتبه»، «مَا شاءَ اللّهُ: خواست، خواست خدا است» «ده مرتبه»، «لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: نیرویی جز به خدا نیست» «ده مرتبه»؛ پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او(علیهم السلام) و از خدا حاجت خود را می خواهی،
پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل، به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا(عزّوجلّ) به سخاوت فراگیر و احسان بزرگش، آن حاجات را به تو می رساند.
یازدهم:
شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند: که در این شب این دعا را بخوان:
إِلهِی تَعَرَّضَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَ قَصَدَک الْقاصِدُونَ، وَ أَمَّلَ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک الطّالِبُونَ، وَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ نَفَحاتٌ وَ جَوائِزُ وَ عَطایا وَ مَواهِبُ تَمُنُّ بِها عَلَی مَنْ تَشاءُ مِنْ عِبادِک، وَ تَمْنَعُها مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایةُ مِنْک، وَها أَنَا ذا عُبَیدُک الْفَقِیرُ إِلَیک الْمُؤَمِّلُ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک، فَإِنْ کنْتَ یا مَوْلای تَفَضَّلْتَ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک وَعُدْتَ عَلَیهِ بِعائِدَةٍ مِنْ عَطْفِک فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیبِینَ الطَّاهِرِینَ الْخَیرِینَ الْفاضِلِینَ، وَجُدْ عَلَی بِطَوْلِک وَ مَعْرُوفِک یا رَبَّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً إِنَّ اللّهَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ. اللّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوک کما أَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لِی کما وَعَدْتَ إِنَّک لَاتُخْلِفُ الْمِیعادَ.
و این دعایی است که در سحرها در پی «نماز شفع» خوانده می شود.
دوازدهم:
بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع و بعد از دعاهای وتر، «دعایی» را که شیخ طوسی و سید ابن طاووس نقل کرده اند بخوان.
سیزدهم:
بنده خداوند سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده بجا آورد. از جمله روایتی است که شیخ از حمّاد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: امام صادق(علیه السلام) فرمود:
شب نیمه شعبانی فرا رسید، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن شب در خانه عایشه بود، چون شب به نیمه رسید از بستر خود برای عبادت برخاست، هنگامی که عایشه بیدار شد، دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته، وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت، گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته؛
از جای برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود، تارش از مو و پودش از کرک شتر مایه داشت، حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد، در این میان که در جستجوی آن حضرت بود، ناگهان نگاهش به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده و در حال سجده است، به نزدیک آن حضرت رفت، شنید در سجده اش می گوید:
سَجَدَ لَک سَوادِی وَ خَیالِی، وَ آمَنَ بِک فُؤادِی، هذِهِ یدای وَ مَا جَنَیتُهُ عَلَی نَفْسِی، یا عَظِیمُ تُرْجی لِکلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ لِی الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلّا الرَّبُّ الْعَظِیمُ.
سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت و دوباره به سجده برگشت، عایشه شنید که آن حضرت می گوید:
أَعُوذُ بِنُورِ وَجْهِک الَّذِی أَضاءَتْ لَهُ السَّماواتُ وَالْأَرَضُونَ، وَانْکشَفَتْ لَهُ الظُّلُماتُ، وَ صَلَحَ عَلَیهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ مِنْ فُجْأَةِ نَقِمَتِک، وَ مِنْ تَحْوِیلِ عافِیتِک، وَمِنْ زَوالِ نِعْمَتِک. اللّهُمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً تَقِیاً نَقِیاً وَ مِنَ الشِّرْک بَرِیئاً لَاکافِراً وَ لَا شَقِیاً.
سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:
عَفَّرْتُ وَجْهِی فِی التُّرابِ وَ حُقَّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَک.
آنگاه که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خواست به اطاق برگردد، عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت و هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به خوابگاه خویش آمد، شنید که عایشه بلند نفس می زند؛ فرمود: این نفس بلند زدن چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟ این شب نیمه شعبان است که در آن روزی ها تقسیم می شود و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود، به درستی که خدای تعالی می آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بُزهای قبیله کلب را و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین می فرستد.
چهاردهم:
نماز «جناب جعفر طیار» را بجا آورد، چنان که شیخ از امام رضا(علیه السلام) روایت کرده.
پانزدهم:
نمازهای این شب را بخواند که بسیار است، از جمله نمازی است که ابویحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت کرده و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند: که هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بخوان به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و پس از آن «صد مرتبه» سوره «توحید» و چون فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی إِلَیک فَقِیرٌ، وَ مِنْ عَذابِک خائِفٌ مُسْتَجِیرٌ. اللّهُمَّ لَاتُبَدِّلِ اسْمِی، وَ لَا تُغَیرْجِسْمِی، وَ لَا تَجْهَدْ بَلائِی، وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدائِی، أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عِقابِک، وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِک مِنْ عَذابِک، وَ أَعُوذُ بِرِضاک مِنْ سَخَطِک، وَ أَعُوذُ بِک مِنْک، جَلَّ ثَناؤُک أَنْتَ کما أَثْنَیتَ عَلَی نَفْسِک وَ فَوْقَ مَا یقُولُ الْقائِلُونَ.
و بدان که برای خواندن «صد رکعت» نماز در این شب به این ترتیب که: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «ده مرتبه»، برتری و مزیت بسیار وارد شده؛ و در اعمال ماه رجب دستورالعمل «شش رکعت» نماز در این شب با سوره های «حمد» و «یس» و «تَبارَک» و سوره «توحید» گذشت.
و شب نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قدر که آن را ویژه پیامبر(صلی الله علیه وآله) نمود، پس در دعا و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید... تا پایان روایت.
از جمله برکات این شب مبارک، ولادت باسعادت حضرت سلطان عصر امام زمان (ارواحنا له الفداء) است که در سحر چنین شبی در سال دویست وپنجاه وپنج هجری قمری در سُرَّمن رأی [سامرّای کنونی] رخ داد و سبب فزونی برجستگی و برتری این شب مبارک شد.
برای این شب چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل کردن که سبب تخفیف گناهان است.
دوّم:
شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار، چنان که امام زین العابدین(علیه السلام) انجام می دادند و در روایت آمده: هرکه این شب را به رازونیاز و عبادت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دل ها بمیرند.
سوّم:
زیارت امام حسین(علیه السلام) که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است و هرکه میل دارد تا ارواح صدوبیست وچهار هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند، در این شب، امام حسین(علیه السلام) را زیارت کند.
کم ترین حدّ زیارت آن حضرت آن است که بر بالای بامی برآید و به جانب راست و چپ بنگرد، سپس سر به سوی آسمان بردارد و با این کلمات حضرت را زیارت کند:
السَّلامُ عَلَیک یا أَبا عَبْدِاللّه، السَّلامُ عَلَیک وَ رَحْمَةُ اللّه وَبَرَکاتُهُ.
و هرکس در هر کجا که باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، امید است که پاداش حجّ و عمره برای او نوشته شود؛ و ما «زیارت ویژه» این شب را در باب زیارات به خواست خدا ذکر خواهیم کرد.
چهارم:
خواندن دعایی که شیخ و سید نقل کرده اند و به منزله زیارت امام زمان (صلوات الله علیه) است:
اللّهُمَّ بِحَقِّ لَیلَتِنا هذِهِ وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِک وَ مَوْعُودِهَا، الَّتِی قَرَنْتَ إِلی فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ کلِمَتُک صِدْقاً وَ عَدْلاً، لَا مُبَدِّلَ لِکلِماتِک، وَ لَا مُعَقِّبَ لِآیاتِک، نُورُک الْمُتَأَلِّقُ، وَضِیاؤُک الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فِی طَخْیاءِ الدَّیجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَ کرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکةُ شُهَّدُهُ، وَاللّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَیدُهُ، إِذا آنَ مِیعادُهُ، وَالْمَلائِکةُ أَمْدادُهُ، سَیفُ اللّهِ الَّذِی لَا ینْبُو، وَ نُورُهُ الَّذِی لَایخْبُو، وَ ذُو الْحِلْمِ الَّذِی لَایصْبُو، مَدارُ الدَّهْرِ، وَ نَوامِیسُ الْعَصْرِ، وَ وُلاةُ الْأَمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیهِمْ مَا یتَنَزَّلُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ، وَ أَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیهِ، وَ وُلاةُ أَمْرِهِ وَ نَهْیهِ؛
اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی خاتِمِهِمْ وَ قائِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ. اللّهُمَّ وَ أَدْرِک بِنا أَیامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِیامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکتُبْنا فِی أَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ، وَ أَحْینا فِی دَوْلَتِهِ ناعِمِینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمِینَ، وَبِحَقِّهِ قائِمِینَ، وَ مِنَ السُّوءِ سالِمِینَ، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَواتُهُ عَلَی سَیدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَالْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ الصَّادِقِینَ وَ عِتْرَتِهِ النَّاطِقِینَ، وَالْعَنْ جَمِیعَ الظَّالِمِینَ، وَاحْکمْ بَینَنا وَبَینَهُمْ یا أَحْکمَ الْحاکمِینَ.
پنجم:
شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را به من آموخت که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:
اللّهُمَّ أَنْتَ الْحَی الْقَیومُ الْعَلِی الْعَظِیمُ الْخالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیی الْمُمِیتُ الْبَدِیءُ الْبَدِیعُ، لَک الْجَلالُ، وَ لَک الْفَضْلُ، وَ لَک الْحَمْدُ، وَ لَک الْمَنُّ، وَ لَک الْجُودُ، وَ لَک الْکرَمُ، وَ لَک الْأَمْرُ، وَ لَک الْمَجْدُ، وَ لَک الشُّکرُ، وَحْدَک لا شَرِیک لَک، یا واحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَاکفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَاقْضِ دَینِی، وَ وَسِّعْ عَلَی فِی رِزْقِی، فَإِنَّک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ کلَّ أَمْرٍ حَکیمٍ تَفْرُقُ، وَ مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِک تَرْزُقُ، فَارْزُقْنِی وَ أَنْتَ خَیرُ الرَّازِقِینَ، فَإِنَّک قُلْتَ وَ أَنْتَ خَیرُ الْقائِلِینَ النَّاطِقِینَ: «وَ سْئَلُوا اللّهَ مِنْ فَضْلِهِ» فَمِنْ فَضْلِک أَسْأَلُ، وَ إِیاک قَصَدْتُ، وَابْنَ نَبِیک اعْتَمَدْتُ، وَ لَک رَجَوْتُ، فَارْحَمْنِی یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
ششم:
دعایی را بخواند که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در این شب می خواند:
اللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیتِک مَا یحُولُ بَینَنا وَبَینَ مَعْصِیتِک، وَ مِنْ طاعَتِک مَا تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَک، وَ مِنَ الْیقِینِ مَا یهُونُ عَلَینا بِهِ مُصِیباتُ الدُّنْیا. اللّهُمَّ أَمْتِعْنا بِأَسْماعِنا وَ أَبْصارِنا وَقُوَّتِنا مَا أَحْییتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنَّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلَی مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرْنا عَلَی مَنْ عادانا، وَ لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنا فِی دِینِنا، وَلَا تَجْعَلِ الدُّنْیا أَکبَرَ هَمِّنا وَ لَا مَبْلَغَ عِلْمِنا، وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَینا مَنْ لَایرْحَمُنا، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
این دعا، دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم غنیمت است و از کتاب «عوالی اللئالی» چنین روایت شده: که حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) همواره این دعا را می خواند.
هفتم:
بخواند «صلوات هر روز» را که هنگام زوال [هنگام ظهر شرعی] می خواند:
اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکةِ...
هشتم:
«دعای کمیل» را بخواند که ورودش در این شب است و این دعا به طور کامل در باب اوّل گذشت.
نهم:
هریک از ذکرهای «سُبْحانَ اللّه» و «الحَمْدُ للّه» و «اللّه أَکْبَر» و «لَا إِلهَ إلَّااللّه» را «صد مرتبه» بگوید تا خدا تعالی همه گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت های دنیا و آخرت او را برآورد.
دهم:
شیخ طوسی در کتاب «مصباح» از ابو یحیی در ضمن خبری در برتری و مزیت شب نیمه شعبان روایت کرده است که گفت: به مولای خود امام صادق(علیه السلام) گفتم: بهترین دعاها در این شب کدام است؟ فرمود: هرگاه نماز عشا را خواندی، دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان:
در رکعت اول سوره «حمد» و سوره «کافرون» و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» و چون سلام دادی، بگو «سُبْحانَ اللّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «الْحَمْدُ لِلّهِ»، «سی وسه» مرتبه و «اللّهُ أَکْبَرُ»، «سی وچهار» مرتبه؛ سپس بگو:
یا مَنْ إِلَیهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِی الْمُهِمَّاتِ، وَ إِلَیهِ یفْزَعُ الْخَلْقُ فِی الْمُلِمّاتِ، یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیاتِ، یا مَنْ لَاتَخْفی عَلَیهِ خَواطِرُ الْأَوْهامِ وَتَصَرُّفُ الْخَطَراتِ، یا رَبَّ الْخَلائِقِ وَالْبَرِیاتِ، یا مَنْ بِیدِهِ مَلَکوتُ الْأَرَضِینَ وَالسَّماواتِ، أَنْتَ اللّهُ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ، أَمُتُّ إِلَیک بِلا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، فَیا لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ اجْعَلْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ إِلَیهِ فَرَحِمْتَهُ، وَ سَمِعْتَ دُعاءَهُ فَأَجَبْتَهُ، وَ عَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَأَقَلْتَهُ، وَ تَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطِیئَتِهِ وَ عَظِیمِ جَرِیرَتِهِ، فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِک مِنْ ذُنُوبِی، وَ لَجَأْتُ إِلَیک فِی سَتْرِ عُیوبِی.
اللّهُمَّ فَجُدْ عَلَی بِکرَمِک وَ فَضْلِک، وَاحْطُطْ خَطایای بِحِلْمِک وَ عَفْوِک، وَ تَغَمَّدْنِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ بِسابِغِ کرامَتِک، وَاجْعَلْنِی فِیها مِنْ أَوْلِیائِک الَّذِینَ اجْتَبَیتَهُمْ لِطاعَتِک، وَاخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِک، وَ جَعَلْتَهُمْ خالِصَتَک وَ صِفْوَتَک؛
اللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ، وَ تَوَفَّرَ مِنَ الْخَیراتِ حَظُّهُ، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَ فازَ فَغَنِمَ، وَاکفِنِی شَرَّ مَا أَسْلَفْتُ، وَاعْصِمْنِی مِنَ الازْدِیادِ فِی مَعْصِیتِک، وَ حَبِّبْ إِلَی طاعَتَک وَ مَا یقَرِّبُنِی مِنْک وَیزْلِفُنِی عِنْدَک.
سَیدِی إِلَیک یلْجَأُ الْهارِبُ، وَ مِنْک یلْتَمِسُ الطَّالِبُ، وَ عَلَی کرَمِک یعَوِّلُ الْمُسْتَقِیلُ التَّائِبُ، أَدَّبْتَ عِبادَک بِالتَّکرُّمِ وَ أَنْتَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ، وَ أَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَک وَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.
اللّهُمَّ فَلا تَحْرِمْنِی مَا رَجَوْتُ مِنْ کرَمِک، وَ لا تُؤْیسْنِی مِنْ سابِغِ نِعَمِک، وَ لَا تُخَیبْنِی مِنْ جَزِیلِ قِسَمِک فِی هذِهِ اللَّیلَةِ لِأَهْلِ طاعَتِک، وَاجْعَلْنِی فِی جُنَّةٍ مِنْ شِرارِ بَرِیتِک،
رَبِّ إِنْ لَمْ أَکنْ مِنْ أَهْلِ ذلِک فَأَنْتَ أَهْلُ الْکرَمِ وَالْعَفْوِ وَالْمَغْفِرَةِ؛ وَجُدْ عَلَی بِما أَنْتَ أَهْلُهُ لَابِما أَسْتَحِقُّهُ، فَقَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِک، وَ تَحَقَّقَ رَجائِی لَک، وَ عَلِقَتْ نَفْسِی بِکرَمِک فَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ، وَ أَکرَمُ الْأَکرَمِینَ.
اللّهُمَّ وَاخْصُصْنِی مِنْ کرَمِک بِجَزِیلِ قِسَمِک، وَ أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَاغْفِرْ لِی الذَّنْبَ الَّذِی یحْبِسُ عَلَی الْخُلُقَ، وَیضَیقُ عَلَی الرِّزْقَ حَتَّی أَقُومَ بِصالِحِ رِضاک، وَ أَنْعَمَ بِجَزِیلِ عَطائِک، وَ أَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمائِک، فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِک، وَ تَعَرَّضْتُ لِکرَمِک، وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِک مِنْ عُقُوبَتِک، وَ بِحِلْمِک مِنْ غَضَبِک، فَجُدْ بِما سَأَلْتُک، وَ أَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْک، أَسْأَلُک بِک لَابِشَیءٍ هُوَ أَعْظَمُ مِنْک.
آنگاه به سجده می روی و می گویی: «یا ربّ: پرودگارا» «بیست مرتبه»، «یا اللّه: خدایا» «هفت مرتبه»، «لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای [بلندمرتبه بزرگ]» «هفت مرتبه»، «مَا شاءَ اللّهُ: خواست، خواست خدا است» «ده مرتبه»، «لَاقُوَّةَ إِلّا بِاللّهِ: نیرویی جز به خدا نیست» «ده مرتبه»؛ پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او(علیهم السلام) و از خدا حاجت خود را می خواهی،
پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل، به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا(عزّوجلّ) به سخاوت فراگیر و احسان بزرگش، آن حاجات را به تو می رساند.
یازدهم:
شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند: که در این شب این دعا را بخوان:
إِلهِی تَعَرَّضَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَ قَصَدَک الْقاصِدُونَ، وَ أَمَّلَ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک الطّالِبُونَ، وَ لَک فِی هذَا اللَّیلِ نَفَحاتٌ وَ جَوائِزُ وَ عَطایا وَ مَواهِبُ تَمُنُّ بِها عَلَی مَنْ تَشاءُ مِنْ عِبادِک، وَ تَمْنَعُها مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایةُ مِنْک، وَها أَنَا ذا عُبَیدُک الْفَقِیرُ إِلَیک الْمُؤَمِّلُ فَضْلَک وَ مَعْرُوفَک، فَإِنْ کنْتَ یا مَوْلای تَفَضَّلْتَ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک وَعُدْتَ عَلَیهِ بِعائِدَةٍ مِنْ عَطْفِک فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیبِینَ الطَّاهِرِینَ الْخَیرِینَ الْفاضِلِینَ، وَجُدْ عَلَی بِطَوْلِک وَ مَعْرُوفِک یا رَبَّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً إِنَّ اللّهَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ. اللّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوک کما أَمَرْتَ فَاسْتَجِبْ لِی کما وَعَدْتَ إِنَّک لَاتُخْلِفُ الْمِیعادَ.
و این دعایی است که در سحرها در پی «نماز شفع» خوانده می شود.
دوازدهم:
بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع و بعد از دعاهای وتر، «دعایی» را که شیخ طوسی و سید ابن طاووس نقل کرده اند بخوان.
سیزدهم:
بنده خداوند سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روایت شده بجا آورد. از جمله روایتی است که شیخ از حمّاد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: امام صادق(علیه السلام) فرمود:
شب نیمه شعبانی فرا رسید، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن شب در خانه عایشه بود، چون شب به نیمه رسید از بستر خود برای عبادت برخاست، هنگامی که عایشه بیدار شد، دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته، وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت، گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته؛
از جای برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود، تارش از مو و پودش از کرک شتر مایه داشت، حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد، در این میان که در جستجوی آن حضرت بود، ناگهان نگاهش به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده و در حال سجده است، به نزدیک آن حضرت رفت، شنید در سجده اش می گوید:
سَجَدَ لَک سَوادِی وَ خَیالِی، وَ آمَنَ بِک فُؤادِی، هذِهِ یدای وَ مَا جَنَیتُهُ عَلَی نَفْسِی، یا عَظِیمُ تُرْجی لِکلِّ عَظِیمٍ اغْفِرْ لِی الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَایغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلّا الرَّبُّ الْعَظِیمُ.
سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت و دوباره به سجده برگشت، عایشه شنید که آن حضرت می گوید:
أَعُوذُ بِنُورِ وَجْهِک الَّذِی أَضاءَتْ لَهُ السَّماواتُ وَالْأَرَضُونَ، وَانْکشَفَتْ لَهُ الظُّلُماتُ، وَ صَلَحَ عَلَیهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ مِنْ فُجْأَةِ نَقِمَتِک، وَ مِنْ تَحْوِیلِ عافِیتِک، وَمِنْ زَوالِ نِعْمَتِک. اللّهُمَّ ارْزُقْنِی قَلْباً تَقِیاً نَقِیاً وَ مِنَ الشِّرْک بَرِیئاً لَاکافِراً وَ لَا شَقِیاً.
سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:
عَفَّرْتُ وَجْهِی فِی التُّرابِ وَ حُقَّ لِی أَنْ أَسْجُدَ لَک.
آنگاه که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خواست به اطاق برگردد، عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت و هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به خوابگاه خویش آمد، شنید که عایشه بلند نفس می زند؛ فرمود: این نفس بلند زدن چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟ این شب نیمه شعبان است که در آن روزی ها تقسیم می شود و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود، به درستی که خدای تعالی می آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بُزهای قبیله کلب را و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین می فرستد.
چهاردهم:
نماز «جناب جعفر طیار» را بجا آورد، چنان که شیخ از امام رضا(علیه السلام) روایت کرده.
پانزدهم:
نمازهای این شب را بخواند که بسیار است، از جمله نمازی است که ابویحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت کرده و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند: که هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بخوان به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و پس از آن «صد مرتبه» سوره «توحید» و چون فارغ شدی بگو:
اللّهُمَّ إِنِّی إِلَیک فَقِیرٌ، وَ مِنْ عَذابِک خائِفٌ مُسْتَجِیرٌ. اللّهُمَّ لَاتُبَدِّلِ اسْمِی، وَ لَا تُغَیرْجِسْمِی، وَ لَا تَجْهَدْ بَلائِی، وَ لَا تُشْمِتْ بِی أَعْدائِی، أَعُوذُ بِعَفْوِک مِنْ عِقابِک، وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِک مِنْ عَذابِک، وَ أَعُوذُ بِرِضاک مِنْ سَخَطِک، وَ أَعُوذُ بِک مِنْک، جَلَّ ثَناؤُک أَنْتَ کما أَثْنَیتَ عَلَی نَفْسِک وَ فَوْقَ مَا یقُولُ الْقائِلُونَ.
و بدان که برای خواندن «صد رکعت» نماز در این شب به این ترتیب که: در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «ده مرتبه»، برتری و مزیت بسیار وارد شده؛ و در اعمال ماه رجب دستورالعمل «شش رکعت» نماز در این شب با سوره های «حمد» و «یس» و «تَبارَک» و سوره «توحید» گذشت.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال روز ششم ماه رمضان
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال مشترکه شبهای قدر
شب نوزدهم، این شب با عظمت آغاز شب های قدر است و شب قدر آن شبی است که در طول سال، شبی به خوبی و فضلیت آن یافت نمی شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت می گیرد و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهی است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود می آیند و به محضر امام زمان (عج) می رسند و آنچه را که برای هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می دارند.
و اعمال شب های قدر دو نوع است:
یکی اعمالی که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر اعمالی که ویژه به هر یک از شب های قدر است.
نخست: اعمالی است که در هر سه شب باید انجام داد: و آن چند عمل است:
اوّل:
غسل کردن.
علاّمه مجلسی فرموده: بهتر است غسل این شب ها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد که نماز شام را با غسل بخواند.
دوم:
دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «هفت مرتبه» «توحید» خوانده و پس از فراغت از نماز «هفتاد مرتبه» بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»
در روایت نبوی است: که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد... تا پایان روایت.
سوم:
قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِکتابِک الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ وَفِیهِ اسْمُک الْأَکبَرُ وَأَسْماؤُک الْحُسْنی وَمَا یخافُ وَیرْجی أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقائِک مِنَ النّارِ.
سپس هر حاجت که دارد بخواهد.
چهارم:
قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:
اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک.
سپس ده مرتبه بگو «بِکَ یَا اللّهُ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِفَاطِمَةَ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ» و ده مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِالْحُجَّةِ».
به ذاتت ای خدا؛ به حق محمّد؛ به حق علی؛ به حق فاطمه؛ به حق حسن؛ به حق حسین؛ به حق علی بن الحسین؛ به حق محمّد بن علی؛ به حق جعفر بن محمّد؛ به حق موسی بن جعفر؛ به حق علی بن موسی؛ به حق محمد بن علی؛ به حق علی بن محمّد؛ به حق حسن بن علی؛ به حق حجّت.
پس هر حاجتی که داری از خدا بخواه.
پنجم:
حضرت سید الشهّدا(علیه السلام) را زیارت کند. در روایت آمده: هنگامی که شب قدر می شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین(علیه السلام) آمده آمرزید.
ششم:
این شب ها را احیا بدارد؛ روایت شده: هرکه شب قدر را اِحیا بدارد، گناهانش آمرزیده می شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه ها و پیمانه دریاها باشد.
هفتم:
صد رکعت نماز بجا آورد که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «ده مرتبه» «توحید» بخواند.
هشتم:
این دعا را بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیتُ لَک عَبْداً داخِراً لَاأَمْلِک لِنَفْسِی نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً، أَشْهَدُ بِذلِک عَلَی نَفْسِی، وَأَعْتَرِفُ لَک بِضَعْفِ قُوَّتِی، وَقِلَّةِ حِیلَتِی، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَی مَا آتَیتَنِی فَإِنِّی عَبْدُک الْمِسکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ. اللّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِی ناسِیاً لِذِکرِک فِیما أَوْلَیتَنِی، وَلا غافِلاً لِإِحْسانِک فِیما أَعْطَیتَنِی، وَلَا آیساً مِنْ إِجابَتِک وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ کنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخاءٍ أَوْ عافِیةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْماءَ إِنَّک سَمِیعُ الدُّعاءِ.
کفعمی از امام زین العابدین(علیه السلام) روایت کرده که حضرت در این شب ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود این دعا را می خواند؛ و علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شب ها، درخواست آمرزش و دعا است برای حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده اند و چه آنان که از دنیا رفته اند و خواندن اذکار و صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلی الله علیه وآله) به هر اندازه که بتوان؛
و در بعضی از روایات وارد شده: دعای «جوشن کبیر» در این سه شب خوانده شود. فقیر گوید: که دعای جوشن کبیر را در بخش های پیش آورده ام.
روایت شده: که خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) عرض شد: اگر شب قدر را یافتم، از خدا خود چه بخواهم؟ فرمود: تندرستی.
و اعمال شب های قدر دو نوع است:
یکی اعمالی که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر اعمالی که ویژه به هر یک از شب های قدر است.
نخست: اعمالی است که در هر سه شب باید انجام داد: و آن چند عمل است:
اوّل:
غسل کردن.
علاّمه مجلسی فرموده: بهتر است غسل این شب ها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد که نماز شام را با غسل بخواند.
دوم:
دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «هفت مرتبه» «توحید» خوانده و پس از فراغت از نماز «هفتاد مرتبه» بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»
در روایت نبوی است: که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد... تا پایان روایت.
سوم:
قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:
اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِکتابِک الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ وَفِیهِ اسْمُک الْأَکبَرُ وَأَسْماؤُک الْحُسْنی وَمَا یخافُ وَیرْجی أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقائِک مِنَ النّارِ.
سپس هر حاجت که دارد بخواهد.
چهارم:
قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:
اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک.
سپس ده مرتبه بگو «بِکَ یَا اللّهُ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِفَاطِمَةَ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ» و ده مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِالْحُجَّةِ».
به ذاتت ای خدا؛ به حق محمّد؛ به حق علی؛ به حق فاطمه؛ به حق حسن؛ به حق حسین؛ به حق علی بن الحسین؛ به حق محمّد بن علی؛ به حق جعفر بن محمّد؛ به حق موسی بن جعفر؛ به حق علی بن موسی؛ به حق محمد بن علی؛ به حق علی بن محمّد؛ به حق حسن بن علی؛ به حق حجّت.
پس هر حاجتی که داری از خدا بخواه.
پنجم:
حضرت سید الشهّدا(علیه السلام) را زیارت کند. در روایت آمده: هنگامی که شب قدر می شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین(علیه السلام) آمده آمرزید.
ششم:
این شب ها را احیا بدارد؛ روایت شده: هرکه شب قدر را اِحیا بدارد، گناهانش آمرزیده می شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه ها و پیمانه دریاها باشد.
هفتم:
صد رکعت نماز بجا آورد که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «ده مرتبه» «توحید» بخواند.
هشتم:
این دعا را بخواند:
اللّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیتُ لَک عَبْداً داخِراً لَاأَمْلِک لِنَفْسِی نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا أَصْرِفُ عَنْها سُوءً، أَشْهَدُ بِذلِک عَلَی نَفْسِی، وَأَعْتَرِفُ لَک بِضَعْفِ قُوَّتِی، وَقِلَّةِ حِیلَتِی، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هذِهِ اللَّیلَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَی مَا آتَیتَنِی فَإِنِّی عَبْدُک الْمِسکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ. اللّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِی ناسِیاً لِذِکرِک فِیما أَوْلَیتَنِی، وَلا غافِلاً لِإِحْسانِک فِیما أَعْطَیتَنِی، وَلَا آیساً مِنْ إِجابَتِک وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ کنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخاءٍ أَوْ عافِیةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْماءَ إِنَّک سَمِیعُ الدُّعاءِ.
کفعمی از امام زین العابدین(علیه السلام) روایت کرده که حضرت در این شب ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود این دعا را می خواند؛ و علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شب ها، درخواست آمرزش و دعا است برای حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده اند و چه آنان که از دنیا رفته اند و خواندن اذکار و صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلی الله علیه وآله) به هر اندازه که بتوان؛
و در بعضی از روایات وارد شده: دعای «جوشن کبیر» در این سه شب خوانده شود. فقیر گوید: که دعای جوشن کبیر را در بخش های پیش آورده ام.
روایت شده: که خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) عرض شد: اگر شب قدر را یافتم، از خدا خود چه بخواهم؟ فرمود: تندرستی.
مفاتیح الجنان : اعمال مخصوصه شب و روز ماه رمضان
اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان
فضیلت این شب نورانی از شب نوزدهم بیشتر است و باید «اعمال این شب» را از غسل و احیا و زیارت و نماز «هفت توحید» و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و «دعای جوشن کبیر» و غیر آن ها را انجام داد و در غسل و احیا و سعی در عبادت، در این شب و شب بیست وسوم اصرار ورزید؛ در روایات به این معنی که شب قدر یکی از این دو شب می باشد، تاکید شده.
در چند روایت آمده که از معصوم خواسته شد: مشخص کنید که شب قدر کدام یک از این دو شب است؟ ایشان تعیین نکرد، بلکه فرمود: «ما أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ؛ چه آسان است دو شب در آنچه می جویی» یا آنکه فرمود: «ما عَلَیْکَ أَنْ تَفْعَلَ خَیْراً فِی لَیْلَتَیْنِ؛ باکی بر تو نیست که در هر دو شب کار خیر انجام دهی» و مانند آن [روایات باز هم هست.]
وَقالَ شَیْخُنَا الصَّدُوقُ فِیما أَمْلی عَلَی الْمَشایِخِ فِی مَجْلِسٍ واحِدٍ مِنْ مَذْهَبِ الإِمامیّةِ: «وَ مَنْ أَحْیَا هاتَیْنِ اللَّیْلَتَیْنِ بِمذاکِرَةِ الْعِلْمِ فَهُوَ أَفْضَلُ.»؛
و شیخ ما صدوق در آنچه بر بزرگان در یک مجلس راجع به مذهب امامیه دیکته کرده چنین فرمود: «هر که این دو شب را با بحث های علمی احیا بدارد بهتر است.»
به هر صورت از این شب شروع کند به خواندن «دعاهای شب های دهه آخر ماه» که از جمله آن ها این دعایی است که شیخ کلینی در کتاب کافی از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:
أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِک الْکرِیمِ أَنْ ینْقَضِی عَنِّی شَهْرُ رَمَضانَ أَوْ یطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیلَتِی هذِهِ وَلَک قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیهِ.
کفعمی در حاشیه «بلدالاَمین» نقل کرده: که امام صادق(علیه السلام) در هر شب از دهه آخر این ماه پس از نمازهای واجب و مستحب می خواند:
اللّهُمَّ أَدِّعَنَّا حَقَّ مَا مَضی مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ، وَاغْفِرْ لَنا تَقْصِیرَنا فِیهِ وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولاً، وَلَا تُؤاخِذْنا بِإِسْرافِنا عَلَی أَنْفُسِنا، وَاجْعَلْنا مِنَ الْمَرْحُومِینَ وَلَا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَحْرُومِینَ.
و فرموده: هرکه این دعا را بخواند، خدا تقصیری که در گذشته از ماه رمضان، از او سر زده بیامرزد و او را در باقیمانده ماه از گناهان بازدارد.
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابی عمیر از مرازم نقل کرده: امام صادق(علیه السلام) در هر شب از دهه آخر این ماه می خواند:
اللّهُمَّ إِنَّک قُلْتَ فِی کتابِک الْمُنْزَلِ: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ» فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضانَ بِما أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَخَصَصْتَهُ بِلَیلَةِ الْقَدْرِ وَجَعَلْتَها خَیراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ.
اللّهُمَّ وَهذِهِ أَیامُ شَهْرِ رَمَضانَ قَدِ انْقَضَتْ، وَلَیالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ، وَقَدْ صِرْتُ یا إِلهِی مِنْهُ إِلی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَأَحْصی لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ، فَأَسْأَلُک بِما سَأَلَک بِهِ مَلائِکتُک الْمُقَرَّبُونَ، وَأَنْبِیاؤُک الْمُرْسَلُونَ وَعِبادُک الصَّالِحُونَ؛
أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَفُک رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَتُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ برَحْمَتِک، وَأَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَی بِعَفْوِک وَکرَمِک، وَتَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِی، وَتَسْتَجِیبَ دُعائِی، وَتَمُنَّ عَلَی بِالْأَمْنِ یوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیوْمِ الْقِیامَةِ.
إِلهِی وَأَعُوذُ بِوَجْهِک الْکرِیمِ، وَبِجَلالِک الْعَظِیمِ أَنْ ینْقَضِی أَیامُ شَهْرِ رَمَضانَ وَلَیالِیهِ وَلَک قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤاخِذُنِی بِهِ، أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّها مِنِّی لَمْ تَغْفِرْها لِی، سَیدِی سَیدِی سَیدِی، أَسْأَلُک یا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ إِذْ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ؛
إِنْ کنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضی، وَ إِنْ لَمْ تَکنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یا اللّهُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ وَلَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ.
و بسیار بگو:
یا مُلَینَ الْحَدِیدِ لِداوُدَ عَلَیهِ السَّلامُ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَالْکرَبِ الْعِظامِ عَنْ أَیوبَ عَلَیهِ السَّلامُ، أَی مُفَرِّجَ هَمِّ یعْقُوبَ عَلَیهِ السَّلامُ، أَی مُنَفِّسَ غَمِّ یوسُفَ عَلَیهِ السَّلامُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کما أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّی عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ، وَافْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَلَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.
و از جمله این دعاها دعایی است که در کتاب «کافی» به صورت روایت مستند و در کتاب «مقنعه» و «مصباح» بدون ذکر سند نقل شده: که در شب اوّل از دهه سوم، یعنی در شب بیست ویکم بخوان:
یا مُولِجَ اللَّیلِ فِی النَّهارِ، وَمُولِجَ النَّهارِ فِی اللَّیلِ، وَ مُخْرِجَ الْحَی مِنَ الْمَیتِ، وَمُخْرِجَ الْمَیتِ مِنَ الْحَی، یا رازِقَ مَنْ یشاءُ بِغَیرِ حِسابٍ، یا اللّهُ یا رَحْمانُ، یا اللّهُ یا رَحِیمُ، یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ لَک الْأَسْماءُ الْحُسْنی، وَالْأَمْثالُ الْعُلْیا، وَالْکبْرِیاءُ وَالْآلاءُ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ فِی السُّعَداءِ، وَرُوحِی مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِی فِی عِلِّیینَ، وَ إِساءَتِی مَغْفُورَةً، وَأَنْ تَهَبَ لِی یقِیناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَإِیماناً یذْهِبُ الشَّک عَنِّی، وَتُرْضِینِی بِما قَسَمْتَ لِی، وَآتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً، وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، وَارْزُقْنِی فِیها ذِکرَک وَشُکرَک وَالرَّغْبَةَ إِلَیک، وَالْإِنابَةَ وَالتَّوْفِیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَعَلَیهِمُ السَّلامُ.
کفعمی از سید ابن باقی نقل کرده: که در شب بیست ویکم بخوان:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِی حِلْما یسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ، وَ هُدًی تَمُنُّ بِهِ عَلَی مِنْ کلِّ ضَلالَةٍ، وَ غِنًی تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کلِّ فَقْرٍ، وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کلَّ ضَعْفٍ، وَ عِزّاً تُکرِمُنِی بِهِ عَنْ کلِّ ذُلٍّ، وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کلِّ ضَعَةٍ، وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کلَّ خَوْفٍ، وَ عَافِیةً تَسْتُرُنِی بِهَا عَنْ کلِّ بَلاءٍ، وَ عِلْما تَفْتَحُ لِی بِهِ کلَّ یقِینٍ، وَ یقِینا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کلَّ شَک، وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَةَ فِی هَذِهِ اللَّیلَةِ، وَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ، السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ؛ یا کرِیمُ، وَ خَوْفا تَنْشُرُ لِی بِهِ کلَّ رَحْمَةٍ، وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَینِی وَ بَینَ الذُّنُوبِ، حَتَّی أُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَک، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
روایت شده: که حماد بن عثمان در شب بیست ویکم به زیارت امام صادق(علیه السلام) آمد، حضرت پرسید: غسل کرده ای؟ عرض کرد: آری، فدایت شوم؛ پس حضرت حصیری خواست و حمّاد را به نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته نماز خواند و حمّاد هم در کنار حضرت نماز می خواند تا از نمازهای خود فارغ شدند؛ آنگاه امام صادق(علیه السلام) دعا کرد و حمّاد آمین گفت تا سپیده دمید؛
سپس آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضی از خدمتکاران خود را خواست و جلو ایستاد و نماز صبح خواند؛ در رکعت اول پس از سوره «حمد»، سوره «قدر» و در رکعت دوم بعد از سوره «حمد»، سوره «توحید» را خواند و پس از نماز مشغول تسبیح و تحمید و تقدیس و ثنای حق و صلوات بر پیامبر و دعا برای مردان و زنان مؤمن و مسلمان شد؛
سپس سر به سجده گذاشت و به اندازه یک ساعت به جز صدای تنفس صدایی از آن حضرت شنیده نشد، پس از آن این دعا را خواند: «لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ مُقَلِّبَ القُلُوبِ وَ الأَبْصارِ» تا آخر دعا که در کتاب «اقبال» آمده است.
شیخ کلینی روایت کرده: که امام باقر(علیه السلام) در شب های بیست ویکم و بیست وسوم تا نیمه شب دعا می خواند و پس از آن شروع به خواندن نماز می کرد.
آگاه باش که در هر شب از شب های این دهه غسل مستحب است. روایت شده: حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در هر شب این دهه غسل می کرد؛
و نیز اعتکاف در این دهه استحباب و برتری و مزیت بسیار دارد و بهترین اوقات برای اعتکاف این دهه است و روایت شده: که اعتکاف در این دهه برابر دو حج و دو عمره ثواب دارد.
بنای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این بود که چون دهه آخر ماه رمضان می شد، در مسجد اعتکاف می کرد؛ چادری مویین برای آن حضرت می زدند و آن جناب کمر عبادت را محکم می بست و بستر خواب را به هم می پیچید.
و آگاه باش که در چنین شبی در سال چهلم شهادت مولایمان حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) واقع شد و در این شب غصّه های آل محمّد(صلی الله علیه وآله) و شیعیانشان تازه می شود و روایت شده: که در آن شب مانند شب شهادت امام حسین(علیه السلام) سنگی از روی زمین برداشته نشد، مگر آنکه زیر آن خون تازه بود.
شیخ مفید فرموده: در این شب صلوات بسیار فرست و در نفرین بر ستم کنندگان به آل محمّد(صلی الله علیه وآله) و لعن فرستادن بر قاتل امیرالمؤمنین(علیه السلام) سعی و کوشش کن.
در چند روایت آمده که از معصوم خواسته شد: مشخص کنید که شب قدر کدام یک از این دو شب است؟ ایشان تعیین نکرد، بلکه فرمود: «ما أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ؛ چه آسان است دو شب در آنچه می جویی» یا آنکه فرمود: «ما عَلَیْکَ أَنْ تَفْعَلَ خَیْراً فِی لَیْلَتَیْنِ؛ باکی بر تو نیست که در هر دو شب کار خیر انجام دهی» و مانند آن [روایات باز هم هست.]
وَقالَ شَیْخُنَا الصَّدُوقُ فِیما أَمْلی عَلَی الْمَشایِخِ فِی مَجْلِسٍ واحِدٍ مِنْ مَذْهَبِ الإِمامیّةِ: «وَ مَنْ أَحْیَا هاتَیْنِ اللَّیْلَتَیْنِ بِمذاکِرَةِ الْعِلْمِ فَهُوَ أَفْضَلُ.»؛
و شیخ ما صدوق در آنچه بر بزرگان در یک مجلس راجع به مذهب امامیه دیکته کرده چنین فرمود: «هر که این دو شب را با بحث های علمی احیا بدارد بهتر است.»
به هر صورت از این شب شروع کند به خواندن «دعاهای شب های دهه آخر ماه» که از جمله آن ها این دعایی است که شیخ کلینی در کتاب کافی از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:
أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِک الْکرِیمِ أَنْ ینْقَضِی عَنِّی شَهْرُ رَمَضانَ أَوْ یطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیلَتِی هذِهِ وَلَک قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَةٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیهِ.
کفعمی در حاشیه «بلدالاَمین» نقل کرده: که امام صادق(علیه السلام) در هر شب از دهه آخر این ماه پس از نمازهای واجب و مستحب می خواند:
اللّهُمَّ أَدِّعَنَّا حَقَّ مَا مَضی مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ، وَاغْفِرْ لَنا تَقْصِیرَنا فِیهِ وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولاً، وَلَا تُؤاخِذْنا بِإِسْرافِنا عَلَی أَنْفُسِنا، وَاجْعَلْنا مِنَ الْمَرْحُومِینَ وَلَا تَجْعَلْنا مِنَ الْمَحْرُومِینَ.
و فرموده: هرکه این دعا را بخواند، خدا تقصیری که در گذشته از ماه رمضان، از او سر زده بیامرزد و او را در باقیمانده ماه از گناهان بازدارد.
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابی عمیر از مرازم نقل کرده: امام صادق(علیه السلام) در هر شب از دهه آخر این ماه می خواند:
اللّهُمَّ إِنَّک قُلْتَ فِی کتابِک الْمُنْزَلِ: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ» فَعَظَّمْتَ حُرْمَةَ شَهْرِ رَمَضانَ بِما أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَخَصَصْتَهُ بِلَیلَةِ الْقَدْرِ وَجَعَلْتَها خَیراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ.
اللّهُمَّ وَهذِهِ أَیامُ شَهْرِ رَمَضانَ قَدِ انْقَضَتْ، وَلَیالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ، وَقَدْ صِرْتُ یا إِلهِی مِنْهُ إِلی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَأَحْصی لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ، فَأَسْأَلُک بِما سَأَلَک بِهِ مَلائِکتُک الْمُقَرَّبُونَ، وَأَنْبِیاؤُک الْمُرْسَلُونَ وَعِبادُک الصَّالِحُونَ؛
أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَفُک رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَتُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ برَحْمَتِک، وَأَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَی بِعَفْوِک وَکرَمِک، وَتَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِی، وَتَسْتَجِیبَ دُعائِی، وَتَمُنَّ عَلَی بِالْأَمْنِ یوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیوْمِ الْقِیامَةِ.
إِلهِی وَأَعُوذُ بِوَجْهِک الْکرِیمِ، وَبِجَلالِک الْعَظِیمِ أَنْ ینْقَضِی أَیامُ شَهْرِ رَمَضانَ وَلَیالِیهِ وَلَک قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤاخِذُنِی بِهِ، أَوْ خَطِیئَةٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّها مِنِّی لَمْ تَغْفِرْها لِی، سَیدِی سَیدِی سَیدِی، أَسْأَلُک یا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ إِذْ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ؛
إِنْ کنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضی، وَ إِنْ لَمْ تَکنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یا اللّهُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ وَلَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ.
و بسیار بگو:
یا مُلَینَ الْحَدِیدِ لِداوُدَ عَلَیهِ السَّلامُ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَالْکرَبِ الْعِظامِ عَنْ أَیوبَ عَلَیهِ السَّلامُ، أَی مُفَرِّجَ هَمِّ یعْقُوبَ عَلَیهِ السَّلامُ، أَی مُنَفِّسَ غَمِّ یوسُفَ عَلَیهِ السَّلامُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کما أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّی عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ، وَافْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَلَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.
و از جمله این دعاها دعایی است که در کتاب «کافی» به صورت روایت مستند و در کتاب «مقنعه» و «مصباح» بدون ذکر سند نقل شده: که در شب اوّل از دهه سوم، یعنی در شب بیست ویکم بخوان:
یا مُولِجَ اللَّیلِ فِی النَّهارِ، وَمُولِجَ النَّهارِ فِی اللَّیلِ، وَ مُخْرِجَ الْحَی مِنَ الْمَیتِ، وَمُخْرِجَ الْمَیتِ مِنَ الْحَی، یا رازِقَ مَنْ یشاءُ بِغَیرِ حِسابٍ، یا اللّهُ یا رَحْمانُ، یا اللّهُ یا رَحِیمُ، یا اللّهُ یا اللّهُ یا اللّهُ لَک الْأَسْماءُ الْحُسْنی، وَالْأَمْثالُ الْعُلْیا، وَالْکبْرِیاءُ وَالْآلاءُ، أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هذِهِ اللَّیلَةِ فِی السُّعَداءِ، وَرُوحِی مَعَ الشُّهَداءِ، وَ إِحْسانِی فِی عِلِّیینَ، وَ إِساءَتِی مَغْفُورَةً، وَأَنْ تَهَبَ لِی یقِیناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَإِیماناً یذْهِبُ الشَّک عَنِّی، وَتُرْضِینِی بِما قَسَمْتَ لِی، وَآتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً، وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنا عَذابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، وَارْزُقْنِی فِیها ذِکرَک وَشُکرَک وَالرَّغْبَةَ إِلَیک، وَالْإِنابَةَ وَالتَّوْفِیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَعَلَیهِمُ السَّلامُ.
کفعمی از سید ابن باقی نقل کرده: که در شب بیست ویکم بخوان:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِی حِلْما یسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ، وَ هُدًی تَمُنُّ بِهِ عَلَی مِنْ کلِّ ضَلالَةٍ، وَ غِنًی تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کلِّ فَقْرٍ، وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کلَّ ضَعْفٍ، وَ عِزّاً تُکرِمُنِی بِهِ عَنْ کلِّ ذُلٍّ، وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کلِّ ضَعَةٍ، وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کلَّ خَوْفٍ، وَ عَافِیةً تَسْتُرُنِی بِهَا عَنْ کلِّ بَلاءٍ، وَ عِلْما تَفْتَحُ لِی بِهِ کلَّ یقِینٍ، وَ یقِینا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کلَّ شَک، وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَةَ فِی هَذِهِ اللَّیلَةِ، وَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ، السَّاعَةِ السَّاعَةِ السَّاعَةِ؛ یا کرِیمُ، وَ خَوْفا تَنْشُرُ لِی بِهِ کلَّ رَحْمَةٍ، وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِهَا بَینِی وَ بَینَ الذُّنُوبِ، حَتَّی أُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَک، بِرَحْمَتِک یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
روایت شده: که حماد بن عثمان در شب بیست ویکم به زیارت امام صادق(علیه السلام) آمد، حضرت پرسید: غسل کرده ای؟ عرض کرد: آری، فدایت شوم؛ پس حضرت حصیری خواست و حمّاد را به نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته نماز خواند و حمّاد هم در کنار حضرت نماز می خواند تا از نمازهای خود فارغ شدند؛ آنگاه امام صادق(علیه السلام) دعا کرد و حمّاد آمین گفت تا سپیده دمید؛
سپس آن حضرت اذان و اقامه گفت و بعضی از خدمتکاران خود را خواست و جلو ایستاد و نماز صبح خواند؛ در رکعت اول پس از سوره «حمد»، سوره «قدر» و در رکعت دوم بعد از سوره «حمد»، سوره «توحید» را خواند و پس از نماز مشغول تسبیح و تحمید و تقدیس و ثنای حق و صلوات بر پیامبر و دعا برای مردان و زنان مؤمن و مسلمان شد؛
سپس سر به سجده گذاشت و به اندازه یک ساعت به جز صدای تنفس صدایی از آن حضرت شنیده نشد، پس از آن این دعا را خواند: «لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ مُقَلِّبَ القُلُوبِ وَ الأَبْصارِ» تا آخر دعا که در کتاب «اقبال» آمده است.
شیخ کلینی روایت کرده: که امام باقر(علیه السلام) در شب های بیست ویکم و بیست وسوم تا نیمه شب دعا می خواند و پس از آن شروع به خواندن نماز می کرد.
آگاه باش که در هر شب از شب های این دهه غسل مستحب است. روایت شده: حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در هر شب این دهه غسل می کرد؛
و نیز اعتکاف در این دهه استحباب و برتری و مزیت بسیار دارد و بهترین اوقات برای اعتکاف این دهه است و روایت شده: که اعتکاف در این دهه برابر دو حج و دو عمره ثواب دارد.
بنای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این بود که چون دهه آخر ماه رمضان می شد، در مسجد اعتکاف می کرد؛ چادری مویین برای آن حضرت می زدند و آن جناب کمر عبادت را محکم می بست و بستر خواب را به هم می پیچید.
و آگاه باش که در چنین شبی در سال چهلم شهادت مولایمان حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) واقع شد و در این شب غصّه های آل محمّد(صلی الله علیه وآله) و شیعیانشان تازه می شود و روایت شده: که در آن شب مانند شب شهادت امام حسین(علیه السلام) سنگی از روی زمین برداشته نشد، مگر آنکه زیر آن خون تازه بود.
شیخ مفید فرموده: در این شب صلوات بسیار فرست و در نفرین بر ستم کنندگان به آل محمّد(صلی الله علیه وآله) و لعن فرستادن بر قاتل امیرالمؤمنین(علیه السلام) سعی و کوشش کن.
