زلال خضر کزان تشنه ماند اسکندر
ببین که گشته روان در کنار بحر خزر

هر آنچه جست سکندر درون تاریکی
بروشنی شده ما را نصیب خوش بنگر

بیا که چشمه آب حیات و نهر بقا
درون گلشن اسلام و دین پیغمبر

بدستیاری پیر خرد که خضر رهست
روان شد از ظلمات مداد اهل هنر

یکی جریده ز باکو پدید گشته بطبع
بلند چون فلک و تابناک همچو قمر

جریده نی که هزاران خزینه گوهر ناب
صحیفه نی که هزاران سفینه لؤلؤ تر

هزار سحر کند از بیان شورانگیز
هزار معجزه آرد ز نطق جان پرور

بیان آن چو عروس دو هفته خواند درست
حدیث آن چو زند داغدیده کرد از بر

عروس زیبا از یاد برد حجله شوی
عجوز ثکلی فرموش کرد داغ پسر

نبشه گوئی کلک خرد ز آیت فضل
خطی ز عنبر سارا بدیبه ششتر

و یا تو گوئی در بوستان شرع رسول
یکی درخت برومند بر فلک زده سر

درست کاری بیخش درست گوئی شاخ
وطن پرستی برگش خداشناسی بر

فشانده میوه بسکان هند از تاتار
فکنده سایه بصحرای غرب از خاور

ز میوه اش بدن مؤمنین شده فربه
ز سایه اش جسد مشرکین شده لاغر

بلی ز معجز احمد شگفت نی که شود
دوباره استن حنانه سبز و تازه و تر

سخن طراز و سخنگو چنینه بایستی
که در بیانش لطف است و در کلام اثر

بنص فرقان هر مؤمن و مسلمان را
ز دست احمد باید زدن می کوثر

شراب کوثر علم است و جز بدولت علم
کسی نرست ز دام فنا و بند خطر

تو جام زندگی از دست علم گیر و بدان
که گرد علم نه بیهوده گشت اسکندر

بیا بنوش ز عین الحیوة ما قدحی
ببوی همچو گلاب و بطعم همچو شکر

از آن شراب که در رقص و در سرود آید
تن و روان تو بی پای کوپ و رامشگر

از آن شراب که گر قطره ای رسد بدهان
بخار علم زند در دماغ مرد شرر

از آن شراب که گر ساغری بمرده دهند
ز جای خیزد و گیرد نشاط عمر از سر

از آن شراب که در دشت جهل و کشور ظلم
همی ببارد سجیل و برزند آذر

از آن شراب که بر مصطفی شب معراج
بقاب قوسین نوشاند خالق اکبر

از آن شراب که پیغمبر ارمغان آورد
بمرتضی و دو فرزند وی شبیر و شبر

از آنشراب که صدیق نوش کرد وز سر صدق
بداد در ره حق آنچه داشت سرتاسر

از آنشراب که فاروق خورد و شیرین کرد
جهانیان را زهری که بود در ساغر

از آن شراب که عثمان چشید و حلقومش
ز شور مستی زد بوسه بر دم خنجر

از آن شراب که نوشاند ساقی تسنیم
بدست خویش بعمار یاسر و بوذر

از آنشراب که هشیار گشت از آن سلمان
از آنشراب که طیار گشت از آن جعفر

از آنشراب که ابلیس از آن شود مقهور
از آنشراب که جبریل از آن گشاید پر

از آنشراب که دیو ار کشد فرشته شود
از آنشراب که مور ار چشد شود اژدر

از آنشراب که آباد کرده خانه خیر
از آنشراب که بر باد داده خیمه شر

بود دو چیز بهر روزگار و در هر جای
ستون بیت سعادت قوام نسل بشر

نخست دین و دوم علم دان که این هر دو
شدند چون دو برادر ز یک پدر و مادر

میان این دو برادر جدا شود آنروز
که بگسلند ز هم فرقدان و دو پیکر

بشرع، کار معیشت منظم است و درست
بعلم، پشت عمل محکم است و مستظهر

بشرع، شاید قانون گذاشت بی دستور
بعلم، شاید کشور گرفت بی لشکر

امام بی دین باشد فضیحت محراب
چنانکه مفتی بی علم ضحکه منبر

چو خسته شد تن دین از کجا برآید کار
چو بسته شد در علم از کجا گشاید در

دریغ و درد که ما را ز علم نیست نشان
فغان و آه که ما را ز شرع نیست خبر

نه واقفیم ز حکم خدا و شرع رسول
نه عارفیم بعلم علی و عدل عمر

رسیده ایم بدشتی که نیست روی نجات
فتاده ایم ببحری که نیست راه عبر

نشان ره ز که جویم که چشمها همه کور
حدیث دل بکه گویم که گوشها همه کر

هزار سال فزونتر بود که در گیتی
عروس طالع اسلام خفته در بستر

شدست بسترش از ننگ و عار و ذل و هوان
شده است بالشش از خار و خاک و خاکستر

نه حجله اش را اسباب خضاب کرده بخون
بجای غازه رخش سرخ از سرشک بصر

مرا بسی عجب آید که این عروس چرا
هزار سال بماند عقیم و بی شوهر

نه یک خردمند او را همی بپرسد حال
نه یک جوانمرد او را بگیرد اندر بر

ز بسکه تخم مروت بر او فتاده ز بن
ز اقربایش یکتن نشد ورا همسر

مگر که ستر الهی یکی نقاب کشد
ز چشم زخم رقیبان بروی این دلبر

وگرنه امر محال است کاین عروس بدیع
بجای ماند پی روی پوش و بی معجر

درون خانه همسایه مرد بسیار است
ولیک یکسره نامرد و بیحمیت و غر

و ان یکاد بخوانید و آیة الکرسی
که این متاع نیفتد بدست غارتگر

ز گلشن ما اخلافمان چه بهره برند
که شاخ سبز نهشتیم در سرای پدر

در آب شستیم آن آبروی میراثی
بباد دادیم آن گنجهای بادآور

خرد ز خطه مشرق نموده عزم رحیل
هنر ز کشور اسلام بسته بار سفر

عمر کجاست که بیند فسوس در اسلام
علی کجاست که بیند جهود در خیبر

عمر کجاست که بیند دراز دستان را
کشیده تا بکجا پای از گلیم بدر

علی کجاست که بیند بطاق کعبه فراز
نشسته هم بت و هم بت پرست و هم بتگر

کجاست حضرت فاروق و تازیانه سخت
برای خواندن معروف و راندن منکر

کجاست حیدر کرار و تیغ آتشبار
که کافران را دادی بامر حق کیفر

اگر بخواهی رسم و ره سیاست ملک
بخوان وصیت آن شه بمالک اشتر

کجاست حشمت صدیق و آنهمه شوکت
که خلق را سوی ایمان کشید بار دگر

کجاست طاعت عمان و چهر نورانیش
که با نماز شب تیره برد تا بسحر

کجاست عمرعبدالعزیز آنکه بجد
همی ببست باصلاح کار خلق کمر

مگر دوباره بخواب اندرون کسی بینی
بعزم احمد سفاح و جزم بوجعفر

کجاست حشمت محمود عزنوی که شکست
بسومنات بتان را چو زاده آذر

کجاست رایت الب ارسلان سلجوقی
امیر شاه شکار و خدیو شیر شکر

کجاست پادشه پیلتن صلاح الدین
که تاخت بر سپه شیردل چو ضبغم نر

کجاست موکب سلطان محمد فاتح
که کوه در بر جیشش چو دشت و بحر چو بر

کجاست نادر افشار شهریار بزرگ
که شد ز فارس سوی هند و ماورالنهر

کجا شدند دلیران کشور اسلام
یلان نامور و پهلوان گندآور

کماة خزرج و فرسان اوس و اسد ثقیف
فحول ازد و دلیران جنگی حیمر

زبیدیان دلاور تمیمیان دلیر
مجاهدان ربیعه مبارزان مضر

چو بو عبیده جراح و عمر و بن معدی
چو خالدبن ولید و ضراربن ازدر

چو طاهربن حسین و ابودلف قاسم
چو پور کاوس افشین که نام او خیذر

مهلب بن ابیصفره موت احمر خصم
که روی از رقیان شد ز بیم او اصفر

حدیث معتصم بالله ار فرو خوانی
هم از نصوص تواریخ و از متون سیر

شگفت معجزه بینی که پور بابکیان
گهی بخاقان پیچید و گاه با قیصر

کتابخانه مأمون چه شد کز او خوانیم
حدیث فضل علی بن موسی جعفر

بیا بگرییم ای دل بحال خود شب و روز
که نه بدرد علاج است و نه بناله اثر

سزد که ملت اسلام چون زن ثکلی
خروش واعمرا برکشد ز سوز جگر

فتاده کشتی اسلامیان بگردابی
کز آن نهنگ نیارد بحیله کرد گذر

هزار کشتی راندیم اندرین دریا
همی شکسته و بی بادبان و بی لنگر

هر آن سفینه که بر ساحل حیات رسید
رهید از خطر این محیط پهناور

حیات کشتی علم است و علم فلک نجات
نجات خواهی بفروش جان و دانش خر

بسان دانه که در آسیا شود شب و روز
همی بگردد ما را دو سنگ سخت بسر

یکی بزیرو یکی بر زبر نشسته مدام
اساس هستی ما را کنند زیر و زبر

میان طالب بیدین و غالب بی داد
که کارشان همه میل دل است و خواهش زر

فتاده اند گروهی شبیه آدمیان
چو در میان دو گرگ درنده مشتی خر

ز صدهزار یکی را نه فکرت اندر مغز
ز صدهزار یکی را نه روح در پیکر

چرا لگد نزند این ستور لاشه بر آن
دهان گرسنه و نابهای چون نشتر

چرا همی نستیزد بقهرمان اجل
چرا همی نگریزد ز جایگاه خطر

مگر پیمبر ازین خلق قطع کرده امید
مگر خدای ازین قوم برگرفته نظر

که راه علم نپویند و روزگار عزیز
کنند صرف بچون چرا و بوک و مگر

از آن بخیره و غافل که جز بدامن علم
بهرچه دست فرازند ضایع است و هدر

محال باشد جز با کمند علم رهاند
تن از عذاب و دل از داغ و گردن از چنبر

چو علم یافتی آنگه باتحاد گرای
که علم همچو سلاح است و اتحاد سپر

باتحاد گرائید و سیل را نگرید
که هیچ نیست بجز قطره قطره های مطر

باتحاد گرائید و اتفاق کنید
که اتحاد شما کم کند ز کفر اثر

اگر شنیدید المؤمنون کالبنیان
یشد بعض بعضا ز قول پیغمبر

شکست ما همه زان شد که مسلمین ز عناد
یکی غلام علی شد یکی مرید عمر

قضات در پی تاراج و خسروان پی تاج
زدند بر سر و کوپال و کتف یکدیگر

میان شیعه بوحفص و بوالحسن هرگز
بصدر اسلام این گفتگو نبود ایدر

تو از برای ابوحفص و بوالحسن شده ای
چو دایه ای که بود مهربان تر از مادر

بهار دین ز تو بی آب ماند و جهل تو داد
برای قطع درختش بدست خصم تبر

چو دوست رنجه کنی غافلی ز قوت خصم
که گرگ فربه گردد چو شیر شد لاغر

ایا سخنور دانش پژوه و ناطق فحل
که چون تو نیست یکی اوستاد دانشور

تو عالمی باحادیث و واقفی ز فنون
تو آگهی بتواریخ و عارفی بسیر

ز خامه تو باسلام تهنیت گویم
که جمع ملت اسلام را توئی یاور

چهار چیز بدست چهار تن بسپرد
برای حفظ صلاح جهانیان داور

تبر بدست خلیل و عصا بدست کلیم
قلم بدست تو و تیغ در کف حیدر

نعوذ بالله استغفرالله این تشبیه
ز تنگنای مجال است و من نیم کافر

تو نه پیمبری و نه ولی ولی بیشک
مؤیدی ز خدا و امام و پیغمبر

از این رهست که باری ز خامه آب حیات
از این ره است که داری ز نامه گنج گهر

کف کلیم ز کلکت همی شود ظاهر
دم مسیح به لعلت همی بود مضمر

چو کردگار ببخشید و بخت یاری کرد
مکن دریغ ز گفتن مهل بوقت دگر

ز جا برانگیز این خفتگان بادیه را
که روزشان همه در غفلت آمده است بسر

ز زیر ابر سیه در شو ای ستاره صبح
ببام عرش خروش افکن ای خروش سحر