و من كلام له عليه‌السلام قاله للخوارج و قد خرج إلى معسكرهم و هم مقيمون على إنكار الحكومة
(پس از پافشارى خوارج در شورشگرى، امام عليه السّلام به قرارگاهشان رفت و خطاب به جمع خوارج فرمود:)

فقال عليه‌السلام أَ كُلُّكُمْ شَهِدَ مَعَنَا صِفِّينَ
آيا همۀ شما در جنگ صفّين بوديد

فَقَالُوا مِنَّا مَنْ شَهِدَ وَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَشْهَدْ
گفتند بعضى بوديم و برخى حضور نداشتيم

قَالَ فَامْتَازُوا فِرْقَتَيْنِ
فرمود: به دو گروه تقسيم شويد، تا متناسب با هر كدام سخن گويم

فَلْيَكُنْ مَنْ شَهِدَ صِفِّينَ فِرْقَةً

وَ مَنْ لَمْ يَشْهَدْهَا فِرْقَةً

حَتَّى أُكَلِّمَ كُلاًّ مِنْكُمْ بِكَلاَمِهِ

وَ نَادَى اَلنَّاسَ فَقَالَ
دو دسته شدند، امام ندا در داد كه

أَمْسِكُوا عَنِ اَلْكَلاَمِ وَ أَنْصِتُوا لِقَوْلِي
ساكت باشيد، به حرفهايم گوش فرا دهيد

وَ أَقْبِلُوا بِأَفْئِدَتِكُمْ إِلَيَّ
و با جان و دل به سوى من توجّه كنيد

فَمَنْ نَشَدْنَاهُ شَهَادَةً فَلْيَقُلْ بِعِلْمِهِ فِيهَا
و هر كس را براى گواهى سوگند دادم با علم گواهى دهد

ثُمَّ كَلَّمَهُمْ عليه‌السلام بِكَلاَمٍ طَوِيلٍ
آنگاه سخنان طولانى مطرح فرمود

مِنْ جُمْلَتِهِ أَنْ قَالَ عليه‌السلام
كه (برخى از آن خطبه اين است)

أَ لَمْ تَقُولُوا عِنْدَ رَفْعِهِمُ اَلْمَصَاحِفَ حِيلَةً وَ غِيلَةً وَ مَكْراً وَ خَدِيعَةً
آنگاه كه شاميان در گرما گرم جنگ، و در لحظه‌هاى پيروزى ما، با حيله و نيرنگ، و مكر و فريب كارى قرآن‌ها را بر سر نيزه بلند كردند شماها نگفتيد كه

إِخْوَانُنَا وَ أَهْلُ دَعْوَتِنَا
«شاميان، برادران ما و هم آيين ما هستند

اِسْتَقَالُونَا وَ اِسْتَرَاحُوا إِلَى كِتَابِ اَللَّهِ سُبْحَانَهُ
از ما مى‌خواهند از خطاى آنان بگذريم. و راضى به حاكميّت كتاب خدا شده‌اند

فَالرَّأْيُ اَلْقَبُولُ مِنْهُمْ وَ اَلتَّنْفِيسُ عَنْهُمْ
نظر ما اين است كه حرفشان را قبول كنيم و از آنان دست برداريم

فَقُلْتُ لَكُمْ هَذَا أَمْرٌ ظَاهِرُهُ إِيمَانٌ وَ بَاطِنُهُ عُدْوَانٌ
امّا من به شما گفتم كه: اين توطئه، ظاهرش ايمان و باطن آن دشمنى و كينه توزى است

وَ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ آخِرُهُ نَدَامَةٌ
آغاز آن رحمت و پايان آن پشيمانى است

فَأَقِيمُوا عَلَى شَأْنِكُمْ
پس در همين حال به مبارزه ادامه دهيد

وَ اِلْزَمُوا طَرِيقَتَكُمْ
و از راهى كه در پيش گرفته‌ايد منحرف نشويد

وَ عَضُّوا عَلَى اَلْجِهَادِ بَنَوَاجِذِكُمْ
و در جنگ دندان بر دندان فشاريد

وَ لاَ تَلْتَفِتُوا إِلَى نَاعِقٍ نَعَقَ إِنْ أُجِيبَ أَضَلَّ وَ إِنْ تُرِكَ ذَلَّ
و به نداى ندا دهند اى گوش ندهيد، زيرا اگر پاسخ داده شوند گمراه كننده‌اند، و اگر رها گردند خوار و ذليل شوند، كه همواره چنين بود

وَ قَدْ كَانَتْ هَذِهِ اَلْفَعْلَةُ وَ قَدْ رَأَيْتُكُمْ أَعْطَيْتُمُوهَا
امّا دريغ! شماها را ديدم كه به خواسته‌هاى شاميان گردن نهاديد، و حكميّت را پذيرفتيد

وَ اَللَّهِ لَئِنْ أَبَيْتُهَا مَا وَجَبَتْ عَلَيَّ فَرِيضَتُهَا
سوگند به خدا! اگر از آن سرباز مى‌زدم مسئول پى‌آمدهاى آن نبودم

وَ لاَ حَمَّلَنِي اَللَّهُ ذَنْبَهَا
و خدا گناه آن را در پرونده من نمى‌افزود

وَ وَ اَللَّهِ إِنْ جِئْتُهَا إِنِّي لَلْمُحِقُّ اَلَّذِي يُتَّبَعُ
به خدا سوگند! اگر هم حكميّت را مى‌پذيرفتم به اين كار سزاوار پيروى بودم

وَ إِنَّ اَلْكِتَابَ لَمَعِي مَا فَارَقْتُهُ مُذْ صَحِبْتُهُ
زيرا قرآن با من است، از آن هنگام كه يار قرآن گشتم از آن جدا نشدم

فَلَقَدْ كُنَّا مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صلى‌الله‌عليه‌وآله
ما با پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بوديم

وَ إِنَّ اَلْقَتْلَ لَيَدُورُ عَلَى اَلْآباءِ وَ اَلْأَبْنَاءِ وَ اَلْإِخْوَانِ وَ اَلْقَرَابَاتِ
و همانا جنگ و كشتار گرداگرد پدران، فرزندان، برادران و خويشاوندان ما دور مى‌زد

فَمَا نَزْدَادُ عَلَى كُلِّ مُصِيبَةٍ وَ شِدَّةٍ إِلاَّ إِيمَاناً
امّا از وارد شدن هر مصيبت و شدّتى جز بر ايمان خود نمى‌افزوديم

وَ مُضِيّاً عَلَى اَلْحَقِّ وَ تَسْلِيماً لِلْأَمْرِ وَ صَبْراً عَلَى مَضَضِ اَلْجِرَاحِ
و بيشتر در پيمودن راه حق، و تسليم بودن برابر اوامر الهى، و شكيبايى بر درد جراحت‌هاى سوزان، مصمّم مى‌شديم

وَ لَكِنَّا إِنَّمَا أَصْبَحْنَا نُقَاتِلُ إِخْوَانَنَا فِي اَلْإِسْلاَمِ عَلَى مَا دَخَلَ فِيهِ مِنَ اَلزَّيْغِ وَ اَلاِعْوِجَاجِ وَ اَلشُّبْهَةِ وَ اَلتَّأْوِيلِ
امّا امروز با پيدايش زنگارها در دين، كژى‌ها و نفوذ شبهه‌ها در افكار، تفسير و تأويل دروغين در دين، با برادران مسلمان خود به جنگ خونين كشانده شديم

فَإِذَا طَمِعْنَا فِي خَصْلَةٍ يَلُمُّ اَللَّهُ بِهَا شَعَثَنَا
پس هر گاه احساس مى‌كنيم چيزى باعث وحدت ماست

وَ نَتَدَانَى بِهَا إِلَى اَلْبَقِيَّةِ فِيمَا بَيْنَنَا
و به وسيله آن با يكديگر نزديك مى‌شويم، و شكاف‌ها را پر و باقى ماندۀ پيوندها را محكم مى‌كنيم

رَغِبْنَا فِيهَا وَ أَمْسَكْنَا عَمَّا سِوَاهَا
به آن تمايل نشان مى‌دهيم، آن را گرفته و ديگر راه را ترك مى‌گوييم

«نهج البلاغه»
گوهرین | گنجینه های مکتوب | gowharin.ir