و من خطبة له عليه‌السلام الخالق جل و علا
163 و از خطبه‌هاى آن حضرت است

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ خَالِقِ اَلْعِبَادِ وَ سَاطِحِ اَلْمِهَادِ
سپاس خدايى راست كه آفرينندۀ بندگان است. و گسترانندۀ زمين

وَ مُسِيلِ اَلْوِهَادِ وَ مُخْصِبِ اَلنِّجَادِ
و روان كنندۀ آب در زمينهاى پست، و رويانندۀ گياه در بلنديها و دشتهاى فرازين

لَيْسَ لِأَوَّلِيَّتِهِ اِبْتِدَاءٌ وَ لاَ لِأَزَلِيَّتِهِ اِنْقِضَاءٌ
اوّل او را آغازى نيست، و بقاى او سپرى ناشدنى است

هُوَ اَلْأَوَّلُ وَ لَمْ يَزَلْ وَ اَلْبَاقِي بِلاَ أَجَلٍ
او اوّل است هميشه و جاودان، و پايدار است بى‌مدّت و زمان

خَرَّتْ لَهُ اَلْجِبَاهُ وَ وَحَّدَتْهُ اَلشِّفَاهُ
پيشانيها براى او به خاك سوده است، و لبها يگانگى او را ورد خود نموده

حَدَّ اَلْأَشْيَاءَ عِنْدَ خَلْقِهِ لَهَا إِبَانَةً لَهُ مِنْ شَبَهِهَا
هنگام آفرينش هر چيز، حدّى براى آن معيّن داشت تا خود بيحد نمايد، و همانندى برايش نتوان انگاشت .

لاَ تُقَدِّرُهُ اَلْأَوْهَامُ بِالْحُدُودِ وَ اَلْحَرَكَاتِ وَ لاَ بِالْجَوَارِحِ وَ اَلْأَدَوَاتِ
گمانها او را سنجيدن نتواند، به حدّها و حركتها و اندامها و آلتها و گمان جز بدين وسيلتها چيزى را نداند .

لاَ يُقَالُ لَهُ مَتَى وَ لاَ يُضْرَبُ لَهُ أَمَدٌ بِحَتَّى
نگويند او كى بود، و نه تا كى خواهد دوام نمود

اَلظَّاهِرُ لاَ يُقَالُ مِمَّ
پيداست و نگويند از چه عيان است

وَ اَلْبَاطِنُ لاَ يُقَالُ فِيمَ
نهان است و نگويند در چه پنهان است

لاَ شَبَحٌ فَيُتَقَصَّى وَ لاَ مَحْجُوبٌ فَيُحْوَى
كالبد نيست تا او را نهايتى بود. در پرده نيست تا فرا گرفته شود .

لَمْ يَقْرُبْ مِنَ اَلْأَشْيَاءِ بِالْتِصَاقٍ وَ لَمْ يَبْعُدْ عَنْهَا بِافْتِرَاقٍ
به همه چيز نزديك است نه بدانها چسبيده، و از آنها دور است نه جدا و بريده

وَ لاَ يَخْفَى عَلَيْهِ مِنْ عِبَادِهِ شُخُوصُ لَحْظَةٍ وَ لاَ كُرُورُ لَفْظَةٍ
بر او پوشيده نيست خيره نگريستن بندگان

وَ لاَ اِزْدِلاَفُ رَبْوَةٍ وَ لاَ اِنْبِسَاطُ خُطْوَةٍ
و نه بازگشتن لفظى بر زبان ايشان، و نه نزديك شدنشان به پشته‌اى و افتادن نگاهشان بر آن ،

فِي لَيْلٍ دَاجٍ وَ لاَ غَسَقٍ سَاجٍ
و نه فراخ نهادن گامى در شبى سيه‌فام، و نه در شامگاهى بى‌حركت و آرام

يَتَفَيَّأُ عَلَيْهِ اَلْقَمَرُ اَلْمُنِيرُ
كه ماه رخشان در آن برآيد و تاريكى‌اش را بزدايد ،

وَ تَعْقُبُهُ اَلشَّمْسُ ذَاتُ اَلنُّورِ فِي اَلْأُفُولِ وَ اَلْكُرُورِ وَ تَقَلُّبِ اَلْأَزْمِنَةِ وَ اَلدُّهُورِ
و سرزدن آفتاب رخشان از پس آن، با نهان گرديدن و برآمدن در آسمان، و دگرگونى زمانها و روزگاران

مِنْ إِقْبَالِ لَيْلٍ مُقْبِلٍ وَ إِدْبَارِ نَهَارٍ مُدْبِرٍ
از شب روى آرنده، و روز رويگردان

قَبْلَ كُلِّ غَايَةٍ وَ مُدَّةٍ وَ كُلِّ إِحْصَاءٍ وَ عِدَّةٍ
پيش از هر نهايت و مدّت است كه در نظر آرند و مقدّم است بر هر چه در ضبط‍‌ گيرند و شمارند

تَعَالَى عَمَّا يَنْحَلُهُ اَلْمُحَدِّدُونَ مِنْ صِفَاتِ اَلْأَقْدَارِ وَ نِهَايَاتِ اَلْأَقْطَارِ
برتر از حدّى است كه پديد كنندگان حدّ براى او انگارند، و اندازه‌ها و قطرها كه براى او پندارند

وَ تَأَثُّلِ اَلْمَسَاكِنِ وَ تَمَكُّنِ اَلْأَمَاكِنِ
و جايگاهها كه در آن استوارش شمارند

فَالْحَدُّ لِخَلْقِهِ مَضْرُوبٌ وَ إِلَى غَيْرِهِ مَنْسُوبٌ
چه حدّ و اندازه، آفريدۀ او را شايسته است و به غير او منسوب و جز او را بايسته است

ابتداع المخلوقين لَمْ يَخْلُقِ اَلْأَشْيَاءَ مِنْ أُصُولٍ أَزَلِيَّةٍ وَ لاَ مِنْ أَوَائِلَ أَبَدِيَّةٍ
آنچه آفريد از مادّتى نبود كه ازلى است، و نه از نمونه‌هايى كه ابدى است

بَلْ خَلَقَ مَا خَلَقَ فَأَقَامَ حَدَّهُ
بلكه آفريد آنچه را آفريد، و حدّ آن را بر پا داشت

وَ صَوَّرَ فَأَحْسَنَ صُورَتَهُ
و صورت داد آنچه را داد، و در نيكوترين صورتش نگاشت

لَيْسَ لِشَيْءٍ مِنْهُ اِمْتِنَاعٌ وَ لاَ لَهُ بِطَاعَةِ شَيْءٍ اِنْتِفَاعٌ عِلْمُهُ بِالْأَمْوَاتِ اَلْمَاضِينَ كَعِلْمِهِ بِالْأَحْيَاءِ اَلْبَاقِينَ
هيچ چيز از فرمان او سر برنتابد، و او از طاعت چيزى سودى نيابد. علم او به مردگانى كه رفته‌اند همچون علم او به زندگانى است كه مانده‌اند

وَ عِلْمُهُ بِمَا فِي اَلسَّمَاوَاتِ اَلْعُلَى كَعِلْمِهِ بِمَا فِي اَلْأَرَضِينَ اَلسُّفْلَى
و علم او به آسمانهاى برين چون علم اوست به زمين فرودين

منها أَيُّهَا اَلْمَخْلُوقُ اَلسَّوِيُّ وَ اَلْمُنْشَأُ اَلْمَرْعِيُّ فِي ظُلُمَاتِ اَلْأَرْحَامِ وَ مُضَاعَفَاتِ اَلْأَسْتَارِ
از اين خطبه است: اى آفريدۀ راست اندام، و پديدۀ نگاهدارى شده در تاريكيهاى ارحام، و در پرده‌هايى نهاده و هر پرده بر ديگرى فتاده

بُدِئْتَ مِنْ سُلاٰلَةٍ مِنْ طِينٍ وَ وُضِعْتَ فِي قَرٰارٍ مَكِينٍ إِلىٰ قَدَرٍ مَعْلُومٍ وَ أَجَلٍ مَقْسُومٍ
آغاز شدى از آنچه برون كشيده شد از گل و لاى، و نهاده شدى در آرامگاهى بر جاى، تا مدّتى كه دانسته است و زمانى كه قسمت شده است .

تَمُورُ فِي بَطْنِ أُمِّكَ جَنِيناً لاَ تُحِيرُ دُعَاءً وَ لاَ تَسْمَعُ نِدَاءً
در دل مادرت مى‌جنبيدى، نه خواندن را پاسخى توانستى گفت، و نه آوازى را توانستى شنفت

ثُمَّ أُخْرِجْتَ مِنْ مَقَرِّكَ إِلَى دَارٍ لَمْ تَشْهَدْهَا وَ لَمْ تَعْرِفْ سُبُلَ مَنَافِعِهَا
سپس از قرارگاهت بيرون كردند و به خانه‌اى در آوردند كه آن را نديده بودى، و راههايى كه سود آن را نشناخته

فَمَنْ هَدَاكَ لاِجْتِرَارِ اَلْغِذَاءِ مِنْ ثَدْيِ أُمِّكَ وَ عَرَّفَكَ عِنْدَ اَلْحَاجَةِ مَوَاضِعَ طَلَبِكَ وَ إِرَادَتِكَ
پس چه كسى تو را راه كشيدن خوراك از پستان مادر نماياند؟ و به هنگام نياز جايگاههاى طلب كردن و خواستن را به تو شناساند

هَيْهَاتَ إِنَّ مَنْ يَعْجِزُ عَنْ صِفَاتِ ذِي اَلْهَيْئَةِ وَ اَلْأَدَوَاتِ فَهُوَ عَنْ صِفَاتِ خَالِقِهِ أَعْجَزُ وَ مِنْ تَنَاوُلِهِ بِحُدُودِ اَلْمَخْلُوقِينَ أَبْعَدُ
هيهات! آن كه در وصف كردن خداوند شكل و اندام درماند، صفت كردن آفرينندۀ او را چگونه تواند؟ و اگر او را بدانچه آفريدگان را بدان محدود كنند بشناساند، از او دورتر ماند