ترسم ز روی کار چه این پرده واکنند
می خوردن نهانی ما بر ملا کنند
شیرین لبان که از می تلخند کامران
کامم بجرعه ئی چه شود گر روا کنند
تاکی بنای ماتم و غم باشد استوار
ساقی بگو بساط نشاطی بپا کنند
گفتم که بامن اینهمه بیگانگی ز چیست
گفت این عنایتیست که با آشنا کنند
آنانکه بهره به حقیقت نبرده اند
تکفیر اهل حق ز جهالت چرا کنند
از حرب دشمنان چه هزیمت بدوستان
در عرصه که رایت نصرت بپا کنند
روشندلان که آینه وجه معنیند
مرآت دل ز نور علی باصفا کنند

مژده ای دل که دلبر آمد باز
تا برد دل به دل بر آمد باز
آفتابم که دوش رفت از بر
صبحدم از درم درآمد باز
ماهم از دیده گر چه غایب شد
همچو خورشید انور آمد باز
روز هجرت شب فراق گذشت
شاهد وصل در بر آمد باز
با اسیران بند غم گوئید
مژده کایام غم سرآمد باز
صف جانها بره بیارائید
کان صف آرای لشگرآمد باز
نخل عیشم که خشگ و بی بر بود
گشت شاداب و بی بر آمد باز
دل بود عود و سینه ام مجمر
بوی عودی ز مجمر آمد باز
طوطی جان ز لعل شیرینت
آرزومند شکر آمد باز
فلک خاصان عشق را در بحر
لطف عام تو لنگر آمد باز
بارها در ره تو نور علی
سر فدا کرد و سرور آمد باز

آنکه رفت از برم گر آید باز
جان رفته بتن درآید باز
صبح عیش از افق بتابد نور
ظلمت شام غم سرآید باز
باده پیما شود لب ساقی
کام مستی ز می برآید باز
مست و هشیار را برقص آرد
مطرب از نغمه ئی سراید باز
بی بران را زبرگ بی برگی
نخله کام پر برآید باز
سازد از بند هجر آزادم
سرو قدش چو دربرآید باز
همچو نور علی بروب از غیر
خانه دل که دلبر آید باز

مشکی به ته دوش کلا بزوئه چی سخت
یا زنگی به گِلِ افتو هپاته رخت
امیر گِنِهْ: طالع که من دارمه این وخت
نلّنه فلک، دوس گنه ورکشی رخت

یاربْ بوینمْ دولتْ‌رِه من به ته کومْ،
ته روشنهْ روزْ، هرگز نَوِّهْ رنگِ شُومْ،
تو شاهِ خوبونی وُ خجیرهْ ته نُومْ
همیشه فَلِکْ چَرْخْ بَزِّنِهْ به ته کُومْ

خجیره کیجا وعده نده که امّه
وعده تلاونگه، من تلاره پمّهْ
دَرّرهْ وایهلْ، منْ بی‌قوا مه، چمّهْ
مارِ ناز نینمهْ، کمْ کَسانی نیمهْ

امیر گنه: گشت کرْدمهْ تمومِ کوه ره
گشت بَکردْمه، تمومِ فیروزکوه ره
خوب جائه دماوند و زیستن ضروره
اَملْ خشهْ که کنهْ بهشتِ بُورْه

امیر گنه: بَسُوتمهْ چه سُوته دٰارهْ
اَونْطُورْ بَسُوتمه، هرگزْ کس ظن نداره
بشکسته کشتی مُونّم دَرْیُو کناره
کِلاکْ بَئیته، میون کنار بواره (بباره)

امیر گنه: تو غَمْ نَخرْ روزگاره
مردی هسّه از کرمْ کمی نداره
ویمارمهْ نَظرْ دارمه هَرْدَمْ به یاره
کرمْ بکَنْ و سر بکَشْ شه ویماره
ترسمه بنای اجل ره دیاره
بی سر و سامون مه خاک بوّه دیاره

بِهْ سِرْخِهْ گِلِ سَرْ بِهِشْتی سُوسَنْ پٰا
اَفْلهْ کِنِّهْ گَرْ بَمجی یِکی سٰا
خٰارِجْ نیمِهْ مِنْ تِهْ نَدیینْ یکی سٰا
تٰا مِهْ قَفِسِ مِرْغْبَپِّری بِهْ تِهْ جٰا
هِچّی نییِهْ رُوزْمِهْ وَر بَئیشْتِهْ مِهْ وٰا
اُونی کِهْ بَئیشْتِهْ، غَمْ هِنیشْتِهْ تیسٰا
اَمیرْ گِنِهْ اینْ کُهْنِهْ دَنی یِکی سٰا
مِهْ سیئِهْ بِهْ غَمْ هَرْگِزْنَوُونِهْ تیسٰا

نَدوُنْمِهْ کی جٰادوُهٰا کِرْدِهْ بِهْ طُومٰارْ
نَدوُنْمِهْ کِهْ طَلِسْمْ کی دَوِسْ بُومی کٰارْ
نَدُونْمِهْ جِدٰایی کی دینْگُو مِن وُ یٰارْ
کٰاشْ دُوسْ مِرِهْ شِهْ دَرْ دَوِسْ بُویِکیوٰارْ
نَدُونْمِهْ کِرِهْ بَوومْ مِنْ شِهْ دِلِ زٰارْ
دُوسِّ عِشْقْ مِرِهْ کِرْدِهْ ذَلیلْ وُ ویمٰارْ
مَرْدِمْ بِهْ اَجِلْ میرِنْ سی سٰالْ یِکی وٰارْ
مِنْ کِهْ بی اَجِلْ میرْ مِهْ هَرْ رُوزی سی وٰارْ

بُرو شووُ روز با هم جدا نووئیمْ
اَندی شوُ و روزْ اِنِهْ که ما نووئیمْ
در بندِ غَمِ بُورْدِهْ دنیا نووئیمْ
اَمروزرِهْ خِشْ‌دار، بلکه فردا نووئیمْ
به باغ ارچه گِلْ خِشْ نما نووئیمْ
غنیمِتِهْ خارِ کسِ پا نووئیمْ
اگر هیچ‌کس دَرْدِ دوا نووئیمْ
بارِ محنت وُ رنجُ و بلا نووئیمْ

الهی فلَک! سُو نَکنی به عٰالِمْ
وَلَهْ چَلْ به ته چَمْ نگرده یکی دَمْ
سی سالْ و نه سُو بِلِنْ بوّه منه چَمْ
فلک بَرِسِهْ، گِرْد بزنه یکی دَمْ
سی سٰال، دَئیمه، سی سالُ اَیی دَوُونِمْ
سازهْ دَستْ هائیتْ من دشت وُ کوهْ‌رِهْ رُوبمْ
نصیحتْ یارونْ من شماره بَوُوئِمْ
این دَرْ دَرْ آمُو، اونْ دَرْ وِنِه مِنْ شوئِمْ

کٰاشکی نهشْت بومْ شه پا این کُهنه دیرْ من
بسی دست و پا کردمهْ چه نَرّه شیر من
نَر پَلنگْ پیُون خنه بساتمه دیرْ من
اسا وسّه ته پلی بوینم خیرْ من
اُونمَحَلْ دعَینْ داشتمه ندیمه خیرْ من
اسٰاعینک جیرْچی بوینم خیرْمن؟
به شه بیکسی خنه بساتْمه دیرْمن
هلاکه تنه پَلی ندیمه خیر من

یا ربْ صد هزارْ عَید وُ اقبال و شاهی،
بَخْت و دولَت وُ نُصرت و پادشاهی
کُومِ دلْ کنی چنُونْ که ته بخواهی،
صد و بیستْ سالْ بَوُوئه ته عُمرْ الٰهی
دکْفهْ دشمنِ جانْ ره ته مرگِ تباهی
حَسُودْ گرفتٰارْ بُو محنتِ سپاهی
تا شامْ گردشِ چَلْ ته کومْ بو الٰهی
ته دولتْ جهان‌گیرهْ از مٰاهْ به مٰاهی

یارَبْ بَخری ته اُوی زندگونی
یا خضرِ پیون، ته به دَنی بَمُونی
سه چیز نَوُوئه هرگزْ ترهْ زیُونی
یکی عُمر، یکی دولت، یکی جوُونی
امیرْ صفتهْ گویا که بی‌زبُونی
اُونْ زورْ که ته دارْنی، رستمِ دَسْتُونی
اَرْمُونْ دلْ هَسّهْ، دشمن به ته جوونی
تاج و تَخت و هَمْ دولتْ به ته اَرزونی

استا بیمه خینُو خرنْ با دِل تنگْ
ترسیمه تلاوَنگ بکنّه «تلاوَنگْ»
برُو منه خاکِ سَرْ، چیرهْ خُورِ رنگْ
نکنْ شه سَرِ می، نزنْ شه سینهْ سَنگْ
اُونطورْ هاکنْ وَنگْ، دشمنْ نشنوئه ته ونگ
تا اُونْ تنگهْ خاکِ دلهْ، دل نَوّهْ تنگْ
دَکتمه غریبی وُ دلْ مه بیّیه تنگْ
اُون داغ و فراقْ، حَسْرتْ بدامه شه چَنگْ
اَسْری که مه چشْ کَلْنهْ سوِنْ این رنگ
اُونْ وَرْ کَلْنهْ که وهْ نییه مه رَنگْ
تا اُو به دریویِ بنْ دَوُو یکی چنگ
حاشا کَسْ نَوا دُولتْ تنه اسبِ تنگْ
ته دُوسْتونْ به گیتی بَکَنّن کلّه ونگ
ته دشمنِ سَرْ دَچینمْ منْ هزار سَنگْ

ته مهرْوَرْزمْ تا اَسْترهْ خرگوش زایی،
تا لَلْ به پیشِ عَنقٰا بُورهْ بیایی،
دریُو خشکْ بَوّهْ و گلهْ باغْ درآیی،
گلهْ باغِ میُونْ خُرما خالْ برآیی،
نالشْ کمّه مه جان که وَختهْ درآیی،
تا دوستْ بشْنُوئهْ نالشْ و مه وَرْآیی.
مه دلْ دَرِ ایزدْ اندی دارْنه تمایی
منْ بَکتْ دیگر کَسْ به تنهْ دَرْنایی
فردا، فردهْ کی ضامنْ بُونه فردٰایی
کی گتْ بُو که تنه بُوردهْ روزْ بیایی
ونه که امروزْ تو به کَیْهُونْ رسایی
شه بارْ رهْ نهلّی اُمیدِ فردایی
دَرِ حلقهْ هر گه که صدا درآیی
دلْ گنهْ که مه دوستْ اینه که درآیی
شه دُونسْتمهْ کَرْشمهْ بیه بایی
اَفْسُوسْ دلِ دله ره تو باد بدایی
نرگسْ به دری سو کنّه چون چلایی
مه دوستْ گرْدهْ دیمْ مشکْ دَوْسّهْ ختایی
دْ خالِ نرگسْ ره به هر که نمایی
زلزلهْ پسیُونْ اونْ کَسْ ره تُو بدایی

مرغ آمین درد آلودی است کاواره بمانده
رفته تا آنسوی این بیداد خانه
باز گشته رغبتش دیگر ز رنجوری نه سوی آب و دانه.
نوبت روز گشایش را
در پی چاره بمانده.

می شناسد آن نهان بین نهانان ( گوش پنهان جهان دردمند ما)
جور دیده مردمان را.
با صدای هر دم آمین گفتنش، آن آشنا پرورد،
می دهد پیوندشان در هم
می کند از یاس خسران بار آنان کم
می نهد نزدیک با هم، آرزوهای نهان را.

بسته در راه گلویش او
داستان مردمش را.
رشته در رشته کشیده ( فارغ از عیب کاو را بر زبان گیرند)
بر سر منقار دارد رشته ی سردرگمش را.

او نشان از روز بیدار ظفرمندی است.
با نهان تنگنای زندگانی دست دارد.
از عروق زخمدار این غبارآلوده ره تصویر بگرفته.
از درون استغاثه های رنجوران.
در شبانگاهی چنین دلتنگ، می آید نمایان.
وندر آشوب نگاهش خیره بر این زندگانی
که ندارد لحظه ای از آن رهایی
می دهد پوشیده، خود را بر فراز بام مردم آشنایی.

چون نشان از آتشی در دود خاکستر
می دهد از روی فهم رمز درد خلق
با زبان رمز درد خود تکان در سر.
وز پی آنکه بگیرد ناله های ناله پردازان ره در گوش
از کسان احوال می جوید.
چه گذشته ست و چه نگذشته است
سرگذشته های خود را هر که با آن محرم هشیار می گوید.

داستان از درد می رانند مردم.
در خیال استجابتهای روزانی
مرغ آمین را بدان نامی که او را هست می خوانند مردم.

زیر باران نواهایی که می گویند:
« باد رنج ناروای خلق را پایان.»
( و به رنج ناروای خلق هر لحظه می افزاید.)

مرغ آمین را زبان با درد مردم می گشاید.
بانگ برمی دارد:
ـــ« آمین!
باد پایان رنجهای خلق را با جانشان در کین
وز جا بگسیخته شالوده های خلق افسای
و به نام رستگاری دست اندر کار
و جهان سر گرم از حرفش در افسوس فریبش.»

خلق می گویند:
ـــ« آمین!
در شبی اینگونه با بیداش آیین.
رستگاری بخش ـــ ای مرغ شباهنگام ـــ ما را!
و به ما بنمای راه ما به سوی عافیتگاهی.
هر که را ـــ ای آشناپرورـــ ببخشا بهره از روزی که می جوید.»

ـــ« رستگاری روی خواهد کرد
و شب تیره، بدل با صبح روشن گشت خواهد.» مرغ می گوید.

خلق می گویند:
ـــ« اما آن جهانخواره
( آدمی را دشمن دیرین) جهان را خورد یکسر.»
مرغ می گوید:
ـــ« در دل او آرزوی او محالش باد.»
خلق می گویند:
ـــ« اما کینه های جنگ ایشان در پی مقصود
همچنان هر لحظه می کوبد به طبلش.»

مرغ می گوید:
ـــ« زوالش باد!
باد با مرگش پسین درمان
نا خوشیّ آدمی خواری.
وز پس روزان عزت بارشان
باد با ننگ همین روزان نگونسازی!»

خلق می گویند:
ـــ« اما نادرستی گر گذارد
ایمنی گر جز خیال زندگی کردن
موجبی از ما نخواهد و دلیلی برندارد.
ور نیاید ریخته های کج دیوارشان
بر سر ما باز زندانی
و اسیری را بود پایان.
و رسد مخلوق بی سامان به سامانی.»
مرغ می گوید:
ـــ« جدا شد نادرستی.»

خلق می گویند:
ـــ« باشد تا جدا گردد.»

مرغ می گوید:
ـــ« رها شد بندش از هر بند، زنجیری که بر پا بود.»

خلق می گویند:
ـــ« باشد تا رها گردد.»

مرغ می گوید:
ـــ« به سامان بازآمد خلق بی سامان
و بیابان شب هولی
که خیال روشنی می برد با غارت
و ره مقصود در آن بود گم، آمد سوی پایان
و درون تیرگیها، تنگنای خانه های ما در آن ویلان،
این زمان با چشمه های روشنایی در گشوده است
و گریزانند گمراهان، کج اندازان،
در رهی کامد خود آنان را کنون پی گیر.
و خراب و جوع، آنان را ز جا برده است
و بلای جوع آنان را جا به جا خورده است
این زمان مانند زندانهایشان ویران
باغشان را در شکسته.
و چو شمعی در تک گوری
کور موذی چشمشان در کاسه ی سر از پریشانی.
هر تنی زانان
از تحیّر بر سکوی در نشسته.
و سرود مرگ آنان را تکاپوهایشان ( بی سود) اینک می کشد در گوش.»

خلق می گویند:
ـــ« بادا باغشان را، درشکسته تر
هر تنی زانان،جدا از خانمانش، بر سکوی در، نشسته تر.
وز سرود مرگ آنان، باد
بیشتر بر طاق ایوانهایشان قندیلها خاموش.»
ـــ« بادا!» یک صدا از دور می گوید
و صدایی از ره نزدیک،
اندر انبوه صداهای به سوی ره دویده:
ـــ« این، سزای سازگاراشان
باد، در پایان دورانهای شادی
از پس دوران عشرت بار ایشان.»

مرغ می گوید:
ـــ« این چنین ویرانگیشان، باد همخانه
با چنان آبادشان از روی بیدادی.»
ـــ« بادشان!» ( سر می دهد شوریده خاطر، خلق آوا)
ـــ« باد آمین!
و زبان آنکه با درد کسان پیوند دارد باد گویا!»
ـــ« باد آمین!
و هر آن اندیشه، در ما مردگی آموز، ویران!»
ـــ« آمین! آمین!»
و خراب آید در آوار غریو لعنت بیدار محرومان
هر خیال کج که خلق خسته را با آن نخواها نیست.
و در زندان و زخم تازیانه های آنان می کشد فریاد:
« اینک در و اینک زخم»
( گرنه محرومی کجیشان را ستاید
ورنه محرومی بخواه از بیم زجر و حبس آنان آید)
ـــ« آمین!
در حساب دستمزد آن زمانی که بحق گویا
بسته لب بودند
و بدان مقبول
و نکویان در تعب بودند.»
ـــ« آمین!

در حساب روزگارانی
کز بر ره، زیرکان و پیشبینان را به لبخند تمسخر دور می کردند
و به پاس خدمت و سودایشان تاریک
چشمه های روشنایی کور می کردند.»
ـــ« آمین!»

ـــ« با کجی آورده های آن بداندیشان
که نه جز خواب جهانگیری از آن می زاد
این به کیفر باد!»
ـــ« آمین!»

ـــ« با کجی آورده هاشان شوم
که از آن با مرگ ماشان زندگی آغاز می گردید
و از آن خاموش می آمد چراغ خلق.»
ـــ« آمین!»

ـــ« با کجی آورده هاشان زشت
که از آن پرهیزگاری بود مرده
و از آن رحم آوری واخورده.»
ـــ« آمین!»

ـــ« این به کیفر باد
با کجی آورده شان ننگ
که از آن ایمان به حق سوداگران را بود راهی نو، گشاده در پی سودا.
و از آن، چون بر سریر سینه ی مرداب، از ما نقش بر جا.»
ـــ« آمین! آمین!»
*
و به واریز طنین هر دم آمین گفتن مردم
( چون صدای رودی از جا کنده، اندر صفحه ی مرداب آنگه گم)
مرغ آمین گوی
دور می گردد
از فراز بام
در بسیط خطّه ی آرام، می خواند خروس از دور
می شکافد جرم دیوار سحرگاهان.
وز بر آن سرد دوداندود خاموش
هرچه، با رنگ تجلّی، رنگ در پیکر می افزاید.
می گریزد شب.
صبح می آید.

تجریش. زمستان1330

من چهره ام گرفته
من قایقم نشسته به خشکی

با قایقم نشسته به خشکی
فریاد می زنم:
« وامانده در عذابم انداخته است
در راه پر مخافت این ساحل خراب
و فاصله است آب
امدادی ای رفیقان با من.»
گل کرده است پوزخندشان اما
بر من،
بر قایقم که نه موزون
بر حرفهایم در چه ره و رسم
بر التهابم از حد بیرون.

در التهابم از حد بیرون
فریاد بر می آید از من:
« در وقت مرگ که با مرگ
جز بیم نیستیّ وخطر نیست،
هزّالی و جلافت و غوغای هست و نیست
سهو است و جز به پاس ضرر نیست.»
با سهوشان
من سهو می خرم
از حرفهای کامشکن شان
من درد می برم
خون از درون دردم سرریز می کند!
من آب را چگونه کنم خشک؟
فریاد می زنم.
من چهره ام گرفته
من قایقم نشسته به خشکی
مقصود من ز حرفم معلوم بر شماست:
یک دست بی صداست
من، دست من کمک ز دست شما می کند طلب.

فریاد من شکسته اگر در گلو، وگر
فریاد من رسا
من از برای راه خلاص خود و شما
فریاد می زنم.
فریاد می زنم!

1331