چِلُویی دوسْ مه، هر دم چِلُو دَری تو
زرِ شیشه‌ره مونّی، گِلُودَری تو
اگر دونّم که قلم فرُو دری تو،
اونوخت اِمِّهْ من، اوّلِ خُودری تو

امیر گنه: دوستْ دارمه یکی چه حوره
دَنّونْ دُرّ و لُو شکر و تنْ بلوره
وارنگْ کال وُ دیمْ آل وُ دْ چشْ مَخموره
زلفْ بُورهْ، میونْ موره، دْلو طهوره

امیر گنه: یار دارمه که پری‌ذاته
وره عَسل و قَنّ و نواتْ بساته
حُوری به تماشایِ ته صُورتْ ماته
حاضرُونْ بدینی، کارهْ اینسونْ بساته

هر گاه که بُناگوش بَکشی کَمُون ته
هر روزْ صد وارْ، ونه بئوئمْ قربونْ ته
امیر گنه: حوری روشْ، مو میونْ ته
چه گنی سَرِ پلْ بَئیرمْ دامونْ ته

اَیْ خُویِ خمارْ ته سَرْ به بالشْ بویی
مه دلْ به ته جا مایلهْ، نالشْ بویی
مه جانْ به تنه جانْ به کشاکشْ بویی
منه مدّعا دوستِ دْ تا خشْ بویی

گلِ وَلگْ ته جا گَرْ هاکنهْ نخاری
دَرْ دَمْ به منه چشِ اَسْلی دَرْآری
تو که سرخهْ گِل وَلْگْ ره جومه داری
ورازْنهْ مه دلْ ره صید کردهْ داری

سَرْ رهْ بشسّی، زلفْ ره برُو بساتی
سرمهْ دْ کشی چشْ ره سیو بساتی
دْزلفْ ره شه دیمِ پیچ و تو بساتی
اسٰا عاشقِ روزْ ره به شو بساتی

هَرْگَهْ کِهْ مِنِهْ دُوسْتِ دِچِشْ‌شُونِهْ خٰوابْ
نَمُونِّهْ بِهْ مِنْ طٰاقِت وُ شوُنِهْ مِهْ تٰابْ
شُوی ظِلِمٰاتْ مِجِّمِهْ دُوسْتْ رِهْ بی تٰابْ
دُوسْتْ رِهْ دیمِهْ شِهْ ورْ ظِلِمٰات وُ مَهْتٰابْ
دِچِشْ نَرْگِسِ مَسِّهْ، دِلُوئِهْ عَنّٰابْ
دِ دیمْ خُوروُمُونگْ وُ دِهوُنْ حُقِّه‌یِ نٰابْ
نَدُوّمِهْ تِنِهْ خُو وُ نَدُوّمِهْ تِهْ بٰابْ
اَنْدی دُوّمِهْ کِهْ هَسِّمِهْ تِهْ عِشْقْ بی تٰابْ

شیرین غمزه دوست سر کو خجیره
با وی همزبونی، روبرو خجیره
هزار جیم و دالْ، حلقه‌ی مو خجیره
دَ چی عنبرین پلّه، به رو خجیره
به دور قمرْ، زنجیرِ مو خجیره
با صفحه‌ی گُل، مشکِ خودرو خجیره
سیمینْ ذقنْ ره خالِ هندو خجیره
مشکین خط و خالْ ره، رنگ وُ بو خجیره

امیر گنه: مه دوستْ بدرهْ یا هلاله؟
یا سَرچشمه‌ی اُونهْ که بی‌زوالهْ؟
ته مشکینه می‌که عنبرینه خاله،
هَرْ حَلقهْ هزارْ جیم وُ هزارونْ داله
اُونْ تنه دیمْ دَرهْ، اُونْ چی مٰالهْ؟
نَدوّمهْ زلْفِ سیٰاهیهْ یا خاله؟
دِ وارنگْ که ته پیلهْ اسّائهْ کٰالهْ
بَپیسْتْ وی حَروُمْ، نپیسّهْ وی حلالهْ

ایْ مَستهْ که دیمْ ره دَرْ اینگو دریچه
هزارْعاشقِ خُونْ به اُونجه، دریجه
امیر گنه: مه سرخهْ گِلْ دَستیجهْ!
دیوْ ره نَرْسهْ سودا کنهْ پری جهْ
کاری نَکنْ که دلْ به ته جٰا برَنجهْ
کاری‌ها کنْ که دُوستْ به ته جا بغَنْجهْ
تو اُونْ پَری‌یی که دیوْ ته جه وریجهْ
روا نیهْ دیوْ سودا کنهْ پری جه

اونْ تُرکهْ کیجا که وی سرایِ امایی
لَعلِ بَدَخشونْ و دُرّ پربهایی
بدیمه دردِ عشقْره که هرجا آیی،
اُو نمونه مه پراوچشمون، دتایی
دْ کمنْ بدیمه انداته به بالی،
قَدْ سُوره بالا داشته، هلا کیجایی
چین حلقه ره خشْ هنیا استایی
امیر گنه: مه دوستْ به خورِ همتایی

شُومّه به تماشا که بَیُورم یاری
بدیمه زری تَشتْ، عَنبرْ لُو ویماری
بالا بلنْ، اَبرو کَمنْ، سوره داری
که گُل‌ها فدایِ چنین یار بباری
نگذشته بی مدت، به روزگاری
در آمو حَمّومْ مَسّه چشْ، سوره داری
بَشسّه شه کَمنّ ره و هُو پچاری
صد جیم و اَلفْ به هَرْ گلاله داری

به روی در، به روی پنجره ها
به روی تخته های بام، در هر لحظه مقهور رفته، باد می کوبد.
نه از او پیکری در راه پیدا
نیاسوده دمی بر جا.
خروشان ست دریا
و در قعر نگاه، امواج او تصویر می بندند
هم از آن گونه کان بود
ز مردی در درون پنجره بر می شود آوا:
«دو دوک دوکا! آقا توکا! چه کارت بود با من؟».
در این تاریک دل شب
نه زو بر جای خود چیزی قرارش.
«درون جاده کس نیست پیدا.
پریشان است افرا»
گفت توکا:
«به رویم پنجره ت را باز بگذار
به دل دارم دمی با تو بمانم
به دل دارم برای تو بخوانم.
ز مردی در درون پنجره مانده ست ناپیدا نشانه.
فتاده سایه اش در گردش مهتاب، نا معلوم از چه سوی، بر دیوار
وز او هر حرف می ماند صدای موج را از موج
ولیک از هیبت دریا.
«چگونه دوستان من گریزان اند از من»
گفت توکا:
«شب تاریک را بار درون وهم ست یا رؤیای سنگینی ست!»
و با مردی درون پنجره بار دگر برداشت آوا:
«به چشمان اشک ریزانند طفلان.
منم بگریخته از گرم زندانی که با من بود
کنون مانند سرما درد با من گشته لذت ناک.
به رویم پنجره ت را باز بگذار
به دل دارم دمی با تو بمانم
به دل دارم برای تو بخوانم
ز مردی در درون پنجره آوا، ز راه دور می آید:
«دوک دوک دوکا، آقا توکا!
همه رفته اند و روی از ما بپوشیده
فسانه شد نشان انس هر بسیار جوشیده
گذشته سالیان بر ما
نشانده بارها گل شاخه تر جسته از سرما.
اگر خوب این، وگر ناخوب
سفارش های مرگ اند این خطوط ته نشسته
به چهر رهگذر مردم که پیری مینهدشان دل شکسته.
دل ات نگرفت از خواندن؟
از آن جان ات نیامد سیر؟»
در آن سودا که خوانا بود، توکا باز میخواند
و مردی در درون پنجره آواش با توکا سخن می گفت:
«به آن شیوه که میل تو آن می بود
پی ات بگرفته نو خیزان به راه دور میخوانند
بر اندازه که می دانند.
به جا در بستر خارت، که بر امید تر دامن گل روز بهارانی
فسرده غنچه ای حتی نخواهی دید و این دانی.
به دل ای خسته آیا هست
هنوزت رغبت خواندن؟»
ولی توکاست خوانا.
هم از آن گونه کاول بر می آید باز
ز مردی در درون پنجره آوا.
به روی در، به روی پنجره ها
به روی تخته های بام، در هر لحظه مقهور رفته، باد می کوبد
نه ازو پیکری در راه پیدا.
نیاسوده دمی بر جا، خروشان ست دریا.
و در قعر نگاه، امواج او تصویر می بندند.

می تراود مهتاب
می درخشد شب تاب
نیست یکدم شکند خواب به چشم کس ولیک
غم این خفته چند
خواب در چشم ترم می شکند.
نگران با من استاده سحر.
صبح میخواهد از من
کز مبارک دم او آورم این قوم به جان باخته را بلکه خبر.
در جگر لیکن خاری
از ره این سفرم می شکند.
نازک آرای تن ساق گلی
که به جان اش کشتم
و به جان دادم اش آب.
ای دریغا! به برم می شکند.
دست ها می سایم
تا دری بگشایم.
بر عبث می پایم
که به در کس آید.
در و دیوار به هم ریخته شان
بر سرم می شکند.
می تراود مهتاب
می درخشد شب تاب
مانده پای آبله از راه دراز
بر دم دهکده مردی تنها
کوله بارش بر دوش
دست او بر در، می گوید با خود:
غم این خفته چند
خواب در چشم ترم می شکند.

تا صبح دمان، در این شب گرم
افروخنه ام چراغ، زیراک
می خواهم بر کشم به جا تر
دیواری در سرای کوران.
بر ساخته ام، نهاده کوری
انگشت که عیب هاست با آن
دارد به عتاب کور دیگر
پرسش که چراست این، چرا آن.
وین گونه به خشت می نهم خشت
در خانه کور دیدگانی
تا از تف آفتاب فردا
بنشانمشان به سایبانان.
افروخته ام چراغ از این رو
تا صبح دمان، در این شب گرم
می خواهم بر کشم به جا تر
دیواری در سرای کوران.

به شب آویخته مرغ شباویز
مدامش کار رنج افزاست، چرخیدن.
اگر بی سود می چرخد
وگر از دستکار شب، درین تاریکجا، مطرود می چرخد...

به چشمش هر چه می چرخد، ـــ چو او بر جای ـــ
زمین، با جایگاهش تنگ.
و شب، سنگین و خونالود، برده از نگاهش رنگ
و جاده های خاموش ایستاده
که پای زنان و کودکان با آن گریزانند
چو فانوس نفس مرده
که او در روشنایی از قفای دود می چرخد.
ولی در باغ می گویند:
« به شب آویخته مرغ شباویز
به پا، زآویخته ماندن، بر این بام کبود اندود می چرخد.»

در درون تنگنا، با کوره اش، آهنگر فرتوت
دست او بر پتک
و به فرمان عروقش دست
دائماً فریاد او این است، و این است فریاد تلاش او:
« ـــ کی به دست من
آهن من گرم خواهد شد
و من او را نرم خواهم دید؟
آهن سرسخت!
قد برآور، باز شو، از هم دوتا شو، با خیال من یکی تر زندگانی کن!»

زندگانی چه هوسناک است، چه شیرین!
چه برومندی دمی با زندگی آزاد بودن،
خواستن بی ترس، حرف از خواستن بی ترس گفتن، شاد بودن!
او به هنگامی که تا دشمن از او در بیم باشد
( آفریدگار شمشیری نخواهد بود چون)
و به هنگامی که از هیچ آفریدگار شمشیری نمی ترسد،
ز استغاثه های آنانی که در زنجیر زنگ آلوده ای را می دهد تعمیر...

بر سر آن ساخته کاو راست در دست،
می گذارد او ( آن آهنگر)
دست مردم را به جای دست های خود.

او به آنان، دست، با این شیوه خواهد داد.
ساخته ناساخته،یا ساخته ی کوچک،
او، به دست کارهای بس بزرگ ابزار می بخشد.
او، جهان زندگی را می دهد پرداخت!

1331

پا گرفته است زمانی است مدید
نا خوش احوالی در پیکر من
دوستانم، رفقای محرم!
به هوایی که حکیمی بر سر، مگذارید
این دلاشوب چراغ
روشنایی بدهد در بر من!

من به تن دردم نیست
یک تب سرکش، تنها پکرم ساخته و دانم این را که چرا
و چرا هر رگ من از تن من سفت و سقط شلاقی ست
که فرود آمده سوزان
دم به دم در تن من.
تن من یا تن مردم، همه را با تن من ساخته اند
و به یک جور و صفت می دانم
که در این معرکه انداخته اند.

نبض می خواندمان با هم و میریزد خون، لیک کنون
به دلم نیست که دریابم انگشت گذار
کز کدامین رگ من خونم می ریزد بیرون.

یک از همسفران که در این واقعه می برد نظر، گشت دچار
به تب ذات الجنب
و من اکنون در من
تب ضعف است برآورده دمار.

من نیازی به حکیمانم نیست
« شرح اسباب » من تب زده در پیش من است
به جز آسودن درمانم نیست
من به از هر کس
سر به در می برم از دردم آسان که ز چیست
با تنم طوفان رفته ست
تبم از ضعف من است
تبم از خونریزی.

یوش. تابستان1331

ول کنید اسب مرا
راه توشه ی سفرم را و نمد زینم را
و مرا هرزه درا،
که خیالی سرکش
به در خانه کشاندست مرا.

رسم از خطه ی دوری، نه دلی شاد در آن.
سرزمینهایی دور
جای آشوبگران
کارشان کشتن و کشتار که از هر طرف و گوشه ی آن
می نشاندید بهارش گل با زخم جسدهای کسان.
*
فکر می کردم در ره چه عبث
که ازین جای بیابان هلاک
می تواند گذرش باشد هر راهگذر
باشد او را دل فولاد اگر
و برد سهل نظر در بد و خوب که هست
و بگیرد مشکلها آسان.
و جهان را داند
جای کین و کشتار
و خراب و خذلان.

ولی اکنون به همان جای بیابان هلاک
بازگشت من میباید، با زیرکی من که به کار،
خواب پر هول و تکانی که ره آورد من از این سفرم هست هنوز
چشم بیدارم و هر لحظه بر آن می دوزد،
هستیم را همه در آتش بر پا شده اش می سوزد.

از برای من ویران سفر گشته مجالی دمی استادن نیست
منم از هر که در این ساعت غارت زده تر
همه چیز از کف من رفته به در
دل فولادم با من نیست
همه چیزم دل من بود و کنون می بینم
دل فولادم مانده در راه.
دل فولادم را بی شکی انداخته است
دست آن قوم بداندیش در آغوش بهاری که گلش گفتم از خون وز زخم.
وین زمان فکرم این است که در خون برادرهایم
ـــ ناروا در خون پیچان
بی گنه غلتان در خون ـــ
دل فولادم را زنگ کند دیگرگون.