مکن ای خواجه میل سگ صفتان
بدعت بد در این دیار منه
چون زنی را رئیس ده کردی
خلق ده را تمام رخصت ده
گرچه در ده زنی سگی باشد
چند باشد ز بی سگی در ده

ایدل ز خود بمیر که گردی خلاص از آنک
تا زنده یی مقید ایندام مانده‌ای
تو شاهباز قدسی و تن سنگ پای تست
بگسل ازو وگرنه بنا کام مانده‌ای
دامیست زندگی و بزندان روزگار
تا کی مقید از پی این دام مانده‌ای
مهمانسراست عالم و مهمان سه روزه است
شرمت نمیشود که بس ایام مانده‌ای
آخر ز شام تا به کیی منتظر بصبح
در صبح باز منتظر شام مانده‌ای
سیر از جهان نیی اگرت میل بر بقاست
خامی هنوز و در طمع خام مانده‌ای
دورست از تو صحبت روحانیان انس
تا وحشیان خاک از آن دام مانده‌ای
از سر حسن شاهد گل بوی غافلی
مستغرق جمال گل اندام مانده‌ای
گور زمانه رام تو گر شد ز ره مرو
ناگه اسیر گور چو بهرام مانده‌ای
گیرم شدی ز بخت سلیمان روزگار
آخر نه در میان دد و دام مانده‌ای
کامل اگر شوی بهمه علم عاقبت
در نکته یی زبون بسر انجام مانده‌ای
ور هم نبی شوی و ولی وقت مشکلات
موقوف وحی در ره الهام مانده‌ای
باری نظر بعلم حقیقت نمیکنی
با صد هزار علم چنین عام مانده‌ای
آخر چو نیک و بد نه بفرمان خود کنی
ببر چه در میانه تو بد نام مانده‌ای
ای نفس شوخ چشم ز شرب مدام خویش
خونی درون شیشه چو بادام مانده‌ای
کی لب بذکر دوست گشایی چنین که تو
مستی مدام و لب بلب جام مانده‌ای
گر بت پرست گمشده ره در خطا بود
تو در خطا ببلده اسلام مانده‌ای
تا از طمع متابع ارباب صورتی
سر بر زمین بسجده اصنام مانده‌ای
آدم نیی وگرنه ز انعام روزگار
تا کی اسیر از پی انعام مانده‌ای
اهلی بیا و بر سر جان زن قدم که تو
تا منزل مراد بیک گام مانده‌ای

بگذر ز بزرگی که بود مایه آزار
زشت است ز یوسف صفتان شیوه گرگی
خاشاک ضعیف از تبر غم نخورد زخم
شد زیر تبر کنده هیزم ز بزرگی

مکن شهوت که بی مغزی است هرچند
که گرد شاهدان نغز گردی
شد آب پشت و مغز مهره توست
چو شهوت پرکنی بی مغز گردی

ای نجم سعادت اثرای کوکب مسعود
بر اهلی مسکین فکن از لطف نگاهی
خواهند جو و کاه خران از من درویش
با آنکه به دستم نبود برگ گیاهی
از چنگ خران باز خرم زانکه درین شهر
شاعر به جوی کس نخرد بلگه بکاهی

این مدعیان کی بشکایت ارزند
نامردم اگر هم بحکایت ارزند
در ارزششان اگر کنی غایت جهد
گو ز سگ تو غایت غایت ارزند

می را که خمار در کمین است چه سود
خیرش بهزار شر قرین است چه سود
گر سود تنست عقل و دین راست زیان
سودی که زیان عقل و دین است چه سود

ای پیر شکسته توبه سست نهاد
تا کی بهوای دل دهی عمر بباد
گیرم ز خدا و خلق شرمت نبود
شرمنده خود نمیشوی شرمت باد

آنانکه بخوبی زنان مینازند
با صورت دیوار نظر میبازند
جز صورت دیوار چه خواهد بودن
شکلی که بسرخی و سفیدی سازند

آن خواجه که خانه را بکهگل اندود
کهگل بسرا ماند و او خود فرسود
تن پرور بیعقل چه پرورد بناز
گویی که ثبات برگ کاهیش نبود

از مستی شد ملک نگون خواهد بود
هر گوشه هزار دزد و خون خواهد بود
هرگاه که باغبان بود مست و خراب
پیداست که حال باغ چون خواهد بود

ما با می و مستی سر تقوی داریم
دنیا طلبیم و میل عقبا داریم
کی دنیی و دین هر دو بهم جمع شوند
اینست که ما نه دین نه دنیا داریم

گلشن به فضای چمن سینه ما نیست
هر دل که نه زخمی خورد از تیغ تو وا نیست
می سوزم و می ترسم از آسیب ز دانش
آوخ که در آتش اثر آب بقا نیست
عمری ست که می میرم و مردن نتوانم
در کشور بیداد تو فرمان قضا نیست
هفت اخیر و نه چرخ خود آخر به چه کارند؟
بر قتل من این عربده با یار روا نیست
عمری سپری گشت و همان بر سر جورست
گویند بتان را که وفا نیست، چرا نیست؟
جنت نکند چاره افسردگی دل
تعمیر به اندازه ویرانی ما نیست
با خصم زبون غیر ترحم چه توان کرد
من ضامن تأثیر اگر ناله رسا نیست
فریاد ز زخمی که نمکسود نباشد
هنگامه بیفزای که پرسش به سزا نیست
گر مهر وگر کین همه از دوست قبول ست
اندیشه جز آیینه تصویرنما نیست
مینای می از تندی این می بگدازد
پیغام غمت در خور تحویل صبا نیست
هر مرحله از دهر سرابست لبی را
کز نقش کف پای کسی بوسه ربا نیست
از ناز دل بی هوس ما نپسندید
دل تنگ شد و گفت در این خانه هوا نیست
برگشتن مژگان تو از روی عتابست
کاندر دلم از تنگی جا یک مژه جا نیست
دریوزه راحت نتوان کرد ز مرهم
غالب همه تن خسته یارست گدا نیست

در پرده شکایت ز تو داریم و بیان هیچ
زخم دل ما جمله دهانست و زبان هیچ
ای حسن گر از راست نرنجی سخنی هست
ناز این همه یعنی چه؟ کمر هیچ و دهان هیچ
در راه تو هر موج غباری ست روانی
دلتنگ نگردم ز برافشاندن جان هیچ
بر گریه بیفزود زدل هر چه فرو ریخت
در عشق بود تفرقه سود و زیان هیچ
تن پروری خلق فزون شد ز ریاضت
جز گرمی افطار ندارد رمضان هیچ
دنیاطلبان عربده مفت ست بجوشید
آزادی ما هیچ و گرفتاریتان هیچ
پیمانه رنگی ست درین بزم به گردش
هستی همه طوفان بهارست خزان هیچ
عالم همه مرآت وجودست عدم چیست؟
تا کار کند چشم محیط ست و کران هیچ
در پرده رسوایی منصور نوایی ست
رازت نشنودیم ازین خلوتیان هیچ
غالب ز گرفتاری اوهام برون آی
بالله جهان هیچ و بد و نیک جهان هیچ

بتان شهر ستم پیشه شهریارانند
که در ستم روش آموز روزگارانند
برند دل به ادایی که کس گمان نبرد
فغان ز پرده نشینان که پرده دارانند
به جنگ تا چه بود خوی دلبران کاین قوم
در آشتی نمک زخم دلفگارانند
نه زرع و کشت شناسند نی حدیقه و باغ
ز بهر باده هواخواه باد و بارانند
ز وعده گشته پشیمان و بهر دفع ملال
امیدوار به مرگ امیدوارانند
ز روی خوی و منش نور دیده آتش
به رنگ و بوی جگرگوشه بهارانند
تو سرمه بین و ورق درنورد و دم درکش
مبین که سحرنگاهان سیاهکارانند
ز دید و داد مزن حرف خردسالانند
به گرد راه منه چشم نی سوارانند
ز چشم زخم بدین حیله کی رهی غالب
دگر مگو که چو من در جهان هزارانند

رفت بر ما آنچه خود ما خواستیم
وایه از سلطان به غوغا خواستیم
دیگران شستند رخت خویش و ما
تری دامن ز دریا خواستیم
دانش و گنجینه پنداری یکی ست
حق نهان داد آنچه پیدا خواستیم
چون به خواهش کارها کردند راست
خویش را سرمست و رسوا خواستیم
غافل از توفیق طاعت کان عطاست
مزد کار از کارفرما خواستیم
گر گنهکاریم واعظ گو مرنج
خواجه را در روضه تنها خواستیم
سینه چون تنگست پر خون بود دل
دیده خونابه پالا خواستیم
رفت و باز آمد هما در دام او
باز سر دادیم و عنقا خواستیم
هم به خواهش قطع خواهش خواستند
عذر خواهشهای بیجا خواستیم
قطع خواهشها ز ما صورت نداشت
همت از غالب همانا خواستیم

خوش بود فارغ ز بند کفر و ایمان زیستن
حیف کافر مردن و آوخ مسلمان زیستن
شیوه رندان بی پروا خرام از من مپرس
اینقدر دانم که دشوارست آسان زیستن
برد گوی خرمی از هر دو عالم هر که یافت
در بیابان مردن و در قصر و ایوان زیستن
راحت جاوید ترک اختلاط مردم ست
چون خضر باید ز چشم خلق پنهان زیستن
تا چه راز اندر ته این پرده پنهان کرده اند
مرگ مکتوبی بود کو راست عنوان زیستن
روز وصل یار جان ده ور نه عمری بعد ازین
همچو ما از زیستن خواهی پشیمان زیستن
با رقیبان همفنیم اما به دعویگاه شوق
مردنست از ما و زین مشتی گرانجان زیستن
بر نوید مقدمت صد بار جان باید فشاند
بر امید وعده ات زنهار نتوان زیستن
دیده گر روشن سواد ظلمت و نورست چیست
فارغ از اهریمن و غافل ز یزدان زیستن؟
ابتذالی دارد این مضمون توارد عیب نیست
نگذرد در خاطر نازک خیالان زیستن
غالب از هندوستان بگریز فرصت مفت تست
در نجف مردن خوش ست و در صفاهان زیستن

گویی به من کسی که ز دشمن رسیده کو؟
آن پیر زال سست پی قد خمیده کو؟
یادت نکرده خصم به عنوان به لفظ دوست
آن نامه نخوانده ز صد جا دریده کو؟
رعنا دلت به دختر همسایه بند نیست
آن مه رخ به گوشه ایوان خزیده کو؟
دوشینه گل به بستر و بالین نداشتی
آن برگ گل که در تن نازک خلیده کو؟
کس داوری نبرده ز جورت به دادگاه
آن بی گنه که شاه زبانش بریده کو
گویی به شحنه گوی که کس را نکشته ایم
آن نعش نیم سوخته ز آتش کشیده کو؟
گویی خمش شوی چو ز کویم بدر روی
آن دل که جز به ناله به هیچ آرمیده کو؟
گویی دمی ز گریه خونین به ما برآر
آن مایه خون که سر دهم از دل به دیده کو؟
بشنو که غالب از تو رمیده و به کعبه رفت
گفتی شگفتیی که بود ناشنیده کو؟

به دل ز عربده جایی که داشتی داری
شمار عهد وفایی که داشتی داری
به لب چه خیزد از انگیز وعده های وفا
به دل نشست جفایی که داشتی داری
تو کی ز جور پشیمان شدی چه می گویی؟
دروغ راست نمایی که داشتی داری
به سینه چون دل و در دل چو جان خزیدی و باز
نگاه مهرفزایی که داشتی داری
عتاب و مهر تو از هم شناختن نتوان
خرد فریب ادایی که داشتی داری
خراب باده دوشینه ای سرت گردم
ادای لغزش پایی که داشتی داری
به کردگار نگردیدی و همان به فسوس
حدیث روز جزایی که داشتی داری
کرشمه بار نهالی که بوده ای هستی
به سر ز فتنه هوایی که داشتی داری
هنوز ناز پی غمزه گم نداند کرد
ادای پرده گشایی که داشتی داری
جهانیان ز تو برگشته اند گر غالب
ترا چه باک خدایی که داشتی داری

آن را که ز دست بی زری پامال ست
رسوایی نیز لازم احوال ست
ما خشک لبیم و خرقه آلوده به می
ساقی مگرش پیاله از غربال ست