مکن ای دوست نشاید که بخوانند و نیایی
و اگر نیز بیایی، بروی زود، نپایی
هله ای دیده و نورم، گه آن شد که بشورم
پی موسی تو طورم، شدی از طور، کجایی؟
اگرم خصم بخندد، وگرم شحنه ببندد
تو اگر نیز به قاصد به غضب دست بخایی
به تو سوگند بخوردم، که ازین شیوه نگردم
بکنم شور و بگردم، به خدا و به خدایی
بکن ای دوست چراغی، که به از اختر و چرخی
بکن ای دوست طبیبی، که به هر درد دوایی
دل ویران من اندر، غلط ار جغد درآید
بزند عکس تو بر وی، کند آن جغد همایی
هله یک قوم بگریند و یکی قوم بخندند
ره عشق تو ببندند به استیزه نمایی
اگر از خشم به جنگی، وگر از خصم بلنگی
و اگر شیر و پلنگی، تو هم از حلقهٔ مایی
به بد و نیک زمانه، نجهد عشق ز خانه
نبود عشق فسانه، که سمایی ست، سمایی
چو مرا درد دوا شد، چو مرا جور وفا شد
چو مرا ارض سما شد، چه کنم طال بقایی
سحرالعین چه باشد؟ که جهان خشک نماید
بر عام و، بر عارف چو گلستان رضایی
هله این ناز رها کن، نفسی روی به ما کن
نفسی ترک دغا کن، چه بود مکر و دغایی؟
هله خاموش که تا او لب شیرین بگشاید
بکند هر دو جهان را خضر وقت سقایی

صنما چون که فریبی، همه عیار فریبی
صنما چون همه جانی، دل هشیار فریبی
سحری چون قمر آیی، به خرابات درآیی
بت و بتخانه بسوزی، دل و دلدار فریبی
دل آشفته نگیری، خرد خفته نگیری
تو بدان نرگس خفته، همه بیدار فریبی
ز غمت سنگ گدازد، رمه با گرگ بسازد
رمه و گرگ و شبان را تو به یک بار فریبی
چه کنم جان و بدن را؟ چه کنم قوت تن را؟
که تو جبار جهانی، همه بیمار فریبی
قمر زنگی شب را تو کنی رومی مه رو
همه کوران سیه را تو به انوار فریبی
همه را گوش بگیری، شنوایی برسانی
همه را چشم گشایی و به دیدار فریبی
تو نه آنی که فریبی ز کسی صرفه بجویی
تو همه لطف و عطایی، تو به ایثار فریبی
تو صلاح دل و دینی، تو درین لطف چنینی
که کمین خار فنا را سوی گلزار فریبی

صنما چنان لطیفی که به جان ما درآیی
صنما به حق لطفت، که میان ما درآیی
تو جهان پاک داری، نه وطن به خاک داری
چه شود اگر زمانی به جهان ما درآیی؟
تو لطیف و بی‌نشانی، زنهان‌ها نهانی
بفروزد این نهانم، چو نهان ما درآیی
چو تو راست ای سلیمان، همگی زبان مرغان
تو به لب چه شهد بخشی، چو زبان ما درآیی
به جهان ملک تویی بس، نکشد کمان تو کس
بپرم چو تیر اگر تو به کمان ما درآیی
بخرام شمس تبریز، که تو کیمیای حقی
همه مس ما شود زر، چو به کان ما درآیی

بکشید یار گوشم که تو امشب آن مایی
صنما بلی، ولیکن، تو نشان بده کجایی؟
چو رها کنی بهانه، بدهی نشان خانه
به سر و دو دیده آیم، که تو کان کیمیایی
واگر به حیله کوشی، دغل و دغا فروشی
ز فلک ستاره دزدی، ز خرد، کله ربایی
شب من نشان مویت، سحرم نشان رویت
قمر از فلک درافتد، چو نقاب برگشایی
صنما تو همچو شیری، من اسیر تو، چو آهو
به جهان که دید صیدی که بترسد از رهایی؟
صنما هوای ما کن، طلب رضای ما کن
که زبحر و کان شنیدم، که تو معدن عطایی
همگی وبالم از تو، به خدا بنالم از تو
بنشان تکبرش را تو خدا به کبریایی
ره خواب من چو بستی، بمبند راه مستی
ز همه جدام کردی، مده از خودم جدایی
مه و مهریار ما شد، به امید تو خدا شد
که زهی امید زفتی که زند در خدایی
همه مال و دل بداده، سر کیسه برگشاده
به امید کیسهٔ تو، که خلاصهٔ وفایی
همه را دکان شکسته، ره خواب و خور ببسته
به امید آن نشسته، که ز گوشه‌یی درآیی
به امید کس چه باشی؟ که تویی امید عالم
تو به گوش می چه باشی؟ که تویی می عطایی
به درون توست یوسف، چه روی به مصر هرزه؟
تو درآ درون پرده، بنگر چه خوش لقایی
به درون توست مطرب، چه دهی کمر به مطرب؟
نه کم است تن ز نایی، نه کم است جان ز نایی

ز غم تو زار زارم، هله تا تو شاد باشی
صنما در انتظارم، هله تا تو شاد باشی
تو مرا چو خسته بینی، نظر خجسته بینی
دل و جان به غم سپارم، هله تا تو شاد باشی
ز غم دلم چه شادی، به جفا چه اوستادی
دم شاد برنیارم، هله تا تو شاد باشی
صنما چو تیغ دشنه، تو به خون بنده تشنه
زدو دیده خون ببارم، هله تا تو شاد باشی
تو مرا چو شاد بینی، سر و سینه پر ز کینی
سر خویش را نخارم، هله تا تو شاد باشی
زتو بخت و جاه دارم، دل تو نگاه دارم
صنما برین قرارم، هله تا تو شاد باشی
تویی جان این زمانه، تو نشسته پر بهانه
ززمانه برکنارم، هله تا تو شاد باشی
تن و نفس تا نمیرد، دل و جان صفا نگیرد
همه این شده‌ست کارم، هله تا تو شاد باشی

چه جمال جان فزایی؟ که میان جان مایی
تو به جان چه می‌نمایی؟ تو چنین شکر چرایی؟
چو بدان تو راه یابی، چو هزار مه بتابی
تو چه آتش و چه آبی؟ تو چنین شکر چرایی؟
غم عشق تو پیاده، شده قلعه‌ها گشاده
به سپاه نور ساده، تو چنین شکر چرایی؟
همه زنگ را شکسته، شده دست جمله بسته
شه چین بس خجسته، تو چنین شکر چرایی؟
تو چراغ طور سینا، تو هزار بحر و مینا
به جز از تو جان مبینا، تو چنین شکر چرایی؟
تو برسته از فزونی، زقیاس‌ها برونی
به دو چشم مست خونی، تو چنین شکر چرایی؟
به دلم چه آذر آمد، چو خیال تو درآمد
دو جهان به هم برآمد، تو چنین شکر چرایی؟
تو دران دو رخ چه داری؟ که فکندی از عیاری
دو هزار بی‌قراری، تو چنین شکر چرایی؟
چو بدان لطیف خنده، همه را بکرده بنده
ز دم تو مرده زنده، تو چنین شکر چرایی؟
چو صفات حسن ایزد، عرقت به بحر ریزد
دو هزار موج خیزد، تو چنین شکر چرایی؟
چو دو زلف توست طوقم، زشراب توست شوقم
بنگر که در چه ذوقم، تو چنین شکر چرایی؟
ز گلت سمن فنا شد، همه مکر و فن فنا شد
من و صد چو من فنا شد، تو چنین شکر چرایی؟

صنما تو همچو آتش قدح مدام داری
به جواب هر سلامی که کنند، جام داری
زبرای تو اگر تن دو هزار جان سپارد
زخداش وحی آید که هنوز وام داری
چو حقت زغیرت خود، زتو نیز کرد پنهان
به درون جان چاکر، چه پدید نام داری
چو سلام تو شنیدم، زسلامتی بریدم
صنما هزار آتش تو دران سلام داری
زپی غلامی تو، چو بسوخت جان شاهان
به کدام روی گویم که چو من غلام داری؟
تو هنوز روح بودی، که تمام شد مرادت
به جز از برای فتنه، به جهان چه کام داری؟
توریز بخت یارت، به خدا که راست گویی
که میان شیرمردان، چو وی‌یی کدام داری؟
تبریز شاد بادا، که زنور و فر آن شه
دو هزار بیش چاکر، چو یمن، چو شام داری
نظر خدای خواهم، که تو را به من رساند
به دعا چه خواهمت من؟ که همه تو رام داری
نظر حسود مسکین، طرقید از تفکر
نرسید در تو، هر چند که تو لطف عام داری
چه حسود؟ بلکه عاشق، دو هزار هر نواحی
نه خیالشان نمایی، نه به کس پیام داری
تو خدای شمس دین را به من غلام بخشی؟
چو غلامی ورا تو به شهان حرام داری
لقبت چو می‌بگویم، دل من همی‌بلرزد
تو دلا مترس، زیرا که شه کرام داری

در دلت چیست عجب که چو شکر می‌خندی؟
دوش شب با که بدی که چو سحر می‌خندی؟
ای بهاری که جهان از دم تو خندان است
در سمن زار شکفتی، چو شجر می‌خندی
آتشی از رخ خود در بت و بتخانه زدی
وندر آتش بنشستی و چو زر می‌خندی
مست و خندان زخرابات خدا می‌آیی
بر شر و خیر جهان، همچو شرر می‌خندی
همچو گل ناف تو بر خنده بریده‌ست خدا
لیک امروز، مها نوع دگر می‌خندی
باغ با جمله درختان، ز خزان خشک شدند
زچه باغی تو که همچون گل تر می‌خندی
تو چو ماهی و عدو سوی تو گر تیر کشد
چو مه از چرخ، بر آن تیر و سپر می‌خندی
بوی مشکی تو که بر خنگ هوا می‌تازی
آفتابی تو که بر قرص قمر می‌خندی
تو یقینی و عیان، بر ظن و تقلید بخند
نظری جمله و بر نقل و خبر می‌خندی
در حضور ابدی شاهد و مشهود تویی
بر ره و ره رو و بر کوچ و سفر می‌خندی
از میان عدم و محو، برآوردی سر
بر سر و افسر و بر تاج و کمر می‌خندی
چون سگ گرسنه هر خلق دهان بگشاده ست
تویی آن شیر، که بر جوع بقر می‌خندی
آهوان را ز دمت خون جگر مشک شده ست
رحمت است آن که تو بر خون جگر می‌خندی
آهوان را به گه صید به گردون گیری
ای که بر دام و دم شعبده گر می‌خندی
دو سه بیتی که بمانده‌ست بگو مستانه
ای که تو بر دل بی‌زیر و زبر می‌خندی

به دغل کی بگزیند دل یارم یاری؟
کی فریبد شه طرار مرا، طراری؟
کی میان من و آن یار بگنجد مویی؟
کی در آن گلشن و گلزار بخسپد ماری؟
عنکبوتی بتند، پردهٔ اغیار شود
همچو صدیق و محمد، من و او در غاری
گل صد برگ زرشک رخ او جامه درید
حال گل چون که چنین است، چه باشد خاری؟
هم بگویم دو سه بیتی، که ندانی سر و پاش
لیک بهر دل من، ریش بجنبان کآری
بس طبیب است که هشیار کند مجنون را
وین طبیبم نهلد در دو جهان هشیاری
آفتاب رخ او را حشم تیغ زنیم
که نخواهیم به جز دیدن او، ادراری
ما چو خورشیدپرستیم، برین بام رویم
تا نپوشد رخ خورشید زما، دیواری
کیست خورشید؟ بگو شمس حق تبریزی
که نگنجد صفتش در صحف گفتاری

گر تو ما را به جفای صنمان ترسانی
شکم گرسنگان را، تو به نان ترسانی
وربه دشنام بتم آیی و تهدید دهی
مردگان را بنشانی و به جان ترسانی
وربه مجنون سقطی از لب لیلی آری
همچو مخمورکش از رطل گران ترسانی
من که چون دیگ پر آتش، ز تبش خشک لبم
گوش آنم کم از آن چرب زبان ترسانی
گرگ هجران پی من کرد و مرا تنگ آورد
گرگ ترسد نه من، ارتو به شبان ترسانی
باده‌یی گر تو زتلخی وی‌ام بیم دهی
ساده‌یی گر مگسان را تو به خوان ترسانی
پاک بازند و مقامر که درین جا جمع‌اند
نیست تاجر که تو او را به زیان ترسانی
چون خیالات لطیفند، نه خونند و نه گوشت
که تو تیری بزنی، یا به کمان ترسانی

تیغ را گر تو چو خورشید دمی رنده زنی
بر سر و سبلت این خنده زنان، خنده زنی
ژنده پوشیدی و جامه‌ی ملکی برکندی
پاره پاره دل ما را تو بر آن ژنده زنی
هر که بندی ست، ازین آب و ازین گل برهد
گر تو یک بند از آن طره برین بنده زنی
ساقیا عقل کجا ماند یا شرم و ادب
زان می لعل چو بر مردم شرمنده زنی؟
ماه فربه شود آن سان که نگنجد در چرخ
گر تو تابی ز رخت بر مه تابنده زنی
ماه می‌گوید با زهره که گر مست شوی
زآنچه من مست شدم، ضرب پراکنده زنی
ماه تا ماهی ازین ساقی جان سرمستند
نقد بستان، تو چرا لاف ز آینده زنی؟
خیز، کامروز همایون و خوش و فرخنده‌ست
خاصه که چشم بر آن چهرهٔ فرخنده زنی
سرباز از کله و، پاش ازین کنده غمی‌ست
برهد پاش اگر تیشه برین کنده زنی
هله ای باز کله بازده و پر بگشا
وقت آن شد که بر آن دولت پاینده زنی
همچو منصور تو بر دار کن این ناطقه را
چو زنان چند برین پنبه و پاغنده زنی

به شکرخنده بتا نرخ شکر می‌شکنی
چه زند پیش عقیق تو، عقیق یمنی؟
گل رخا سوی گلستان دو سه هفته بمرو
تا ز شرم تو نریزد، گل سرخ چمنی
گل چه باشد؟ که اگر جانب گردون نگری
سرنگون زهره و مه را ز فلک درفکنی
حق تو را از جهت فتنه و شور آورده‌ست
فتنه و شور و قیامت نکنی، پس چه کنی؟
روی چون آتش از آن داد که دل‌ها سوزی
شکن زلف بدان داد که دل‌ها شکنی
دل ما، بتکده‌ها، نقش تو در وی شمنی
هر بتی رو به شمن کرده که تو آن منی
برمکن تو دل خود از من، ازیرا به جفا
گر که قاف شود دل، تو ز بیخش بکنی
در تک چاه زنخدان تو نادر آبی‌ست
که به هر چه که درافتم، بنماید رسنی
در غمت بوالحسنان مذهب و دین گم کردند
زان سبب که حسن اندر حسن اندر حسنی
زیرکان را رخ تو، مست از آن می‌دارد
تا درین بزم ندانند که تو در چه فنی
کافری ای دل اگر در جز او دل بندی
کافری ای تن اگر بر جز این عشق تنی
بی وی ار بر فلکی تو، به خدا در گوری
هر چه پوشی به جز از خلعت او، در کفنی
شمس تبریز که در روح وطن ساخته‌یی
جان جان‌هاست وطن، چون که تو جان را وطنی

بده ای کف تو را قاعده لطف افزایی
کف دریا چه کند خواجه به جز دریایی؟
چون تو خواهی که شکرخایی، غلط اندازی
زپی خشم رهی، ساعد و کف می‌خایی
صنما مغلطه بگذار و مگو تا فردا
چون تویی پای علم نقد که را می‌پایی
ترشم گفتی و پیش شکر بی‌حد تو
عسل و قند چه دارند به جز سرکایی؟
گرچه من روترشم، لیک خم سرکه نیم
ورچه هر جا بروم، لیک نیم هرجایی
گر تو خوبی و منم آینهٔ روی خوشت
پیش رو دار مرا چون که جهان آرایی
نی غلط گفتم، سرمست بدم، زفت زدم
کی بود آینه را با رخ تو گنجایی؟
نو فسونی‌ست مرا سخت عجب، پیش ترآ
تا به گوش تو فرو خوانم، ای بینایی

ای شه جاودانی، وی مه آسمانی
چشمهٔ زندگانی، گلشن لامکانی
تا زلال تو دیدم، قصهٔ جان شنیدم
همچو جان ناپدیدم، در تک بی‌نشانی
عاشق مشک خوش بو، می‌کند صید آهو
می‌رود مست هر سو، یا تواش می‌دوانی
ای شکر بندهٔ تو، زان شکرخندهٔ تو
ای جهان زنده از تو، غرقهٔ زندگانی
روز شد‌های مستان، بشنوید از گلستان
می‌کند مرغ دستان، شیوهٔ دلستانی
شیوهٔ یاسمین کن، سر بجنبان چنین کن
خانه پرانگبین کن، چون شکر می‌فشانی
نرگست مست گشته، جنی‌یی یا فرشته
با شکر درسرشته، غنچهٔ گلستانی
با چنین ساقی حق، با خودی کفر مطلق
می‌زند جان معلق، با می رایگانی
روز و شب ای برادر، مست و بی‌خویش خوش‌تر
مست الله اکبر، کش نبوده‌ست ثانی
نام او جان جان‌ها، یاد او لعل کان‌ها
عشق او در روان‌ها، هم امان، هم امانی
چون برم نام او را، دررسد بخت خضرا
اسم شد پس مسما، بی‌دوی بی‌توانی
چند مستند پنهان، اندرین سبز میدان
می روم سوی ایشان، با تو گفتم، تو دانی
جان ویسند و رامین، سخت شیرین شیرین
مفخر آل یاسین، وز خدا ارمغانی
تو اگر می‌شتابی، سوی مرغان آبی
آب حیوان بیابی، قلزم شادمانی
چرب و شیرین بخوردی، عیش و عشرت بکردی
سوی عشق آی یک شب، هم ببین میزبانی
ما هم از بامدادان، بی‌خود و مست و شادان
ای شه بامرادان، مستمان می‌کشانی
با ظریفان و خوبان، تا به شب پای کوبان
وز می پیر رهبان، هر دمی دوستگانی
این قدح می‌شتابد، تا شما را بیابد
در دل و جان بتابد، از ره بی‌دهانی
ای که داری تو فهمی، قبض کن، قبض اعمی
غیر این نیست چیزی، تو مباش امتحانی
غیر این نیست راهی، غیر این نیست شاهی
غیر این نیست ماهی، غیر این جمله فانی
نی، خمش کن، خمش کن، رو به قاصد ترش کن
ترک اصحاب هش کن، باده خور در نهانی

باز چون گل سوی گلشن می‌روی
با توام، گر چه که بی‌من می‌روی
صدزبان شد سوسن اندر شرح تو
گل رخا خوش سوی سوسن می‌روی
سوی مستان با دو لعل می فروش
از برای باده دادن می‌روی
شاهدان استاره وار اندر پی‌ات
تو به کش، چون ماه روشن می‌روی
در که خواهی آتشی دیگر زدن؟
با دل چون سنگ و آهن می‌روی
آفتابا ذره‌ام، رقصان تو
پیش تو چون سوی روزن می‌روی
تا درآرد شمس تبریزی به چشم
سرمه وار ای دل به هاون می‌روی

ساقی این جا هست ای مولا، بلی
ره دهد ما را بر آن بالا، بلی
پیش آن لب‌‌های آری گوی او
بنده گردد شکر و حلوا، بلی
هست چشمش قلزم مستی، نعم
هست جعدش مایهٔ سودا، بلی
این همه بگذشت،آن سرو سهی
خوش برآید همچو گل با ما، بلی
چون بخسبم زیر سایه‌‌‌ی نخل او
من شوم شیرین تر از خرما، بلی
هم عسس، هم دزد ای جان هر شبی
سیم دزدد زان قمرسیما، بلی
چون برآید آفتاب روی او
دزد گردد عاجز و رسوا، بلی
ناشتاب آن کس که او حلوا خورد
در دماغ او کند صفرا، بلی
بس کن آن کس کو سری پنهان کند
روید از سر گلشن اخفی، بلی

تو چرا جمله نبات و شکری؟
تو چرا دلبر و شیرین نظری؟
تو چرا همچو گل خندانی؟
تو چرا تازه چو شاخ شجری؟
تو به یک خنده چرا راه زنی
تو به یک غمزه چرا عقل بری؟
تو چرا صاف چو صحن فلکی؟
تو چرا چست چو قرص قمری؟
تو چرا بی‌بنه چون دریایی
تو چرا روشن و خوش چون گهری؟
عاقلان را ز چه دیوانه کنی؟
ای همه پیشهٔ تو فتنه گری
ساکنان را ز چه در رقص آری؟
ز آدمی و ملک و دیو و پری
تو چرا توبهٔ مردم شکنی؟
تو چرا پردهٔ مردم بدری؟
همه دل‌ها چو در اندیشهٔ توست
تو کجایی؟ به چه اندیشه دری؟

با تو عتاب دارم، جانا چرا چنینی؟
رنجور و ناتوانم، نایی مرا ببینی؟
دیدی که سخت زردم، پنداشتی که مردم
آخر چگونه میرد، آن که تواش قرینی؟
یا سیدی و روحی حمت فلم تعدنی؟
یا صحتی شفایی، لم تستمع حنینی؟
بس احتراز کردم، صبر دراز کردم
امروز ناز کردم با اصل نازنینی
امشب چو مه برآید، داوود جان بیاید
ای رنج موم گردی، گر برج آهنینی
شب بنده را بپرسد، وز بی‌گهی نترسد
شب نیز مست گردد، بی‌نقل و ساتکینی
ای ناله چند ناله؟ افزون تری ز ژاله
بر بندهٔ کمینه، تو نیز در کمینی؟

می‌زن سه تا که یکتا گشتم، مکن دوتایی
یا پردهٔ رهاوی یا پردهٔ رهایی
بی‌زیر و بی‌بم تو، ماییم در غم تو
در نای این نوا زن، کافغان ز بی‌نوایی
قولی که در عراق است، درمان این فراق است
بی قول دلبری تو، آخر بگو کجایی؟
ای آشنای شاهان در پردهٔ سپاهان
بنواز جان ما را، از راه آشنایی
در جمع سست رایان، رو، زنگله سرایان
کاری ببر به پایان، تا چند سست رایی؟
از هر دو زیرافکند، بندی برین دلم بند
آن هر دو خود یک است و ما را دو می‌نمایی
گر یار راست کاری، ور قول راست داری
در راست قول برگو، تا در حجاز آیی
در پردهٔ حسینی، عشاق را درآور
وز بوسلیک و مایه، بنمای دلگشایی
از تو دوگاه خواهند، تو چارگاه برگو
تو شمع این سرایی، ای خوش که می‌سرایی

ای برده اختیارم، تو اختیار مایی
من شاخ زعفرانم، تو لاله زار مایی
گفتم غمت مرا کشت، گفتا چه زهره دارد؟
غم این قدر نداند، کآخر تو یار مایی؟
من باغ و بوستانم، سوزیدهٔ خزانم
باغ مرا بخندان، کآخر بهار مایی
گفتا تو چنگ مایی، وندر ترنگ مایی
پس چیست زاری تو، چون در کنار مایی؟
گفتم ز هر خیالی، درد سر است ما را
گفتا ببر سرش را، تو ذوالفقار مایی
سر را گرفته بودم، یعنی که در خمارم
گفت ارچه در خماری، نی در خمار مایی؟
گفتم چو چرخ گردان، والله که بی‌قرارم
گفت ارچه بی‌قراری، نی بی‌قرار مایی
شکرلبش بگفتم، لب را گزید، یعنی
آن راز را نهان کن، چون رازدار مایی
ای بلبل سحرگه، ما را بپرس گه گه
آخر تو هم غریبی، هم از دیار مایی
تو مرغ آسمانی، نی مرغ خاکدانی
تو صید آن جهانی، وز مرغزار مایی
از خویش نیست گشته، وز دوست هست گشته
تو نور کردگاری، یا کردگار مایی
از آب و گل بزادی، در آتشی فتادی
سود و زیان یکی دان، چون در قمار مایی
این جا دوی نگنجد، این ما و تو چه باشد؟
این هر دو را یکی دان، چون در شمار مایی
خاموش کن که دارد، هر نکتهٔ تو جانی
مسپار جان به هر کس، چون جان سپار مایی