فردوسی : پادشاهی اردشیر
بخش ۱۰
چو از روم وز چین وز ترک و هند صفایی جندقی : ترکیب ۱۱۴بندی عاشورایی
بند ۶۴
این بود آخر اجر رسول از پیمبری رفیق اصفهانی : غزلیات
شمارهٔ ۲۴۰
رخت جنت قدت طوبی است گفتم صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۳۶۱۱
تن حجاب سفر جان هوایی نشود اثیر اخسیکتی : غزلیات
شمارهٔ ۱۳۸
ای جهان را، یادگار از طغرل و الب ارسلان جیحون یزدی : قصاید
شمارهٔ ۴۸ - ممدوح این قصیده معلوم نیست
ترکا گه پیمانه است برخیز و به پیمان باش صفی علیشاه : بحرالحقایق
بخش ۴۳۷ - المهیمون
مهیمون از ملایک نوع خاصند سلیم تهرانی : غزلیات
شمارهٔ ۷۹۳
هزار خانه خرابی به شهر و ده دارم خیالی بخارایی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۳
با آنکه بر مزارم نگذشت قاتل من صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۴۶۲۱
نیست درظاهر مرا گر گلعذاری درنظر فیض کاشانی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۶۱۳
آمده‌ام بدینجهان تا که ز نی شکر برم بابافغانی : غزلیات
شمارهٔ ۲۷
صبحست و جلوه داده مستان پیاله ها را انوری : مقطعات
شمارهٔ ۳۶۱
لنگ خواهی مرا روا باشد اوحدالدین کرمانی : الفصل الاول - فی الطامات
شمارهٔ ۱۱
در میکده چون جمال معشوقهٔ ماست آرایه های ادبی : بیان
تشبیه
یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند. هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است: 1- مشبه: کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم. 2- مشبه به: کلمه ای که کلمه دیگر به آن تشبیه می شود. 3- ادات تشبیه: کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز: همچون، چون، مثل، مانند، به سان، شبیه، نظیر، همانند، به کردار و ... . 4- وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد. (دلیل شباهت) مثال: علی مانند شیر شجاع است. مشبه: علی؛ ادات: مانند؛ مشبه به: شیر؛ وجه شبه: شجاع نکته: «مشبه» و «مشبه به» طرفین تشبیه نام دارند. که در تمام تشبیهات حضور دارند اما «ادات تشبیه» و «وجه شبه» می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن «مشبه» و «مشبه به» برقرار است. مثال: دل همچو سنگت، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابی توضیح: دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه «سختی» در این بیت نیامده است. نکته: در تشبیه وقتی که «وجـه شبه» و «ادات تشبیه» حـذف شود، به آن «تشبیه بلیغ» می گویند. (تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است.) مثال: دلش سنگ است . نکته 1: در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در «مشبه به» قویتر و بارزتر است که ما «مشبه» را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم. نکته 2: هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است. (البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است) نکته 3: هرگاه در تشبیه بلیغ، یکی از طرفین تشبیه (مشبه یا مشبه به) به دیگری اضافه (مضاف الیه) شود؛ به آن «اضافه تشبیهی» یا «تشبیه بلیغ اضافی» می گویند. مثال: صبح امید که بد معتکف پرده غیب گـو بـرون آی که کار شب تـار آخـر شد توضیح: امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده. ترکیباتی مثل: درخت دوستی، همای رحمت، لب لعل، کیمیای عشق، خانه دنیا، فرعون تخیل، نخل ولایت و ... اضافه تشبیهی محسوب می شوند. انواع تشبیه 1- تشبیه مفرد: تشبیهی که هر یک از «مشبه» یا «مشبه به» آن، یک، چیز است و «وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته می شود. (شباهت آن ها فقط در یک چیز است) مثال: دانش اندر دل چراغ روشن است . توضیح: در این مثال وجه شبه (روشنی از یک کلمه چراغ) استخراج شده است. یادآوری: تمامی مثالهایی که تاکنون برای شما ذکر کردیم، از همین نوع تشبیه می باشند. 2- تشبیه مرکب: آن است که هریک از «مشبه» یا «مشبه به» دو یا چند چیز هستند و وجه شبه نیز از دو یا چند چیز گرفته می شود. مثال: دیده ی اهـل طمـع به نعمـت دنیا پـر نشـود همچنـانکه چـاه به شبنـم توضیح: «مشبه» ترکیبی از دو چیز است (دیده ی اهل طمع و نعمت دنیا) و «مشبه به» نیز دو چیز است (چاه و شبنم به این معنی: همانطور که چاه با شبنم پر نمی شود، چشم حریصان نیز با نعمت دنیا سیر نمی شود. نکته: در تشبیه مرکب در حقیقت یک شکل کلی به شکل کلی دیگر همانند می شود. سوزنی سمرقندی : قطعات
شمارهٔ ۴۶ - پرکارتر از سوزنی امروز کجاست
از امت مسیح نبی راهب از تو به صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۱۷۱
یارب از دل مشرق نور هدایت کن مرا همام تبریزی : رباعیات
شمارهٔ ۸۰
تلخ است مذاق زندگانی بی تو بیدل دهلوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۱۹۹۲
شور آفاق است جوشی از دل دیوانه‌ام بیدل دهلوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۲۶۳۴
ای نفس مایه درین عرصه چه پرداخته‌ای
بخش ۱۰
چو از روم وز چین وز ترک و هند صفایی جندقی : ترکیب ۱۱۴بندی عاشورایی
بند ۶۴
این بود آخر اجر رسول از پیمبری رفیق اصفهانی : غزلیات
شمارهٔ ۲۴۰
رخت جنت قدت طوبی است گفتم صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۳۶۱۱
تن حجاب سفر جان هوایی نشود اثیر اخسیکتی : غزلیات
شمارهٔ ۱۳۸
ای جهان را، یادگار از طغرل و الب ارسلان جیحون یزدی : قصاید
شمارهٔ ۴۸ - ممدوح این قصیده معلوم نیست
ترکا گه پیمانه است برخیز و به پیمان باش صفی علیشاه : بحرالحقایق
بخش ۴۳۷ - المهیمون
مهیمون از ملایک نوع خاصند سلیم تهرانی : غزلیات
شمارهٔ ۷۹۳
هزار خانه خرابی به شهر و ده دارم خیالی بخارایی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۳
با آنکه بر مزارم نگذشت قاتل من صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۴۶۲۱
نیست درظاهر مرا گر گلعذاری درنظر فیض کاشانی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۶۱۳
آمده‌ام بدینجهان تا که ز نی شکر برم بابافغانی : غزلیات
شمارهٔ ۲۷
صبحست و جلوه داده مستان پیاله ها را انوری : مقطعات
شمارهٔ ۳۶۱
لنگ خواهی مرا روا باشد اوحدالدین کرمانی : الفصل الاول - فی الطامات
شمارهٔ ۱۱
در میکده چون جمال معشوقهٔ ماست آرایه های ادبی : بیان
تشبیه
یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند. هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است: 1- مشبه: کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم. 2- مشبه به: کلمه ای که کلمه دیگر به آن تشبیه می شود. 3- ادات تشبیه: کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز: همچون، چون، مثل، مانند، به سان، شبیه، نظیر، همانند، به کردار و ... . 4- وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد. (دلیل شباهت) مثال: علی مانند شیر شجاع است. مشبه: علی؛ ادات: مانند؛ مشبه به: شیر؛ وجه شبه: شجاع نکته: «مشبه» و «مشبه به» طرفین تشبیه نام دارند. که در تمام تشبیهات حضور دارند اما «ادات تشبیه» و «وجه شبه» می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن «مشبه» و «مشبه به» برقرار است. مثال: دل همچو سنگت، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابی توضیح: دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه «سختی» در این بیت نیامده است. نکته: در تشبیه وقتی که «وجـه شبه» و «ادات تشبیه» حـذف شود، به آن «تشبیه بلیغ» می گویند. (تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است.) مثال: دلش سنگ است . نکته 1: در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در «مشبه به» قویتر و بارزتر است که ما «مشبه» را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم. نکته 2: هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است. (البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است) نکته 3: هرگاه در تشبیه بلیغ، یکی از طرفین تشبیه (مشبه یا مشبه به) به دیگری اضافه (مضاف الیه) شود؛ به آن «اضافه تشبیهی» یا «تشبیه بلیغ اضافی» می گویند. مثال: صبح امید که بد معتکف پرده غیب گـو بـرون آی که کار شب تـار آخـر شد توضیح: امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده. ترکیباتی مثل: درخت دوستی، همای رحمت، لب لعل، کیمیای عشق، خانه دنیا، فرعون تخیل، نخل ولایت و ... اضافه تشبیهی محسوب می شوند. انواع تشبیه 1- تشبیه مفرد: تشبیهی که هر یک از «مشبه» یا «مشبه به» آن، یک، چیز است و «وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته می شود. (شباهت آن ها فقط در یک چیز است) مثال: دانش اندر دل چراغ روشن است . توضیح: در این مثال وجه شبه (روشنی از یک کلمه چراغ) استخراج شده است. یادآوری: تمامی مثالهایی که تاکنون برای شما ذکر کردیم، از همین نوع تشبیه می باشند. 2- تشبیه مرکب: آن است که هریک از «مشبه» یا «مشبه به» دو یا چند چیز هستند و وجه شبه نیز از دو یا چند چیز گرفته می شود. مثال: دیده ی اهـل طمـع به نعمـت دنیا پـر نشـود همچنـانکه چـاه به شبنـم توضیح: «مشبه» ترکیبی از دو چیز است (دیده ی اهل طمع و نعمت دنیا) و «مشبه به» نیز دو چیز است (چاه و شبنم به این معنی: همانطور که چاه با شبنم پر نمی شود، چشم حریصان نیز با نعمت دنیا سیر نمی شود. نکته: در تشبیه مرکب در حقیقت یک شکل کلی به شکل کلی دیگر همانند می شود. سوزنی سمرقندی : قطعات
شمارهٔ ۴۶ - پرکارتر از سوزنی امروز کجاست
از امت مسیح نبی راهب از تو به صائب تبریزی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۱۷۱
یارب از دل مشرق نور هدایت کن مرا همام تبریزی : رباعیات
شمارهٔ ۸۰
تلخ است مذاق زندگانی بی تو بیدل دهلوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۱۹۹۲
شور آفاق است جوشی از دل دیوانه‌ام بیدل دهلوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۲۶۳۴
ای نفس مایه درین عرصه چه پرداخته‌ای
