دارم گل زخمی به جگر تازه و تر، های
ای دل، بزن از سینه صفیری به اثر، های
بر بوم و برم تاخته سیلاب حوادث
از خانه خرابان توام، های هنر، های
آرام وطن گر سفری شد، عجبی نیست
ما را که چو دل، رفته عزیزی به سفر، های

عج للمسیر و سرفی البیدو القلل
ان العلی فی ستون الانیق الذلل
خض فی الفلاو اصحبت الاسادفی اجم
و اترک مغازله الغزلان للغزل
او کان للمرومن عز و مکرمه
فی دارولم یهاجر سیدالرسل
لم یبق فی الدارممن کنت تعهدهم
الا لفیف من الانذال و السفل
فاربی بنفسک ان تفتاد شمیتهم
وع المعاطن الا نعام و اعتزل
مهما نزلت بارض فائت نادیها
واقر سلاماً علی الادآب و ارتحل
ما ان لفیف اخابوس بمسغبه
فاعطف علیه وکن هنه علی وجل
و ان اردت قری قوم تسامر هم
فات القبور فمافی الحی من رجل
خلت ربوع العلی ابلها فعذت
تبکی علیه الصدی بالویل والهبل
خان الزمان رجالا یبخلون علی
عز القیاد و ما القوم من بخل
قضوا فلالفضایا ما ابوحسن
ولا لهیجائها من فارس بطل
توازتهم اناس لا خلاق لهم
ارث الثعاب الاسادنی الا کل
قوماً اذا اسجر ذالود رو سهم
واستغفر والله من قول بلاعمل
طیر اذا حملوا جمل اذا اقتضوا
یا بدع ولد زناه الطیر بالجمل
یشیهون بمن سادو املا بسهم
و رزقه العین لا نحور بالکحل
تقلد العلم قوم من ذونی سفه
یفوتهم باقل فی حلبته الجدل
فخامل جهله بین الوری مثل
یرزی مقاله افلاطون فی المثل
تعمر الدهر حتی کل ناظره
فاحذر نعامه ان تکوی مع الابل
سر فی بطون الثری یا خارمقتحما
وقف علی کل رسم دارس عطل
و انع المکارم ثم اقصد مآتها
و عزایتا مهابا الفادح الجلل
ما اوحش الدار لولا فرحته الحول
ما انکدالعیش لولا سرعه الاجل
القی المکارم نفسی فی غیابتها
کانی یوسف فی اخوه جهل
واستجهل المجد مقداری فغادرتی
تعلو ملابس عزمی غبره العطل
کافی کحله فی عین ذی کمه
لواننی صارم فی کف ذیشیلل
الدهر انزلنی حتی قرنت الی
غوغاء امثلهم عثمان فی المثل
سموسنام العلی والمکرمات ولا
من ناقه لهم فیما ولا جبل
صبوالی بیعه میشومه جعلت
شوری یوصی بهالات الی هبل
اجبل قدحی بها والطرف فیه قذی
منها ولکن بسبق السیف للعدل
یا دار تبریز لاحییت من وطن
الیک عنی فمالی فیک من علل
ان کت جنه فردوس فطب نزلا
فقد و هبتک مالی فیک من ازل
دعنی و رحلی و خلامی و راحلتی
واربع علیک رضینا منک بالنقل
فیما الوقوف بدار الهون غربها
الا مکاشره الاذناب و العکل
یاحبذا موقفی فی الربع من اضم
فی صفو عیش بلاغول ولا کسل
کم من لیال به ضحیاء مقمره
مذیر کاس المنی فیما بلاد غل
یوماً علی دجله الزور اعلی سرر
یوما علی هور کوفان علی کلل
یوماً بسامره اکرم بها سکناً
تحمی العظام بها من رفته الشمل
اخری بخیر سقاه الله من حرم
فی طیب ترهنه برد من العلل
خبات عدن بها من کل فاکهته
قطوفها ذلّلت من کف مجترل
و باسقات نخیل کاالعروس اذا
قامت وقد اسدلست للفاحم الرجل
تحکی زوارقها برجا علی فلک
تقل سیاره تفتر بالاصل
یا نفس صبراً علی ریب الزمان فلا
تخطی السلامه الا خلفه الحلل
هل تشهق العین الاکل و یخطر
ان العبون لفی شغل عن الحمل
ماللّرجال نصیب فی مغانمه
الدّهرقن ذوات القنج والشهل
هونی و مونی علی حر الظماء جدعاً
اجل شانک آن ترضین بالسمل
ان ادبرت عنی الدّنیا فلا بطر
فی جوهر السیف ما یغنی عن الخلل
حملّت اوقار عز لاتقوم علی
اقلالها یعملات السبعته الذلل
وخرت اعراق مجد وصلها حکم
وفرعها همم باالنلو متصل
و هدو نفس فلانی العیل من جزع
ولا غداه الغنی والنیل من خیل
وزانئی حیم علم قد جبلت بها
لو زالت الراسیات الصلّد لم ازل
وزید لی بسطه سبحان و اهیها
فی العلم لوعال من فی الارض لم اعل
فکم حللت رموزاً طالماً قصرت
عن حلّها حکماء الا عصر الاول
و کم ملکت کنوزاً شدّ ما جهدت
فی نیلها طلّب العلیا ولم تنل
راطنت وصیحی بهادهراً فما انتبهت
لها فکفکفت عنها کف معتقل
لا یوهن الدّهر عزمی من بلابله
البحر من صیحان الرعد فی شغل
بین الجوانح منی ما یخلانی
من ان یکون لذی فضل ید قبلی
لو کنت استاثر الدّنیا و زهرتها
حرصاً علی صعته فی اللّیس والاکل
مکان یحخرنی من طعمها جشب
و من ملا بسهاطم من الحلل
لکنه لسماح لایسا محسنی
الا بانفاق ما فیها بلا مهل
فلو وری البوس ما قدفاته لحکی
تحب الجور لاصفا مدی الاوّل
ولو دری الجود ماقدنا به لبکی
مرّالدهور لا عوازی بکائل
ولو تکن للعلی عینان لا منتبهت
و ما شرتنی بنجس غیر محتفل
لئن حوت شخصی الدنیا فلاعجب
کم لف من دُره فی مطرف سمل
و ان زهانی اضدادی فلا ضجر
من هزوذ یحول من عین ذیکحل
و ان تخاذلنی صبحی فلا و عز
فی منعه النفس ما یکفی عن الحول
لله در عمید فی مقالته
حباه رب العلی من اهناء النزل
و انما رجل الدنیا و واحدها
من لا یعوّل فی الدنیا علی رجل
سهرت حتی حلیت الدهر اشطره
یا نومته الموت زورینی علی ملل
فان اصاب السها من ضجوتی رمد
مهلا فقد قربت شمسی من الطفل
لانرج یا صاح فی الدنیا بلوغ منی
الا لکل خفیف المقل محنقبل
انکان یاتی علی تغییر عادتها
فسیف سبط امیرالمؤمنین منی
الحجه القائم بن العسکری الحسن
الهادی سلاله طه ناسخ المثل
الاروع البطل بن الاروع البطل
بن الاروع البطل بن الاروع البطل
فتاک لامنها فلّاق هامتها
فضاض عامتها فی غیهب الجلل
خلیفه الله فیما بین لابتسی
الدنیا علی الخلق من خاف و مستمل
لولاه فی الارض ما قامت قوامها
الا وساخت بمن فی السهل والجبل
ولا اسقامت مجاری هذا الا کر
السبع الشداد علی قطب بلامیل
ولا استدارت لها شمس علی قمر
ولا استتارت دراری تلکم الشعل
وجه المهیمن فما بین اظهرنا
وصفوه الرسل الها دین للسبل
حلاحل لوزعی حجفل بذخ
سمیدع اریحی سحج بدل
وقدراه ابنی الله حین سری
الی مقام باوج الدس متصل
مصلیاً وجهه کالبدر ملتمع
ونوره بعد فی الاصلاب منتقل
یا باحثا عن ذری علیاه معذره
قدسد دون الثر یا اوجه الحیل
ان قال لافمبیت الکون فی عدم
کما تمثل عنه الکون من آجل
یزاحمون علی استیطاف کعبته
ملائک السبع من راع و مبتهل
شمس غدت من سحاب القدس فی کلکل
لو انها کشفت یوماً لذی بخل
لصاح وجهت وجهی للذی فطر
السماوالارض عن تشریک ذی الحول
انصهصه الغمر عن قولی فقل عذرا
ابا الغریق فلا اخشی من البلل
قد حیرالملا الا علی تهلله
لولم یهلل لباهت منه فی ضلل
هذا اعتذاری فان بالغت فی بکری
الیک عنی فماصب بمعتذل
لا تدعونه الهاً اجل عن کفو
قل فیه ما شئت من وصف ولن تصل
و کیف توصف او تدری حقیقتها
ذات تعالت عن الاضداد والمثل
اعزه الله من اعضا و عزته
بفیلق مابها للدهر من قبیل
ان کفه قصبت فاالدهر فی فشل
منها و ان بسطت فالبحر فی وشل
اختصه الله مراتاً لطلعته
اذصیغ عنصره من آیه الازل
تسوی السما وجهه بالشمس حین عات
و حین زالت عرتها حمره الخجل
یا نقطه فصرت عن حل معجمها
مفاتح صورت من احرف الجمل
الیک فی العود رجعیها ولا عجب
اذانت فی مبتدیعها عله العلل
للجرمد وجزر فی طلاطمه
افیض کیفک مدّغیر منفصل
ماالدهر الا کانسان و انت له
عین بمستحه نور الله بکتحل
ان انکرتک اناس من بنی عمه
فقد کبرت علا من طوق ذی لجل
للشمس فی الارض آیات لجاحندها
و ان غدت من غمام الجوی فی ظلل
ارض بلا حجه سبحان خالقها
عن ترک اعنامه ترعی مع الحمل
و لیس غیتبه عنهم بصائره
فانه ان رناهم غیر منعزل
یذود هذا و یسقی ذاعلی قدر
من حیث لم یشعر وافی العل والنهل
فاالشمس طالعه لیست بکاسفه
لکن عری الدهر عنها عشوه المقل
من غبره قد اثارت فی سقیفتها
انباء علاتها فی اثر مرتحل
غداه اشتغلو عن موت صاحبهم
لم یشهدوه لتکفین دلاعثل
و نا یعواسنته الماضین قبلهم
بعد النبیین حذو النعل بالنعل
فابد عوابدعه لم یخطئو قدما
فیها التخاذ بنی اسرائیل للعجل
وانکره والاحیه الطهر بیعه
وقد اهیبوبنص فی الغدیر جلی
واستغفروا امهم عن بیت عصمتها
یوماً علی بغلته یوماً علی جمل
تباهیته لم یفد نصح الکتاب ولا
نبح الکلاب لها یا شده الثمل
و بایعوا خالهم من بعد ما قتلو
بامر هانعثلا با الغی مشتغل
فاستنهضوه الی حرب الوصی علی
ایوء قاتله یا صیحه الخیل
فعسکر الرجس فی صفین فی قلل
من حزب ابلیس من خیل و من رجل
فشب نار الوغی بین الکماه من
الحربین وانهلت الانبال کالویل
فغمهم آیته الجبار فی ظلل
من الغمام بصوت کالقصیف علی
لا یلتقی شاطئا الا واتبعه
برمیه من شهاب الغصب مشتعل
لوان ما بین قربنها لهم لفدوا
لوکان تفیع سیف الله بالبدل
قدکان یفنی شلا هم برق صارمه
لولا اعتراض دم کالویل منهمل
یحوط حجفر شوس کانهم
ملائک حول عرش الله محتفل
کان ارماحهم فی کفهم کنس
لها ذوائب تنعی القوم باالئلل
کم رکبو من بنی صخر رحی قلل
علی سوی محور العساله الذبل
کم کبوا خیولا فی مکافحه
علی رکوب لها فی الترب منجدل
کانها سفن مددت بر اکبها
یغشاه موج ظلال السیف کالقلل
و لم تنل اولیاء نثار مآربه
سوی عتاق سه من رمح معتقل
فاستر هقیتم صفاح الخافضات علی
رفع المصاحف یالله من دخل
و سیف اشترها باللبین یحصدهم
والقوم ما بین مجدول و منجفل
حتی تشایع رای الما رقبن علی
ترک القتال فیاللخذل والفشل
فحلوه علی التحکیم و اقتنعوا
من الغنیمه بعد الکد بالقفل
ثم انتضوا سیف بقی عمدوه علی
امیر هم یالها من نکث مغترل
اصلاح ما شیعوا فی الصیف من لبن
لواجتنی برق ما سل من عمل
هیهات للقید ما قدفت من قرء
هیهات للقوس ما قدزل من اسل
فانقض فیهم ضحی کالصغر بلقطهم
بمخلب السیف بعد النصح والعذل
فلم یغدر لهم فی الارض من اثر
فی غمض دیوسن اولمح ذی سبل
هذا وکم هنوات بعدها بضوی
والرممتینن و دور من بنی سمل
لا یستجیب لسانی ان یفوه بها
فاکتف بوقعه عاشورا ولاتسل
هذا الذی حجب الانصار فنقلبت
من نور طلعه وجه الله فی عطل
لله یوم نیادی فی السماء صحی
باسمه و صماخ القوم فی غفل
تهتز ام القری بشری ابن بجعتها
و زلزلت شرف الادیان والنحل
والارض قد اشرقت من نور فاطرها
و ظلمه اللیل قدولت ولم قول
یا مومنه کلسا فدرمت غایتها
وقعت من حیرتی فی زیت الخطل
فطانت نهتفنی صرعی مفاوزها
ارجع لاترک یا هذا ولا تغل
قدرمت سهباً عریضاً ظالما عقرت
فیه المطایا و قد انت من الجزل
یا سائراً نحو سامرا یوما بها
صرحاً بنور جلال الله مشتمل
احمل لسدّته العلیاء قافیته
من ماحض فی هواهم غیر منتحل
حال الجریض له دون القریض فلا
نوق الی هزج منه ولا رمل
لکنها نقشه من صدر ذی قلق
بین الحشی منه جرح غیر مندمل
قدجاش صدراً بها والحلق فیه شجی
مما دهنه من الاوصاب والفصل
و اذ وقفت علی باب لناحیته
ظل بن عمران فیها غیر منتعل
انزل علی هدوء واهتف لقاطنها
و اندبه عنه و قل یا کعبه الامل
غر العزاء و جل الخطب وانفصمت
عری الرجاء وسدت اوجه الحیل
صبت علی هموم شیبت لممی
لا یستطیع لها رضوی من الثل
و طاف بی ضاریات من نوازلها
تتری کسرب ذئاب طاب بالجمل
عجل فدیتک فی تنفیس ازمیتها
عنی فقد خلق الانسان من عجل
ولا تکلنی الی انفسی فتخذلنی
یا من علیه لدی الاهوال متکلی
من حاد عنک فقد اعیت مذاهبه
دهل سراب للفلا یروی من الفلل
صلی علیک منیث لعرش ما سلکت
بالوحی سبل الهدی محل الخبا الذال
هوالعزیز

منِ غریب که در هجر یار می گریم
همی نشینم و تنها و زار می گریم
ز سوز گریه من جان خلق می سوزد
بدین صفت که منِ سوگوار می گریم
اگر چو شمع بمیرم به روز غم چه عجب
که من چو شمع به شبهای تار می گریم
بسا که لاله خونین ز اشک من بشکفت
از آن سبب که چو ابر بهار می گریم
به خون دیده ام آغشته است نامه دوست
که می نویسم و بی اختیار می گریم
گهی ز دوری اهل وطن همی نالم
دمی ز فرقت یار و دیار می گریم
چه روزگار و چه روز است این که من دارم
که روزهاست که بر روزگار می گریم
مرا که کار همه گریه است و یار اندوه
عجب مدار که بر کار و بار می گریم
زمین عجب نه که دریا شود ز اشک جلال
بدین صفت که من از هجر یار می گریم

که می برد به سوی دوستان سلام غریبان
که می برد به سوی خان و مان پیام غریبان
نسیم باد صبا! نزد یار ما گذری کن
به دوستان قدیمی رسان سلام غریبان
به وقت شام من خسته زار زار بگریم
که گریه بیشتر آرد نماز شام غریبان
زمانه هر نفسم شربتی دگر دهد از غم
که جای شربت ناکامی ست کام غریبان
مرا به غربت اگر روز تیره است عجب نیست
که آفتاب نتابد فراز بام غریبان
ز تاب غربت و غم موج خون به اوج برآید
به پیش دیده من گر برند نام غریبان
جلال دارد امید وصال یار و ندارد
امید آن که برآرد زمانه کام غریبان

خط سبز از رخت چون سر زند جان می‌کند پیدا
برای زندگی خضر آب حیوان می‌کند پیدا
وطن در کنج لب می‌باشد اکثر خال مشگین را
برای خویش طوطی شکرستان می‌کند پیدا
جنونم برده از راهی که زنگش می‌توان بستن
هما گر استخوانم در بیابان می‌کند پیدا
دلش آیینه زار عکس مهر و ماه می‌گردد
کسی کو مهر او در سینه پنهان می‌کند پیدا
ز لذت تا قیامت جای تیغش می‌مکد لب را
دلی کز غمزه‌اش زهم نمایان می‌کند پیدا
زحق قصاب مگذر می‌‌توان خواندن فلاطونش
برای درد عاشق هر که درمان می کند پیدا

برافکندی ز رخ تا پرده ظلمت از جهان گم شد
نمودی چهره تا خورشید را نام و نشان گم شد
به هنگام جواب ار ببینم خاموش معذورم
که چون گفتی سخن در کامم از حسرت زبان گم شد
نمی‌دانم دلم را خط به غارت برده یا خالش
همین دانم که ما بودیم و او دل در میان گم شد
به قصدم داشت ترکی در کمان تیری ندانستم
که بیرون رفت از دل ناوکش یا در نشان گم شد
به غربت کرده‌ام خو، مرغ دست‌آموزِ صیادم
وطن کی می‌شناسم بیضه‌ام در آشیان گم شد
بیابانی‌ است مالامال دل تا خیمه لیلی
بسا مجنون سرگردان در این ریگ روان گم شد
ز خود گر می‌روی وقت است فرصت را غنیمت دان
که اینک در نظر قصاب گرد کاروان گم شد

سحر چون ماند بر سر شاه چین تاج
ز بند آسمان شد ماه اخراج
مه برج شرف رام جوان بخت
ولیعهد خدیو آسمان تخت
به شادی جلوس آمد به درگاه
نیامد از شبستان چون برون شاه
ز بس دیر انتظارش در حرم رفت
به پای سر نه، از سعیِ قدم رفت
زمین بوسید و زانو زد؛ ادب کرد
به خاک افتادنش دید و عجب کرد
پدر از شرم رویش پشت پا دید
ز بیم وعده حالش را نپرسید
و لیکن مادر برت آن زمان گفت
همان حرفی که نتوان گفتن، آن گفت
که از جسرت دو وعده داشتم پیش
کنون بهر وفای وعدهٔ خویش
به فرق برت باید دادنش تاج
ترا تا چارده سال است اخراج
ز بخت بد چو رام آن نقشِ کج دید
درون بگریست، بیرون زهر خندید
در آن شادی یکایک شد غم اندود
خسوفی بود گویی غیر معهود
پدر را داد دل گفتا میندیش
ترا دانم مجازی خالق خویش
نکو کردی وفای عهد خود یاد
به صد جانم فدای عهد تو باد
بجویم از رضای تو سعادت
اطاعت دانم از طاعت زیادت
اگر رخصت دهی رخصت ز مادر
بگیرم ورنه فرمان تو بر سر
بسایم سر برین خاک کفت پای
شتابم سوی صحرا از همین جای
به فرمانش به پای مادر افتاد
گه رخصت شدن مردانه دل داد
که از من نیست شه را بر دل آزار
وفای عهد آورد ش بدین کار
تو از درد فراقم بر مکش آه
مکن زین طعنه، آزارِ دل شاه
اگر عمرست بعد از چارده سال
ز پابوس تو یابم تاج و اقبال
ز هجر من دلت تا چند باشد؟
برت چون من ترا فرزند باشد
نهان پرسید زان بیدل همانجا
که حیران مانده ام در کار سیتا
که همره بردنش نبود ز ناموس
به ماتم جان دهد بی من ز افسوس
چو می دانست عشق آن دو دلبند
یقین تر گشت استحکامِ پیوند
جوابش داد گفت : ای ناز پرورد
همی خوانند زن را سایۀ مرد
همان بهتر که همراه ت بود یار
پی دفع ملال آید ترا کار
ز دلسوزی برادر نیز همراه
شریک روز بد شد خواه نا خواه
چو ساز نامرادی ها بیاراست
ز مادر یافت رخصت از پدر خواست
ز پا بوسش مراد جان برآورد
گلیم فقر را دیبای خود کرد
رضا را خاک رو مالید بر رو
چو سنّاسی به سر ژولیده گیسو
جبین چون سود بر خاک کف پا
شد آیینه ز خاکستر مصفّا
ز خاکستر گلش می گشت شاداب
چو صاف از بید گردن بادهٔ ناب
ز خاکستر رخ سیراب بنهفت
به گل خورشید عالمتاب به نهفت
ازآن غیرت که خور شدچون گل اندود
به جای دست صندل جمله تن سود
و زآنجا شد روان سوی بیابان
بر آن غربت در و دیوار گریان
ز تاثیرغمش می گشت خوناب
دل مرغ هوا و ماهی آب
در آن دم کیکیی را گفت جسرت
مبارک باد بر برت تو دولت
مرا بگذار تا همراه فرزند
به صحرا خوش زنم با وی دمی چند
یقین دانم که خواهم مرد بی او
که نتوان زیست در هجر چنان رو
ببخشا ورنه ای پر کار دشمن
گرفتی خون من نا حق به گردن
فسونگر زن، به ابلیسی به یک دم
برون کرد از ارم حوا و آدم
چو رام آن درد دل کرد از پدر گوش
ز دردش محنت خود شد فراموش
تسلیِ پدر کرد و روان شد
برون از شهر، چون از جسم جان شد
هر آن گنجی که بودش در خزانه
به محتاجان کرم کرد آن یگانه
جوانمردانه، در ره رامِ آزاد
حشم را هم به هر کس خواست می داد
از آن بخشید گنج خود تمامی
که سازد توشۀ ره نیکنامی
تمامی شهر از سر ساخته پا
به همراهش گرفته ره به صحرا
همی گفتند با خود راز دل خون
که ما ترک وطن کردیم اکنون
به ویرانی قسم خوردیم بر دیر
که نتوان ماند از هر جا رود خیر
دلاسا داده می گفت آن یگانه
که بر گردید اکنون سوی خانه
به منّت نیز می گفت آن سرافراز
ز همراهش نمی آمد کسی با ز
چو عاجز شد سلیمان زان صفت مور
به شب بگریخت زانها کرده پی گور
سحر چون رام را مردم ندیدند
به حسرت آه سرد از دل کشیدند
ضرورت باز سوی شهر رفتند
جگر پر خون و دل پر زهر رفتند
به صحرا رام و سیتا و برادر
روان حیران تراز عاصی به محشر
نه در تن طاقت و ن ی در دل آرام
همی کردند الفت با دد و دام
گهی از هجر مادر زار می رفت
گه از درد پدر خونبار می رفت
به ویرانی دلش خو کرد چون گنج
همایی استخوانی گشته از رنج
ز شهر و کوه و دشت، آزاد بگذشت
ز آب گنگ، همچون باد بگذشت
صنم آنجا ز رام خیر نیت
اجازت خواست بهر غسل طاعت

دلش عزم وطن کرد از سر و جان
وطن را دوست دارد اهل ایمان
ز راون بود تخت گوهرین ساز
که از افسون همی آمد به پرواز
نشسته بر سرِ آن تخت پران
پری در بر چو بلقیسِ سلیمان
دوان دیو و پری اندر عنانش
دد و دام زمین فرمان برانش
بدین شوکت روان شد تختش از جا
گذشت آنگه چو ابر از روی دریا
ز اقبالش چو دریا را خبر شد
دوان آمد به پایش، نی به سر شد
سخن از عرض حال خویش جنباند
شکایت بر زبان ماهیان خواند
ز پل چون از پل قرضم در آزار
سبک کن گردن عجزم ازین بار
چو بشنید آن جوانمرد از لبش عرض
ادای قرض او شد بر سرش فرض
ولیکن در جواب آن راست گفتار
نکو اندیشه ای کرده دگر بار
که چون آری کند ب ر پل شکستن
که باشد آن چنان دشوار بستن
که تا محشر بنای پایدارش
به عالم ماند از وی یادگارش
نبیند دیده تا زآن سان نشانش
ندارد گوش باور داستانش
نه چون گویندگان رد سؤال است
که اندر مذهب همت وبال است
برادر را به آخر داد فرمان
که نیمی از میانش ساخت ویران
وداع از شخص دریا شد دگر بار
علم زد بر هوا ابر گهر بار
دو ساعت در هوا تختش روان گشت
ز دریا و زکوه و دشت بگذشت
چو ماند از تختگاهش یکدو فرسنگ
فرود آورد تخت دانش آهنگ
به شهر اندر خبر شد مرد و زن را
که خور بیت الشرف کرده وطن را

دلی دیوانه دارم وندران درد نهان دارم
که گر پنهان کنم یا آشکارا بیم جان دارم
مرا تبریز تب خیزست و لب از شکوه لبریزست
چه آذرها به جان از ملک آذربایجان دارم
چر از ضابطان ارونق صد طعن ودق بینم
که قدری آب و ملک آن جا برای آب و نان دارم
ز بی مهران، مهران رود دل خون گشت و جان فرسود
که جزئی مزرعی در کوهسار لیقوان دارم
چنان منت کشم از عامل سهلان و اسفهلان
که گوئی کشور کاشان و ملک اصفهان دارم
ز خوان نعمت شه نعمت آبادی طلب کردم
که صد آیه غضب درشان جان از شان جان دارم
ز سربازان آتش با زخصم انداز تبریزی
هزاران عرضچی در هر گذر از هر کران دارم
همه جراره ها در چنگ و آتش پاره ها در جنگ
که پیش حمله شان پولاد را چون پرنیان دارم
رسد گر حکم والا کز زمین زی چرخ شو بالا
خدا داند که تشویش از بروج آسمان دارم
به جنگ من کند آهنگ از آن سرهنگ بی فرهنگ
که هم عارست و هم ننگ آن که نامش بر زبان دارم
علی مردان مردود آن کهن نامرد نامودود
که در اوصاف او صد داستان از باستان دارم
برات فوج شیران زان به من شد در همه ایران
که بهر طعمه پندارند مشتی استخوان دارم

بهر منزل فزون دیدم ز هجران زاری دل را
خوشا حال جرس، فهمیده است آرام منزل را
زشوق دوست زانسان چشم حسرت بر قفا دارم
که روهم گر به راه آرم نمی بینم مقابل را
چمن را غنچه ی نشکفته بسیارست، می ترسم
که در گلزار ایران هم نبینم شادمان دل را
اسیر هندم و زین رفتن بی جا پشیمانم
کجا خواهد رساندن پرفشانی مرغ بسمل را
اگرچه هند گردابست امان از وی نمی خواهم
نگیرد دست استغنای من دامان ساحل را
به امید صبوری از درش بار سفر بستم
خورند آری به امید دوا زهر هلاهل را
به ایران می رود نالان کلیم از شوق همراهان
به پای دیگران همچون جرس طی کرده منزل را

دل ز ناوکهای بیداد تو پیکان را گرفت
تشنه لب از ابر رحمت آب باران را گرفت
پردلی کاری نمی سازد ز استیلای عشق
شیر بگریزد دمی کانش نیستان را گرفت
سهل باشد مملکت گیری بامداد سپاه
نام من تنها تمام اقلیم ایران را گرفت
تا نگاه افکنده ای تسخیر شهری کرده ای
همچو بوی گل که تا برخواست بستان را گرفت
در کنار آفتاب افتاده دایم تیره روز
دود آه کیست کان زلف پریشان را گرفت
موج ابروی تو را تا دیده از جا رفته است
دیده ی من گرچه صد ره راه طوفان را گرفت
چشم ما و دیده ی زنجیر را طالع یکیست
خواب اگر لشکر کشد نتواند ایشان را گرفت
کام بخشی های گردون نیست جز داد و ستد
تا لب نانی عطا فرمود دندان را گرفت
گل به گلشن بس که از اشکم فراوان شد کلیم
بلبل از گل رخنه ی دیوار بستان را گرفت

پیری رسید و موسم طبع جوان گذشت
ضعف تن از تحمل رطل گران گذشت
باریک بینیت چو ز پهلوی عینک است
باید ز فکر دلبر لاغر میان گذشت
وضع زمانه قابل دیدن دو بار نیست
رو پس نکرد هر که از این خاکدان گذشت
در راه عشق گریه متاع اثر نداشت
صد بار از کنار من این کاروان گذشت
از دستبرد حسن تو بر لشکر بهار
یک نیزه خون گل ز سر ارغوان گذشت
حب الوطن نگر که ز گل چشم بسته‌ایم
نتوان ولی ز مشت خس آشیان گذشت
طبعی به هم رسان که بسازی به عالمی
یا همتی که از سر عالم توان گذشت
مضمون سرنوشت دو عالم جز این نبود
آن سر که خاک شد به ره از آسمان گذشت
در کیش ما تجرد عنقا تمام نیست
در قید نام ماند اگر از نشان گذشت
بی دیده راه گر نتوان رفت پس چرا
چشم از جهان چو بستی از او می توان گذشت
بدنامی حیات دو روزی نبود بیش
آن هم کلیم با تو بگویم چه سان گذشت
یک روز صرف بستن دل شد به این و آن
روز دگر به کندن دل زین و زان گذشت

هرگز سر شکایت من وا نمی شود
این در گرفته شد بزدن وا نمی شود
روی تو بر بهار زبس کار تنگ کرد
یک غنچه در فضای چمن وا نمی شود
بستم بسی ببال هما بهر امتحان
یکبار بختنامه من وا نمی شود
خمیازه در خمار گشاید مگر لبم
ورنه بحرف و صوت دهن وا نمی شود
خاک وطن کلیم زبس غم فزا شده است
گل تا بود مقیم چمن وا نمی شود

اشک دمی جدائی از خانه تن نمی کند
سیل خراب می کند لیک وطن نمی کند
بار غم فراق تو بسکه شکسته پیکرم
داغ بسینه ام کنون تکیه بمن نمی کند
آه زشرح حال ما بسته زبان خویشرا
دیده بطفل اشک خود هیچ سخن نمی کند
گرد هلال رشک تو بسکه گرفته روی گل
ابر وفا بشستن روی چمن نمی کند
روی شناس درد و غم ساخته خوش لباسیم
زانکه تنم زداغ تو جامه کهن نمی کند
چشم سخنور ترا تا بنظر نیاورد
طبع کلیم هیچگه فکر سخن نمی کند

نگویمت که دل از حاصل جهان بردار
بهر چه دسترست نیست دل از آن بردار
اگر نسیم ریاض وطن هوس داری
بناله دامن خرگاه آسمان بردار
بعندلیب شنیدم که باغبان می گفت
ز گلبنی که بود سرکش آشیان بردار
براه عشق که زاری و عجز می طلبند
ز ساز و برگ سفر چون جرس فغان بردار
پیاله گر بکف آید به پند گو منکر
چو گل بود نظر از روی باغبان بردار
اگرچه صرفه پسندیده نیست از مستان
چو شیشه جلوه کند شمع از میان بردار
براه کعبه اگر می روم گوید عقل
که از برای رگ نفس استخوان بردار
زمانه هر چه دهد در بهای عمر مگیر
ز بد معامله گلخن بگلستان بردار
وطن تمام خس وخار بیکس است کلیم
برو سواد وطن را از آشیان بردار

دیده را کردی سفید از انتظار ما مپرس
صبح ما را دیدی از شبهای تار ما مپرس
آنچه می افتد بدام ما بغیر از رخنه نیست
طالع رم کرده بنگر از شکار ما مپرس
دین و دنیا باز و عالم سوز و سامان دشمنیم
زهره را می بازی از خصل قمار ما مپرس
خوارتر از شیشه خالی ببزم باده ایم
عزتی گر بود رفت از اعتبار ما مپرس
ما نمی گوئیم کز هر کس چها برداشتیم
بردباریها ببین اما ز بار ما مپرس
ما نه از رستای عقلیم و نه از شهر جنون
بیوطن چون گردبادیم از دیار ما مپرس
می دهد طغیان اشک ما خبر از شور عشق
گل بدامن بنگر و از خار خار ما مپرس
با وجود خاک پایش توتیا دیدن نداشت
از عرق ریزی چشم شرمسار ما مپرس
با گلشن گر زینت رنگست از بو مفلس است
ای کلیم از برگ و سامان بهار ما مپرس

منکه دور از وطنم عیش تمنا نکنم
بقفس تا نرسم بال و پری وا نکنم
نتوان درد سر از گریه هر شمع کشید
بی سبب خوی بتاریکی شبها نکنم
کو دماغی که به بیگانه کنم آمیزش
دیدن آینه را منکه تمنا نکنم
دعوی صبر و دل و دین همه باطل باشد
گر دل گمشده در زلف تو پیدا نکنم
تاب همچشمی پروانه نخواهم آورد
شمع را با قد رعنای تو همتا نکنم
منصب یمن قدم همچو بهارم ندهند
دشت را سبز گر از آبله پا نکنم
چون سر شیشه می بسته دهان آمده ام
سر حرفی که ازو خون نچکد وا نکنم
عادتم تا نشود شکوه ارباب کرم
سایه از ابر باین بخت تمنا نکنم
رتبه هستی حلاج مرا منظور است
پنبه را بیهده تاج سر مینا نکنم
ای که گفتی که مکن عربده زین بیش کلیم
مستم از گردش آنچشم مکن تا نکنم

دل از غم بیش و کم تقدیر گذشته
وز نیک و بد عالم دلگیر گذشته
پرواز وطن شیوه بال و پر من نیست
عمرم بغریبی چو پر تیر گذشته
چون در نگری در کف شوریدگی ماست
سر رشته هر کار زتدبیر گذشته
امروز بافسون وفا پیش سلامست
ترکی که زما دست بشمشیر گذشته
در راه طلب همت این هر دو بلند است
آهم ز اثر، اشک ز تأثیر گذشته
راه دل و جان غمزه او زد بنگاهی
یک ناوک کاری ز دو نخجیر گذشته
خارم بجگر کاشته و داغ بسینه
در دل چو گل و لاله کشمیر گذشته
در کوی جنون کلبه ما نیز نشان است
گامی دو سه از خانه زنجیر گذشته
یکباره کلیم از لب و دندان تو دل کند
طفل هوسش زین شکر و شیر گذشته

مخور ای ابن یمین غم چو وفاقت برسد
بحضور عم و خال و پدر و مادر نیست
هر وفاتی که بسلطانیه واقع گردد
تو یقین دان که بفریومد از آن خوشتر نیست

بغربت ار چه سپهرم بدان صفت دارد
که سوی حضرت شاهم همیشه راه بود
ز دل برون نکنم همچنان هوای وطن
درین حدیث کسی را چه اشتباه بود
که شیر بیشه خود دوست تر از آن دارد
که در ملازمت پایتخت شاه بود