درباره جهان ملک خاتون

جَهانْ‌مَلِک خاتون دختر جلال الدین مسعودشاه اینجو بنیان‌گذار فرمان‌روایی اینجو در فارس (زادهٔ پیش از ۷۲۴ هجری قمری در شیراز، درگذشته بین ۷۸۴ تا ۷۹۵ هجری قمری)‌شاهدخت و بانوی شاعر ایرانی است که در نیمهٔ دوم سدهٔ هشتم هجری می‌زیست. او همدوره با حافظ و عبید زاکانی بود و با عبید زاکانی مشاعره و رودررویی داشته است. وی از نظر کمیت ابیات، بیش از هر شاعر زن دیگری در تاریخ ادبیات ایران تا قرن حاضر شعر سروده است. اشعار او به زبان‌های فرانسوی، ایتالیایی و انگلیسی ترجمه شده‌اند.
مادر جهان، دختر یا نوه خواجه رشیدالدین فضل‌الله بوده است و پدر و مادرش در سال ۷۲۳ ق. ازدواج کردند. پدر جهان‌ملک، مسعودشاه اینجو بود که بنای عمارت مدرسه مسعودیه و کاروانسرای ایزدخواست را نهاده بود. نامادری او سلطان‌ بخت خاتون خواهر دلشاد خاتون و دختر دمشق خواجه بود و پدرش در سال ۷۴۳ ق. با او ازدواج کرد. در همان سال مسعودشاه به همراه یاغی باستی که پسرعموی همسرش بود به شیراز رفت و در آنجا به جنایت او کشته شد.
جهان تنها فرزند جلال‌الدین مسعودشاه بود که تا بزرگسالی زنده ماند و چون مسعودشاه فرزند پسر نداشت،احتمالاً او نسبت به دیگر شاه‌دخت‌های دربار اینجو، از شرایط آموزشی بهتری برخودار بوده است.
وقتی در سال ۷۴۳ ق، پدرش کشته شد، عمویش شیخ ابواسحاق قیم جهان شد. شیخ ابواسحاق توانسته بود در جنگی خونین با یاغی باستی به پیروزی برسد و به‌جای برادرش (مسعودشاه) به حکومت برسد. شیراز تحت حکومت ابواسحاق، «بهشت شاعران» بود و شاعرانی چون خواجوی کرمانی و حافظ در دربار او آمدوشد داشتند. احتمالاً شیخ ابواسحاق بود که جهان را تشویق به شعرسرایی نیز کرد.او بین سالهای ۷۴۴-۷۴۷ با امین‌الدین جهرمی، ندیم شیخ ابواسحاق ازدواج کرد.وقتی شیراز در سال ۷۵۴ق توسط شاهزاده مظفری، امیر مبارزالدین فتح شد، شیخ ابواسحاق به اصفهان گریخت، ولی بلافاصله دستگیر شد و در میدان سعادت شیراز به دار آویخته شد. بعد از کشته شدن شیخ ابو اسحاق، دوران سختی برای جهان‌ملک خاتون آغاز شد، ولی با این حال در شیراز ماند. او حداقل در یکی از غزل‌های خود امیرمبارزالدین را به ریشخند گرفته و هجو کرده است.
پسر امیرمبارزالدین، یعنی شاه شجاع پس از کورکردن او در سال ۷۵۹ ق.، به‌جایش بر تخت سلطنت نشست. شاه شجاع نسبت به پدرش علاقه بیشتری به شعر و فرهنگ و ادب داشت. تا جایی که وی هم ممدوح حافظ بود و هم ممدوح جهان ملک خاتون.
او در دیوانش و در تعدادی از غزل‌‌های خود به سلطان بخت‌نامی اشاره می‌کند و با اندوهی بی‌پایان و عاطفه‌ای سرشار از او یاد می‌کند. اکنون می‌توان با اطمینان گفت که این سلطان بخت دختر او بوده، هر چند نام نامادری‌اش نیز همین بوده است.
ظاهراً جهان تا اواخر قرن هشتم قمری یا حداقل سال ۷۸۴ زندگی می‌کرده است، زیرا در غزلی، شاهزاده جلایری احمد بن بهادر پسر شیخ اویس را مدح کرده است و او در آن سالها حاکم اصفهان بوده است. در غزل دیگری او میرانشاه پسر تیمور لنگ (درگذشته ۸۱۱ ق) را ستوده است که او در سالهای ۷۸۲ و ۷۹۵ حاکم خراسان و آذربایجان بوده است. اگر این غزل واقعا در مدح همین میرانشاه باشد، پس جهان باید در تاریخی پس از سال ۷۹۵ ق درگذشته باشد.

آثار ویدئویی و صوتی مرتبط با این منبع
شمارهٔ ۱ شمارهٔ ۲ شمارهٔ ۳ شمارهٔ ۴ شمارهٔ ۵ شمارهٔ ۶ شمارهٔ ۷ شمارهٔ ۸ شمارهٔ ۹ شمارهٔ ۱۰ شمارهٔ ۱۱ شمارهٔ ۱۲ شمارهٔ ۱۳ شمارهٔ ۱۴ شمارهٔ ۱۵ شمارهٔ ۱۶ شمارهٔ ۱۷ شمارهٔ ۱۸ شمارهٔ ۱۹ شمارهٔ ۲۰ شمارهٔ ۲۱ شمارهٔ ۲۲ شمارهٔ ۲۳ شمارهٔ ۲۴ شمارهٔ ۲۵ شمارهٔ ۲۶ شمارهٔ ۲۷ شمارهٔ ۲۸ شمارهٔ ۲۹ شمارهٔ ۳۰ شمارهٔ ۳۱ شمارهٔ ۳۲ شمارهٔ ۳۳ شمارهٔ ۳۴ شمارهٔ ۳۵ شمارهٔ ۳۶ شمارهٔ ۳۷ شمارهٔ ۳۸ شمارهٔ ۳۹ شمارهٔ ۴۰ شمارهٔ ۴۱ شمارهٔ ۴۲ شمارهٔ ۴۳ شمارهٔ ۴۴ شمارهٔ ۴۵ شمارهٔ ۴۶ شمارهٔ ۴۷ شمارهٔ ۴۸ شمارهٔ ۴۹ شمارهٔ ۵۰ شمارهٔ ۵۱ شمارهٔ ۵۲ شمارهٔ ۵۳ شمارهٔ ۵۴ شمارهٔ ۵۵ شمارهٔ ۵۶ شمارهٔ ۵۷ شمارهٔ ۵۸ شمارهٔ ۵۹ شمارهٔ ۶۰ شمارهٔ ۶۱ شمارهٔ ۶۲ شمارهٔ ۶۳ شمارهٔ ۶۴ شمارهٔ ۶۵ شمارهٔ ۶۶ شمارهٔ ۶۷ شمارهٔ ۶۸ شمارهٔ ۶۹ شمارهٔ ۷۰ شمارهٔ ۷۱ شمارهٔ ۷۲ شمارهٔ ۷۳ شمارهٔ ۷۴ شمارهٔ ۷۵ شمارهٔ ۷۶ شمارهٔ ۷۷ شمارهٔ ۷۸ شمارهٔ ۷۹ شمارهٔ ۸۰ شمارهٔ ۸۱ شمارهٔ ۸۲ شمارهٔ ۸۳ شمارهٔ ۸۴ شمارهٔ ۸۵ شمارهٔ ۸۶ شمارهٔ ۸۷ شمارهٔ ۸۸ شمارهٔ ۸۹ شمارهٔ ۹۰ شمارهٔ ۹۱ شمارهٔ ۹۲ شمارهٔ ۹۳ شمارهٔ ۹۴ شمارهٔ ۹۵ شمارهٔ ۹۶ شمارهٔ ۹۷ شمارهٔ ۹۸ شمارهٔ ۹۹ شمارهٔ ۱۰۰ شمارهٔ ۱۰۱ شمارهٔ ۱۰۲ شمارهٔ ۱۰۳ شمارهٔ ۱۰۴ شمارهٔ ۱۰۵ شمارهٔ ۱۰۶ شمارهٔ ۱۰۷ شمارهٔ ۱۰۸ شمارهٔ ۱۰۹ شمارهٔ ۱۱۰ شمارهٔ ۱۱۱ شمارهٔ ۱۱۲ شمارهٔ ۱۱۳ شمارهٔ ۱۱۴ شمارهٔ ۱۱۵ شمارهٔ ۱۱۶ شمارهٔ ۱۱۷ شمارهٔ ۱۱۸ شمارهٔ ۱۱۹ شمارهٔ ۱۲۰ شمارهٔ ۱۲۱ شمارهٔ ۱۲۲ شمارهٔ ۱۲۳ شمارهٔ ۱۲۴ شمارهٔ ۱۲۵ شمارهٔ ۱۲۶ شمارهٔ ۱۲۷ شمارهٔ ۱۲۸ شمارهٔ ۱۲۹ شمارهٔ ۱۳۰ شمارهٔ ۱۳۱ شمارهٔ ۱۳۲ شمارهٔ ۱۳۳ شمارهٔ ۱۳۴ شمارهٔ ۱۳۵ شمارهٔ ۱۳۶ شمارهٔ ۱۳۷ شمارهٔ ۱۳۸ شمارهٔ ۱۳۹ شمارهٔ ۱۴۰ شمارهٔ ۱۴۱ شمارهٔ ۱۴۲ شمارهٔ ۱۴۳ شمارهٔ ۱۴۴ شمارهٔ ۱۴۵ شمارهٔ ۱۴۶ شمارهٔ ۱۴۷ شمارهٔ ۱۴۸ شمارهٔ ۱۴۹ شمارهٔ ۱۵۰ شمارهٔ ۱۵۱ شمارهٔ ۱۵۲ شمارهٔ ۱۵۳ شمارهٔ ۱۵۴ شمارهٔ ۱۵۵ شمارهٔ ۱۵۶ شمارهٔ ۱۵۷ شمارهٔ ۱۵۸ شمارهٔ ۱۵۹ شمارهٔ ۱۶۰ شمارهٔ ۱۶۱ شمارهٔ ۱۶۲ شمارهٔ ۱۶۳ شمارهٔ ۱۶۴ شمارهٔ ۱۶۵ شمارهٔ ۱۶۶ شمارهٔ ۱۶۷ شمارهٔ ۱۶۸ شمارهٔ ۱۶۹ شمارهٔ ۱۷۰ شمارهٔ ۱۷۱ شمارهٔ ۱۷۲ شمارهٔ ۱۷۳ شمارهٔ ۱۷۴ شمارهٔ ۱۷۵ شمارهٔ ۱۷۶ شمارهٔ ۱۷۷ شمارهٔ ۱۷۸ شمارهٔ ۱۷۹ شمارهٔ ۱۸۰ شمارهٔ ۱۸۱ شمارهٔ ۱۸۲ شمارهٔ ۱۸۳ شمارهٔ ۱۸۴ شمارهٔ ۱۸۵ شمارهٔ ۱۸۶ شمارهٔ ۱۸۷ شمارهٔ ۱۸۸ شمارهٔ ۱۸۹ شمارهٔ ۱۹۰ شمارهٔ ۱۹۱ شمارهٔ ۱۹۲ شمارهٔ ۱۹۳ شمارهٔ ۱۹۴ شمارهٔ ۱۹۵ شمارهٔ ۱۹۶ شمارهٔ ۱۹۷ شمارهٔ ۱۹۸ شمارهٔ ۱۹۹ شمارهٔ ۲۰۰ شمارهٔ ۲۰۱ شمارهٔ ۲۰۲ شمارهٔ ۲۰۳ شمارهٔ ۲۰۴ شمارهٔ ۲۰۵ شمارهٔ ۲۰۶ شمارهٔ ۲۰۷ شمارهٔ ۲۰۸ شمارهٔ ۲۰۹ شمارهٔ ۲۱۰ شمارهٔ ۲۱۱ شمارهٔ ۲۱۲ شمارهٔ ۲۱۳ شمارهٔ ۲۱۴ شمارهٔ ۲۱۵ شمارهٔ ۲۱۶ شمارهٔ ۲۱۷ شمارهٔ ۲۱۸ شمارهٔ ۲۱۹ شمارهٔ ۲۲۰ شمارهٔ ۲۲۱ شمارهٔ ۲۲۲ شمارهٔ ۲۲۳ شمارهٔ ۲۲۴ شمارهٔ ۲۲۵ شمارهٔ ۲۲۶ شمارهٔ ۲۲۷ شمارهٔ ۲۲۸ شمارهٔ ۲۲۹ شمارهٔ ۲۳۰ شمارهٔ ۲۳۱ شمارهٔ ۲۳۲ شمارهٔ ۲۳۳ شمارهٔ ۲۳۴ شمارهٔ ۲۳۵ شمارهٔ ۲۳۶ شمارهٔ ۲۳۷ شمارهٔ ۲۳۸ شمارهٔ ۲۳۹ شمارهٔ ۲۴۰ شمارهٔ ۲۴۱ شمارهٔ ۲۴۲ شمارهٔ ۲۴۳ شمارهٔ ۲۴۴ شمارهٔ ۲۴۵ شمارهٔ ۲۴۶ شمارهٔ ۲۴۷ شمارهٔ ۲۴۸ شمارهٔ ۲۴۹ شمارهٔ ۲۵۰ شمارهٔ ۲۵۱ شمارهٔ ۲۵۲ شمارهٔ ۲۵۳ شمارهٔ ۲۵۴ شمارهٔ ۲۵۵ شمارهٔ ۲۵۶ شمارهٔ ۲۵۷ شمارهٔ ۲۵۸ شمارهٔ ۲۵۹ شمارهٔ ۲۶۰ شمارهٔ ۲۶۱ شمارهٔ ۲۶۲ شمارهٔ ۲۶۳ شمارهٔ ۲۶۴ شمارهٔ ۲۶۵ شمارهٔ ۲۶۶ شمارهٔ ۲۶۷ شمارهٔ ۲۶۸ شمارهٔ ۲۶۹ شمارهٔ ۲۷۰ شمارهٔ ۲۷۱ شمارهٔ ۲۷۲ شمارهٔ ۲۷۳ شمارهٔ ۲۷۴ شمارهٔ ۲۷۵ شمارهٔ ۲۷۶ شمارهٔ ۲۷۷ شمارهٔ ۲۷۸ شمارهٔ ۲۷۹ شمارهٔ ۲۸۰ شمارهٔ ۲۸۱ شمارهٔ ۲۸۲ شمارهٔ ۲۸۳ شمارهٔ ۲۸۴ شمارهٔ ۲۸۵ شمارهٔ ۲۸۶ شمارهٔ ۲۸۷ شمارهٔ ۲۸۸ شمارهٔ ۲۸۹ شمارهٔ ۲۹۰ شمارهٔ ۲۹۱ شمارهٔ ۲۹۲ شمارهٔ ۲۹۳ شمارهٔ ۲۹۴ شمارهٔ ۲۹۵ شمارهٔ ۲۹۶ شمارهٔ ۲۹۷ شمارهٔ ۲۹۸ شمارهٔ ۲۹۹ شمارهٔ ۳۰۰ شمارهٔ ۳۰۱ شمارهٔ ۳۰۲ شمارهٔ ۳۰۳ شمارهٔ ۳۰۴ شمارهٔ ۳۰۵ شمارهٔ ۳۰۶ شمارهٔ ۳۰۷ شمارهٔ ۳۰۸ شمارهٔ ۳۰۹ شمارهٔ ۳۱۰ شمارهٔ ۳۱۱ شمارهٔ ۳۱۲ شمارهٔ ۳۱۳ شمارهٔ ۳۱۴ شمارهٔ ۳۱۵ شمارهٔ ۳۱۶ شمارهٔ ۳۱۷ شمارهٔ ۳۱۸ شمارهٔ ۳۱۹ شمارهٔ ۳۲۰ شمارهٔ ۳۲۱ شمارهٔ ۳۲۲ شمارهٔ ۳۲۳ شمارهٔ ۳۲۴ شمارهٔ ۳۲۵ شمارهٔ ۳۲۶ شمارهٔ ۳۲۷ شمارهٔ ۳۲۸ شمارهٔ ۳۲۹ شمارهٔ ۳۳۰ شمارهٔ ۳۳۱ شمارهٔ ۳۳۲ شمارهٔ ۳۳۳ شمارهٔ ۳۳۴ شمارهٔ ۳۳۵ شمارهٔ ۳۳۶ شمارهٔ ۳۳۷ شمارهٔ ۳۳۸ شمارهٔ ۳۳۹ شمارهٔ ۳۴۰ شمارهٔ ۳۴۱ شمارهٔ ۳۴۲ شمارهٔ ۳۴۳ شمارهٔ ۳۴۴ شمارهٔ ۳۴۵ شمارهٔ ۳۴۶ شمارهٔ ۳۴۷ شمارهٔ ۳۴۸ شمارهٔ ۳۴۹ شمارهٔ ۳۵۰ شمارهٔ ۳۵۱ شمارهٔ ۳۵۲ شمارهٔ ۳۵۳ شمارهٔ ۳۵۴ شمارهٔ ۳۵۵ شمارهٔ ۳۵۶