درباره محیط قمی

میرزا محمد تقی قمی، متخلص به «محیط» و ملقب به شمس الشعراء، از شاعران با ذوق و خوش قریحه ی دوران قاجار است. پدر محیط اهل فضل و علم بوده و در خدمت به شرح نبوی صلی الله علیه و آله و سلم و نشر علم و ارشاد خاص و عام جهد بسیار کرد، در طریق قدس و تقوی قدم می نهاده و از صاحبان نفس و دعا بوده است. مرحوم دوست علی خان (معیرالمماک) از وزرای ادب پرور و با تدبیر زمان که با اهل فضل حشر و نشر داشته، به طریقی خانواده محیط را به طهران منتقل و پدر محیط را به معلمی فرزندش امیر دوست محمد خان معیرالممالک گماشت. میرزا محمد تقی (محیط) اوایل عمر خود را در قم به سر برده و در آنجا مشغول فراگرفتن علوم مورد علاقه اش بوده است. محیط قمی باقیمانده ی عمر خود را در طهران سکونت گزیده و با ادبا و شعرای هم عصر خود محشور و مأنوس بوده، در اکثر مجالس ادبی شرکت جسته و سرآمد اقران بود.
چنان که پیدا است، از دستگاه معیرالممالک متنعّم بوده و در چند جای دیوان خود، مدح و قصیده به مناسبت هایی در ستایش ولی نعمت خود دارد. محیط قمی، یکی از شاعران پرقدرت عصر قاجاریه است که از ذوقی سرشار و هوشی وافر برخوردار بوده و در زمینه ی بذله گویی و طنز نیز ید طولانی داشته است. مسلک و مشرب درویشی و عرفان را دارا بوده و اکثر اشعار او، مختوم و موّشح به نام مبارک مولای درویشان امیرمؤمنان علی علیه السلام است که الحق خوب از عهده آن بر آمده است. دیوان محیط قمی قبلاً دو چاپ سنگی شده که هر دو آنها مغلوط و ناخوانا است. متأسفانه در این اواخر همان ها نیز به کلی نایاب بود و خطوط دیوان (نستعلیق) سبک قدیم و سطور آن بسیار فشرده و در هم چاپ شده بود. محیط قمی در حدود سال ۱۲۵۰ هجری در یکی از روستاهای شهرستان قم به دنیا آمد، در سال ۱۳۱۷ هجری به سرای باقی شتافت و در «شیخان» قم به خاک سپرده شد.

آثار ویدئویی و صوتی مرتبط با این منبع
شمارهٔ ۱ - بسم الله الرحمن الرحیم شمارهٔ ۲ - در نعت حضرت ختمی مآب گوید شمارهٔ ۳ - در منقبت شاه سریر ولایت حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۴ - در ثنای عصمت کُبرای خدا حضرت فاطمه ی زهرا علیهما السلام شمارهٔ ۵ - در مدح اصغر ثقلین و اکبر سبطین حضرت امام حسن علیه السلام شمارهٔ ۶ - در مدح رابع اصول دین ثالث ائمه هُدی حضرت سیّدالشهداء علیه السلام شمارهٔ ۷ - مزیّن به مدح حضرت علی بن الحسین علیه السلام شمارهٔ ۸ - موشّح به مدح باقر علوم النبیّین حضرت امام محمد باقر علیه السلام شمارهٔ ۹ - در ثنای امام به حق ناطق امام جعفر صادق علیه السلام شمارهٔ ۱۰ - در مدح امام هفتم باب الحوائج حضرت امام موسی کاظم علیه السلام شمارهٔ ۱۱ - در منقبت ثامن الائمّه حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام شمارهٔ ۱۲ - در مدح بابُ المراد حضرت امام محمد تقی جواد علیه السلام شمارهٔ ۱۳ - در مدح امام دهم حضرت امام علی النّقیّ علیه السلام شمارهٔ ۱۴ - در مدح امام یازدهم حضرت حسن بن علی العسکری علیه السلام شمارهٔ ۱۵ - در منقبت خاتم الاوصیاء حضرت صاحب العصر و الزّمان علیه السلام شمارهٔ ۱۶ - در مدح حضرت ابوالفضل العبّاس علیه السلام شمارهٔ ۱۷ - در مدح حضرت علی بن الحسین الاکبر علیه السلام شمارهٔ ۱۸ - در مدح نور دیده ی مجتبی حضرت قاسم علیه السلام شمارهٔ ۱۹ - در رِثاء حضرت علیّ بن الحسین الاصغر علیه السلام شمارهٔ ۲۰ - مختوم به مدح حضرت مالک اشتر روحی له الفدا شمارهٔ ۲۱ - بنگر صفای جام و می لعل فام را شمارهٔ ۲۲ - در میلاد سعادت بنیاد امام زمان علیه السلام شمارهٔ ۲۳ - در مدح امام الانس و الجّان صاحب العصر و الزمان علیه السلام شمارهٔ ۲۴ - در نعت وجود مقدس خاتم النبیّین صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۲۵ - مختوم به منقبت شاه ولایت علیه السلام شمارهٔ ۲۶ - ایضاً در مدح شاه اولیاء ارواح العالمین له الفدا شمارهٔ ۲۷ - و له علیه الرحمه فی التّشبیب و التّحبیب شمارهٔ ۲۸ - در منقبت مولای متقیان امیرمؤمنان علیه السلام شمارهٔ ۲۹ - موشح به منقبت شاه ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام شمارهٔ ۳۰ - در منقبت حضرت ابوالامه علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۳۱ - در مدح سیّد صادق طباطبایی فرماید شمارهٔ ۳۲ - مختوم به منقبت حضرت ولایت مآب علیه السلام شمارهٔ ۳۳ - در نعت حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۳۴ - ایضاً در مدح شاه اولیا ارواح العالمین له الفدا شمارهٔ ۳۵ - ایضاً من نوادر طبعه و خیاله علیه الرحمه شمارهٔ ۳۶ - در مدح حضرت اسدالله الغالب علی ابن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۳۷ - و منه ایضاً فی التّشبیب و التّجبیب علیه الرحمه شمارهٔ ۳۸ - مختوم به مدح شاه ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام شمارهٔ ۳۹ - مختوم به اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام شمارهٔ ۴۰ - در مدح امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرین علیه السلام شمارهٔ ۴۱ - ایضاً در مدح شاه ولایت علیه السلام شمارهٔ ۴۲ - در مدح امیرالمؤمنین و امام المتّقین علیه السلام شمارهٔ ۴۳ - مختوم به مدح حضرت ساقی کوثر حیدر صفدر علیه السلام شمارهٔ ۴۴ - مختوم و موّشح به مدح حضرت شاه ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۴۵ - مختوم به مدح مولای متقیان و امیرمؤمنان علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۴۶ - در منقبت عین الله الناظره حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۴۷ - مختوم به مدح شاه ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۴۸ - مختوم به مدح مولای متقیان و امیرمؤمنان علیه السلام شمارهٔ ۴۹ - در منقبت شاه اولیا و سلطان اوصیا علیه السلام شمارهٔ ۵۰ - در نیایش حضرت امیرالمؤمنین و امام المتقین علیه السلام شمارهٔ ۵۱ - در میلاد سعادت بنیاد امام زمان علیه السلام شمارهٔ ۵۲ - ایضاً در میلاد با سعادت حضرت صاحبّ الزّمان علیه السلام شمارهٔ ۵۳ - در تهنیت غدیر و منقبت حضرت امیر علیه السلام شمارهٔ ۵۴ - در منقبت سلطان سریر امامت حضرت صاحب الزّمان علیه السلام شمارهٔ ۵۵ - در مدح ولیّ مطلق و امام بر حق حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شمارهٔ ۵۶ - در مدح معیّر الممالک دام مجدُهُ شمارهٔ ۵۷ - وَ لَهُ عَلَیهِ الرَّحمه ایضاً فی التَّشبیب شمارهٔ ۵۸ - و له ایضاً فی التَّشبیب و التّحبیب شمارهٔ ۵۹ - ایضاً در مدح سلطان سعید مبرور مغفور شمارهٔ ۶۰ - ایضاً مختوم به مدح سلطان سریر ارتضا حضرت علیّ مرتضی علیه السلام شمارهٔ ۶۱ - مختوم به مدح خانواده ی عصمت و طهارت علیه السلام شمارهٔ ۶۲ - موشّح به اسم مبارک اعظم اسماء الله الحسنی علیه السلام شمارهٔ ۶۳ - و له ایضاً: عَلَیهِ الرَّحمَه شمارهٔ ۶۴ - در منقبت حضرت صاحب الأمر و الزّمان علیه السلام شمارهٔ ۶۵ - در منقبت و رثاء حضرت فاطمه ی زهرا علیه السلام شمارهٔ ۶۶ - ایضأ در رثاء حضرت صدیقه ی کبری و سیده ی نساء علیه السلام شمارهٔ ۶۷ - در نعت و منقبت عقل اول و پیغمبر آخر حضرت خاتم النّبیّین صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۶۸ - در وفات شیخ الفقها حاج ملّا علی کنی می فرماید شمارهٔ ۶۹ - در منقبت ولیّ خدا و وصیّ نبی، علیّ مرتضی علیه السلام شمارهٔ ۷۰ - و له عَلَیهِ الرَّحمَه ایضاً فی التّشبیب و التّحبیب شمارهٔ ۷۱ - مختوم و موشّح به مدح آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۷۲ - موشّح به نام نامی حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۷۳ - ایضاً در منقبت شاه ولایت مآب حضرت ابو تراب علیه السلام شمارهٔ ۷۴ - در مدح امیرالمؤمنین و امام المتقین علیه السلام شمارهٔ ۷۵ - مزیّن به اسم مبارک نبی و وصیّ صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۷۶ - در مدح حضرت اسدالله الغالب علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۷۷ - موشّح و مختوم به نام نامی حضرت صاحب الزمان علیه السلام شمارهٔ ۷۸ - در ستایش و مدح مولای پرهیزکاران علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۷۹ - در مدح شاه اولیا علیه صلوات الله فرماید شمارهٔ ۸۰ - و له ایضاً علیه الرَّحمَةِ و الغُفران شمارهٔ ۸۱ - ایضاً غزل: منه تَغَمَّده الله تعالی بِغُفرانه شمارهٔ ۸۲ - ایضاً منه علیه الرَّحمَةِ و الغُفران شمارهٔ ۸۳ - ایضاً منه تَغمّدهُ الله تعالی برحمته شمارهٔ ۸۴ - در تهنیت ولادت سیّد کائنات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شمارهٔ ۸۵ - موشّح و مختوم به مدح شاه اولیاء علیه السلام شمارهٔ ۸۶ - ایضاً فی مدح اسدالله الغالب علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۸۷ - در منقبت حضرت ولی عصر امام زمان علیه السلام شمارهٔ ۸۸ - ایضاً منه تَغَمَدَّهُ الله تعالی بِغُفرانه شمارهٔ ۸۹ - مختوم و موشّح به مدح کننده ی در خیبر ارواح العالمین له الفدا شمارهٔ ۹۰ - در ولایت با سعادت حضرت سیّد الشهداء علیه السلام شمارهٔ ۹۱ - در نیایش امام دوازدهم حضرت صاحبّ الزّمان علیه السلام شمارهٔ ۹۲ - موشّح به نام نامی حضرت اسدالله الغالب علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۹۳ - و له ایضاً الرَّحممَه شمارهٔ ۹۴ - در مدح وزیر عدلیه غلامحسین خان غفاری شمارهٔ ۹۵ - مزیّن به منقبت عین الله الخالق حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۹۶ - و له علیه الرَّحمَةِ وَ الغُفران شمارهٔ ۹۷ - در تهنیت جلوس مظفرالدین شاه و نیایش صدراعظم شمارهٔ ۹۸ - در مدح سلطان مغفور ناصرالدین شاه شمارهٔ ۹۹ - در وصف قوش شکاری گوید شمارهٔ ۱۰۰ - در تاریخ آئینه کاری حرم محترم حضرت امام زاده حمزه علیه السلام شمارهٔ ۱۰۱ - ایضاً در تاریخ آئینه کاری حرم مطهر حضرت امام زاده حمزه علیه السلام شمارهٔ ۱۰۲ - در تهنیت ولادت امیر دوست محمد خان گوید شمارهٔ ۱۰۳ - در مدح حضرت اشرف ظلّ السلطان دامت شوکته شمارهٔ ۱۰۴ - در ستایش سلطان مظفرالدّین شاه قاجار شمارهٔ ۱۰۵ - در ثنای سلطان سعید مغفور ناصرالدین شاه شمارهٔ ۱۰۶ - در اعطای تشریف شاهنشاهی به جناب دوست محمد خان معیّر الممالک شمارهٔ ۱۰۷ - در مدح شاه فقید سعید ناصرالدین شاه می فرماید شمارهٔ ۱۰۸ - در مدح سلطان سعید شهید ناصرالدین شاه شمارهٔ ۱۰۹ - در تیر زدن شاه مبرور بر پلنگ شمارهٔ ۱۱۰ - ) شمارهٔ ۱۱۱ - خطاب به حضرت والا شاهزاده شمس الشعرا گوید شمارهٔ ۱۱۲ - در رثاء و تاریخ رحلت سلطان سعید ناصرالدّین شاه شمارهٔ ۱۱۳ - در ولادت میرزا کاظم فرزند سعادتمند میرزا حسن شمارهٔ ۱۱۴ - در مدح امیر دوست محمد خان معیّر الممالک دام مَجده شمارهٔ ۱۱۵ - در تهنیت قرن شهید مبرور ناصرالدّین شاه طاب ثراه شمارهٔ ۱۱۶ - در مدح آقا سید صادق طباطبایی شمارهٔ ۱۱۷ - در مدح مظفر الدّین شاه و صدر اعظم شمارهٔ ۱۱۸ - مختوم به مدح قنبر علی مرتضی علیه السلام شمارهٔ ۱۱۹ - موشّح به اسم مبارک حضرت علی مرتضی علیه السلام شمارهٔ ۱۲۰ - و له ایضاً علیه الرحمه شمارهٔ ۱۲۱ - مزیّن به منقبت حضرت ولایت پناه شمارهٔ ۱۲۲ - موشّح و مختوم به مدح ساقی کوثر امیرمؤمنان علی علیه السلام شمارهٔ ۱۲۳ - در منقبت شاه ولایت حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شمارهٔ ۱۲۴ - و له ایضاً علیه الرحمة و الغفران شمارهٔ ۱۲۵ - منه علیه الرحمة و الغفران شمارهٔ ۱۲۶ - و له ایضاً فی التّشبیب و التّحبیب شمارهٔ ۱۲۷ - و له ایضاً علیه الرحمة شمارهٔ ۱۲۸ - مختوم به مدح و منقبت حضرت شاه مردان علیه السلام شمارهٔ ۱۲۹ - ترجیع بند در مدح ابوالائمه شاه ولایت علیه السلام شمارهٔ ۱۳۰ - در تاریخ فوت ضیاء السلطنه فرماید شمارهٔ ۱۳۱ - در تاریخ وفات نجف قلی خان فرماید شمارهٔ ۱۳۲ - در قطعه در تقاضای مرمّت عمارت خود فرماید شمارهٔ ۱۳۳ - قطعه شمارهٔ ۱۳۴ - در مدح جنّت مکان علی قلی میرزا طاب ثراه شمارهٔ ۱۳۵ - در تاریخ وفات محیط سروده شده